Siyasal Sistemler, Hükümet Sistemleri-2

Transkript

1 Siyasal Sistemler, Hükümet Sistemleri-2

2 Geçen Haftanın Özeti Siyasal sistem- hükümet sistemi Yasama Yürütme Yargı organları Platon a göre yönetim sistemleri Aristo ya göre yönetim sistemleri MonarĢi, Aristokrasi, Diktatörlük, OligarĢi, Timokrasi, Demokrasi, Tiranlık Cumhuriyet-Demokrasi Anayasa tanım ve türleri Liberal Demokrasiler Parlamenter Sistem BaĢkanlık Sistemi Yarı BaĢkanlık Sistemi

3 TOTALİTER SİSTEMLER Komünist devrim beklendiği gibi Ġngiltere vb. sanayi toplumlarında değil köylülüğün baskın olduğu Rusya da olması Lenin in tezlerinin ön plana çıkmasını sağlamıģtır. Marksizme hem kuramsal hem de pratik açıdan en önemli katkıv.i. Lenin den gelmiģtir. Ġdeoloji kavramına olumsuz bir anlam yükleyen ve parti kavramına önem vermeyen Marks ın aksine kitlelerde sınıf bilincinin oluģturulması için ideolojiye önem veriyor.

4 TOTALİTER SİSTEMLER Ayrıca toplum üzerinde ideolojik hegemonya kurabilmek için Komünist Partinin hayati bir rol oynayacağını belirtiyor. Tarihsel olarak Marks ın tezlerine Lenin in eklemeleri ve Stalin in SSCB yi Marksist-Leninist olarak isimlendirmesi Diğer taraftan Mao Zedong öncülüğünde gerçekleģtirilen Çin Komünist Devrimi ise devrimin milli yönüne vurgu yapan Maoist bir model ortaya koymuģtur.

5 TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler Terminoloji Sorunu: Proletarya diktatörlüğü, sosyalizm, komünizm??? Tezlerin aksine ne SSCB, ne Küba, ne de Çin de devrim sonrası devlet tüm yapı ve kurumlarıyla sona ermedi. Bundan dolayı hiçbiri kendini komünist olarak tanımlamadı. Sosyalist dedi. Marks ın tezleri. Toplum ekonomik iliģkiler üzerine. Alt-yapı üst yapıyı oluģturur. Devlet egemen sınıfların çıkarına hizmet eder. Devlet modelleri: ilkel komünal toplum, kölelik, feodalite, kapitalizm, ayrıca Asya tipi üretim iliģkileri Devlet egemen sınıfların oluģturduğu bir aygıt olduğundan son tahlilde amaç onu ortadan aldırmaktır.

6 TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler Resmi ideolojiye sahiptirler. Bu da Marksizm'dir. Pek çok ülke buna Leninizm i de eklemiģ. Kuramı pratiğe yansıttığı için. Marx kendi tezlerinin ideoloji olarak isimlendirmesine karģı çıkmıģtır. Ġdeoloji olarak çıkması ölümünden sonra olmuģtur. Liberal demokrasilerdeki eģitlik, özgürlük gibi terimleri barındırır. Ama uygulama farklılaģır. Biçimsel olmakla suçlar. Ekonomi tamamen devlet kontrolünde. Özel mülkiyet büyük ölçüde kaldırılmıģ. Kollektif mülkiyet. EĢitlik bu sayede olacak Merkezi planlama. Serbest piyasa yerine kumanda ekonomisi. Komünist parti tarafından yönetim. Tek parti. Tüm siyasi güç bu partide toplanmıģ. BaĢka oluģuma izin yok. Tüm yurttaģlar için partiye bağlılık esas. Sıkı bir örgütlenme. Ġdeolojik eğitim esas. Merkeziyetçi bir yapı.

7 TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler Marks devrimini iģçi sınıfı tarafından gerçekleģeceğini savunur. Parti vb. herhangi bir yapıya önem vermez. Lenin güçlü burjuva karģısında iģçi sınıfının baģarılı olabilmesi için örgütlü bir yapının gerekliliğine vurgu yapar; bu örgüt Komünist parti dir. Parti çatısı altında aydınların yönetim ve yönlendirmesiyle devrimin gerçekleģeceğini savunduğundan Lenin kısman elitist olarak değerlendirilir. Parti yaklaģımı daha sonra gelen pek çok Marksist düģünür ve yönetici tarafından da benimsenir.

8 TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler Komünist partiler son derece sıkı bir örgütlenme modeli gösterirler. Yapılanmanın temelini hücre sistemi oluģturur. Küçük gruplardan oluģan bu sistemlerde doktriner eğitime büyük önem verilir. Sistemin ve doğal olarak komünist partinin resmi ideolojisi doğrultusunda ideolojik eğitimler verilerek üyeler hem eğitilir hem de motive edilir. Sadece ekonomik eğil yönetim olarak da oldukça merkeziyetçi bir yapı vardır. Yerel birimlerin yöneticileri parti genel merkezinden atanır ve inisiyatif kullanmalarına genelde izin verilmez Hem merkeziyetçi hem demokratik nasıl olacak???

9 TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler SSCB de en alt hücre birimlerinden oluģan yönetim biriminin baģında Parti kongresi ve Polit büro ve Sekreteri vardı SSCB parlamentosu Yüksek Sovyet (danıģma kurulu) olarak adlandırılmaktaydı Yüksek Sovyet: Uluslar Sovyeti ve Birlik Sovyeti olmak üzere ikiye ayrılıyordu. Merkezi tek liste seçim sistemi Yılda iki kez birer hafta toplanıyordu Yüksek Sovyet. Diğer zamanlar parlamentonun daraltılmıģ hali Prezidyum yetkiliydi Bakanlar kurulu yürütme.

10 TOTALİTER SİSTEMLER Teorik Boyuttan Uygulamaya: Komünist Sitemler Günümüz en güçlü komünist ülkesi Çin Ülke aynı zamanda en fazla yabancı sermaye çekmesiyle devlet kapitalizmi ile sosyalizmi birleģtiren ilginç bir örnektir. En etkin kurum Komünist parti. Devlet baģkanı ÇKP Genel sekreteri Parlemento olarak Ulusal halk meclisi Kabine Devlet iģleri kurulu Demokrasi, özgürlük, insan hakları gibi değerler açısından oldukça gerilerdedir.

11 TOTALİTER SİSTEMLER Günümüzde örnekleri olmamakla beraber Nasyonal Sosyalist Rejimler (Nazizm) ve FaĢist rejimlerde totaliter rejim örnekleri olarak karģımıza çıkmaktadır. Totaliter rejimlerde uygulanan baskı ile toplumsal bir dönüģüm amaçlanmaktadır. Totaliter yönetimlerin bir resmi ideolojisi vardır ve topluma bu ideoloji ve değerler sistemi aģılanmaya çalıģılır.

12 OTORİTER SİSTEMLER Otoriter rejimlerin ideolojileri yoktur Hiçbir rejim kendine otoriter demez Otoriter uygulamalar belirli bir kılıf (ideoloji veya dini referans) altında yapılır Demokratik olduğunu bile savunabilir (Saddam, Kaddafi) Patolojik bir durumdur. Semptomları her siyasi sitemde farklı görülür Dolayısıyla nasıl olmaları gerektiğinde çok halihazırda nasıl oldukları üzerinden konuģulur

13 OTORİTER SİSTEMLER Herhangi bir kiģi ya da grubun iktidarı ele geçirerek yönetilenler üzerinde baskıya ve zora dayalı hakimiyet kurmasıdır Sistematik baskı: otoriter ve totaliter rejimlerde görülür Farkı: Sitemin resmi bir ideolojiye sahip olup olmamasıdır. Total ifadesi. Totaliter sitemler toplumu dönüģtürmeyi hedefler. Salt iktidar için değildir. Topluma ideoloji ve değerler sitemi aģılanması hedeflenir.

14 OTORİTER SİSTEMLER OS belirli bir resmi ideolojiye sahip değil. Ġdeolojik bir toplumsal dönüģüm vizyonu yoktur. OS Ġktidarı elinde tutan kiģi ya da grubun çıkarlarına hizmet eder, mevcut iktidar iliģkilerinin korunmasını amaçlar Toplumda kurulan baskının sebebi ideolojik dönüģüm değil, iktidarın elden gitme kaygısıdır Tarih boyunca OS: oligarģi, tiranlık, diktatörlük, otokrasi gibi isimler almıģtır. TS topluma karģı uyguladıkları Ģiddet ve yıldırma ideolojik projeksiyonun yansımaları. Ancak OS Ģiddeti iktidara karģı muhalif hareketleri önlemek amacıyladır Her Otoriter rejim kendi meģruiyeti için farklı kaynak sunar. Ġlahi kaynak vs. Halk için vs. Her otoriter rejim seçim mekanizmasına önem verir. Ancak bu seçimler serbest ve adil seçimler değildir.

15 OTORİTER SİSTEMLER ÖZELLİKLERİ Siyasi iktidarın otoritesi sınırsızdır. Siyaseten hesap sorma veya yönetenlerin denetimi yoktur Hukuk devleti ilkesi bulunmadığından idarenin eylem ve iģlemleri için denetleme yoktur Ġnsan hakları ihlalleri. Haksız tutuklamalar. Siyasi cinayetler. Bağımsız yargı yok. Yargı bütünüyle siyasi otoritenin emrinde Parti devlet bütünleģmesi görülür Örgütlenme özgürlüğü, sivil toplum yoktur DüĢünce, basın, ifade özgürlüğü yoktur. Güdümlü bir kamuoyu vardır Ġnsanlar arası güvensizlik Okuma önerisi: George Orwell 1984 Romanı

16 İndeksler ve Veri Kaynakları SN ĠNDEKS ADI ĠNDEKS KAĞNAĞI YILI ÜLKE SAYISI 1 Ġnsani GeliĢmiĢlik Ġndeksi TheWorld Bank Human Development Index (HDI) Refah Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Ekonomi Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Toplumsal GeliĢmiĢlik Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Ġyi Yönetim Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Eğitim Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Sağlık Ġndeksi Legatum Prosperity Index(LPI) Bireysel Özgürlük Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Sosyal Maliyet Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Güvenlik Ġndeksi Legatum Prosperity Index (LPI) Ülke Kırılganlık Ġndeksi The Fund for Peace (FFP) The Fragile States Index (FSI) 12 Hukukun Üstünlüğü Ġndeksi The World Bank Worldwide Governance Indicators (WGI) Demokrasi Ġndeksi Freedom House (FH) World Audit Index (WAI) 14 Uluslararası ġeffaflık Örgütü Yolsuzluk Algısı Ġndeksi Transparency International (TI) SınıraĢan Gazeteciler Örgütü Basın Özgürlüğü Ġndeksi World Press Freedom Index (WPFI)

17 Dünya Geneli Ülkelerin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımları DİĞER 12% BAŞKANLIK 38% PARLAMENTER 38% YARI BAŞKANLIK 14%

18 Orta ve Güney Afrika Ülkelerinin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımı DİĞER 6% PARLAMENTER 6% YARI BAŞKANLIK 18% BAŞKANLIK 70%

19 Avrupa Ülkelerinin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımları DİĞER 8% BAŞKANLIK 6% YARI BAŞKANLIK 17% PARLAMENTER 69%

20 Kuzey, Orta ve Güney Amerika Ülkelerinin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımları DİĞER 13% PARLAMENTER 1% BAŞKANLIK 83%

21 G-8 Üyesi Ülkelerin Yönetim Sistemleri Dağılımı PARLAMENTER BAġKANLIK YARI BAġKANLIK

22 9 G-20 Üyesi Ülkelerin Yönetim Sistemleri Dağılımı PARLAMENTER BAġKANLIK YARI BAġKANLIK DĠĞER

23 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin İnsani Gelişmişlik Sıralama Ortalamaları

24 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Demokratik Gelişmişlik Sıralama Ortalaması

25 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Toplumsal Gelişmişlik Sıralama Ortalaması

26 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Eğitim Düzeyi Sıralama Ortalaması

27 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Sağlık Hizmetleri Sıralama Ortalamaları

28 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Hukukun Üstünlüğü Sıralama Ortalaması

29 Ülkelerin Yönetim Sistemine Göre Yolsuzluk Algı Sıralama Ortalaması

30 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlik Düzeyi Sıralama Ortalaması

31 Yönetim Sistemine Göre Ülkelerin Bireysel Özgürlük Sıralama Ortalaması

32 Ülkelerin yönetim Sistemlerine göre Basın Özgürlüğü Sıralama Ortalaması

33 Kırılganlık İndeksinde En İstikrarlı 10 Ülkenin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımı SIRA ÜLKE YÖNETĠM SĠSTEMĠ 1 Finlandiya Yarı-baĢkanlık 2 Ġsveç Parlamenter 3 Norveç Parlamenter 4 Ġsviçre Diğer 5 Danimarka Parlamenter 6 Yeni Zelanda Parlamenter 7 Lüksemburg Parlamenter 8 Ġzlanda Parlamenter 9 Ġrlanda Parlamenter 10 Avustralya Parlamenter

34 Kırılganlık İndeksinde En Çok Kırılgan 10 Ülkenin Yönetim Sistemlerine Göre Dağılımı SIRA ÜLKE YÖNETĠM SĠSTEMĠ 131 FildiĢi Sahili Cumhuriyeti BaĢkanlık 132 Irak Parlamenter 133 Zimbabve BaĢkanlık 134 Orta Afrika Cumhuriyeti BaĢkanlık 135 Haiti BaĢkanlık 136 Afganistan BaĢkanlık 137 Yemen BaĢkanlık 138 Çad BaĢkanlık 139 Sudan BaĢkanlık 140 Kongo Demokratik Cumhuriyeti BaĢkanlık