Reklam ve Çocuklar: Çocukların Gıda Markalarını Tanıması, Beslenme Alışkanlıklarını ve Gıda Tercihlerini Etkiliyor mu?

Transkript

1 Araştırma/Research Article TAF Prev Med Bull 2009; 8(6): Reklam ve Çocuklar: Çocukların Gıda Markalarını Tanıması, Beslenme Alışkanlıklarını ve Gıda Tercihlerini Etkiliyor mu? [Advertisement and Children: is Brand Logo Recognition of Children Effected their Nutritional Habits and Food Preferences?] ÖZET AMAÇ: Bu çalışma okul çağındaki çocukların beslenme alışkanlıklarını, beslenme bilgisini belirlemek, halen reklam kampanyaları süren ticari gıda markalarını tanıma oranlarını saptamak, ticari gıda markalarını tanıma oranları ile beslenme alışkanlıkları ve beslenme bilgisi arasında ilişki olup olmadığını sorgulamak amacıyla yapılmıştır. YÖNTEM: Edirne İli Merkez İlçesinde 15 (% 45.5) ilköğretim okulunda yürütülen çalışma, kesitsel bir araştırmadır. Verilerin toplanmasında 3 bölümden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Birinci bölüm çocukların sosyo-demografik özellikleri ve beslenme alışkanlıkları, ikinci bölümde çocukların besin bilgileri ve besin tercihleri, üçüncü bölümde çocukların ticari gıda markalarını tanıma oranları sorgulanmıştır. BULGULAR: Çalışmaya 1018 öğrenci katılmıştır. Bu çalışmanın bulguları, daha önceki birçok çalışmanın 9-11 yaş grubu çocukların iyi beslenmedikleri yönündeki bulgularını doğrular niteliktedir. Çocukların çoğunluğu sağlıklı olmadığı bilinen cips, çikolata-gofret vb. tatlı gıdaları, kola vb. gazlı içecekleri fast-food türü yiyecekleri sık tükettiğini (en az günde 1 kez) belirtmiştir. Çocuklar sağlıklı besinleri bilmekte (med:8) ancak daha az tercih etmektedir (med:5). Öğrencilerin %84.9 u marka etiketlerinin yarıdan fazlasını doğru olarak tanımlamıştır. Reklam etiketlerini tanıma oranlarının yüksekliği cips ve benzeri gıdaların sık tüketimi ile, fast food tarzı gıdaların sık tüketimi ile, gazlı içeceklerin sık tüketimi ile ilişkili bulunmuştur. Sağlıklı besinleri daha fazla tanımlayan çocukların reklam etiketlerini tanıma oranları da yüksek bulunmuştur. SONUÇ: Bu çalışma gıda reklamları ile kötü beslenme arasındaki ilişki için güçlü kanıtlar sunmamakla birlikte gıda reklamlarının çocukları etkilediğine dikkat çekmektedir. SUMMARY AIM: This study was conducted for determining the eating habits and food knowledge and rate of recognizing brand logos currently featured in promotional campaigns of the food industry of the school children. And to explore the relationship between the ability of recognizing brand logos currently featured in promotional campaigns of the food industry and eating habits, food knowledge and preferences. METHOD: This cross-sectional study was conducted in 15 primary schools in the provincial center of Edirne. The questionnaire form was composed of three parts. In the first part; the socio-demographic characteristics and nutritional habits, in the second part; food knowledge and preferences of the students and in the third part; ability to recognize brand logos were questioned. RESULTS: 1018 students were participated in the study. The results of the study confirmed the findings of previous studies that the diet of children aged 9-11 was poor. The majority of the children reported eating unhealthy foods such cips, crisps and fast-food and drinking fizzy drinks at least once a day. Children knew healthy foods (med:8) but did not prefer healthy foods (med:5) % of the students recognized more than the half of the brand logos. A correlation was found between higher brand logo recognition and poorer eating behaviors and food knowledge. CONCLUSION: Nonetheless this study did not presented strong evidence to suggest a casual link between food advertising and poor diet; it indicated that food promotion may have an influence on children. Burcu Tokuç, Ufuk Berberoğlu, Galip Ekuklu Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Edirne. Anahtar Kelimeler: Reklâm, Çocuklar, Beslenme Alışkanlığı, Gıda Tercihi. Key Words: Advertising, Children, Nutritional Habits, Food Preferences. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Burcu Tokuç Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Edirne, Türkiye. burcutok@yahoo.com GİRİŞ Son on yılda tüm dünyada çocukluk çağı obezitesi, arka planda çocuklara reklâm yapmanın kabul gördüğü ve hatta aktif olarak desteklendiği sürekli büyüyen ve gelişen bir gıda endüstrisi ile birlikte hızla artmıştır (1). Ülkemiz gibi genç nüfusun ağırlıkta olduğu ülkelerde, önemli bir pazarı oluşturan çocuklar, reklâmların önemli bir hedef kitlesi haline gelmiştir. Çünkü günümüzde bir çocuk ortalama okuma ya da oyuna ayırdığı zamandan daha fazlasını televizyon karşısında geçirmektedir (2). Çocuklara yöneltilen reklâmların çoğu gıda maddelerine ait reklâmlardır. Araştırmalar özellikle 8 yaş ve altındaki çocukların en çok bu reklâmları sevdiklerini ortaya koymuştur (3). Amerika da yapılan bir çalışmada periyodik olarak haftada bir kez yayınlanan çocuk kuşağında yapılan reklâmların %46 sının yiyecek reklâmları olduğu saptanmıştır (4). Televizyonda çoğunlukla çocukların kendi harçlıkları ile alabilecekleri ürünlerin reklâmı yapılmaktadır ki bunlar; şekerleme, sakız, bisküvi, gazlı içecekler ve fast food tarzı yiyeceklerdir. Birçok çalışmada reklâm kampanyalarının çocukların 459

2 dikkatini daha fazla çektiği ve tercihlerini etkilediği ortaya konmuştur (5,6,7). Ayrıca televizyon seyretmenin hareketsiz yaşamın en önemli bileşenlerinden olduğu, toplam kalori alımı ve abur cubur tüketimi ile aralarında pozitif bir ilişki bulunduğu değişik çalışmalarda ortaya konmuştur (8,9). Birleşik Devletler Sağlık Enstitüsü nün (U.S. Institute of Medicine) yayınladığı bir derlemede, 2-11 yaş arası çocukların yiyecek ve içecek tercihleri ve isteklerinin televizyon gıda reklâmlarından etkilendiği ile ilgili kuvvetli kanıtlar olduğu ortaya konulmuştur (10). Bütün bunlar gıda reklâmları ile çocukluk çağı obezite epidemisi arasında nedensel bir ilişki olabileceği görüşünü kuvvetlendirmektedir. Bu çalışmanın amaçları; (I) okul çağındaki çocukların beslenme alışkanlıklarını ve beslenme bilgi düzeylerini belirlemek, (II) halen reklâm kampanyaları süren ticari gıda markalarını tanıma oranlarını saptamak, (III) ticari gıda markalarını tanıma oranları ile beslenme alışkanlıkları ve beslenme bilgisi arasında ilişki olup olmadığını sorgulamaktır. GEREÇ YÖNTEM Mayıs 2008 tarihleri arasında Edirne İli Merkez İlçesinde yürütülen çalışma, kesitsel bir araştırmadır. Edirne İli, Merkez İlçesinde bulunan 14 Aile Hekimliği bölgesinin her birinden bir ilköğretim okulu rastgele olarak seçilmiş ve Merkez ilçede bulunan 3 özel okuldan biri örnekleme dâhil edilmiştir (15/33 okul). Araştırmanın yürütülebilmesi için İl Milli Eğitim Müdürlüğü nden gerekli izinler alınmıştır ve çalışma Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu tarafından onanmıştır. Çocukların yiyecek tercihlerini de kapsayan öz bakım davranışlarının 3-8 yaşlar arasında gelişmeye başlaması ve 10 yaştan sonra kalıcı olması nedeniyle yalnızca ilköğretim okullarının 5. sınıflarında okuyan öğrenciler araştırma kapsamına alınmıştır (11). Verilerin toplanmasında 3 bölümden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Birinci bölüm çocukların sosyo-demografik özelliklerini ve beslenme alışkanlıklarını sorgulamakta ve 18 sorudan oluşmaktadır. İkinci bölümde çocukların besin bilgilerini ve besin tercihlerini sorgulayan biri sağlıklı, biri sağlıksız olarak eşleştirilmiş 10 çift yiyecek grubundan oluşan bir ölçek kullanılmıştır (Tablo 1). Çocuklara bu yiyecek ve içecek gruplarından hangisini tercih ettiği ve hangisini sağlıklı bulduğu sorulmuştur. Tablo 1. Eşleştirilmiş 10 çift yiyecek grubu Sıkma portakal suyu Su Kepekli bisküvi Elma Tahıllı ve meyveli gofret Ev makarnası, erişte Haşlanmış patates Peynirli, domatesli sandviç Haşlanmış tavuk Çilekli yoğurt Portakallı gazoz Kola Kremalı bisküvi Meyveli şekerler Çikolata Makarna Patates Kızartması Peynirli, domatesli pizza Tavuk Burger Çilekli Puding Üçüncü bölümde çocukların ticari gıda markalarını tanıma oranları incelenmiştir. Araştırmada önceki bir ay içinde televizyonda çocuk kuşağında ve çocuk kanallarında sık yer alan 20 adet gıda maddesinin (yiyecek ve içecek) reklâm amblemleri renkli olarak ve ticari marka isimleri kapatılmış olarak basılmış ve çocuklardan bu amblemlerin hangi gıda maddesine ait olduğunu yazmaları istenmiştir. Anket çocuklara sınıflarında, araştırmacılar ve sınıf öğretmenlerinin gözetimi altında uygulanmıştır. Ankete başlamadan önce, öğrencilere verecekleri yanıtların bilimsel bir araştırmada kullanılacağı, ailelerinin ve öğretmenlerinin bu yanıtlardan haberdar olmayacağı konusunda ve anketi nasıl yanıtlayacakları konusunda bilgi verilmiştir. İstatistiksel Analizler Çocukların beslenme alışkanlıkları aşağıdaki sorulara verdikleri yanıtlar ile belirlenmiştir. Sabahları okula gitmeden önce kahvaltı yapma sıklığı (her gün kahvaltı edenler ve diğerleri) Günlük toplam meyve ve sebze tüketimi (en az 5 porsiyon meyve ve sebze tüketenler ve diğerleri) Mısır ya da patates cipsleri ve benzeri gıdalar, çikolata-gofret gibi tatlı gıdalar, hamburger, kızarmış patates gibi fast food ve gazlı içeceklerin günlük tüketimi (sık tüketim: günde en az bir kez, az tüketim: günde 1 kezden daha az) Yanıtlar Sağlık Bakanlığı nın İlköğretim Çocukları için Sağlıklı Beslenme Rehberi nde önerdiği şekilde gruplandırılmıştır (12). Öğrencilerin besin bilgileri sağlıklı olarak işaretledikleri doğru yiyecek sayısı toplanarak 10 üzerinden puanlanarak belirlenmiştir. Besin tercihleri de aynı şekilde tercih ettikleri sağlıklı yiyecek sayısı toplanıp 10 üzerinden puanlanarak belirlenmiştir. Çocukların ticari gıda markalarını tanıma oranları, doğru olarak tanımlanan amblem sayısının toplanıp 20 üzerinden puanlanmasıyla belirlenmiştir

3 Veriler SPSS Ver 16.0 da değerlendirilmiştir. Normal dağılıma uygunluk analizi Tek örnek Kolmogorov-Smirnov testi kullanarak yapılmış, karşılaştırmalı analizlerde Ki Kare testi ve bağımsız gruplarda non-parametrik t testi kullanılmıştır. BULGULAR Araştırmaya 1018 öğrenci katılmıştır. Çocuklardan 495 i (%48,2) kız, 531 i (%51,8) erkektir. Öğrencilerin çoğu (%80,5) okula gitmeden önce her sabah kahvaltı ettiğini, yaklaşık yarısı da (%45,9) her gün 5 porsiyon ya da daha fazla miktarda meyvesebze tükettiklerini belirtmişlerdir (Tablo 2). Çalışmaya katılan çocukların çoğunluğunun sağlıklı olmadığı bilinen çikolata-gofret vb. tatlı gıdaları (%58,3) ve kola vb. gazlı içecekleri (%40,7) sık tükettiği belirlenmiştir (Tablo 2). Cips vb. gıdaların ve tatlı gıdaların tüketiminde her iki cinsiyet arasında farklılık gözlenmezken, fast-food ve gazlı içeceklerin erkekler tarafından daha sık tüketildiği gözlenmiştir (Tablo 2). Öğrencilerin %53,4 ü günde 2 saat ve daha uzun süre televizyon seyrettiğini belirtmişlerdir. Çocukların tercih ettiği sağlıklı besin ortancası 5 (min: 0 maks: 10), sağlıklı olarak işaretlediği doğru besin ortancası ise 8 (min: 0 maks: 10) dir. Her iki testte de kızlar erkeklerden daha yüksek puanlar almışlardır (Tablo 3). Çocukların büyük çoğunluğu (%84,9) marka etiketlerinin yarıdan fazlasını doğru olarak tanımlamıştır. Marka etiketlerini doğru olarak tanıma ortancası 16 (min: 5 maks:20) dir. Marka etiketlerini tanıma kız ve erkek öğrenciler arasında farklılık göstermemiştir (Tablo 4). Reklâm etiketlerini tanıma oranlarının yüksekliği cips ve benzeri gıdaların sık tüketimi ile (Z= 3.055, p=0.002), fast food tarzı gıdaların sık tüketimi ile (Z= 2.604, p=0.009), gazlı içeceklerin sık tüketimi ile ( Z= 2.137, p=0.023) ilişkili bulunmuştur. Sağlıklı besinleri daha fazla tanımlayan çocukların reklâm etiketlerini tanıma oranları da yüksek bulunmuştur (Z= 2.473, p= 0.020). TARTIŞMA Bu çalışmanın bulguları da daha önceki birçok çalışmanın 9-11 yaş grubu çocukların iyi beslenmedikleri yönündeki bulgularını doğrular niteliktedir (13,14,15). Çocukların çoğunluğu sağlıklı olmadığı bilinen cips, çikolata-gofret vb. tatlı gıdaları, kola vb. gazlı içecekleri fast-food türü yiyecekleri sık tükettiğini (en az günde 1 kez) belirtmiştir ki daha önce yapılan kimi çalışmalar bu tür gıdaların şişmanlık ve obeziteye yol açtığını belirlemişlerdir (16,17). Tablo 2. Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıkları Kız Erkek Toplam n (%) n (%) n (%) p* Her gün kahvaltı etmek 379 (80,1) 412 (80,8) 791 (80,5) Günde en az 5 porsiyon meyve-sebze tüketmek 215 (46,0) 227 (45,7) 442 (45,9) Cips ve benzeri gıdaları sık tüketmek 167 (34,7) 203 (39,6) 370 (37,3) Çikolata ve benzeri tatlı gıdaları sık tüketmek 274 (57,0) 304 (59,4) 578 (58,3) Hamburger, patates kızartması vb. fast food tarzı gıdaları sık tüketmek 123 (25,6) 164 (31,4) 284 (28,6) Kola vb. gazlı içecekleri sık tüketmek 157 (32,6) 247 (48,2) 404 (40,7) Ki- Kare testi Tablo 3. Öğrencilerin Sağlıklı Besinleri Tanıma ve Tercih Etme Puan Ortancaları Kız Erkek Toplam p* Tercih edilen sağlıklı besin Sağlıklı olarak işaretlenen doğru besin *Bağımsız gruplarda non-parametrik t testi 461

4 Tablo 4. Öğrencilerin beslenme alışkanlıkları, besin tercih ve bilgilerine göre marka etiketlerini tanıma puanları n Ort ± SS Min Maks p Cinsiyet Kız ,5±3,5 (5 20) Erkek ,3±3,6 (5 20) Kahvaltı etmek Her gün ,4±3,6 (5 20) Diğer ,2±3,5 (6 20) Sebze-meyve tüketimi 5 porsiyon ve üstü ,3±3,5 (5 20) porsiyon ,5±3,7 (5 20) Cips ve benzeri gıdaların tüketimi Sık tüketim ,5±3,6 (5 20) Az tüketim ,6±3,5 (8 20) Çikolata vb. tatlı gıdaların tüketimi Sık tüketim ,5±3,5 (5 20) Az tüketim ,9±3,6 (7 20) Fast food tarzı gıdaların tüketimi Sık tüketim 93 15,5±3,6 (5 20) Az tüketim ,5±3,4 (8 20) Kola vb. gazlı içeceklerin tüketimi Sık tüketim ,6±3,5 (6 20) Az tüketim ,9±3,6 (5 20) Tercih edilen sağlıklı besin sayısı ,3±3,6 (5 20) ,6±3,6 (6 20) Sağlıklı olarak işaretlenen besin sayısı ,9±3,7 (5 20) ,5±3,5 (6 20) Günlük TV seyretme süresi 2 saatten az ,4±3,7 (5 20) 2 saat ve daha fazla ,2±3,7 (6 20 ) Çocukların hangi besinlerin sağlıklı/sağlıksız olduğunu tanımlama oranları yüksek olmakla birlikte sağlıklı besinleri tercih etme oranları düşüktür. Bu bulgu, daha önce başka çalışmalarda da vurgulandığı gibi, bilgi eksikliğinin çocukların sağlıksız gıdalarla beslenmesinin altında yatan önemli bir etken olmadığını göstermek açısından önemlidir (11). Bülbül, çocuk ve reklâm ilişkisini incelediği bir derlemesinde; okul öncesi çocukların TV de kısa süreli bile olsa yiyecek reklâmları ile karşılaşmasının, onların yiyecek tercihlerini etkilediğini söylemektedir (18). Reklâmların çocuklara etkisini anlamak zor olmakla birlikte, reklâmların çocukları etkilediğini göstermek için marka farkındalıkları ve marka 462

5 amblemlerini tanıma oranları kullanılabilir. Bu çalışmada da çocukların gıda reklâm algısını ölçmek için marka amblemlerini tanıma yetenekleri kullanılmıştır. Çocuklar marka etiketlerini yüksek oranda tanıyarak, gıda reklâmlarının farkında olduklarını göstermişlerdir. Marka etiketlerini tanıma oranları çocukların cinsiyetine göre farklılık göstermezken, cips, gazlı içecekler ve fast-food tarzı yiyecekleri sık tüketenlerde diğerlerinden önemli düzeyde yüksek bulunmuştur. İngiltere de yapılan benzer bir çalışmada kızların marka etiketlerini tanıma oranları bizim çalışmamızdan farklı olarak yüksek bulunurken, sağlıksız olduğu bilinen kimi gıdaların tüketimi ile marka etiketlerini tanıma oranları arasında benzer bir ilişki bulunmuştur (19). Yine aynı çalışma ile benzer biçimde, bu çalışmada da sağlıklı besinleri doğru olarak tanımlama oranları yüksek olan çocukların marka etiketlerini de doğru tanımlama oranları yüksek bulunmuştur (19). Bu çalışmanın sonuçlarını destekler biçimde, Kurugöl ve ark. çocuklarda televizyonun etkilerini göstermek için yaptıkları çalışmanın sonuçlarına göre; çocukların %59,3 ü reklâmlardan etkilendiğini, özellikle şekerleme, bisküvi, sakız gibi çocuklar için zararlı olan gıdaların reklâmları daha fazla etkili olduğunu söylemektedir (20). Borzekowski ve ark. okul öncesi çocuklarda yaptıkları çalışmada da; benzer şekilde, izlediği filmler içinde reklâmlarla karşılaşan çocukların içinde reklâm olmayan film izleyenlere göre reklâmı yapılan ürünü daha fazla tercih ettiklerini göstermişlerdir (21). Çocukların beslenme örüntülerini etkileyen tek etmenin reklâmlar olmadığı bilinmektedir. Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, ebeveynlerin çalışma durumu, öğrenim durumu, ebeveynlerin beslenme bilgisi vb. gibi birçok etmen çocukların beslenmelerini etkilemektedir. Bu çalışmanın en önemli kısıtlılığı tüm bilgilerin çocuklardan alınması nedeniyle, çocukların beslenme örüntülerini etkileyecek diğer etmenlerin sorgulanamamış olmasıdır. Çocukların gıda tercihlerinin ve beslenme alışkanlıklarının kendilerine sorulması da çalışma tasarımı açısından başka bir dezavantajdır. Gıda günlüklerinin tutulması ya da gözlemsel çalışmalar daha doğru ve güvenilir yöntemlerdir. Ancak bu tür çalışmalarda daha çok zaman ve para gereksiniminin olması örneklem hacminin azalmasına yol açmaktadır. Ya da istekli okullar bu tür çalışmalara katılmaktadır ki, bunların çoğu iyi ve doğru beslenme konusunda motivedirler. Bu çalışmada tüm bölgelerden okulların olması sonuçların genellenebilirliğini artırmaktadır. Sonuç olarak, bu çalışmanın bulguları gıda reklâmları ile kötü beslenme arasındaki ilişki için güçlü kanıtlar sunmasa da gıda reklâmlarının çocukları etkilediğine dikkat çekmektedir. Marka etiketlerini tanıyanlar cips ve benzeri gıdaları, fastfood tarzı yiyecekleri ve kola vb. gazlı içecekleri daha fazla tüketmekte ve sağlıklı gıda değerlendirmesinde daha az başarılı olmaktadır. Bunun olası nedenlerinden biri reklâmlar olabilir. Çocuklarda kötü beslenmenin hızla yaygınlaştığı bir dönemde ve gıda reklâmları ile ilgili daha fazla yasal düzenleme gerekliliğinin tartışıldığı bir dönemde olması nedeni ile de zamanlaması iyidir. Ancak ülkemizde çocukların beslenmesini etkileyebilecek tüm etmenlerin araştırılabileceği başka çalışmalara da gereksinim vardır. KAYNAKLAR 1. Mc Lellan F. Marketing and advertising: harmful to children s health. Lancet. 2002; 360(9338): Karaca Y, Pekyaman A, Güney H. A study on parents ethical perceptions of the effect TV advertising contents on children. Sosyal Bilimler Dergisi. 2007; 9(2): Akan P. Social accontibilites of advertising. Pazarlama Dünyası. 1995; 9(51): Childs NM, Maher JK. Gender in food advertising to children: boys eat first. British Food Journal. 2003; 105(7): King R, Bickman L, Nurcombe B, Hides L, Reid W. The impact of a poster advertising campaign in buses on young people awareness and knowledge of a telephone counseling service. Health Promot J Austr. 2005; 16(1): Lovato C, Linn G, Stead LF, Best A. Impact of tobacco advertising and promotion on increasing adolescent smoking behaviours. Cochrane Database Syst Rev. 2003;Issue 3: Art No.CD DOI: / CD Donkin AJM, Tilston CH, Neale RJ, Gregson K. Children s food preferences: Television advertising vs nutritional advice. British Food Journal. 1992; 29(11): Halford JCG, Gillespie J, Brown V. Pontin EE, Dovey TM. Effect of television advertisements for foods on food consumption in children. Appetite. 2004; 42: Kelly B, Smith B, King L, Flood V, Bauman A. Television food advertising to children: the extent and nature of exposure. Public Health Nutrition. 2007; 10(11): Mc Ginnis MJ, Gootman JA, Kraak VI. Food marketing to children and youth: threat or 463

6 opportunity? 2nd ed. Washington DC. The National Academic Pres, 2006, p Kennedy C. Examining television as an influence on children s health behaviors. J Pediatr Nurs. 2000; 15(5): Karaağaoğlu N. İlköğretim çocukları için sağlıklı beslenme. 1. Baskı. Ankara. Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2008, p International Obesity Task Force. Obesity in children and young people: a crisis in public health. Obesity Reviews. 2004; 5(Suppl 1): Salmon J, Campbell KJ, Crawford DA. Television viewing habits associated with obesity risk factors: a survey of Melbourne schoolchildren. MJA. 2006; 184(2): Demirezen E, Coşansu G. Evaluating the eating habits of adolescent students. STED. 2005; 14(8): Ludwig DS, Peterson KE, Gortmaker SI. Relation between consumption of sugar sweetened drinks and childhood obesity: a prospective observational analysis. The Lancet. 2001; 357(9255): Berkey CS, RockettHRH, Field AE, Gillman MW, Frazier AL, Camargo CA, Colditz GA. Activity, dietary ıntake, and weight changes in a longitudinal study of preadolescent and adolescent boys and girls. Pediatrics. 2000; 105(4): Bülbül SH. Advertisement in media and children. J Pediatr Sci. 2008; 4(6): Kopelman CA, Roberts LM, Adab P. Advertising of food to children: is brand logo recognition related to their food knowledge, eating behaviors and food preferences? Journal of Public Health. 2007; 29(4): Kurugöl Z, Yenigün A, Kusin N, Özgür T. Effects of TV on 3-12 aged children and consideration of the parents about TV. Türk Pediatri Arşivi. 1994; 29: Borzekowski DL. Robinson TN. The 30 second effect: an experiment revealing the impact of television commercials on food perferences of preschoolers. Am J Diet Assoc. 2001; 101(1):