29 Ağustos 2013 TÜRKİYE DE BU HAFTA. Son ekonomik gelişmeler...

Transkript

1 29 Ağustos 2013 TÜRKİYE DE BU HAFTA Son ekonomik gelişmeler... TCMB Başkanı Başçı faiz artışı yapılmayacağını söyledi... Dış ticaret açığı Temmuz'da enerji, otomotive ve altın ithalatındaki artış sonucu ithalatın tahminlerin üzerinde gelmesine paralel yüzde 22.5 artarak 9.81 milyar dolar oldu. Dış ticaret açığı yılın ilk yedi ayında ise yüzde 18.3 artarak milyar dolar oldu. İhracat Temmuz ayında yüzde 2.2 artarak milyar dolar, ithalat yüzde 10 artarak milyar dolar olarak gerçekleşti. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Temmuz ayında bir önceki aya göre ihracat yüzde 2.1 artarken, ithalat yüzde 2.4 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 yılı Temmuz ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat yüzde 0.9 azaldı ithalat yüzde 6.1 arttı. Enerji ithalatı Temmuz'da geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.9 artarak 4.7 milyar dolar olurken, Ocak-Temmuz döneminde ise yüzde 6.5 azalarak, milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası ithalatı Temmuz'da geçen yılın aynı ayına göre yüzde 13.5 azalışla 1.72 milyar dolar, ilk yedi ayda ise yüzde 90.8 artışla milyar dolar oldu. Avrupa Birliği'nin (AB) ihracattaki payı 2012 Temmuz ayında yüzde 34.6 iken, 2013 Temmuz ayında yüzde 41.5'e yükseldi. AB'ye yapılan ihracat, 2012 yılının aynı ayına göre yüzde 22.7 artarak 5.45 milyar dolar olarak gerçekleşti. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2012 Temmuz ayında yüzde 61.6 iken, 2013 Temmuz ayında yüzde 57.2'ye geriledi. Merkez Bankası, imalat sanayinde kapasite kullanım oranının (KKO) Ağustos ayında, geçen yılın aynı ayına göre 1.2 puan artarak yüzde 75.5 seviyesinde gerçekleştiğini açıkladı. KKO, Temmuz ayında da aynı seviyede gerçekleşmişti. Merkez Bankası reel kesim güven endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre 1.2 puan azalarak seviyesinde gerçekleşti. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi bir önceki aya göre 0.6 puan artarak seviyesinde gerçekleşti. Tüketici güven endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 1.6 azalarak 77.2 değerine geriledi. Endeksin alt kalemlerinden gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali endeksi bir önceki aya göre yüzde 10.4 azaldı. Temmuz'da olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre yüzde 2 azalırken, hanenin gelecek 12 aylık döneme ilişkin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre yüzde 1.3 azaldı. Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, piyasanın TCMB'den faiz artışı beklentisine girmemesi gerektiğini, TL'deki değer kaybını döviz tarafında yapacakları "enteresan manevralar" ile durduracaklarını belirterek; dolar/tl kurunun yıl sonunda 1.92'ye gerilemesinin sürpriz olmaması gerektiğini söyledi. Başçı, Anadolu Ajansı servislerinden AA Finans'a yaptığı açıklamada, piyasada oluşan faizin yıl sonuna kadar yüzde 6.75'in altına düşmeyeceğini belirtti. Başçı, reel efektif döviz kuru endeksinin (REK) 110 çizgisinin altında olduğunu belirterek, REK'in aşırı değerli seviyesini geçmiş olmasının bankayı rahatlattığını, bundan sonraki değer kayıplarının hepsinin geçici olacağını kaydetti. TL'nin bu kadar zayıf olmasını gerektirecek temel bir sebep olmadığını söyleyen Başçı, döviz kuru ile ilgili bu yükselişin geçici olduğunu, döviz pozisyonu kapatmak için yanlış bir zaman olduğunu ve acele edilmemesi gerektiğini söyledi. Fed'in tahvil alımlarını azaltacağı açıklamasının gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışlarına neden olmasıyla Türkiye'de faizlerin ve döviz kurunun olması gerekenden daha fazla 1

2 artış kaydettiğini belirten Başçı, faiz tarafını rahatlattıktan sonra döviz kuru nereye giderse gitsin; yanlışı görünce geri döneceğini ifade etti. Başçı, Türkiye'de yanlış yaptığını anlayan yabancı yatırımcıların bunu fark ederek birkaç günde yeniden pozisyon almaya başlayacağını da belirterek, bundan sonra TCMB'den gelen her açıklamanın döviz kuru ve faiz üzerinde düşürücü etki yapacağını söyledi. Enflasyonun TCMB'nin yıl sonu hedefi olan yüzde 6.2'ye düşene kadar piyasadaki faizin yüzde 6.75'in altına inmeyeceğini ancak faiz koridorunun üst bandı olan yüzde 7.75'in üstüne de çıkmayacağını söyleyen Başçı ve faizle ilgili geri adım atmayacaklarını faizle ilgili belirsizliği bitirdiklerini söyledi. Dövize defansif ve ofansif olmak üzere iki tür müdahale yapılabildiğini belirten Başçı, ofansif aracın dövize değer kazandırıcı yönde müdahale türü olduğunu ve dünyada çok örneği bulunmadığını, bu nedenle piyasa oyuncularının bunu idrak edemediğini söyledi. Başçı, bankanın döviz kurundaki değer kaybı trendini kırıp tekrar değer kazancı trendini başlatabilecek çok kuvvetli mekanizmalarının var olduğunu belirtti ve strateji zamanı geldikçe bunları devreye sokacaklarını ve çok rezerv kaybetmeden dövizin belini kıracaklarını kaydetti. Başçı, TCMB'nin elindeki politika araçlarının çokluğuna dikkat çekerek Pazartesi günü için açıkladıkları ek parasal sıkılaştırmanın önümüzdeki dönemdeki döviz satışları için de bir örnek olacağını belirtti. Başçı, "Pazartesi tek gün ek sıkılaştırma olacak. Orada en az 100 milyon dolar satıyoruz. Normal günde ise 50 milyon dolar. Burada yukarı yönlü esnekliğimiz var ancak bunu nadiren kullanırız. Pazartesi günü uygulama dikkatle izlenmeli. Örnek olarak koyduk" dedi. Cari açıkta öngörülenden daha iyi bir seviyede kalınabileceğini hatta aşağı yönde revizyonun da mümkün olduğunu belirten Başçı, büyümede ise yıl sonunda yüzde 3-4 arasında kalınabileceğini söyledi. Başçı konuşmasında, piyasadaki yıl sonu enflasyon beklentilerinin TCMB beklentisinden daha yukarıda olmasının temel nedeninin döviz kuru olduğunu söyledi. Ağustos'ta enflasyonun büyük ihtimalle beklentilerden iyi geleceğini de belirten Başçı, uzun vadeli tahvil faizlerinin de yıl sonunda tek haneye düşeceğini tahmin ettiğini söyledi. Öte yandan, Merkez Bankası (TCMB) 2 Eylül'de bir günlük ek parasal sıkılaştırma (EPS) uygulayacağını ve en az 100 milyon dolar tutarında döviz satım ihalesi açacağını açıkladı. Güniçi döviz satım ihalelerini 1630'da gerçekleştiren TCMB, normal günde minimum tutarı 50 milyon dolar, EPS günlerinde ise 100 milyon dolar olarak belirledi. TCMB EPS dönemi ve minimum tutarı 1030'da duyurarak, bir defa artırılabiliyor. Ayrıca EPS'de en son duyurulan minimum tutar EPS'yi takip eden ilk normal günde de geçerli olacak. Enerji Bakanı, BAE'li TAQA'nın Afşin-Elbistan'daki yatırımla ilgili kararının tek taraflı olduğunu söyledi... Enerji Bakanı Taner Yıldız, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) enerji şirketi TAQA'nın Afşin- Elbistan Kömür Havzası'ndaki 12 milyar dolarlık projeden çıkmayı planlamasıyla ilgili kararın tek taraflı ve tartışılır olduğunu belirterek, bunun siyasi gerekçelere dayanmamasını ümit ettiğini söyledi. Elektrik Üretim AŞ ile TAQA arasındaki Afşin- Elbistan kömür havzasında 8,000 MW kapasiteli elektrik santrali yapımını içeren 12 milyar dolarlık hükümetlerarası anlaşma Ocak'ta imzalanmıştı. TAQA sözcüsü bu hafta yaptığı açıklamada, Afşin-Elbistan'daki yatırım kararının 2014'e kadar ertelendiğini belirtmiş, enerji sektöründen bir kaynak ise TAQA nın bu projeden çıkmayı düşündüğünü söylemişti. Anlaşma, Afşin-Elbistan Kömür Havzası'nda B, C, D, E ile G sahalarında yeni santrallerin inşa edilmesi, işletilmesi, rehabilitasyonu, modernizasyonu ve yeni kömür sahalarının geliştirilmesini içeriyor. Taner Yıldız, Afşin-Elbistan Kömür Havzası'yla ilgili kararlılıklarından vazgeçmeyeceklerini, diğer ülkelerle görüşmeye başladıklarını vurguladı. 2

3 Bankacılık sektöründe krediler 16 Ağustos itibarıyla milyar TL oldu - Bankacılık sektörü kredileri 16 Ağustos itibarıyla milyar lira olurken; yıllık bazda artış yaklaşık yüzde 27 olarak gerçekleşti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, kredilerde geçen yıl sonuna göre artış ise yüzde 18.6 oldu. Bankacılık sektöründe kredi toplamı, en son açıklanan 7 Ağustos'ta milyar lira, geçen yıl sonunda da milyar lira seviyesindeydi. Krediler 7 Ağustos haftasından 16 Ağustos'a yüzde 0.40 artış kaydetti. DÜNYA DA BU HAFTA Dünya ekonomisi... ABD Başkanı Barack Obama, Suriye'de yapılan kimyasal silah saldırısı nedeniyle bu ülkeye karşı hazırlanan askeri harekatın nedenlerini açıkladı ancak müttefiki İngiltere ve ABD Kongresi'ndeki bazı engeller nedeniyle operasyon gecikebilir. Obama, Suriye'deki iç savaşa müdahale etmenin gerekçesini insani nedenlerden çok ABD'nin ulusal çıkarları zeminine oturttu ve henüz karar vermediğini söylemesine rağmen yapılacak seçimin sadece harekatın zamanı konusunda olduğunu ifade etti. Obama, Irak'ta yıllar süren askeri angajman gibi olmayan ancak "amacı belli ve sınırlı" bir saldırının kimyasal silah kullanımına izin verilmeyeceği mesajını yeterince ileteceğini savundu. ABD yetkilileri en olası seçeneğin, Akdeniz'deki Amerikan savaş gemilerinden fırlatılacak füzelerle birkaç gün sürecek sınırlı bir saldırı olduğunu söylediler. İngiltere, Güvenlik Konseyi'ndeki diğer dört daimi üyeyle dün yaptığı resmi olmayan toplantıda Suriyeli sivillerin korunması için Esad yönetimine karşı askeri operasyona onay verilmesini istedi ancak toplantıdan bir karar çıkmadı. Güvenlik Konseyi'ne getirilecek böyle bir girişimin Rusya ve Çin tarafından veto edilmesi kaçınılmaz görülüyor. Obama kimyasal silahların İsrail, Türkiye ve Ürdün gibi müttefikler için olduğu kadar, bölgedeki Amerikan üslerine karşı da tehdit oluşturduğunu, ayrıca Suriye'deki kimyasal silahların yanlış ellere geçmesiyle ABD'nin ulusal çıkarlarının tehlikeye gireceğini belirtti. Ancak operasyonun zamanlamasını zorlaştıran bazı engeller ortaya çıkabilir. Bunlardan biri, kimyasal saldırı ile ilgili denetlemeleri sürdüren Birleşmiş Milletler uzmanları heyetinin hâlâ Suriye'de bulunması. Uluslararası müttefikleriyle danışmalarını sürdüren ABD'de, Kongre'ye daha fazla danışılması için de baskı var. Olası bir Suriye saldırısında önde gelen bir rol oynaması beklenen İngiltere ise, önceki tavrını değiştirerek, harekete geçmeden önce denetçi raporunun BM'ye sunulması gerektiğine ve İngiliz parlamentosunda da iki kez oylama yapılmasına karar verdi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, yükselen tahvil getirilerinin ekonomik toparlanmaya gölge düşürdüğünü belirtti. Moody's'den yapılan açıklamada, gelişmiş ekonomilerdeki artan gösterge tahvil getirileri ile gelişmekte olan ekonomilerdeki değer kaybeden para birimleri ve sermaye çıkışlarının, küresel ekonomik toparlanma üzerinde olumsuz etki yarattığı ifade edildi. Küresel ekonomik büyümenin, üç ay öncesine göre biraz daha zayıf olmasının beklendiği aktarılan açıklamada, G-20 ye dahil gelişmiş ekonomilerin, bu yıl yaklaşık yüzde 1,3, gelecek yıl ise yüzde 2 oranında büyümesinin beklendiği belirtildi. Moody s, gelişmekte olan ekonomilerin bu yıl için yaklaşık yüzde 5,25 oranında, gelecek yıl ise yüzde 5,5 oranında büyümesini beklediğini ifade etti. Açıklamada, küresel ekonominin görünümündeki risk dengesinin, hala aşağı yönlü seyretmesindeki nedenler, "Euro Bölgesi'ndeki durgunluğu, 3

4 beklenenden daha derin olan kredi daralması ve kamu borç krizindeki yoğunlaşma, potansiyel olarak tetikledi. Ana gelişmekte olan piyasalardaki büyüme beklenenden daha yavaş oldu. Parasal genişlemeden çıkış önlemleri düzensiz" şeklinde sıralandı. IMF Başkanı Christine Lagarde, parasal genişleme programından çıkışın yaklaşmasıyla daha fazla küresel koordinasyon çağrısı yaptı. Lagarde, Japonya Merkez Bankası ya da Fed gibi merkez bankalarının önlemlerinin etkisi konusunda belirli bir anlaşma olmasa da, yetkililer, olası dışsallıkları daha iyi anlamasının gerektiğini savundu. Fed'in Jackson Hole'da her yıl düzenlediği konferansta konuşan Lagarde, teşviklerin azaltılmasının yeni bir finansal çalkantıya neden olması hâlinde, bazı ülkelerin kendi ülkelerindeki rüzgarlara dayanamayabileceğini ifade etti. ABD Merkez Bankası Fed, parasal genişleme önlemlerini azaltırken gelişmekte olan piyasalardaki çalkantı tehdidinin göz önünde bulundurulmasına yönelik uluslararası çağrıları geri çevirdi. Fed'in tahvil alımlarını azaltmasının, nakit çıkışı ve yüksek borçlanma maliyetleri kanalıyla Hindistan'dan Türkiye'ye gelişmekte olan ülkelere zarar verme riski, 24 Ağustos'ta sonlanan Jackson Hole toplantılarında öne çıkan konu oldu. Fed'in aylık 85 milyar dolarlık varlık alımlarını azaltırken odaklandığı tek noktanın Amerikan ekonomisi olduğunu belirten Fed yetkilileri, bu satışların kendilerini ilgilendirmediğini dile getirdi. Fed yetkililerinin gelişmekte olan ekonomilere kendilerini korumaları tavsiyesinde bulunmasına rağmen Uluslararası Para Fonu ve Meksika Merkez Bankası Başkanı Agustin Carstens, küresel büyümenin korunması için niyetlerini daha iyi ifade etmeleri konusunda baskı yaptı. "Bizlerin Kongre'nin yasal varlıkları olduğunu ve sadece ABD'nin çıkarlarına karşı sorumluluğumuz olduğunu hatırlamanız gerekiyor" diyen Atlanta Fed Başkanı Dennis Lockhart, diğer ülkelerin bunu bir gerçek olarak kabul ederek, kendi ekonomileri için ilgili kararları vermesinin gerektiğini söyledi. St. Louis Fed Başkanı James Bullard da yalnızca gelişen piyasalardaki volatiliteye göre politika belirlemeyeceklerini dile getirdi. Güney Afrika Maliye Bakanı Pravin Gordhan, dünyanın önde gelen politika yapıcılarının, gelişen piyasalar krizinin gelişmesinin önlenmesi için daha agresif politikalar uygulaması gerektiğini söyleyerek, küresel sermaye akışları ve kur volatilitesi konusunda daha büyük adım çağrısında bulundu. Gordhan, başta para birimleri, daha sonra da algıdaki volatiliteyi azaltacak dünya genelinde, uyumlu ve birleşmiş bir çözümün bulunması konusunda bir yetersizlik olduğunu savundu. Hindistan ve Endonezya geçtiğimiz hafta zayıflayan para birimleri ve düşen finansal piyasalardan ötürü büyük zarar görürken, Güney Afrika randı da dolar karşısında bu yıl dibe vurarak, dünyanın en kötü performanslı para birimi oldu. ABD ekonomisinde gelişmeler... ABD Kongresi hükümetin borçlanma sınırını yükseltmek için yakında bir uzlaşmaya varamazsa, Obama yönetimi Ekim ayı ortasında harcama yapamaz duruma düşebilir. Hazine Bakanı Jack Lew, Kongre'deki parti liderlerine gönderdiği mektupta, "Kongre ABD'nin yüksek itibarını korumak için bir an önce harekete geçmelidir" dedi. Hükümetin 16.7 trilyon dolarlık borçlanma limiti var. Yönetim Mayıs ayından bu yana nakit varlığını bazı olağanüstü önlemlerle destekleyerek, kendisini ödemelerini yapamaz duruma düşmekten koruyor. Lew, hükümetin borçlanma kapasitesini Ekim ayı ortasında dolduracağını ve bu tarihte elinde harcayacak sadece 50 milyar dolar gibi, gerektiğinde bir günde bitebilecek bir meblağ kalacağını söyledi. Lew, bu durumda hükümetin iflas konumuna girmesinin kaçınılmaz olacağını ve bunun da yatırımcıların ABD'ye olan güvenini 4

5 sarsacağını belirtti. Borçlanma tavanı konusunda Kongre'de sert geçen tartışmalar, 2011 yılında Obama yönetimini iflasın ucuna kadar getirmişti. Cumhuriyetçi Parti, bu yıl harcama limitini artırma konusunu, Başkan Barack Obama'nın halk sağlığı programını zayıflatacak bazı değişiklikleri zorlamak için baskı aracı olarak kullanmak istiyor. Obama ise borç tavanının yükseltilmesini, başka siyasi nedenler için pazarlık konusu yapmak istemiyor. San Francisco Fed Başkanı John Williams, tahvil alımlarının azaltılması sürecinde, küresel çapta koordinasyonlu bir iletişime ihtiyaç olduğunu söyledi. Williams, "Ekonomiyi yeniden maksimum istihdam ve yüzde 2'ye yakın enflasyon hedefine ulaştırmaya odaklanmalıyız" dedi. Aynı zamanda dünya genelinde, ABD'nin para politikasını anlaşılır hâle getirmek için diğer merkez bankalarıyla etkin bir şekilde iletişim kurulması gerektiğini savunan Williams, "Bu, piyasalarda büyük çalkantıların olmasını önlemeye bir miktar yardımcı olabilir dedi. Fed Açık Piyasa Komitesi Eylül'de bir araya gelecek. ABD'de dayanıklı mal siparişleri Temmuz'da yüzde 7.3 ile beklentilerin üzerinde düşüş kaydetti. Dayanıklı mal siparişlerinin Temmuz'da yüzde 4 azalması bekleniyordu. ABD'de tüketici güven endeksi Ağustos'ta 81.5 ile beklentilerin üzerinde açıklandı. Endeksin 79 değerini alacağı tahmin ediliyordu. Daha önce endeksin Temmuz ayı için 80.3 olarak açıklanan seviyesi ise 81'e revize edildi. ABD'de konut fiyatları Haziran ayında neredeyse son 7 yılın en hızlı seviyesinde yükseldi. Yirmi şehirdeki konut fiyatlarını takip eden S&P/Case-Shiller Endeksi Haziran ayında bir önceki yıla göre yüzde 12.1 yükselirken, Mayıs ayında bu rakam yüzde 12.2 olmuştu. ABD'de sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Temmuz'da bir önceki aya göre yüzde 1.3 ile beklentilerin üzerinde düşüş kaydetti. Satışlarda yüzde 0.5 düşüş olacağı tahmin ediliyordu. ABD'de işsizlik maaşı başvuruları 24 Ağustos'ta sona eren haftada 331,000'e geriledi ve beklentilerin hafif altında açıklandı. İşsizlik maaşı başvurularının 332,000 olması bekleniyordu. Önceki hafta için 336,000 olarak açıklanan işsizlik maaşı başvuruları 337,000'e revize edildi. ABD'de gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) bu yılın ikinci çeyreğinde kaydettiği büyüme, daha önce açıklanan yüzde 1.7 seviyesinden yüzde 2.5'e revize edildi ve beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Aynı dönemde çekirdek PCE'deki artış yüzde 0.8 ile beklentiler seviyesinde açıklandı. İkinci çeyrekte GSYH'deki büyümenin yüzde 2.2'ye revize edilmesi, çekirdek PCE'deki artışın ise yüzde 0.8 olması bekleniyordu. AB ekonomilerinde gelişmeler... Almanya: Ekonomik araştırma kuruluşu Ifo'nun verilerine göre, Alman iş dünyası eğilim endeksi Ağustos'ta son 16 ayın en yüksek değeri olan 107.5'e çıkarak beklentilerin üzerinde yükseldi. İş dünyası eğilim endeksinin Ağustos'ta 107 değerini alması bekleniyordu. Almanya'da mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı Ağustos'ta yüzde 6.8 ile beklentiler seviyesinde açıklandı. Ülkedeki toplam işsiz sayısı ise 7,000 artarak milyona yükseldi. Almanya'da öncü veriye göre, Ağustos ayı enflasyonu yıllık bazda yüzde 1.5 ile beklentilerin altında açıklandı. Enflasyonun Ağustos'ta yıllık bazda yüzde 1.7 olarak açıklanmasını bekleniyordu. 5

6 İtalya: İtalya'nın iki yıllık borçlanma maliyeti, ülkede hükümet krizi çıkması olasılığına dair endişelerle hafif yükseldi. İtalya'nın toplam milyar euro borçlandığı ihalelerde iki yıllık tahvilin getirisi, bir ay önceki ihaleye göre artarak yüzde 1.87 seviyesine yükseldi. İtalya'da merkez solun lideri Guglielmo Epifani, eski başbakan Silvio Berlusconi'nin partisi PDL'nin, Başbakan Enrico Letti'nin hükümetini düşürme tehdidinde bulunmasının ardından, merkez sağın şantajlarına boyun eğmeyeceğini söyledi. PDL, Berlusconi'nin parlamentodan çıkarılması halinde hükümeti düşürme tehdidinde bulunmuştu. Macaristan: Macaristan Merkez Bankası faiz oranlarını 20 baz puan düşürerek yüzde 3.8'e indirdi. Faiz indiriminin 10 baz puan olması bekleniyordu. Yunanistan: Borç krizindeki Yunanistan'ın Maliye Bakanı Stournaras, ülkesinin mevcut kurtarma paketinin şartlarını yeniden müzakere ederek borç yükünü hafifletmeye çalışabileceğini söyledi. Stournaras, bunun faiz ödemelerinin indirilmesi ve 240 milyar euroluk kredinin vadesinin uzatılması gibi değişiklikleri içerebileceğini belirtti. Yeni öneriler, Yunan maliye bakanının Yunanistan'ın 10 milyar euroya daha ihtiyacının olabileceğini söylemesinin ardından geldi. Almanya Maliye Bakanı Wolfgang Schaeuble ay başlarında ilk kez Yunanistan'ın fonlama açığını kapaması için yeni bir kurtarma paketine daha ihtiyaç duyabileceğini söylemişti. Diğer ekonomilerde gelişmeler... Rusya: Rusya Ekonomi Bakanlığı, ekonominin 2009'dan bu yana görülen en düşük büyümeyi kaydetmesinin ardından büyüme beklentilerini bu yıl ikinci kez düşürdü. Ekonomi Bakanlığı 2013 büyüme beklentisini yüzde 2.4'ten yüzde 1.8'e, 2014 büyüme beklentisini ise yüzde 3.7'den yüzde aralığına düşürdü. Rusya ekonomisi 2012'de yüzde 3.4'lük büyüme kaydetti. Bu yıla ilişkin enflasyon beklentisini yüzde 5-6 seviyesinde tutan Rusya, 2014 enflasyon beklentisini ise yüzde 4-5'ten yüzde aralığına yükseltti. Brezilya: Brezilya Maliye Bakanı Guido Mantega, ülke ekonomisinin ABD Merkez Bankası'ndan gelen akıl karıştırıcı açıklamalarla daha da kötüleşen küresel piyasalardaki dalgalanmaya bağlı olarak bir "mini kriz" içinde olduğunu söyledi. Mantega Sao Paulo'da katıldığı bir toplantıda yaptığı açıklamada, rekor yüksek seviyedeki döviz rezervi ve kamu borçlarının düşük seviyelerde olmasının para biriminin değerinde sert bir düşüşün önüne geçeceğini de belirtti. Mantega, "Mini bir kriz yaşıyoruz, ancak örneğin 2011 ve 2012'de Avrupa'da yaşanan krizden çok daha küçük etkileri olacak" dedi. Brezilya Merkez Bankası, dolar karşısında beş yılın en düşük seviyesine yaklaşan para birimi reali güçlendirmek amacıyla geçen hafta yıl sonuna kadar sürecek 60 milyar dolarlık dövize müdahale programı açıklamıştı. Brezilya merkez bankası, enflasyonla mücadele etmek için parasal sıkılaştırmanın korunması ve yatırımcıların güveninin kazanılması amacıyla politika faizini 50 baz puan artırarak yüzde 9'a yükseltti. Merkez bankasının para politikası kurulunun, Selic adı verilen politika faizi hakkındaki kararı piyasa beklentileri doğrultusundaydı. Banka daha fazla faiz artırımı için de kapıyı açık bıraktı. 6

7 Hindistan: Hindistan'da yayın yapan Bloomberg TV ve CNBC-TV 18, üst düzey hükümet yetkilisine dayanarak verdikleri haberlerde hükümetin diğer ülkelerle döviz swap ihaleleri düzenlenmesi üzerinde çalıştığını duyurdu. Bloomberg TV Ticaret Bakanı Anand Sharma'ya dayandırdığı haberde, döviz swap ihaleleri üzerinde çalışacak bir ekip kurulacağını bildirdi. CNBC-TV 18, Ticaret Bakanlığı yetkilisi S. R. Rao'nun swap ihalelerinin ticaret ortağı ülkelerle gerçekleştirileceğini söylediğini duyurdu. Parlamentonun yoksullara ucuz tahıl sağlanmasını öngören 20 milyar dolarlık planı onaylamasının ardından Hindistan para birimi rupi dolar rekor düşük seviyeye gerilerken, borsada da önemli düşüş gözlendi. Plan, gelecek yıl yapılacak seçim öncesinde hükümetin harcamalarını kontrol altında tutabilmesi konusunda şüphelere yol açtı. Hindistan para birimi rupi Çarşamba günü dolar karşısında rekor düşük seviye olan 68.85'e kadar geriledi. Rupi yüzde 3.7 kayıpla Ekim 1995'ten bu yana görülen en büyük bir günlük düşüşü kaydetti. Hindistan Merkez Bankası, çarşamba günü rekor düşüğe gerileyen rupide istikrar sağlamak için, ülkenin devlet kontrolündeki 3 petrol şirketinin günlük dolar ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla döviz swap pencereleri açmaya karar verdi. RBI, banka kanalıyla, Indian Oil Corp., Hindustan Petroleum ve Bharat Petroleum şirketlerine swap yoluyla dolar satacak. Merkez bankası, swap aracının hemen uygulamaya konulayacağını ve bir sonraki açıklamaya kadar devam edeceğini söyledi. Doların en büyük alıcısı olan PSU petrol şirketlerinin, her ay ortalama 7.5 milyon ton ham petrol ithal etmek için 8 milyar doların üzerinde bir miktara ihtiyacı oluyor. Döviz swapları, 2 farklı değeri olan bir para karşılığında bir parayı eşzamanlı olarak alıp-satma işlemlerini öngörüyor. Filipinler: Filipin ekonomisi, ülkenin Başkanı Benigno Aquino'nun yatırımları artırmasıyla 4. çeyreğinde de yüzde 7'nin üzerinde büyüme yakalayarak, bölgedeki yavaşlamaya rağmen, Güneydoğu Asya'nın en iyi performanslı ekonomisi olma statüsünü korudu. Filipin ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 7.7 genişlemesinin ardından Haziran'da sonlanan 3 aylık dönemde yüzde 7.5 büyüdü. BU HAFTA PİYASALAR Fed endişeleri, Suriye ye askeri müdahale olasılığı ve Başçı nın demeçleriyle TL yeni tarihi zirvede... Hafta başında ABD Merkez Bankası'nın tahvil alım programını azaltacağı endişelerinin Türkiye piyasalarına etkilerinin TCMB politikaları ile azaltılamaması ve artan Suriye gerginliği ile kur lan 2 TL'ye yaklaşırken faiz 19 ay sonra ilk kez çift haneye yükseldi. Pazartesi öğleden sonra açıklanan ABD dayanıklı mal siparişleri verisindeki sert düşüş gelişmekte olan ülke para birimlerinde ve dolayısıyla TL'de kayıpların bir miktar azalmasını sağladı. Dolar/TL paritesi seviyesine çıkarken, sepet bazında TL 2.33 ün hemen altındaydı. Gösterge tahvilin bileşik faizi Ocak 2012'den bu yana ilk kez %10 seviyesini aştı. Tahvil-bono piyasasında 13 Mayıs 2015 itfalı gösterge tahvilin bileşik faizi %10.16 seviyesine yükseldi. Öte yandan 8 Mart 2023 itfalı 10 yıllık tahvilin bileşik faizi de %10.18 düzeyine çıktı. Geçen hafta Ağustos tarihleri arasında üç gün boyunca miktar yöntemiyle repo ihalesi açmayarak ek parasal sıkılaştırma uygulayan TCMB Pazartesi günü normal gün uygulamasına döndü. 7

8 % Tahvil/bono piyasası gösterge faiz oranları ( tahvili, % bileşik) Salı günü TCMB Başkanı Erdem Başçı'nın piyasanın faiz artış beklentisine girmemesi ve TL'deki değer kaybının döviz müdahaleleri ile durdurulacağı yönündeki açıklamalarının ardından dolar/tl ve sepet bazında TL sert bir biçimde yükseldi. Başçı'nın açıklamaları öncesi saat 1030'da seviyesinde olan dolar/tl, kademeli olarak 'ye, sepet bazında TL ise açıklamalar öncesindeki 'ten 'e kadar yükseldi. Açıklamalar öncesi %10.43 seviyelerinde olan 8 Mart 2023 itfalı 10 yıllık tahvilin bileşik faizi %10.83'e kadar yükseldikten sonra %10.27 seviyesine geriledi. Yüzde seviyesinde olan gösterge tahvilin bileşik faizi ise %9.60'a kadar geriledikten sonra %9.82 seviyesine yükseldi. Çarşamba günü ise Merkez Bankası'nın mevcut politikaları ile gelişmekte olan ülke para birimlerinde sert satışlara neden olan Fed kaynaklı endişeleri gideremeyeceği beklentisi ve Suriye'ye kısa sürede askeri müdahale endişeleriyle kur tekrar yükseldi ve TL tarihi zirvelerini yeniledi. Çarşamba sabahı 2.07'ye kadar yükselen dolar TL güni çinde dalgalı bir seyir izledikten sonra zirveyi 'a taşıdı. Sepet bazında TL ise aynı şekilde sabah test ettiği zirvesini gün içinde yenileyerek en yüksek seviyesinden işlem gördü. Tahvil bono piyasasında ise yeni bir faiz artışı olmayacağı açıklamalarıyla kısa vadeli tahvil faizleri geriledi. Gösterge tahvilin bileşik faizi ortalamada %9.85 e geriledi. 08 Mart 2023 itfalı 10 yıllık tahvilde ise ortalama bileşik faiz %10.30 oldu. 30 Ağustos Zafer Bayramı nedeniyle Perşembe günü bu haftanın son günü oldu. Bugün itibariyle ABD öncülüğündeki kuvvetlerin kısa süre içinde Suriye'ye bir askeri müdahalede bulunacağı yönündeki endişelerin azalması ve bir müdahale ihtimalinde ABD Merkez Bankası'nın da tahvil alımlarını azaltmak için acele etmeyebileceği beklentileriyle TL hafif değer kazandı. Dolar/TL paritesi 2.03 lere indi. Brezilya nın faiz artırımı da gelişmekte olan para birimlerini biraz destekledi. Ancak olumsuz gelen dış ticaret verileri TL deki bu kazancı biraz sınırladı. Faizler ise hafif geriledi. Öte yandan, Hazine'nin 19 Kasım 2014 itfalı kuponsuz tahvilin ilk ihracında bileşik faiz yüzde 9.98, 11 Mart 2020 itfalı 6 ayda bir kupon ödemeli değişken faizli (FRN) tahvilin yeniden ihracında ortalama fiyat TL oldu. Hazine bu hafta gerçekleştirdiği iki ihale ile Ağustos ayı borçlanma programını tamamladı. Kuponsuz tahvilde ihale öncesi PY'lere ROT'ta milyon TL, ihalede net satış ise milyon TL olurken, böylece Hazine piyasadan milyon TL borçlandı. ROT'ta kamulara satış 500 milyon TL, toplam satış ise 1,204.4 milyon TL oldu. FRN'de ise ihale öncesi PY'lere ROT'ta milyon TL, ihalede net satış ise milyon TL olurken, Hazine FRN'de piyasadan 1,150.1 milyon TL borçlandı. ROT'ta kamulara satış 1,053 milyon TL, toplam satış ise 2,203.1 milyon TL oldu. Ağustos ayında toplam 16.5 milyar TL'lik iç borç servisine karşılık, toplam 14 milyar TL'lik iç borçlanma gerçekleştirmeyi planlayan Hazine, Ağustos'ta piyasadan 9.5 milyar TL borçlanma hedeflemekteydi. Bu verilere göre Hazine'nin bu ay açıkladığı hedeflere paralel borçlanması için bu hafta düzenlenecek ihalelerle piyasadan yaklaşık 2 milyar TL borçlanması gerekiyordu. Sonuçta 23 Ağustos da Merkez Bankası kurlarıyla olan dolar/tl paritesi, 29 Ağustos ta TL ye yükseldi; TL düzeyinde olan euro/tl paritesi TL ye çıktı. 23 Ağustos da %9.64 olan gösterge tahvilin ortalama bileşik faizi ise bu 8

9 haftanın son günü %9.58 e indi. Döviz, petrol ve altın fiyatları... Döviz: ABD doları, hafta başında Euro karşısında Cuma günkü kapanış öncesine göre önemli bir değişim göstermedi, euro/dolar paritesi düzeyinde haftaya başladı. Dolar/yen paritesi ise düzeyindeydi. Japon yeni, ABD'nin Suriye'ye karşı olası bir askeri girişime yaklaşıyor olabileceği endişeleriyle risk algısının zarar görmesinin ardından hafta içinde yükseldi ve dolar/yen paritesi 98 yenin altına geriledi. Jeopolitik gerginliğin artmasıyla birlikte güvenli liman olarak kabul edilen Japon yeni dolar karşısında iki haftanın en yüksek seviyesini gördü. Euro ise dolar karşısında hafif geriledi. Haftanın son gününde ise Japon yeni son günlerde elde ettiği kazanımların bir bölümünü geri verdi ve dolar karşısında bulunduğu üç haftanın en yüksek seviyesinden geriledi. Brezilya merkez bankasının faizi 50 baz puan artırarak %9'a yükseltmesinin ardından para birimi realde görülen yükseliş bazı gelişmekte olan ülke para birimleri için de umut verdi. Öte yandan, ABD ekonomisinin ilk tahminlerin üzerinde büyüdüğüne işaret ederek Fed'in teşvikleri azaltma planına destek vermesi beklenen verinin öncesinde dolar, euro karşısında yükselmeye devam etti. Verinin beklentilerden daha iyi gelmesi de dolardaki değer kazancını artırdı. Euro ise dolar karşısında 1.33 ün altına düştü. Cuma günü itibariyle Euro/dolar paritesi ; Dolar/yen paritesi düzeyindedir. Petrol: Brent ham petrolünün varil fiyatı, Suriye'de kimyasal silah kullanımına ilişkin gerginlik ve Ortadoğu'daki huzursuzluğun arzı etkileyeceği kaygısıyla kazanımlarını artırarak hafta başında 111 doların üzerine yükseldi. ABD'de Cuma günü açıklanan zayıf konut verisinin ardından Fed'in ekonomiye sağladığı destekleri kısa süre içinde azaltmaya başlayacağı beklentisinin zayıflaması da petroldeki yükselişe katkı sağladı. ABD hafif petrolü ise hafta başına dolar düzeyinde başladı. Petrol fiyatları hafta içinde de Suriye ye bir askeri operasyon yapılması olasılığının artmasıyla yükselişini sürdürdü. ABD'de açıklanan zayıf dayanıklı mal siparişleri verisi Fed'in tahvil alımlarını azaltmaya başlayacağı beklentisini zayıflattı. Petrolün varil fiyatı olası Suriye saldırısına dair endişelerle değer kazanırken, Brent ham petrolü 117 dolar seviyesinin üzerinde işlem gördü. ABD ham petrolünün varili ise 112 dolarla iki yıldan uzun sürenin en yükseğini gördü. ABD'de açıklanan veriye göre ham petrol stokları geçen hafta yükseldi. Haftanın son gününde ise Brent ham petrolünün varil fiyatı Ocak 2012'den bu yana en büyük iki günlük yükselişini kaydetmesinin ardından 116 doların altına geriledi, sonratekrar bu düzeye çıktı. Washington ve müttefikleri Suriye'ye önümüzdeki günlerde gerçekleşmesi mümkün bir saldırıya hazırlanırken, ABD Başkanı Barack Obama'nın karşılaştığı bazı güçlükler nedeniyle gecikme yaşanabileceği belirtiliyor. ABD hafif petrolü de 110 doların altına geriledi. Cuma günü itibariyle Brent ham petrolünün varili dolar düzeyinde; ABD hafif ham petrolünün varili dolar civarında seyretmektedir. Altın: Altın hafta başında daha önce elde ettiği kazanımları geri vererek Fed'in tahvil alımlarını ne zaman azaltacağı konusundaki belirsizlikle düştü ve altının ons fiyatı 1400 doların altına geriledi. Ancak altın fiyatları, Suriye nedeniyle jeopolitik gerginliğin artmasıyla gelen güvenli liman alımlarıyla hafta içinde üç aydan uzun sürenin en yüksek seviyesine ulaştı. Altının ons fiyatı 1428 dolara kadar çıktı. Haftanın son gününde ise altın Mayıs ortasından bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaşmasının ardından, kısa süre içinde Suriye'ye bir askeri müdahalede bulunulacağı yönündeki beklentinin azalmasıyla gelen kâr satışlarıyla geriledi. Cuma günü itibariyle altının spot fiyatı ons başına 1413 dolar civarındadır. 9

10 DÖVİZ KURLARINDAKİ GELİŞMELER (1) (2) (3) (2)/(1) % (2)/(1) reel % değişim (3)/(2) % değişim değişim ABD doları/tl* 1,7862 1,9343 2,0348 8,3 3,8 5,2 Euro/TL* 2,3565 2,5654 2,6978 8,9 4,4 5,2 Döviz Sepeti ** 2,0714 2,2499 2,3663 8,6 4,1 5,2 Euro-dolar paritesi 1,3193 1,3263 1,3258 0,5-0,0 * TCMB döviz satış kuru. ** 0,5 dolar euro. *** Reel % değişim için tüketici fiyat endeksi kullanılmıştır. PARA PİYASALARINDA GELECEK HAFTA Suriye ve Fed endişeleri devam ediyor; enflasyon ve TCMB nin tepkileri önemli... Bu hafta küresel piyasalar Fed in kısa zaman içinde tahvil alım programını azaltma endişeleri ve Suriye ye askeri bir operasyon yapılması yönünde artan olasılıkla sarsıldı. Suriye endişeleri tüm ülkelerde borsaları olumsuz etkiledi. Petrol ve altın fiyatları arttı. Fed den kaynaklanan riskler ise gelişmekte olan ülkeleri olumsuz etkilemeye devam ediyor. Bu durumdan en çok sarsılan ülkeler Hindistan ve Türkiye oldu. Brezilya açıkladığı yeni müdahale programı ve faiz artırımından sonra biraz rahatlamış görünüyor. Hindistan ise çeşitli swap çalışmaları üzerinde duruyor. Güney Afrika, Tayland gibi ülkeler de durumdan olumsuz etkilenmekte. Türkiye ise hem Fed gelişmeleri, hem de Suriye olaylarından doğrudan etkilenmekte. Bugün itibariyle Suriye ye askeri operasyon konusunda gecikmeler yaşanacağının ortaya çıkması piyasaları biraz rahatlatmış durumda. Borsalar yükselirken, gelişmekte olan para birimleri de biraz nefes almakta. ABD den gelen haberler ise Suriye ye olası bir müdahale durumunda Fed in parasal genişleme programının azaltılmasını Aralık ayına doğru kaydırabileceği yönünde. Ayrıca ABD de borç limiti sorunu tekrar kapıya dayanmış durumda bu da erteleme için bir gerekçe oluşturabilir. Ancak şu durumda tahvil alım programının azaltılmasının Eylül ayında da açıklanabileceği seçeneği halen geçerli; son ABD büyüme verisi de bu durumu destekliyor. Haftaya ABD den gelecek tarım dışı istihdam ve işsizlik verileri Fed in Eylül kararında etkili olabilir. Tüm bu gelişmeler dolayısıyla bu hafta petrol ve altın fiyatlarının sert bir şekilde yükseldiğini görmekteyiz. Japon yeni hafta başında güvenli liman yatırımları nedeniyle değer kazandı ancak daha sonra tekrar değer kaybına uğradı. Euroda ise dolara karşı hafif bir geri çekilme var. Euro/dolar paritesi civarında seyrederken; dolar/yen paritesi dolaylarında. Altının onsu 1413 dolar düzeyinde. Brent ham petrolünün varili dolar; ABD hafif ham petrolünün varili ise dolar civarında. Türkiye ise Fed ve Suriye gelişmelerinden en olumsuz etkilenen ülkelerin başında.ayrıca Merkez Bankası Başkanı ndan gelen belirsiz açıklamalar nedeniyle Türk Lirası tarihsel olarak en zayıf düzeye geldi. Başkan Başçı çok iddialı bir konuşma yaptı ve Pazartesi günü açıklayacağı önlemlerle döviz kurunu düşüreceklerini söyledi. Ancak faiz silahını tamamen devreden dışı bırakan bankanın, Suriye gelişmelerinin de olumsuz etkilediği bir ortamda TL yi nasıl savunabileceği merak konusu. Bankanın döviz satım müdahalelerini artırması beklenebilir ancak bunun için rezervleri oldukça sınırlı. Öte yandan piyasada swap ve türev ürünlere ilişkin bazı operasyonlar yapılabileceği konuşuluyor. Ancak tüm bunların Türk Lirası nın değerini yükseltmesi bu koşullar altında düşük olasılık. Merkez Bankası nın yılsonuna kadar faizleri sabitlemesi ise Türk Lirası konusunda bankanın elini bağlamakta ve ayrı bir dezavantaj yaratmakta. TL deki bu aşırı 10

11 değer kaybının başta enflasyon, kısa vadeli borçlar, borçlu şirket ve kurumlar ve tüketiciler üzerinde kısa ve orta vadede olumsuz sonuçları olması beklenmekte. Ayrıca azalacak olan iç tüketim ve talebin de büyüme hızı yılın son aylarında olumsuz etkilemesi beklenebilir. TL deki değer kaybının olumlu sonucu ise ihracat artışını desteklemesi, ithalatı ise sınırlandırıcı etkisi olabilir. Ancak artacak olan enerji ithalatı faturası ise ek bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır. Her ne kadar Enerji Bakanı doğal gazda Eylül de bir zam gelmeyeceğinden söz etse de, bunun diğer aylarda yapılması bir zorunluluk olacaktır. Diğer taraftan artan döviz kurunun önümüzdeki aylarda enflasyon üzerinde ek artışlara yol açması kaçınılmazdır. Bu arada açıklanan Temmuz ayı dış ticaret verileri ithalatın daha hızlı artması sonucunda dış ticaret açığında yükselme olduğuna işaret etmekte. Ancak yukarıda da değindiğimiz gibi döviz kurundaki son yükselme ve tüketimin azalacak olması önümüzdeki aylarda dış ticaret açığındaki artış eğiliminin sınırlanmasına neden olabilecektir. Öte yandan, haftaya Ağustos ayı enflasyon verileri açıklanacaktır. Merkez Bankası Başkanı Başçı nın son açıklamaları enflasyonda aylık bazda bir düşüş olabileceğine işaret etmekte. Ancak Eylül ayıyla birlikte enflasyonun hız kazanması ise yüksek bir olasılık. Önümüzdeki hafta Suriye konusundaki gelişmeler ve Fed e yönelik endişeler piyasaları etkilemeye devam edecektir. ABD den gelecek tarım dışı istihdam ve işsizlik verileri Fed in Eylül ayında alacağı kararları etkileyebilir. Türkiye de ise Ağustos ayı enflasyon verileri önemli olacak. Suriye ye yapılabilecek olan bir askeri harekat ve Türkiye nin buna katılması kur ve faizleri tekrar yükseltebilir. Harekatın ertelenmesi veya yapılmaması ise piyasaları olumlu etkileyebilir. Bu arada 2 Eylül de Merkez Bankası nın TL yi korumak için yapacağı sürpriz hareketler piyasada merakla beklenmekte. Bu konuda Merkez Bankası Başkanı nın iddialı bir şekilde konuşması bankanın yeni uygulamalar yapabileceğini akla getirmekte. Tüm bu gelişmeler ışığında kur ve faizin mevcut seviyelerde dalganabileceğini düşünmekteyiz. Daha fazla bilgi için: Dr. M.Veyis Fertekligil, Baş Ekonomist e-posta: veyis.fertekligil@tbank.com.tr Tel: UYARI NOTU: Bu rapor Turkland Bank A.Ş. (T-Bank) tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. T-Bank bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. T-Bank bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan T-Bank hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. 11