Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi

Transkript

1 ISSN: Cilt 2, Sayı 2, 2014 / Vol. 2, Issue 2, 2014 Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi *Uğur AYDIN ve **Azime KÜÇÜKGÜL Özet Bu çalışmanın amacı, Elazığ da bulunan en büyük olan dört işletmenin (Keban Alabalık A.Ş, Baysallar Balık A.Ş, Ortadoğu GEF Su Ürünleri Ltd. Şti, Emtia Su Ürünleri Ltd. Şti) bağımsız ve bağımlı değişkenler yönünden incelenmesi ve bu değişkenlerin birbirleri üzerindeki etkilerinin saptanmasıdır. Çalışmada seçilen işletmelerin teknik ve yapısal durumlarını belirlenmiş ve gerekli bilgiler (toplam 12 ay) temin ediliştir. Bağımlı değişkenlerden olan ve önemli bir durum saptama olarak değerlendirilen hastalık tablosu ve hastalık durumunda kullanılan tedavi şekli 4 işletme içinde yıl boyunca izlenmiş ve hastalıkların daha çok bakteriyel kaynaklı olduğu ve kış aylarında nüks ettiği bildirilmiştir. İşletmelerde en fazla Yersinia, Soğuk Su Vibriosisi, Streptokok ve enfeksiyonlarına rastlanmıştır. Mantar enfeksiyonlarından ise Saprolegniasis görülmüştür. Bu enfeksiyonlara maruz kalan 4 işletmede mortalite oranı (MO) en yüksek olan Keban Alabalık A.Ş. (%28), en düşük olan ise Emtia Su Ürünleri Ltd. Şti. (% 3,83) olarak saptanmıştır. Hastalıklarla mücadelede işletme çalışanları tarafından antibiyotik ağırlıklı bir tedavi şekli uygulanmış bu amaçla Florfenolin, Oksitetrasiklin, Eritromisin ve vitamin kullanılmıştır. Mantar enfeksiyonları için ise oksitetrasiklin banyosudan faydalanılmıştır. Yem değerlendirme oranı (YDO) yönünden değerlendirildiğinde ise elde edilen veriler söz konusu tüm işletmelerde neredeyse aynı seyirde devam ettiği gözlenmiştir (Ort kg yem/kg balık). Bağımsız değişkenler göz önüne alındığında tüm işletmelere ait en düşük ve en yüksek su ve oksijen parametre değerleri birbirine yakın olarak bulunmuştur. Su sıcaklığı ortalama 6,1-27 o C; oksijen ise ortalama 7,3-8,6 ppm arasında değişimler göstermiştir. Söz konusu işletmelere ait yeterli sayıda araç gereç ve cihazlar bünyelerinde hali hazırda mevcut olup yıl boyunca boylama, yemleme, transfer gibi faaliyetlerde kullanılmıştır. Anahtar kelimeler: Gökkuşağı alabalık işletmeleri, bağımlı değişkenler, bağımsız değişkenler * Yüksek lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü, Hastalıklar Anabilim dalı, Tunceli, uaydin@hotmail.com ** Yrd. Doç. Dr., Sorumlu Yazar, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü, Hastalıklar Anabilim Dalı, Tunceli, Türkiye, akucukgul@tunceli.edu.tr

2 Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi 14 Central Recording System in Trout Farming Facilities in Elazig Abstract The purpose of this study is to determine the effect on each other of these variables and to investigate as independent and dependent variables and of the largest four farms (Keban Trout Co., Inc. Baysal Fish, Middle East GEF Water Products Co., Ltd.. Co., Ltd. Commodities Fisheries. Inc.) in Elazig. The technical and structural states of the farms selected in the study were determined and relevant information (total 12 months) was provided. The case study used in case of disease and disease treatment that are regarded as dependent variables were followed for 4 farms along the year and was reported bacterial origin of diseases and more recurrence in the winter months. Cold water vibriosis, Streptococcus and Yersinia infections have been found as maximum in the farms. Saprolegniasis from fungal infections were seen. The highest mortality rates (MO) was Keban Trout Co. (28%) in 4 farms exposed to these infections, while the lowest was Emtia Water Products Ltd.. Sti. (3.83%). Treatment of antibiotics was applied by farm employees in combating disease and used fluorophenol, oxytetracycline, erythromycin and vitamins. The oxytetracycline's bathroom has benefited for fungal infections. The data obtained when feed conversion ratio (FCR) evaluated in terms has been observed that continued almost the same cruise (average 1.07 kg feed / kg fish) in these farms. The lowest and highest values of water and oxygen parameters were monitored throughout the year and were found to be close to each other belonging to independent variables. The average water temperature was showed from 6.1 to 27 C; the average oxygen showed from 7.3 to 8.6 ppm. Sufficient tools and equipment belonging to these farms were readily used in activities such as longitude, feeding, transfers throughout the year. Keywords: Rainbow trout farms, dependent variables, independent variable. Giriş Türkiye, dünyadaki konumu ve üç tarafının denizlerle çevrili bir yarımada olması nedeniyle farklı ekolojik özellikteki km lik bir deniz kıyı şeridine, doğal göletlerle birlikte, sayıları her gün artan baraj ve göllere sahiptir. Zengin su kaynaklarına sahip olan Türkiye de 1980 lı yıllardan itibaren kültür balıkçılığında önemli gelişmeler olmuştur. Ülkemizde su ürünleri yetiştiriciliğinde önemli bir payı %7 lik oranla alabalık oluşturmaktadır. Salmonidae familyasının üyesi olan gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss W) dünyada ve Türkiye de yaygın olarak yetiştirilen türdür. Ulusal ve uluslar arası ticari değeri olan alabalık, lezzetli eti nedeniyle ülkemizde sevilerek tüketilen tatlı su balığıdır. Türkiye nin büyük baraj göllerinden birisi olan Keban Barajı nın içinde bulunduğu Elazığ, Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Fırat Havzasında yer alan bir ili olup oldukça önemli su ürünleri potansiyeline sahiptir. Fakat, bölgedeki mevcut yetiştiricilik ve avcılık faaliyetleri yakın zamana kadar oldukça sınırlı seviyelerde kalmış olup ancak, 2010 yılından itibaren faaliyete geçirilmiş irili ufaklı alabalık işletmeleri ile su ürünleri alanında ilerlemeler kaydetmiştir. Elazığ da bulunan 162 tane alabalık işletmesinin toplam kapasitesi ton olup; 2013 yılı itibariyle yapılan reel üretim miktarı tondur. Yıllık ton üretim

3 15 U ğur AYDIN, Azime KÜÇÜKGÜL kapasitesine sahip olan Keban Alabalık A.Ş., 2013 yılında tonluk bir üretim kapasitesine sahip olup, işletmeye ait kuluçkahane, işleme ve paketleme tesisi bulunmaktadır. Ayrıca, üretip yetiştirdiği balıkların yaklaşık % 80 ini yurt dışına ihraç etme potansiyeline sahiptir. Elazığ bölgesindeki yetiştiricilik ruhsatına göre yıllık ton üretim kapasitesine sahip büyük çaplı yetiştiricilik işletmelerden bir diğeri olan Baysallar Balık A.Ş. reel üretim kapasitesi olarak yıllık ton bir üretim gerçekleştirmektedir. İşletme kendi kendine yetebilme politikasını güderek şuan da sektörün öncü firmaların biri haline gelmiştir. Ortadoğu GEF Su Ürünleri Ltd. Şti, 2012 yılında faaliyetlerine başlamış olup 500 ton üretim kapasitesine sahiptir. Yıllık reel üretim miktarı 500 tondur. Büyük kapasiteli yetiştiricilik şirketlerinden biri olan Emtia Su Ürünleri Ltd. Şti yılında faaliyete başlamış olup toplam üretim ruhsatı yıllık 250 tondur kayıtlarına göre ise yıllık reel üretim miktarı 90 tondur. Bir işletme için hayati önem taşıyan ve rutin olarak izlenmesi gereken bağımlı (mortalite oranı, büyüme parametre değerleri vb.) ve bağımsız değişkenlerin (sudaki nitrit, nitrat, amonyum, sıcaklık, ph, nem vb.) kayıt altına alınması, bir işletmenin hem kuruluşundan günümüze hemde herhangi bir sorunun daha kısa sürede saptanması açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, üretim miktarı ve kapasitesi en büyük olan Elazığ da bulunan dört balık çiftliği bağımsız ve bağımlı değişkenler yönünden incelenmiş veriler aylık olarak kayıt altına alınmıştır. Çalışma sonunda bağımlı değişkenlerin bağımsız değişkenler üzerindeki etkileri saptanmıştır. Materyal ve Yöntem Doğu Anadolu Bölgesindeki mevcut su ürünleri yetiştiricilik tesisleri hakkında ön bilgiler daha evvel yapılan ön çalışmalar neticesinde her ilin Tarım İl Müdürlüklerinden temin edilmiştir. Bu verilere dayanarak Elazığ ilinde 4 işletme (Keban Alabalık A.Ş, Baysallar Balık A.Ş, Ortadoğu GEF Su Ürünleri Ltd.Şti, Emtia Su Ürünleri Ltd.Şti) kapasite olarak diğer işletmelerden daha fazla olup faal olarak üretime devam ettiği saptanmıştır. Çalışmada seçilen işletmelerin teknik ve yapısal durumlarını belirlenmiş ve gerekli bilgiler temin ediliştir. Bu bilgilere, işletmenin sahip veya çalışanları ile her ayın sonunda yüz yüze görüşme yapılarak ulaşılmış ve bu veri akışı aylık olarak (toplam 12 ay) sağlanmıştır. İşletmelerde özellikle bağımlı ve bağımsız değişkenler hakkında veriler elde edilerek raporlanmıştır. Araştırma Bulguları ve Tartışma Keban Alabalık A.Ş. Bağımlı değişkenler açsından, ilk araştırma istasyonu olarak değerlendirilen Keban Alabalık A.Ş. ye ait mortalite verileri 12 aylık izlenme peryodu sonrası toplam olarak % 28

4 Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi 16 olarak bulunmuştur. Özellikle havaların ısınmasıyla beraber (7. ve 8. aylar) mortalite oranlarında rahatsızlık vermeyecek boyutlarda artışlar gözlenmiştir (Tablo 1). İşletmede hastalık tablosu genel olarak kış aylarında ortaya çıkmış; 2. ay Furunculosis, 12. ay ise Yersinia enfeksiyonları gözlenmiştir. Kullanılan antibiyotik tedavisi sonrası mortalite oranları normal seyrinde devam etmiştir (Tablo 1). Yem tüketiminin fazla olduğu gözlenmiştir (Tablo 1). Su sıcaklığı 9-24 o C, oksijen değerleri ise 6,9-8,2 ppm aralığında değişimler göstermiştir (Tablo 1). Büyük kapasiteli bir işletme olan Keban Alabalık A.Ş., sahip olduğu teknolojik araçgereçler ile (boylama makinesi, fısh pomp, katamaran, yem silosu, fiber tekneler, jeneratörler, 20 m çaplı büyük kafesler, aşı makinesi vb.) boylama, yemleme, yavru satışı, aşılama gibi iş gücü gerektiren ve bu işlemler sırasında oluşabilecek stres, hastalık gibi sorunları minimum düzeyde tutmuştur. Tablo 1. Keban Alabalık A.Ş. Mortalite ve Yem Değerlendirme Oranları ve Hastalık Tablosu Ay MO (%) YDO (Kg yem/kg Balık) S ( o C) / O (ppm) ,6 / 7,5 HT UT (100 Kg canlı ağırlık/gram) ,7 / 7,8 Furunculosis Tribressen (15 gr)+oksitetrasiklin (15 gr)+ Neomisin (10 gr) 3 1, / 8, / 8 5 2, / 8, / 7, / 7, / 7, / 6,9 10 2, / 7, / 7,9 12 1, / 8,1 Yersinia Eritromisin (15 gr) + Enroflaksesin (15 gr) Top 28 1,10 MO: Mortalite oranı, YDO: Yem değerlendirme oranı, S: Su sıcaklığı, O: Oksijen, HT: Hastalık tablosu, UT: Uygulanan tedavi

5 17 U ğur AYDIN, Azime KÜÇÜKGÜL Baysallar Balık A.Ş Bir diğer araştırma istasyonu olan Baysallar Balık A.Ş. ye ait mortalite verileri 12 aylık değerlendirme ile toplamda % 10,4 olarak kaydedilmiştir. 7. ve 8. aylarda mortalite oranlarında artışlar gözlense de bu artışlar istatistiksel olarak önemli düzeyleri göstermemiştir (Tablo 2). Bir yılsonunda yem değerlendirme oranlarının en fazla kış aylarında gözlendiği saptanmıştır (Tablo 2). İşletmede hastalık tablosu genel olarak kış aylarında ortaya çıkmış; 2. ay Soğuk Su Vibriosisi, 6. ve 7. ayda Streptococcus ve 11. ayda ise Saprolegniasis hastalıkları gözlenmiştir. Kullanılan antibiyotik tedavisi sonrası mortalite oranlarında iyileşmeler gözlenmiştir (Tablo 2). 12 ay boyunca izlenen su parametreleri; su sıcaklığı 6,5-28 o C, oksijen değerleri ise 7,5-9,2 ppm aralığında değişmiştir (Tablo 2). Büyük kapasiteli bir işletme olan Baysallar Balık A.Ş. de bir işletme için ihtiyaç duyulan tüm ekipmana sahip olduğu bildirilmiştir. Tablo 2. Baysallar Balık A.Ş. Mortalite ve Yem Değerlendirme Oranları ve Hastalık Tablosu Ay MO (%) YDO (Kg yem/kg Balık) 1 5 1,3 6,5 / 9 S ( o C) / O (ppm) HT UT (100 Kg canlı ağırlık/gram) 2 6 1,21 7 / 8,8 Soğuk Su Vibriosisi Florfenikol (10 gr) 3 8 1,18 10 / 8, ,03 14 / 8, ,89 18 / ,01 22 / 7,9 Streptococcus Eritromisin (15 gr) + Enroflaksesin (15 gr) + Vitamin (20 gr) 7 25 / 7,5 Streptococcus Eritromisin (15 gr) + Enroflaksesin (15 gr) + Vitamin (20 gr) 8 28 / 7, ,99 24 / 7, ,95 18 / 8, / 8,8 Saprolegniasis Oksitetrasiklin (Banyo)

6 Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi ,08 10 / 9,2 Top 10,4 1,06 MO: Mortalite oranı, YDO: Yem değerlendirme oranı, S: Su sıcaklığı, O: Oksijen, HT: Hastalık tablosu, UT: Uygulanan tedavi Ortadoğu GEF Su Ürünleri Ltd. Şti. Araştırma istasyonu olarak değerlendirilen Ortadoğu GEF Su Ürünleri Ltd.Şti. ye ait mortalite verileri 12 aylık izlenme peryodu sonrası toplam olarak % 13,3 olarak bulunmuştur. Özellikle havaların ısınmasıyla beraber (7. ve 8. aylar) mortalite oranlarında rahatsızlık vermeyecek boyutlarda artışlar gözlenmiştir (Tablo 3). Bir yıllık değerlendirme sonrası elde edilen büyüme oranları her ay sonunda yem değerlendirme oranları izlenerek saptanmıştır. İşletmede hastalık tablosu genel olarak kış aylarında ortaya çıkmıştır (Tablo 3). Su sıcaklığı 6,1-28 o C, oksijen değerleri ise 7,3-8,5 ppm aralığında değişimler göstermiştir (Tablo 3). Tablo 3. Ortadoğu Gef Su Ürünleri Ltd.Şti. Mortalite ve Yem Değerlendirme Oranları ve Hastalık Tablosu Ay MO (%) YDO (Kg yem/kg Balık) S ( o C) / O (ppm) HT UT (100 Kg canlı ağırlık/gram) 1 7 1,38 6,3 / 7,3 Soğuk Su Vibriosisi Florfenikol (12 Gr) 2 6 1,3 6,1 / 7,4 Yersinia Tribressen (10 Gr) + Oksitetrasiklin (15 Gr) + Vitamin (20 Gr) 3 9 1,25 6,9 / 7, ,17 10 / 8, ,18 18 / 8,3

7 19 U ğur AYDIN, Azime KÜÇÜKGÜL ,2 23 / 7,8 Streptococcus Eritromisin (15 Gr) + Enroflaksesin (15 Gr) + Vitamin (20 Gr) 7 27 / 7, / 7,8 9 1,10 23 / 8, ,08 17 / 8, ,15 14 / 8, ,2 10 / 7,8 Saprolegniasis Oksitetrasiklin Banyosu ( 1 Top ,2 Ton Suya 50 Gr) MO: Mortalite oranı, YDO: Yem değerlendirme oranı, S: Su sıcaklığı, O: Oksijen, HT: Hastalık tablosu, UT: Uygulanan tedavi Emtia Su Ürünleri Ltd. Şti. Araştırma istasyonu olarak değerlendirilen Emtia Su Ürünleri Ltd.Şti. ye ait mortalite verileri 6 aylık izlenme peryodu sonrası toplam olarak % 3,83 olarak bulunmuştur. Özellikle havaların ısınmasıyla beraber (7. ve 8. aylar) mortalite oranlarında rahatsızlık vermeyecek boyutlarda artışlar gözlenmiştir (Tablo 4). Kış aylarında yem tüketiminin fazla olduğu gözlenmiştir (Tablo 4). İşletmede hastalık tablosu genel olarak kış aylarında ortaya çıkmış olup, antibiyotik tedavisi sonrası mortalite oranları normal seyrinde devam etmiştir (Tablo 4). Su sıcaklığı 6,1-28 o C, oksijen değerleri ise 7,3-8,5 ppm aralığında değişimler göstermiştir (Tablo 4). Büyük kapasiteli bir işletme olan Baysallar Balık A.Ş., sahip olduğu teknolojik araç-gereçler ile (boylama makinesi, fısh pomp, saç tekne, fiber tekne, jeneratör, 16 m çaplı büyük kafesler, vb.) boylama, yemleme, gibi iş gücü gerektiren ve bu işlemler sırasında oluşabilecek stres, hastalık gibi sorunları minimum düzeyde tutmuştur.

8 Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi 20 Tablo 4. Emtia Su Ürünleri Ltd.Şti. Mortalite ve Yem Değerlendirme Oranları ve Hastalık Tablosu Ay MO (%) YDO (Kg yem/kg Balık) S ( o C) / O (ppm) HT UT (100 Kg canlı ağırlık/gram) 1 3 0,85 6,3 / 7,3 Soğuk Su Vibriosisi Florfenikol (12 Gr) 2 2 0,89 6,1 / 7,4 Yersinia Tribressen (10 Gr) + Oksitetrasiklin (15 Gr) + Vitamin (20 Gr) 3 3 0,96 6,9 / 7, / 8, / 8, / 7, / 7, / 7, / 8, ,87 17 / 8, ,95 14 / 8, ,03 10 / 7,8 Top 3,83 0,92 MO: Mortalite oranı, YDO: Yem değerlendirme oranı, S: Su sıcaklığı, O: Oksijen, HT: Hastalık tablosu, UT: Uygulanan tedavi

9 21 U ğur AYDIN, Azime KÜÇÜKGÜL Alabalık yetiştiriciliğinde gerekli olan çözünmüş oksijen miktarı 6 7 mg/l olmalıdır (Egemen ve Sunlu, 1999; Edmondson, 1991). Araştırma istasyonu olarak seçilen Elazığ iline bağlı dört işletmede yıl boyunca elde edilen çözünmüş oksijen miktarları bu değerlerin üzerinde (Ort. 7,3-8,6 ppm) olması nedeniyle bölge alabalık yetiştiriciliği için uygun olduğu söylenebilir. Söz konuşu alabalık çiftliklerinde su sıcaklığı Ort. 6,1-27 o C arasında değişmiştir. Sıcaklık yaz aylarında artmaya başlamış, en yüksek Temmuz ayında en düşük Ocak ayında kaydedilmiştir. Sıcaklık bakımından herhangi bir termal kirlenme söz konusu olmayıp, sadece mevsimsel olarak değişim göstermektedir. Yersinia ruckeri nin neden olduğu Yersiniosis gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliği yapılan tesislerde yüksek mortalite ile seyreden ve ciddi ekonomik kayıplara neden olan bir hastalıktır (Ewing ve ark., 1978). Flavobacterium sp. suyun mikrobiyal florasında ve balıkların barsak ve solungaçlarında normal Elazığ daki Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss) İşletmelerinin Bakteriyel Yönden İncelenmesi olarak bulunabilen predominat bir hastalık etkenidir (Sarıeyyüpoğlu, 1984; Sarıeyyüpoğlu, 1987; Zorrilla ve ark., 2003). Her iki bakteriye de hem deniz (Balebona ve ark., 1998; Zorrilla ve ark., 2003) ve hem de tatlı su balıklarında (Balta, 1997; İspir ve ark., 2004) rastlamak mümkündür. Yapılan bu çalışmada da söz konusu işletmelerde Yersinia, Soğuk Su Vibriosisi, Streptokok enfeksiyonlarına rastlanmış mortalite verileri en fazla % 20 olarak gözlenmiştir. Kullanılan antibiyotik tedavisi ile bu enfeksiyonların önüne geçilmeye çalışılmış ve hastalık tablosu büyük ölçüde minimize edilmiştir. Bunun yanında bağımsız değişkenler olarak değerlendirilen yeterli sayıda işletmelerin bünyelerinde mevcut olan ekipman-araç-gereçlerin amaca yönelik kullanımlarında (boylama, tartım, sağım, transfer vb.) azami dikkat, hijyen koşullarına gösterilen hassasiyette etkili olmuştur.

10 Elazığ Bölgesi Alabalık İşletmelerinde Merkezi Kayıt Sistemi 22 Kaynaklar Arda, M., Seçer, S., Sarıeyyüpoğlu, M. (2002). Balık Hastalıkları. Medisan, Ankara, s. Balebona, M. C., Zorrilla, I., Morinigo, M. A., Borrego, J. J. (1998). Survey of Bacterial Pathogies Affecting Farmed Gilthead Sea Bream (Sparus aurata) in Southwestern Spain 1990 To Aquaculture. 166: Balta, F. (1997). Kültürü Yapılan Alabalıklarda (Oncorhynchus mykiss) Görülen Flexibacter psychrophila Enfeksiyonu, IX. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Eğirdir/Isparta. Egemen, Ö., Sunlu, U. (1996). Su Kalitesi. 2. Baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, Izmir. Ewing, E. W., Ross, A.J., Brenner, D. J. And Fanning, G. R. (1978). Yersinia ruckeri Sp. The Redmouth (RM) Bacterium. International Journal of Bacteriology. 28: İspir, Ü., Şeker, E., Sağlam, N., Dörücü, M. (2004). Doğu Anadolu Bölgesinde Bazı Gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) İşletmelerinde görülen Flavobacterium psychrophilum Enfeksiyonunun Araştırılması. F. Ü. Fen ve Müh. Bil. Derg. 16 (4): Sarıeyyüpoğlu, M. (1984). Gökkuşağı Alabalıklarında (S. gairdneri) Mide Barsak Bakteriyel Florasının Aerobik Yönden İncelenmesi. Doğa Bilim Dergisi. 8 (3): Sarıeyyüpoğlu, M. (1987). Gökkuşağı Alası (S. gairdneri) Yumurta ve Spermlerinin Bakteriyel Yönden İncelenmesi. Doğa Tu Zooloji. 12 (1): Zorrilla, I., M. Chabrillon, M., Arijo, S., Diaz Rosales, P., Martinez Manzaranez, E., Balebona, M. C., Morinigo, M. A. (2003). Bacteria Recovered from Diseased Cultured Gilthead Sea Bream (Sparus aurata) in Southwestern Spain. Aquaculture. 218: