BANKALARDA FAĠZ ORANI RĠSKĠ YÖNETĠMĠ VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ DENEYĠMĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BANKALARDA FAĠZ ORANI RĠSKĠ YÖNETĠMĠ VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ DENEYĠMĠ"

Transkript

1 T.C. KADĠR HAS ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ FĠNANS VE BANKACILIK ANA BĠLĠM DALI BANKALARDA FAĠZ ORANI RĠSKĠ YÖNETĠMĠ VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ DENEYĠMĠ Yüksek Lsans Tez GÖZDE CANDEMĠR DanıĢman: DOÇ. DR. MEHMET HASAN EKEN Ġstanbul, 2011

2 TEġEKKÜR Tez çalıģmam boyunca benden desteğn ve yardımlarını esrgemeyen sevgl eģme, çalıģmalarımda engn blg ve deneymn benmle paylaģarak bana her konuda yardımcı olan tez danıģmanım sayın Doç. Dr. Mehmet Hasan EKEN e, çalıģmalarımın yönlenmesnde bana tavsyeleryle katkıda bulunan ve her konuda destek olan Dr. Hüseyn SELĠMLER e ve tez çalıģmam çn çok öneml olan anketm vakt ayırarak dolduran tüm bankacılık sektörü çalıģanlarına teģekkürlerm sunarım. Gözde CANDEMĠR

3 ÖZET BANKALARDA FAĠZ ORANI RĠSKĠ YÖNETĠMĠ VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ DENEYĠMĠ Fnansal sektör, genel anlamda fon arz ve talebnn eģleģtrlmes amacıyla kurulmuģtur. Fon arz edenler, lkdteden vazgeçmeler karģılığında bankalardan faz talep etmekte, fon htyacında olanlar se, belrl br faz oranı karģılığında kred talep etmektedrler. Bankalar açısından bakıldığında, fon arz edenlere verlen fazler kaynak malyetn oluģturmakta, fon talep edenlerden elde edlen fazler se, bankaların gelrlern oluģturmaktadır. Bu gelrler ve kaynaklar arasında dengey oluģturmak, faz oranı rsk analznn konusunu oluģturmaktadır. Günümüzde, bankacılık sektörünün küresel anlamda gelģmyle brlkte, pyasa aktörlernn Ģlemler de analz ve korunma yöntemlerne dahl olmuģtur. Bankalar doğaları gereğ varlıklarını pyasadan ve toplumdan toplamıģ oldukları fonlarla karģılamaktadırlar. Bu sebeple, bankaların faz oranı rskn y analz edp zamanında önlem almaları, kend devamlılıklarını sürdürmek kadar sosyal sorumluluğun da br gereğdr. Bu çalıģma le uygulanmakta olan faz rsk analz yöntemlernn araģtırılması, faz rsk le baģ etme yöntemlernn ncelenmes ve Türk bankacılık sektöründek uygulamaların gözlenmes amaçlanmaktadır. Anahtar kelmeler: rsk, faz rsk, faz rsk analz, faz rsknden korunma yöntemler, faz rsk yönetm

4 ABSTRACT The fnancal sector, n general, has been establshed to match the supply and demand of the funds. Those who supply the Fund, demand nterest from banks n return for gvng up lqudty and those who are n need of funds, demand payment n exchange for a specfc nterest rate. From the perspectve of banks, the gven nterests to those who supply the fund are the cost of supply, and the obtaned funds from the demanders are the banks revenue. Ths s the subect of nterest rate rsk analyss to create a balance between these revenues and resources. Nowadays, wth the global development of the bankng sector, market players operatons have been ncluded n analyss and preventon methods too. By ther very nature, Assets of banks are funded by the funds whch are collected from the market and socety. For ths reason, t s a necessty to analyze nterest rate rsk of banks and take measures n tme, not only to mantan ther contnuty, but also a requrement of socal responsblty. In ths study, t s ntended to research the nterest rate rsk analyss methods whch are beng appled and the methods of copng wth nterest rate rsk and observaton of the applcatons of the Turksh bankng sector. Key words: rsk, nterest rsk, nterest rsk analyss, methods of preventng nterest rsk, nterest rsk management

5 ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET... TABLO LĠSTESĠ... x ġekġl LĠSTESĠ... xv GRAFĠK LĠSTESĠ... xv GĠRĠġ BANKACILIK SĠSTEMĠ BANKANIN TANIMI BANKA TÜRLERĠ Mevduat Bankaları Katılım Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları BANKALARIN FONKSĠYONLARI Fnansal Aracılık Fonksyon Hzmet Fonksyonu Kaynaklara Akıcılık Sağlama Fonksyonu Kaynakların Etkn Kullanımını Sağlama Fonksyonu Kayd Para Yaratma Fonksyonu Uluslararası Tcaret GelĢtrme Fonksyonu BANKACILIKTA RĠSK RĠSK Sstematk Rsk Sstematk Olmayan Rsk BANKALARIN MARUZ KALDIKLARI RĠSKLER Kred Rsk... 9 v

6 2.2.2.Kur Rsk Lkdte Rsk Faz Oranı Rsk Faz Oranı Rsknn Kaynakları Gelr Rsk Fyat Rsk Yenden Yatırım Rsk Önceden Ödenme Rsk Bass Rsk FAĠZ ORANI RĠSKĠNĠN ANALĠZĠ VE YÖNETĠMĠ FAĠZ ORANI TANIMLAMALARI Nomnal Faz Oranı Reel Faz Oranı Efektf Faz Oranı Spot Oran Forward Oran FAĠZ ORANLARINI BELĠRLENMESĠ FAĠZ ORANLARINI VADE YAPISI Pyasa Beklentler Teors AyrılmıĢ Pyasalar Teors Lkdte Terchler Teors VADE MODELĠ YENĠDEN FĠYATLAMA MODELĠ DURASYON ANALĠZĠ Durasyonun Genel Formülasyonu Kuponsuz Tahvllerde Durasyon Kuponlu Tahvllerde Durasyon v

7 3.6.2.Durasyon le Vade, Getr ve Kupon Faz Oranı Arasındak ĠlĢk Durasyonun Ekonomk Anlamı ve Faz Oranı Rsk Arasındak ĠlĢk Durasyon ÇeĢtler Macaulay Durasyonu Macaulay Durasyonuna Getrlen EleĢtrler Düzeltlmş Durasyon Efektf Durasyon Fsher Wel Durasyonu Parasal Durasyon Portföy Durasyonu Durasyon Modelnn Uygulanmasında KarĢılaĢılablecek Zorluklar Durasyon BoĢluğu Konvekste Konvekstenn Özellkler Konvekste Çeştler Portföy Konvekstes Efektf Konvekste GAP ANALĠZĠ VAR (Rske Maruz Değer-RMD) Analz Parametrk Yöntem Monte Carlo Smülasyon Yöntem Tarhsel Benzetm Yöntem FAĠZ ORANI RĠSKĠNDEN KORUNMA YÖNTEMLERĠ TÜREV ÜRÜNLER Türev Ürünlern Kullanım Amaçları (Fonksyonları) Hedgng (Rskten Korunma) Spekülasyon Arbtra v

8 Dğer Amaçlar FORWARD Forward Faz SözleĢmeler Forward ĠĢlemlern ĠĢleyĢ Forward SözleĢmelernn Avanta ve Dezavantaları FUTURES Faz Futures SözleĢmeler Futures ĠĢlemlern ĠĢleyĢ Futures SözleĢmelern Avanta ve Dezavantaları OPSĠYON Faz Opsyonları Opsyon Pyasaların ĠĢleyĢ Opsyon SözleĢmelernn Avanta ve Dezavantaları SWAP Faz Swapı Swap ĠĢlemlern ĠĢleyĢ Swapın Avanta ve Dezavantaları FAĠZ ORANI RĠSKĠ HAKKINDA BANKACILIK SEKTÖRÜNDE ÇALIġANLAR ĠLE YAPILAN ARAġTIRMA ARAġTIRMANIN AMACI, KAPSAMI VE YÖNTEMĠ AraĢtırmanın Amacı, Kapsamı ve Sınırı AraĢtırmanın Yöntem AraĢtırmanın Hpotezler ANKET VERĠLERĠNĠN ANALĠZĠ Banka ve Katılımcı Genel Bulguları Katılımcıların Çalıştığı Banka Türü Bankaların İMKB ye Kote Olma Durumu v

9 Bankadak Çalışan Sayısı Katılımcıların Sektördek Çalışma Süreler Katılımcıların Çalıştığı Departman Katılımcıların Bulunduğu Pozsyon Katılımcıların Rsk Analz Blgs Katılımcıların Rsk Yönetmndek Gelşmeler Takp Ettğ Kaynaklar Rsk Ölçüm Sonuçlarının Bldrlmes Katılımcıların Rsk Algısı Gelecektek Rsk Algısı Bankacılık Sektöründe Alınan Önlemlern Yeterllğ Güncel Ortamda Faz Rsk Yönetmnn Önem Bankalarda Kullanılan Analz Yöntemler En Etkn Analz Yöntem Algısı Bankalarca Kullanılan Korunma Yöntemler En Etkn Korunma Yöntem Algısı Yasal Düzenlemeler Sektörün Basel Krterler Karşısında Yeterllğ Basel III krterlernn dünya bankacılığına yansıması Testler SONUÇ EK KAYNAKÇA v

10 TABLO LĠSTESĠ Tablo 2: Br Bankanın Blançosu Tablo 3: Br Bankanın Blançosunun BaĢlangıç Değer Tablo 4: Br Bankanın Blançosunun Faz Oranı ArtıĢı Sonrası Değer Tablo 5: Yenden Fyatlama BoĢlukları Tablo 6: Bast Br Banka Blançosu Tablo 7: Altı Yıl Vadel Br Eurobond Ġçn Durasyon Hesaplaması Tablo 8: Ġk Yıl Vadel br U.S. Hazne Bonosu Ġçn Durasyon Hesaplaması Tablo 9: Ġk Yıl Vadel Br U.S. Hazne Bonosu Ġçn Durasyon Desaplaması Tablo 10: Ġk Yıl Vadel Br U.S. Hazne Bonosu Ġçn Durasyon Hesaplaması Tablo 11: Br Yıl Vadel Br U.S. Hazne Bonosu Ġçn Durasyon Hesaplaması Tablo 12: DüzeltlmĢ Durasyon le Macaulay Durasyonu Arasındak Fark Tablo 13: Faz Oranı Rskne Maruz Kalan Br Bankanın Blançosu Tablo 14: Br Tahvl Ġçn Durasyon ve Konvekste Etks Tablo 15: Br Bankanın Faz Oranı Duyarlılığı Raporu Tablo 16: A ve B ġrketler Ġçn Faz Swapı Hesaplamasında Sunulan Faz Oranları Tablo 17: Katılımcıların ÇalıĢtığı Banka Türü Tablo 18: Bankaların ĠMKB ye Kote Olma Durumu Tablo 19: Bankadak ÇalıĢan Sayısı Tablo 20: Katılımcıların Sektördek ÇalıĢma Süreler Tablo 21: Katılımcıların ÇalıĢtığı Departman Tablo 22: Katılımcıların Bulunduğu Pozsyon Tablo 23: Katılımcıların Rsk Analz Blgs Tablo 24: Katılımcıların Rsk Yönetmndek GelĢmeler Takp Ettğ Kaynaklar Tablo 25: Rsk Ölçüm Sonuçlarının Bldrlmes x

11 Tablo 26: Katılımcıların Rsk Algısı Tablo 27: Gelecektek Rsk Algısı Tablo 28: Bankacılık Sektöründe Alınan Önlemlern Yeterllğ Tablo 29: Güncel Ortamda Faz Rsk Yönetmnn Önem Tablo 30: Bankalarda Kullanılan Analz Yöntemler Tablo 31: En Etkn Analz Yöntem Algısı Tablo 32: Bankalarca Kullanılan Korunma Yöntemler Tablo 33: En Etkn Korunma Yöntem Algısı Tablo 34: Yasal Düzenlemeler Tablo 35: Sektörün Basel Krterler KarĢısında Yeterllğ Tablo 36: Basel III krterlernn dünya bankacılığına yansıması Tablo 37: Banka türü le faz oranı rsk analznde vade modelnn kullanılması Tablo 38: Banka türü le faz oranı rsk analznde yenden fyatlama modelnn kullanılması Tablo 39: Banka türü le faz oranı rsk analznde rske maruz değer analznn kullanılması Tablo 40: Banka türü le faz oranı rsk analznde durasyon modelnn kullanılması Tablo 41: Banka türü le faz oranı rsk analznde GAP modelnn kullanılması Tablo 42: Banka türü le faz oranı rsk analznde dğer modellern kullanılması Tablo 43: Banka türü le faz oranı rsk analznde kullanılan yöntemler konusunda blg sahb olunmaması Tablo 44: Bankanın ĠMKB ye kote olma durumu le opsyon yöntemnn kullanılması Tablo 45: Bankanın ĠMKB ye kote olma durumu le swap yöntemnn kullanılması Tablo 46: Bankanın ĠMKB ye kote olma durumu le forward yöntemnn kullanılması. 120 Tablo 47: Bankanın ĠMKB ye kote olma durumu le futures yöntemnn kullanılması Tablo 48: Bankanın ĠMKB ye kote olma durumu le faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan yöntemler konusunda blg sahb olma durumu x

12 Tablo 49: Rsk ölçüm sonuçlarının çalıģanlara bldrlmes le banka büyüklüğü Tablo 50: Faz oranı rsknden korunmak çn opsyon yöntemnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 51: Faz oranı rsknden korunmak çn swap yöntemnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 52: Faz oranı rsknden korunmak çn forward yöntemnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 53: Faz oranı rsknden korunmak çn futures yöntemnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 54: Faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan yöntemler konusunda blg sahb olunması le banka büyüklüğü Tablo 55: Faz oranı rskn analz etmek çn vade modelnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 56: Faz oranı rskn analz etmek çn yenden fyatlama modelnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 57: Faz oranı rskn analz etmek çn rske maruz değer modelnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 58: Faz oranı rskn analz etmek çn durasyon modelnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 59: Faz oranı rskn analz etmek çn GAP modelnn kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 60: Faz oranı rskn analz etmek çn dğer yöntemlern kullanımı le banka büyüklüğü Tablo 61: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemler konusunda blg sahb olma le banka büyüklüğü Tablo 62: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan vade modelnn en etkn yöntem olarak düģünülmes le bankada çalıģılan süre Tablo 63: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yenden fyatlama modelnn en etkn yöntem olarak düģünülmes le bankada çalıģılan süre Tablo 64: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan rske maruz değer modelnn en etkn yöntem olarak düģünülmes le bankada çalıģılan süre x

13 Tablo 65: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan durasyon modelnn en etkn yöntem olarak düģünülmes le bankada çalıģılan süre Tablo 66: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan GAP modelnn en etkn yöntem olarak düģünülmes le bankada çalıģılan süre Tablo 67: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden hangsnn daha etkn olduğu konusunda blg sahb olup olmama durumu le bankada çalıģılan süre Tablo 68: Faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan opsyon yöntem le bankada çalıģılan süre Tablo 69: Faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan swap yöntem le bankada çalıģılan süre Tablo 70: Faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan forward yöntem le bankada çalıģılan süre Tablo 71: Faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan futures yöntem le bankada çalıģılan süre Tablo 72: Faz oranı rsknden korunmak çn kullanılan yöntemler konusunda blg sahb olma le bankada çalıģılan süre Tablo 73: Türkye de rsk yönetm le lgl yasal düzenlemelern yeterl olup olmadığını düģünme ve konu hakkında blg sahb olmama durumu le bankada çalıģılan süre Tablo 74: Türk bankacılık sektöründek en öneml rskn faz oranı rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 75: Türk bankacılık sektöründek en öneml rskn lkdte rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 76: Türk bankacılık sektöründek en öneml rskn kred rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 77: Türk bankacılık sektöründek en öneml rskn dövz kuru rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 78: Türk bankacılık sektöründek en öneml rskn dğer rskler olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 79: Gelecekte beklenen en öneml rskn faz oranı rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 80: Gelecekte beklenen en öneml rskn lkdte rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman x

14 Tablo 81: Gelecekte beklenen en öneml rskn dövz kuru rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 82: Gelecekte beklenen en öneml rskn kred rsk olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 83: Gelecekte beklenen en öneml rskn dğer rskler olduğu düģünces le bankada çalıģılan departman Tablo 84: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden vade modelnn en etkn yöntem olduğunu düģünme le rsk analz blgsne sahp olup olmama Tablo 85: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden yenden fyatlama modelnn en etkn yöntem olduğunu düģünme le rsk analz blgsne sahp olup olmama Tablo 86: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden rske maruz değer modelnn en etkn yöntem olduğunu düģünme le rsk analz blgsne sahp olup olmama Tablo 87: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden durasyon modelnn en etkn yöntem olduğunu düģünme le rsk analz blgsne sahp olup olmama Tablo 88: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden GAP modelnn en etkn yöntem olduğunu düģünme le rsk analz blgsne sahp olup olmama Tablo 89: Faz oranı rskn analz etmek çn kullanılan yöntemlerden hangsnn en etkn sonuçlar verdğne dar blg sahb olup olmama le rsk analz blgsne sahp olup olmama Tablo 90: Türk bankacılık sektörünün Basel krterlern karģılayıp karģılayamayacağını düģünme ve konu hakkında blg sahb olmama durumu le rsk analz blgsne sahp olup olmama x

15 ġekġl LĠSTESĠ ġekl 1: Faz Oranındak DeğĢmenn Yatırımın Değer ve Fyatına Olan Etks ġekl 2: Doğrudan Swap AnlaĢmasında Borç Verenlern Dkkate Alındığı Faz Swapı GRAFĠK LĠSTESĠ Grafk 1: Katılımcıların ÇalıĢtığı Banka Türü Grafk 2: Bankaların ĠMKB ye Kote Olma Durumu Grafk 3: Bankadak ÇalıĢan Sayısı Grafk 4: Katılımcıların Sektördek ÇalıĢma Süreler Grafk 5: Katılımcıların ÇalıĢtığı Departman Grafk 6: Katılımcıların Bulunduğu Pozsyon Grafk 7: Katılımcıların Rsk Analz Blgs Grafk 8: Katılımcıların Rsk Yönetmndek GelĢmeler Takp Ettğ Kaynaklar Grafk 9: Rsk Ölçüm Sonuçlarının Bldrlmes Grafk 10: Katılımcıların Rsk Algısı Grafk 11: Gelecektek Rsk Algısı Grafk 12: Bankacılık Sektöründe Alınan Önlemlern Yeterllğ Grafk 13: Güncel Ortamda Faz Rsk Yönetmnn Önem Grafk 14: Bankalarda Kullanılan Analz Yöntemler Grafk 15: En Etkn Analz Yöntem Algısı Grafk 16: Bankalarca Kullanılan Korunma Yöntemler Grafk 17: En Etkn Korunma Yöntem Algısı Grafk 18: Yasal Düzenlemeler Grafk 19: Sektörün Basel Krterler KarĢısında Yeterllğ xv

16 Grafk 20: Basel III krterlernn dünya bankacılığına yansıması xv

17 GĠRĠġ Günümüzde bankalar, günlük hayattan fnansal pyasalara kadar her noktada toplumsal yaģamın vazgeçlmez br parçası halne gelmģlerdr. Teknolok gelģmeler sonucu vme kazanan dünyada, globalleģmenn de etksyle ülkeler arası sınırlar fnansal anlamda da ortadan kalkmıģtır. Bundan 20 yıl öncesne kadar bankalar, sadece yurtç pyasaların yarattığı rsklerle baģ etmek zorundayken, günümüzde, dıģ alemn de rskler le yüzleģmek zorundadır. Bu yen durum, bankaların esksne göre daha hazırlıklı olmasını ve daha efektf önlemler almasını gerektrmektedr. Bu yüzden, rsk analz yöntemlernn gerekllğ ve etkn olarak kullanımı gün geçtkçe daha gerekl hale gelmektedr. Özellkle son yıllarda dünya pyasalarında yaģanan dalgalanmalar gözlendğnde, 2008 yılında yaģanan mortgage krz, lk olarak göze çarpmaktadır. Tez konusuyla alakalı ve güncel br konu olması açısından, krzn yüzeysel olarak ncelenmes, uygun olacaktır. Amerkan bankalarının satmıģ olduğu mortgage kredlernn türevler, öncelkle rsk dlmlerne ayrılarak yatırımcılara satılmakta ve bu rsk dlmlerne bağlı olarak büyük Ģrketler tarafından sgortalanmaktaydı. Ġlk dönemlerde mükemmel Ģleyen sstem, son dönemlerne doğru, tüketclern talepler ve emlakçılar tarafından yaratılan balon sayesnde emlak fyatlarının olduğundan yüksek gösterlmes sonucu, sekteye uğramıģtır. Ġlk olarak söz konusu türev araçlar, oluģturulan balon nedenyle gerçekte olduğundan daha yüksek meblağlarla Ģlem görmeye baģladı. En baģlarda, sadece hacm artıģı olarak görülen bu durum, pyasa oyuncularının gelrlern negatf etklemedğ hatta kar artıģı sağladığı çn çn tepk görmed. Ancak, pyasa oyuncularının göz ardı ettğ br durum vardı: alıp satmakta oldukları sgorta kontratlarının sgortaladığı türev araçların dayanağını oluģturan konut kredlernn büyük çoğunluğu hem düģük gelrl nsanlara (sub-prme kredler) satılmıģtı, hem de bu kredler değģken fazlyd. Dönemler tbaryle bu kredlern fazler yenden hesaplanmakta ve müģterler yen faz oranlarıyla ödemelerne devam etmekteydler yılı öncesnde yaģanan yukarı yönlü

18 faz dalgalanmaları, hal hazırda ödeme güçler sınırlı olan sub-prme kred sahplernn teker teker flasını da berabernde getrd. Bunun sonucu olarak türev araç sahpler sgorta kuruluģlarına baģvurarak zararlarının tazmnn sted. AĢırı yüklenen pyasa, br anda çökme noktasına geld ve devlet müdahales kaçınılmaz duruma geld. Tüm bu gelģmelern yansımaları, dünya çapında yankı buldu, dünyanın en çok tüketm maddes thal eden ülkes Amerka nın fnansal krze grmes, satıcı konumunda olan pek çok ülkey tedrgn ett. Aynı zamanda en baģta Avrupa ve dğer ülkelere yayılmıģ olan Amerkan türevler de, dğer ülke fnansal pyasalarını dernden etkled. Sonuçta, küreselleģerek daha hızlı hareket kablyetne sahp olan dünya, krzlern de hareket kablyetnn ne kadar hızlı olableceğn yaģayarak görmüģ oldu. Örnekte de görüldüğü üzere, pyasa aktörlernn k öneml noktada hatası vardı; bunlardan brncs, sub-prme kredlern satıģlarının yoğunlaģtırılmasıdır. Bu durum, br yandan kred tabanını genģletrken aynı zamanda da bankalar çn br kred rsk oluģturmaktaydı. Bankalar, gerekl analzler yapmadıkları veya yapmaktan kaçındıkları çn, geç kalınan önlemler yetersz kalmıģtır. Ġknc hata se, hal hazırda kred rsk taģıyan müģterlere, kred rsk önemsenmekszn değģken fazl kred verlmesdr. Bu kredlern verlmes br yana, faz oranı rskne karģı alınması gereken önlemler yetersz kalmıģ, türevn türev gb araçlarla, rsk azaltılmak yerne dernleģtrlmģtr. Normal koģullar altında, aktfte yer alan kredlern fazlernn artıģının, bankaların gelrlern arttırması beklenr. Ancak söz konusu durumda, faz rskyle brlkte kred rsk de devreye grerek lkdte rskn tetklemģtr. AnlaĢıldığı gb, dünyamızı çok yakın zamanda etkleyen br krzn çıkıģ noktaları, kred, lkdte ve faz oranı rsknden baģka br Ģey değldr. Bu sebeple günümüzde, bu rskler doğru analz etmek ve baģ etme yöntemlern zamanında ve doğru kullanmak, esksnden çok daha öneml ve elzemdr. Bu çalıģma, fnansal sektörün maruz kaldığı rskler arasından faz oranı rsknn daha y anlaģılmasını ve analz edlmesn amaçlamakta, faz oranı rskne karģı alınmakta olan önlemlern neler olduğunu ve neler olableceğn araģtırmakta ve Türk 2

19 bankalarında uygulanmakta olan yöntemlern anket yoluyla kısa br dökümünü sunmaktadır. Fnans lteratürüne bakıldığında faz oranı rsknn ölçümü ve yönetlmes çn pek çok yöntem gelģtrldğ görülmektedr. Bunlar arasında en yaygın olanı, 1938 yılında Macaulay tarafından gelģtrlen durasyon kavramıdır yılında, Hcks durasyonun br esneklk gösterges olduğunu da ortaya koymuģtur. Faz oranlarının değģmes durumunda, her faz oranı düzeyndek durasyon hesaplaması se 1971 yılında Fsher ve Wel tarafından ortaya atılmıģtır. Bu çalıģmanın lk bölümünde, bankacılık sstemne, banka türlerne ve bankaların fonksyonlarına değnlmģtr. Ġknc bölümde, bankacılıkta rsk termnn algılanıģı, tanımlanması ve sınıflandırılması üzernde durularak, faz oranı rskne dar genģ blg verlmeye çalıģılmıģtır. ÇalıĢmanın üçüncü bölümü, faz oranı rsknn analz edlmes ve yönetmn konu almaktadır. Bu bölümde, faz oranı rskne dar teorler ve kullanılmakta olan analz yöntemler ele alınmaktadır. Dördüncü bölüm se, analz edlerek varlığı ortaya konulan rsklerden korunma yöntemler, bunların türler ve uygulanma Ģekller örneklerle desteklenerek aktarılmıģtır. ÇalıĢmanın beģnc ve son bölümünde, bankacılık sektöründe çalıģanların faz oranı rsk blgsne dar blg ednmek, çalıģtıkları bankalarda uygulanmakta olan analz ve korunma yöntemlern belrlemek ve bu yöntemlern hanglernn pyasa aktörler tarafından daha etkn olarak addedldğn görmek amacıyla br anket çalıģması yapılmıģtır. Oldukça genģ tabanlı olarak yapılmıģ olan anket çalıģması, statstk yöntemlerle analz edlerek sonuçlar tablolar halnde aktarılmıģtır. 3

20 BÖLÜM I 1.BANKACILIK SĠSTEMĠ 1.1.BANKANIN TANIMI Bankalar, en bast Ģekl le htyaç fazlası paralarını değerlendrmek veya saklamak steyen kģlerden borç para alıp bu parayı baģkalarına borç vererek değerlendren kurumlar olarak tanımlanablr. Yan paranın alım-satımına aracılık ederek br anlamda paranın ekonom çndek akıģına aracılık yaparlar. Bankalar güven esasına dayanarak ortaya çıkan kurumlardır. Genel olarak banka; mevduat toplayan topladığı mevduat ve öz kaynakları aracılığı le htyaç sahplerne kred veren, aracılık Ģlemler yapan, genel olarak para le lgl bütün konularda faalyette bulunan br Ģletmedr BANKA TÜRLERĠ Günümüzde bankalar, küresel ekonomnn ayrılmaz yapı taģları olarak, uluslararası pyasalarda, farklı alanlarda ve genģ ürün yelpazeler le çok çeģtl Ģlemler gerçekleģtrmektedrler ve ana faalyet konularına göre çeģtl smler altında brbrlernden ayrılmaktadırlar. Türkye de 19 Ekm 2005 tarhnde kabul edlerek 1 Kasım 2005 tarhnde yürürlüğe gren 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na göre bankalar 3 e ayrılmaktadır Mevduat Bankaları 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na göre mevduat bankalarının ana faalyet konusu mevduat kabul etmek ve kred kullandırmaktır. Mevduat bankaları temel bankacılık Ģlemlern gerçekleģtrrler. Ekonomde küçük fonları toplayıp büyük sermaye brkmler oluģmasına katkıda bulunurlar. 1 Tezer Öcal ve Ö.Faruk Çolak, Para Banka, Ġstanbul: Ġmge Ktabev,1991, s.11. 4

21 1.2.2.Katılım Bankaları 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na göre katılım bankalarının ana faalyet konusu özel car ve katılım hesapları yoluyla fon toplamak ve kred kullandırmaktır. 2 Kred kullandırımı konusunda katılım bankaları mevduat bankaları le aynı paydayı paylaģmasına karģın fon yaratmada kullandıkları teknk açısından farklılaģmaktadırlar. Mevduat bankaları halktan mevduat toplamak suretyle fon oluģtururken, katılım bankaları özel car ve katılım hesapları yolu le fon oluģtururlar. Katılım bankaları, sabt fazl mevduat yerne kar zarara katılım fonları toplamaktadırlar Kalkınma ve Yatırım Bankaları 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na göre kalkınma ve yatırım bankalarının ana faalyet konusu kred kullandırmaktır. Bu bankaların mevduat veya katılım fonu kabul etme olanakları bulunmamaktadır. Genel br değerlendrme yapılacak olursa kred verme faalyetnn tüm banka türler çn ortak özellk olduğu göze çarpmaktadır. Buna karģılık bankalar krednn verleceğ fonu oluģturma konusunda brbrlernden ayrılmaktadırlar. 1.3.BANKALARIN FONKSĠYONLARI Bankalar fnansal pyasalarda Ģlem yaparken aynı zamanda çeģtl fonksyonları da yerne getrrler. Söz konusu fonksyonlar aģağıda açıklanmıģtır; Fnansal Aracılık Fonksyon Fon fazlasına sahp olan brey ve kurumlar le fon htyacı olanları br araya getrmek ve bu k taraf arasında aracılık yaparak fon aktarımını sağlamak bankaların en öneml fonksyonlarından brdr. Bankalar yerne getrdkler bu aracılık fonksyonu sayesne kaynakların el değģtrmesn sağlayarak ekonomnn gelģmesne katkıda bulunurlar Sayılı Bankacılık Kanunu, Türkye Bankalar Brlğ. Ekm 2007, Yayın No:254, s.15 5

22 1.3.2.Hzmet Fonksyonu Günümüzde bankalar mevduat toplamak ve kred kullandırmanın dıģında çok çeģtl hzmetler sunmaktadır. Bankaların kazanç elde etme amacıyla sunduğu bu hzmetlern asıl neden daha fazla mevduat toplamaktır. Daha fazla mevduat daha fazla kred kullandırmak ve daha fazla faz gelr elde etmek anlamına gelr Kaynaklara Akıcılık Sağlama Fonksyonu Bankalar paranın transfer edlmes yolu le ulusal ve uluslararası düzeyde kaynakların akıcılık kazanmasını sağlar. Bankalar fon htyacı olan pazarlar le fon fazlası pazarlar arasında aracılık ederken aynı zamanda bu el değģtrme vasıtasıyla kaynaklara akıcılık da kazandırmıģ olur. Kaynaklara akılık sağlanırken, bankacılık Ģlemlernn uluslararası platforma taģınması da sağlanır Kaynakların Etkn Kullanımını Sağlama Fonksyonu Bankalar topladıkları ve dönüģüme tab tuttukları kaynakları verml ve karlı alanlara veya sektörlere aktararak ekonomdek kaynakların kullanımını yleģtrmekte ve atıl fonların ekonomye katılmasını sağlamaktadırlar. Bu yol le bankalar kaynakların tahssne aracılık ederken ekonomnn büyümesne katkıda bulunurlar Kayd Para Yaratma Fonksyonu Ekonomdek para kye ayrılır: bunlar Merkez Bankası tarafından basılan para le bankalar tarafından yaratılan kayd paradır. Kayd paranın merkez bankası tarafından basılan para gb fzk br varlığı yoktur. Kayd para bankaların hesaplarında alacak ve borç kaydı verlmek suretyle oluģturulur. Kayd paranın oluģturulablmes çn önceden bankaya para yatırılması gb br zorunluluk söz konusu değldr Uluslararası Tcaret GelĢtrme Fonksyonu Bankalar; sağladıkları güven ve oluģturdukları tbar le müģter kazanırlar. Söz konusu bu güven ve tbar le uluslararası arenada faalyette bulunarak uluslararası tcaretn gelģmesne katkıda bulunurlar. 6

23 BÖLÜM II 2.BANKACILIKTA RĠSK 2.1.RĠSK Rsk, br Ģleme lģkn br parasal kaybın ortaya çıkması veya br gdern ya da zararın vuku bulması nedenyle ekonomk faydanın azalması htmaln fade etmektedr. 3 Fnansal açıdan rsk se br olay veya sonucun (portföy verm gb) gerçekleģmes le lgl ortaya çıkan belrszlk olarak tanımlanablr. 4 Rsk sstematk ve sstematk olmayan rsk olarak kye ayırmak mümkündür Sstematk Rsk Sstematk rsk, ekonomk, poltk ve sosyal çevredek değģklerden oluģmaktadır. Pyasadak menkul kıymetlern tümü sstematk rskten farklı oranlarda fakat aynı doğrultuda etklenrler. Sstematk rskn baģlıca kaynakları Ģunlardır: 5 Satın Alma Gücü Rsk: Enflasyonun paranın satın alma gücünü düģürmes sonucu ortaya çıkan br rsktr. Enflasyonst ortamlarda hem yatırımcılar hem de frmalar bu durumdan etklenrler. Faz Oranı Rsk: Pyasada faz oranlarının değģmesyle oluģan rsktr. Pyasadak faz oranlarındak değģmeler fyatları ters yönde etkler. Bu faz oranı yükselrken fyatların düģmes, faz oranı düģerken de fyatların yükselmes anlamına gelr. 3 T.C. Zraat Bankası A.ġ. Rsk Yönetm ve Ölçme Usuller, Rsk Yönetm Dare BaĢkanlığı, 2005, s.21 4 Mehmet Arslan, Banka Etknlklernn Stokastk Dea Yöntemyle Analz ve Türk Bankacılık Sektöründe Br Uygulama, Ankara, Gaz Ktapev, 2004, s.33 5 Al Ceylan ve Turhan Korkmaz, Sermaye Pyasası ve Menkul Değer Analz, 2. Baskı, Bursa, Ekn Ktapev, 2004, s

24 Pyasa Rsk: Sermaye pyasalarında bazen bell neden veya nedenlere bağlanablen, bazen de hçbr geçerl neden olmadan, fnansal varlıkların pazar fyatlarında oynamalar olması pyasa rsk olarak fade edlr. Poltk Rsk: Ülkenn poltk yapısında meydana gelen değģmelern sebep olacağı rsk haln fade eder. Kur Rsk: Yabancı para cnsnde yapılan yatırımlarda paranın değernn değģmesyle ortaya çıkan rsk türüdür Sstematk Olmayan Rsk Toplam rskn yatırım yapılan kıymete at olan kısmına veya toplam rskn frmaya ya da frmanın lgl olduğu endüstr kolu le lgl kısmına sstematk olmayan rsk adı verlr. Sstematk olmayan rsk kaynaklarını se Ģöyle sıralayablrz: Fnansal Rsk: Kısaca Ģletmelern fnansal kaldıraç derecelernn artması olarak tanımlanablr. Burada Ģletmenn banka kredler, tahvller gb faz yükümlülüğü getren borç kalemlernn artması ve bu yükümlülüğün yerne getrlememes olasılığı kastedlmektedr. Endüstr ve ĠĢ rsk: Tüketclern zevklernde yaģanan değģmeler, pyasadak rekabet koģullarının artması, Ģ yernde yaģanablecek grevler, ham madde temnnde yaģanan güçlükler, Ģletmenn satıģlarında, kârında ve hsse sened fyatlarında olumsuz yönde dalgalanmalar oluģturur. Yönetmsel Rsk: ġrketlern y veya kötü yönetlp yönetlmedklerne bağlı olarak ortaya çıkan rsktr. Br Ģletmenn baģarılı olması büyük ölçüde y br yönetme sahp olmasına dayanır. Kötü yönetm Ģletmenn rskn arttırır. 8

25 2.2.BANKALARIN MARUZ KALDIKLARI RĠSKLER Günümüzde bankaların maruz kaldıkları rskler, bankacılık ürün ve faalyetlernn gelģmne paralel olarak çeģtlenmekte ve artmaktadır. Çok sayıda rsk unsuru le mücadele etmek zorunda kalan bankalar bu rskler doğru Ģeklde analz ederek uygun rsk yönetm strateler belrlemek zorundadır. Bankalar, tasarruf sahplernden fon toplayarak elde ettkler bu fonları yatırımcılara aktaran kuruluģlardır. Daha genģ br banka tanımı vermek gerekrse bankalar lkdte ve sermaye htyacını göz önünde tutarak, mevduat kabul eden, fon satın alan ve topladığı bu kaynakları tüzel kģlere ya da frmalara tcar kred olarak, gerçek Ģahıslara tcar ve tüketc kreds olarak aktaran ve kısa ve uzun vadel devlet tahvl le özel sektör tahvllerne yatırarak değerlendren fnansal kuruluģlar olarak tanımlanablmektedrler. 6 Fnansal sektörde bankalar k fonksyon yerne getrmektedrler. Bunlar; kayd para yaratma fonksyonu ve fnansal aracılık fonksyonudur. Toplumun üstlenmek stemedğ fnansal rskler bankaların aracılık fonksyonu aracılığı le bankalar tarafından üstlenlr. Bu doğrultuda bankalar rske, lkdteye, vadeye ve dövz Ģlemlerne aracılık ederler. Sonuç olarak rske aracılık etmek bankaları kred rskne, dövz Ģlemlerne aracılık etmek kur rskne, lkdteye aracılık etmek lkdte rskne ve vadeye aracılık etmek faz oranı rskne maruz bırakır. ĠĢte bankaların fnansal aracılık fonksyonunu yerne getrrken maruz kaldıkları rskler esas tbaryle bu dört rskten oluģmaktadır Kred Rsk Kred vermek çoğu bankanın en temel faalyetdr, dolayısıyla aslında bankaların karģı karģıya olduğu en temel rsk faktörlernden brs kred rskdr. Bankacılıkla lgl düzenlemelerde kred rsk, banka müģtersnn yapılan sözleģme gereklerne uymayarak yükümlülüğünü kısmen veya tamamen zamanında yerne getrememesnden dolayı bankanın maruz kaldığı rsk Ģeklnde 6 Mehmet Hasan Eken, Basel II ve Rsk Yönetm, s.10 9

26 tanımlanmaktadır. 7 BaĢka br fadeyle kred rsk; borçlu kģ veya kuruluģun anlaģma Ģartları dahlnde taahhüt ettğ yükümlülükler yerne getrememes olarak tanımlanablr. 8 Geleneksel olarak kred rsk, kred hesaplarının bakyes le sınırlı olarak algılanablmektedr. Ancak kred rsk kavramı daha genģ ve farklıdır. Banka çn karģı taraf olarak kabul edlen br tarafın, herhang br Ģeklde, bankaya olan yükümlülüğünü yerne getrmemes kred rsk tanımı çnde yer almaktadır. 9 Kred rsknn en genģ kaynağı, bankanın tahss ettğ tcar ve breysel kredler olmakla brlkte, faalyetlerne bağlı olarak kred rskn doğuran dğer baģka etmenler de söz konusudur. Bunlar hem bankacılık ve alım satım hesaplarında hem de blanço ç ve dıģı hesaplarda yer almaktadır. Dğer br deyģle, bankalar kred ürünler dıģında da değģk fnansal ürünlere lģkn kred rsk le karģı karģıya kalmaktadırlar; örneğn bankalar arası para pyasası Ģlemler, kabuller, tcaretn fnansmanı, dövz Ģlemler, takas Ģlemler, bonolar, opsyonlar, vadel Ģlemler, garant ve kefaletler kred rsk doğuran Ģlemler olarak sayılablr. 10 Bankaların kendlern bu rskten koruyablmeler çn kullanmaları gereken yöntemler Ģunlardır; kred rsknn belrlenmes, ölçülmes, zlenmes, kontrolünün sağlanması, raporlanması ve bu rskler karģılamak çn yeterl sermayenn ayrılması olarak sıralanablr. Kred rsk yönetmnn kapsamı, sadece y kred vermek Ģeklnde sınırlandırılmamalıdır. Burada kredlern br bütün olarak değerlendrldğ ve sermaye getrsnn rske göre hesaplandığı br anlayıģa sahp olunmalıdır. Kred rsk yönetmnn temel hedef; kred portföy kaltesnn banka hedefler ve rsk Ģtahı le uyumunun özetlmesdr. 7 Hasan Candan, Dr Alper Özün, Bankalarda Rsk Yönetm ve Basel II, Türkye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları,2009, s Sadye OKTAY, Halme Temel, BASEL II Krterler Eksennde Tcar Bankalarda Kred Rsk Yönetmnn KarĢılaĢtırılmasına Yönelk Br Saha ÇalıĢması, ZKÜ Sosyal Blmler Dergs, Clt 3, Sayı 6, 2007, s Candan ve Özün, s Candan ve Özün, s

27 2.2.2.Kur Rsk Kur rsk, ulusal parayla veya kaynaklarla dövz alma ya da dövz satarak karģılığında ulusal para veya kaynağa sahp olma Ģlemler nedenyle zarar etmes htmal olarak tanımlanmaktadır. Dövz fyatlarındak değģmelern, dövz cnsnden gelr ve gderlern değern etkleme olasılığı se kur rskne açıklık olarak fade edlmektedr. Dğer br fade le kur rskne açık olunması, sahp olunan varlık ve yükümlülüklern dövz kurlarındak değģmelere duyarlılığı olarak da tanımlanmıģtır. Dolayısıyla kur rskn ortaya çıkablmes çn öncelkle kur rskne açık olunması gerekmektedr. 11 Kur rsk bankanın tüm dövz varlıkları ve yükümlülükler, dövz cnsnden cayılmaz ntelkl gayr nakd yükümlülükler, gayr nakd kredlere lģkn alacakları, vadel dövz Ģlemler, takas Ģlemler gb kur rsk çeren türev sözleģmeler üzernden hesaplanır. Altın pozsyonu da kur rsk kapsamında değerlendrlr. 12 Kur rskndek temel varsayım aynı dövz cnsnden varlık ve yükümlülüklern eģtlğ durumunda kur rsknn olmayacağı, varlık ya da yükümlülükten brn dğerne göre fazla olmasının kur rskne yol açacağı yönündedr. 13 Fnans lteratüründe aynı dövz cnsnden varlık ve yükümlülüklern brbrnden fazla, eksk veya eģt olmasına göre br takım ntelemeler yapılmıģtır. Bunlar; short pozsyon, long pozsyon ve kapalı dövz pozsyonudur. Br bankanın dövz borçları dövz alacaklarından fazla olduğunda, yan açık pozsyonda olunduğu zaman, banka kur rsk le karģı karģıyadır. 14 Açık pozsyon, short pozsyon olarak da adlandırılır. Bu durumun ters olan long pozsyonda se dövz varlıkları, dövz yükümlülüklernden fazladır. Örnek vermek gerekrse; br banka dövzde long pozsyonda se yan dövz cnsnden varlıkları dövz cnsnden borçlarını aģıyorsa dövzn değer kazanması durumunda bundan kazançlı çıkacaktır. Dövzn değer düģerse zarar edecektr. 11 Ġhsan Uğur Delkanlı, Dövz Kuru Rsk ve Sermaye Yeterllğ, Actve Bankacılık Ve Fnans Makaleler-III, Alkım Ltd., Ġstanbul: 2001, s.7 12 Delkanlı, s.7 13 Candan ve Özün, s Domnque Phlon, Dövz kurları, ĠletĢm Yayınları, 1995, s.19 11

28 Dövz pozsyonu ster long ster short olsun banka hep kur rsk le karģı karģıyadır. Öte yandan dövz varlıkları ve yükümlülükler eģtse dövz pozsyonunun kapalı olduğu söylenr. Bu durumda banka kur rsk le karģı karģıya kalmaz Lkdte Rsk Lkdte rsk, fnansal pyasalarda karģılaģılan öneml rsklerden brdr. ġüphesz bankaların amacı rskn büyütmeden karını maksmze etmektr. Çünkü daha yüksek karlara, daha büyük rsk malyetne katlanıldığında ulaģılmaktadır. 16 Lkdte, fon taleplernn karģılanablme yeteneğ olup, fnansal kurumlar çn yaģamsal öneme sahp br kavramdır. Banka fon yönetcler, aģırı lkt olma le yeter kadar lkt olmamanın malyetn dengelemek zorundadır. Bankanın lkdte açısından aģırı düzeyde açığa düģmes, ödemelernde kullanableceğ yeterl düzeyde hazır paranın olmaması, bankanın flas etmesne yol açablr. Aynı zamanda bankanın, öneml br kred müģtersnn flası, zncrleme etk le bankanın kullanımına tahss edlmģ kred lmtlernn ve olanaklarının da durdurulmasına neden olablr. Bu durum, bankanın kaynak grģn ve nakt akıģını cdd Ģeklde etkleyeceğ çn, bankanın flasına veya çok zor durumda kalmasına yol açablr. 17 Lkdte Rsk Bankaların varlık ve yükümlülüklernn farklı vadelerde olmasından kaynaklanır. Lkdte rsk altında yatan asıl problem, bankalar tarafından mevduat sahplernn mevduatlarını ne zaman ve ne mktarda ger çekeceklernn ve kred talep edenlern de ne zaman ve ne mktarda paraya htyaç duyacaklarının blnememesdr. Bankanın bell br dönem çn nakt borçları; nakt çıktıları ve nakde çevrleblecek varlıkları le nakt varlıkları toplamında fazla olur se, banka lkdte rsk le karģı karģıyadır. 18 Bankalar güven müesseseler oldukları çn sstemn tıkanmaması amacıyla kar amacı hedeflern gerçekleģtrmeden önce bu rsk mnmze etmeye çalıģırlar. Sorumluluğunu yerne getremeyen bankalara br takım ceza yaptırımlar uygulanır ve bu bankalar pyasada tbar kaybederler. Bu nedenle bankalar, gerek kred 15 Hall Seydoğlu, Uluslararası Fnans, Güzem Yayınları, Ġstanbul, 1994, s.9 16 Ġlker Parasız, Para Banka ve Fnansal Pyasalar, 5. Baskı, Ezg Ktabev Yayınları, 1994, s Talat Arman ve Tevfk Gürman, Bankalarda Fnasal Yönetme GrĢ, Türkye Bankalar Brlğ Yayını, Ġstanbul, 1997, s Joel Besss, Rsk Management n Bankng, John Wley Sons Ltd. WS-England, 1998.s.7 12

29 faalyetlern ve yatırımlarını sürdüreblmek, gerekse mevduat sahplernn taleplern karģılayablmek çn yeterl mktarda kullanılablr hazır fona sahp olmak zorundadırlar Faz Oranı Rsk Sstematk rsklerden br olan faz oranı rsk, br yatırımın değernn, pyasadak faz oranlarındak değģmeye bağlı olarak düģme olasılığıdır. 20 BaĢka br tanıma göre faz oranı rsk; faz oranlarındak ters (beklenmeyen) yöndek hareketlern bankayı/yatırımcıyı karģı karģıya bıraktığı zarara (ekonomk kayba) uğrama olasılığıdır. 21 Br banka açısından faz oranı rsk se, faz oranlarında yaģanan değģklkler nedenyle br bankanın varlık ve yükümlülüklernn değer ve/veya getrlernde yaģanan değģmlerdr. 22 BaĢka br tanıma göre faz oranı rsk; bankanın net faz gelr, aktfler, pasfler ve öz sermayesnn faz oranı dalgalanmalarına karģı olan hassasyetn fade etmektedr. Faz oranı dalgalanmalarına paralel olarak, bankanın aktf ve pasflernn getrlernde ve/veya pyasa değernde oynamalar meydana gelmektedr. 23 Banka blançolarında, faze hassas pasflern toplamının faze hassas aktflern toplamından genellkle daha yüksek olması, daha teknk br fade le negatf fnansal aralık nedenyle, faz oranlarındak artıģlar net faz marlarını daraltarak karlarının azalmasına neden olmaktadır. Buna karģın faz rsknn banka blançoları üzerndek etks vade pozsyonlarına göre farklılık göstermektedr. Pasflern ortalama vades aktfler ortalama vadesnden daha fazla olan bankalarda, düģen faz oranları rsk yaratırken, aktflern ortalama vades pasflern ortalama vadesnden uzun bankalar çn se faz oranlarının yükselmes faz rskn doğurmaktadır Belkıs Seval, Kredlendrme Sürec ve Kred Yönetm, Muhasebe Ensttüsü Yayın No: 59, Ġstanbul, 1990, s Metn Kaml Ercan, ve Ünsal Ban; Değere Dayalı ĠĢletme Fnansı Fnansal Yönetm, Ankara 2. Baskı, Gaz Ktabev, Ağustos 2005, s Salh Tanu Yavuz,, Rsk Yönetm Ġçer Aktf Pasf Yönetm DıĢarı (mı?) Aktf Pasf Komtes (APKO) Faz Rsk Yönetmnn Neresnde? Bankacılar Dergs, Sayı 41, 2002, s George H.Hempel ve Donald G.Smonson, Bank Managemet, 5. Baskı John Wley and Sons Inc., 1999, s Mehmet Hasan EKEN, Bankalarda Faz Oranı Rsk, Ġstanbul, 2002, s.2 24 Candan ve Özün, s

30 Faz oranındak değģm bankaların aktf pasf yapısını etkledğ gb kar rakamları üzernde de etkl olmaktadır. Faz oranlarının düģüģ trendne geçtğ dönemlerde, net faz marları daralma gösterr. Sektörde yaģanan rekabetn de etksyle faz dıģı komsyon ve gelrlern stedkler oralarda arttıramayan bankalar hedefledkler kar rakamlarına ulaģamayablrler. Net faz marı, bankaların aracılık faalyetlernn vermllğn gösteren temel krter olması açısında önem taģımaktadır. Bunun yanında net faz marı bankacılık sstemnn etknlğnn ölçülmes amacıyla da kullanılmaktadır. Bu çerçevede, faz oranlarının beklenenden aks yöne doğru hareket etmes, bankaların faz rskyle karģı kaģıya kalması anlamına gelecektr. Bu durumda, eğer bankanın aktf pasf portföyler eģt olarak faz hassasyet göstermyorsa (fnansal aralık sıfır değlse) banka pozsyonunu faz oranlarındak değģmelerden bağımsız halde muhafaza edemeyecektr. Genel olarak, bankaların aralık pozsyonları aktflernde taģıdıkları uzun vadel kredlere karģılık pasflerndek kısa vadel mevduat nedenyle negatf olduğu çn, faz artıģı yaģandığı dönemlerde karlılıkları olumsuz yönde etklenmektedr. Spot pozsyonlarda bankaların aktflernn ve pasflernn yapısından kaynaklanan rsk söz konusu ken, vadel pozsyonlarda karģılıklı alım satım le koruma durumunda olunsa dah bu Ģlemlern vadeler uyuģmuyorsa açık vadel pozsyonlar faz rsk taģımaktadır. 25 ÇağdaĢ bankacılık uygulamaları değerlendrldğnde sadece faz rsknden korunma yeterl br yönetm hedef olma özellğn ytrmģtr. Günümüzde bu rskten korunma değl, aktf pasf yönetm aracılığı le faz rskn yöneterek kar yaratma hedef öne çıkmaktadır. Bu bakımdan faz rskn oluģturan unsurlar çok y Ģeklde analz edlmeldr Faz Oranı Rsknn Kaynakları Br bankanın blançosunun yapısına ve fazlern hareket yönüne bağlı olarak, o bankanın lehne ya da aleyhne sonuçlara neden olablen bu rsk beģ kısımdan oluģmaktadır Candan ve Özün, s Eken, Bankalarda Faz Oranı Rsk, s.2 14

31 Bunlar; 27 Gelr Rsk Fyat Rsk Yenden Yatırım Rsk Önceden Ödenme Rsk Bass Rsk Gelr Rsk Gelr rsk, br bankanın sahp olduğu faze hassas aktflern getrler le faze hassas pasflern malyetlernde oynamalara neden olmakta ve dolayısıyla o bankanın net faz gelrnde dalgalanmalara yol açmaktadır. Gelr rsk sadece faze hassas olan blanço kalemler çn söz konusudur. Bu faktör özellkle Türk bankaları çn çok önemldr. Çünkü hemen hemen tüm Türk bankaları ekonomdek belrszlk nedenyle, kısa hatta çok kısa vadel br blançoya sahp olmayı terch etmektedr. Bu durum onların faze hassas blanço kalemlernn mktarının artmasına neden olmaktadır Fyat Rsk Faz dalgalanmaları faze hassas kalemlern getrlern etklerken, faze hassas olmayan ya ada sabt getrl blanço kalemlernn de fyatlarında oynamalara neden olmaktadır. Rskn bu kısmı, faze hassas olmayan aktf ve pasflern pyasa değernde değģklklere neden olduğu çn, drekt olarak bankalar çn blançonun büyüklüğünü ve sermaye yeterllk oranını etkleyeblmektedr. Özellkle Bank for Internatonal Settlements (BIS) tarafından düzenlenen, Türkye nn de kabul ettğ sermaye yeterllğnn tutturulması açısından bu rskn yönetlmes büyük önem taģımaktadır Eken, Bankalarda Faz Oranı Rsk, 28 Eken, Bankalarda Faz Oranı Rsk, s.2 29 Eken, Bankalarda Faz Oranı Rsk, s.2 15

32 Yenden Yatırım Rsk Yenden yatırım rsk, gelecektek yatırımların belrszlk göstermesdr. 30 Daha genģ br tanımlama vermek gerekrse rskn bu kısmı, vades dolan br krednn ya da vades boyunca ara ödemeler olan br krednn (ya da aktfn), o krednn lk verldğ faz oranından değl, farklı olablecek car dönem faz oranından yenden yatırıma dönüģtürülmes rskdr. Etks tıpkı gelr rsknde olduğu gbdr. Bankanın hem lehne hem de aleyhne sonuçlara neden olablmektedr Önceden Ödenme Rsk Yüksek faz oranı le uzun vadel olarak verlmģ br aktfn, kred faz oranlarının düģmes nedenyle vadesnden önce ger ödenmes rskdr. Bu durum bankanın kaybına neden olur. ġöyle k; nakt akıģlarını uzun vadel olarak tasarlayan ve yükümlülüklern de bu vade dağılımında düzenleyen br banka, erken ödeme sonucu uzun vadel lkdte takbnde planlanan durumun dıģına çıkmıģ olacaktır. Lkdtes plansız yükselen banka, erken ödemeye cevap olarak yükümlülüklernn br kısmını erken yerne getrmedğ ve nakt akıģlarını yenden düzenlemedğ sürece veya erken ödenmģ olan krednn benzer koģullarda br aktf yaratamadığı sürece zararda olacaktır Bass Rsk Vadel Ģlem pyasalarında alım satım konusu olan türev ürün sözleģmelernde sözleģmeye esas malın spot pyasa fyatı le vadel Ģlem fyatı arasındak farkın değģme olasılığından kaynaklanan rsktr. Baz türev ürün sözleģmelernde gelecektek fyat le car fyat arasındak farktır. Eğer gelecektek fyat le Ģmdk fyat arasında fark yoksa, yan bu k fyat brbrlerne eģtse bazın sabt olduğu varsayılır. Ancak uygulamada durum böyle değldr. Gelecektek fyat her zaman dalgalanmalara açıktır, bu nedenle baz rsk söz konusu olur. 30 Hayr Kozanoğlu, Uluslararası Bankacılıkta Rsk Yönetm, Marmara Ünverstes, 1996, s.6 31 Eken, Bankalarda Faz Oranı Rsk, s.2 16

33 BÖLÜM III 3.FAĠZ ORANI RĠSKĠNĠN ANALĠZĠ VE YÖNETĠMĠ 3.1.FAĠZ ORANI TANIMLAMALARI Ellernde fon fazlasına sahp olan breyler ya da Ģletmeler getr elde etmek amacıyla, br bedel karģılığında bu fonları ödünç almak steyenlere verrler. Ödünç para kullanmak steyen ödemek zorunda olduğu bedel fazdr. ÇeĢtl faz oranı tanımlamaları bulunmakla brlkte en belrgn olanları aģağıda sıralanmıģtır: Nomnal Faz Oranı Ekonomde uygulanan car faz oranı nomnal faz oranı olarak adlandırılır. Nomnal faz oranı, pyasada fon arz ve talebnn karģılanması sonucu oluģur. Nomnal faz oranının çnde reel faz, enflasyon ve rsk prm vardır. 32 Nomnal faz oranı, faz oranlarının reel düzeyn göstermez; yan gerçek br faz ya da getry fade etmez. Nomnal faz oranları her zaman belldr. Bankaların uyguladığı ve lan ettkler faz nomnal faz oranıdır. Br bankaya kred almak amacıyla baģvuruda bulunan br Ģletme sahbnn ödeyeceğ faz le parasını bankaya yatırmak steyen br vatandaģın alacağı faz oranı nomnal faz oranıdır Reel Faz Oranı Reel faz oranı, nomnal fazn çndek enflasyon etksnn arındırılmasıyla elde edlr. Br baģka br fade le reel faz oranı enflasyondan arındırılmıģ faz oranıdır Nur Keyder, Para Arzı ve Taleb: Türkye Üzerne Br Deneme, ODTÜ, 1977, Güven Sayılgan, Soru ve Yanıtlarla Fnansal Pyasalar ve Fnansman Yöntemler, Gaz Ktabev, Ankara, 2004,

34 Reel faz oranı, yıllık enflasyon oranı kesn olarak belrlendkten sonra ortaya çıkar. Nomnal faz oranları kesn olarak bell olmasına karģın reel faz oranları her zaman bell değldr. Reel fazler zaman çnde ekonomk koģullara bağlı olarak değģr Efektf Faz Oranı Efektf faz oranı, parasını br yıldan kısa vadelerle bankaya yatıran brnn br tam yıl çn elde ettğ faz oranının ne olduğunu gösterr. 34 Tahvln üzernde yazılı olan faz oranına tbar faz denr. Dğer taraftan tahvller nomnal değerler üstünde veya altında hraç edleblr ya da pyasada bu değernn üstünde veya altında satılablr. ĠĢte tahvln hraç veya pyasa değerne göre hesaplanacak faz oranına efektf faz oranı denr Spot Oran Spot pyasalar, belrl br mktardak br mal veya kıymet le bunların karģılığı olan paranın takas günü el değģtrdğ pyasalardır. Spot pyasalara örnek olarak ĠMKB bünyesnde faalyet gösteren Hsse Senetler Pyasası ve Tahvl ve Bono Pyasası le Bankalar arası Dövz Pyasası gösterleblr. Belrl br tarhte spot pyasalarda oluģan faz oranına spot oran denr. Örnek olarak; br bankanın herhang br tarhte kullandırdığı dövz kreds çn uygulanacak faz oranı krednn kullandırıldığı tarhtek pyasa koģullarına göre belrlenr ve kred vades boyunca değģmez se bu Ģlemde uygulanan faz oranın spot orandır Forward Oran Belrl br varlığın gelecekte belrl br tarhte belrl br fyattan alınması ya da satılması yükümlülüğü çeren anlaģmalara "Forward SözleĢmeler" denr Sayılgan, Sayılgan, M. Ayhan AltıntaĢ, Bankacılıkta RSK Yönetm ve Sermaye Yeterllğ 5411 sayılı Bankacılık Kanunu, BASEL I ve BASEL II Düzenlemeler Çerçevesnde, Turhan Ktapev, Ankara, Mart 2006, s

35 Forward oranı Ģu anda yapılan fakat ler br zaman peryodu le lgl sözleģmelere uygulanır FAĠZ ORANLARINI BELĠRLENMESĠ Merkez bankaları faz oranlarına lģkn kararlar alırken enflasyon beklentlerne göre hareket ederler. Enflasyon beklentlern etkleyen faktörler kurlar, üretm, uluslararası pyasalardak petrol ve emta fyatları olarak sıralanablr. Faz oranları belrlenrken bu faktörlern mevcut durumları, gelecekte alableceğ durum ve bu durumun enflasyon üzerndek etkler dkkate alınmaktadır FAĠZ ORANLARINI VADE YAPISI Faz oranlarını vade yapısı, sabt getrl menkul kıymetlern getrs le ödeme gününe kadar geçen süre arasındak lģky fade eder. Faz oranlarının vade yapısı getr eğrler üzernde zleneblr. Getr eğrs, sabt getrl menkul kıymetlern getrler ve vadeler arasındak lģklern Ģeklsel olarak açıklandığı br grafktr. Fnans lteratüründe getr eğrsnn Ģeklne bağlı olarak faz oranlarının vade yapısına lģkn 3 teor vardır. Bunlar; 1-Pyasa Beklentler Teors, 2-AyrılmıĢ Pyasalar Teors ve 3-Lkdte Terchler Teors dr Pyasa Beklentler Teors Br getr eğrsnn alacağı Ģekln, pazar katılımcılarının faz oranlarına lģkn beklentlerne bağlı olarak ortaya çıkacağını açıklar. 37 Poztf br eğme sahp br getr eğrs pyasanın kısa döneml faz oranlarının artacağını bekledğne; negatf eğml br getr eğrs se pyasanın kısa döneml faz 37 Nurgül Chambers, Türev Pyasalar, Ġstanbul, Beta Basım A.ġ.Ekm 2009, s.17 19

36 oranlarının düģeceğn bekledğne Ģaret eder. Buna karģılık yatay eğme sahp br getr eğrs kısa döneml faz oranlarının sabt kalacağı beklentsnn olduğunu gösterr. Bu teornn ıģığı altında 4 yıllık br peryotta 4 yıl vadel br sabt getrl menkul kıymete yatırım yapan br yatırımcının beklenen getrs le, 4 yıl boyunca 1 yıl vadel br sabt getrl menkul kıymete yatırım yapan br yatırımcının beklenen getrsnn aynı olacağı sonucuna varılablr. Eğer faz oranları 4 yıl boyunca artmaya devam ederse getr eğrs poztf eğme sahp olur ve vade arttıkça beklenen getr artar. Eğer faz oranlarının 4 yıl boyunca sabt kaldığı varsayılırsa getr eğrs yatay br Ģekl alır ve vadenn beklenen getr üzerndek etks kalmaz AyrılmıĢ Pyasalar Teors AyrılmıĢ pyasalar Teorsne Pazar katılımcıları farklı vade yapısına göre ayrılmıģ farklı pazarlarda Ģlem yaparlar. BaĢka br deyģle kısa ve uzun dönem pazarlar brbrlernden ayrılmıģlardır. Uzun vade çn borç verenler ve borç alanlar yalnızca uzun dönem pazarlarda Ģlem yaparlar. Benzer olarak kısa döneml borç verenler ve borç alanlar da kısa dönem pazarlarda Ģlem yaparlar. Kuramsal olarak katılımcıların gereksnmler doğrultusunda hareket ettkler düģünülürse farklı getr eğrler gelģtrleblr. Pratkte pazarlar arasındak farklılık belrgnleģtkçe katılımcılar daha yüksek faz kazancı elde etmek çn vade terchlern değģtrrler. Vadelerdek bu esneklk her br Pazar ç ayrı ayrı getr eğrler yerne daha esnek getr eğrlernn oluģması çn yeterl olacaktır Lkdte Terchler Teors Bu kurama göre uzun vadel borçların fazlernn kısa vadel borç fazlernden fazla olmasının baģlıca k neden vardır Yatırımcılar genellkle kısa vadel menkul kıymetlere yatırım yaparlar. Çünkü bu tür menkul kıymetlern lkdtes daha yüksektr. 38 Chambers, s Sayılgan, s

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne

Detaylı

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. DENGELĐ EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALĐYET RAPORU Bu rapor Aegon Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2009 30.09.2009 dönemne

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 07 KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ, LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİ FAİZ ESNEKLİĞİ Bugünk dersn çerğ: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 1.1 İŞLEMLER (MUAMELELER) TALEBİ... 2 1.2 ÖNLEM (İHTİYAT) TALEBİ...

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş. Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2012-30.09.2012 dönemne

Detaylı

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ 2011-2012-2013 MALİ yılına İLİşKİN YÖNETİM KURULU FAALİYET RAPORU ("Şrket") 01012011-31 ı22013

Detaylı

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular Basel II Geçş Sürec Sıkça Sorulan Sorular Soru No: 71 Cevaplanma Tarh: 06.03.2012 İlgl Hüküm: --- Konu: Gayrmenkul İpoteğyle Temnatlandırılmış Alacaklar İçn KR510AS Formunun Doldurulmasına İlşkn Örnek

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı) A.1. Mll Gelr Hesaplamaları ve Bazı Temel Kavramlar 1 Gayr Saf Yurtç Hâsıla (GSYİH GDP): Br ekonomde belrl br dönemde yerleşklern o ülkede ekonomk faalyetler sonucunda elde ettkler gelrlern toplamıdır.

Detaylı

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI İMKB DE YÜKSELEN PİYASA VE DÜŞEN PİYASA DÖNEMLERİNDE DURUMSAL İLİŞKİ ANALİZİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ TEMMUZ

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için)

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için) Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Uluslararası Muhasebe ve Fnansal Raporlama Standartları Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 344000000000510 3 0 0 3 6 Ön Koşullar : Bu dersn ön koşulu ya da yan koşulu bulunmamaktadır.

Detaylı

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

ĠMKB 100 ENDEKSĠ ĠÇĠN OPTĠMAL PORTFÖY SEÇĠMĠ MODEL ÖNERĠSĠ

ĠMKB 100 ENDEKSĠ ĠÇĠN OPTĠMAL PORTFÖY SEÇĠMĠ MODEL ÖNERĠSĠ ĠMKB 100 ENDEKSĠ ĠÇĠN OPTĠMAL PORTFÖY SEÇĠMĠ MODEL ÖNERĠSĠ ÖZET Sbel ATAN * Snan METE ** ġenol ALTAN *** Murat ATAN **** Menkul kıymetlern dğer yatırım araçlarına göre daha yüksek getrler sağlaması bunlar

Detaylı

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI FİRMA ÇEŞİTLENDİRMESİNİN FİRMA DEĞERİ, RİSKİ VE PERFORMANSINA ETKİLERİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Emel YÜCEL DOKTORA TEZİ

Detaylı

Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği

Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği Atatürk Ünv. Zraat Fak. Derg., 42 (2): 153-157, 2011 J. of Agrcultural Faculty of Atatürk Unv., 42 (2): 153-157, 2011 ISSN : 1300-9036 Araştırma Makales/Research Artcle Btksel Ürün Sgortası Yaptırma İsteğnn

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ Yrd. Doç. Dr. Seda ŞENGÜL Çukurova Ünverstes İktsad Ve İdar Blmler Fakültes Ekonometr Bölümü Mart 2004 ANKARA YAYIN NO: 119 ISBN: 975-407-151-9

Detaylı

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili 5.3. Tekne Yüzeylernn atematksel Temsl atematksel yüzey temslnde lk öneml çalışmalar Coons (53) tarafından gerçekleştrlmştr. Ferguson yüzeylernn gelştrlmş hal olan Coons yüzeylernde tüm sınır eğrler çn

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

TÜKETĠCĠLERĠN FĠYAT BĠLĠNCĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLERE ĠLĠġKĠN BĠR ĠNCELEME

TÜKETĠCĠLERĠN FĠYAT BĠLĠNCĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLERE ĠLĠġKĠN BĠR ĠNCELEME Ġstanbul Ünverstes Ġktsat Fakültes Malye AraĢtırma Merkez Konferansları 46. Ser / Yıl 2004 Prof. Dr. Salh Turhan'a Armağan TÜKETĠCĠLERĠN FĠYAT BĠLĠNCĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLERE ĠLĠġKĠN BĠR ĠNCELEME

Detaylı

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi V tsttşfaktör T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Il Kamu Hastaneler Brlğ Genel Sekreterlğ Kanun Eğtm ve Araştırma Hastanes Sayı ı 23618724/?ı C.. Y** 08/10/2015 Konu : Yaklaşık Malyet

Detaylı

Muhasebe ve Finansman Dergisi

Muhasebe ve Finansman Dergisi Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER *

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER * AİBÜ Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, Güz 2013, Clt:13, Yıl:13, Sayı:2, 13:171-189 TÜKİYE DEKİ ÖZEL BANKALAIN FİNANSAL PEFOMANSLAININ KAŞILAŞTIILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ Fath ECE COMPAISON OF PIVATE BANKS FINANCIAL

Detaylı

İşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri

İşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri İşletme BölümüB Yönetm ve Organzasyon Anablm Dalı İşletmeye Grş Ders Notu - 4 Öğr. Grv.. Dr. M. Volkan TÜRKERT vturker@marmara marmara.edu..edu.tr www.volkanturker volkanturker.com..com.tr İşletmelern

Detaylı

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Anablm Dalı: Kamu PROGRAMIN TANIMI: Kamu Tezsz Yüksek Lsans Programı, kamu ve özel sektör sstem çersndek problemler ve htyaçları analz edeblecek, yorumlayacak,

Detaylı

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195 C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler

Detaylı

Fatih ECER*, Fatih GÜNAY**

Fatih ECER*, Fatih GÜNAY** Anatola: Turzm Araştırmaları Dergs, Clt 25, Sayı 1, Bahar: 35-48, 2014. Copyrght 2014 anatola Bütün hakları saklıdır ISSN: 1300-4220 (1990-2014) Borsa İstanbul da İşlem Gören Turzm Şrketlernn Fnansal Performanslarının

Detaylı

TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi

TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm EK-1 TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama

Detaylı

YATIRIM PROJELERi ANALiziNDE BLACK-SCHOLES OPSiYON FiYATLAMA MODELiNiN KULLANIMI

YATIRIM PROJELERi ANALiziNDE BLACK-SCHOLES OPSiYON FiYATLAMA MODELiNiN KULLANIMI YATIRIM PROJELER ANALzNDE BLACK-SCHOLES OPSYON FYATLAMA MODELNN KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. Erkan Uysal Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu çalışmada, fnansal opsyon fyatlama modellernn yatınm

Detaylı

T.C. MİLLİ EGİTİM BAKANLIGI Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı 10. 03.2010 00747. ... VALİLİGİNE (İl Milli Eğitim Müdürlüğü)

T.C. MİLLİ EGİTİM BAKANLIGI Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı 10. 03.2010 00747. ... VALİLİGİNE (İl Milli Eğitim Müdürlüğü) T.C. MİLLİ EGİTİM BAKANLIGI Sağlık İşler Dares Başkanlığı SA YI : B.08.0.SDB.0.ll.00.00/ KONU: Beslenme Dostu Okullar Projes 10. 03.2010 00747... VALİLİGİNE (İl Mll Eğtm Müdürlüğü) İlg: a)bakanlığımız

Detaylı

SERMAYE PİYASALARI VE FİNANSAL KURUMLAR

SERMAYE PİYASALARI VE FİNANSAL KURUMLAR DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. SERMAYE PİYASALARI VE FİNANSAL KURUMLAR

Detaylı

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t : HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını

Detaylı

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Araştırma Makaleler TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Dr., Dokuz Eylül Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü erhan.demrel@deu.edu.tr ÖZET Ekonomk faalyetlern

Detaylı

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9 Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9 Ön Koşullar : Grafk İletşm I ve II, Tasarım Stüdyosu I, II, III derslern almış ve başarmış

Detaylı

Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Sıralama Yapma Yöntemleri ile Tekstil Sektöründe Finansal Performans Ölçümü

Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Sıralama Yapma Yöntemleri ile Tekstil Sektöründe Finansal Performans Ölçümü Sosyal Blmler 8/1 (010) s 19516 SOSYAL BİLİMLER Yıl : 010 Clt :8 Sayı :1 Celal Bayar Ünverstes S.B.E. Bulanık Analtk Hyerarş Sürec ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Sıralama Yapma Yöntemler le Tekstl Sektöründe

Detaylı

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU (ESKİ ADIYLA OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI DÖVİZ CİNSİNDEN YATIRIM ARAÇLARI

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU (ESKİ ADIYLA OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI DÖVİZ CİNSİNDEN YATIRIM ARAÇLARI GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU (ESKİ ADIYLA OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI DÖVİZ CİNSİNDEN YATIRIM ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU) 30 EYLÜL 2008 TARİHİ İTİBARİYLE MALİ TABLOLAR Oyak Emeklilik

Detaylı

İl Özel İdareleri ve Belediyelerde Uygulanan Program Bütçe Sistemi ve Getirdiği Yenilikler

İl Özel İdareleri ve Belediyelerde Uygulanan Program Bütçe Sistemi ve Getirdiği Yenilikler İl Özel İdareler ve Beledyelerde Uygulanan Program Bütçe Sstem ve Getrdğ Yenlkler Hayrettn Güngör Mehmet Deınrtaş İlk 2 Mayıs 1990 gün ve 20506 sayılı, kncs 19 Şubat 1994 gün ve 2 ı 854 sayılı Resm Gazete'de

Detaylı

TEKLİF MEKTUBU SAĞLIK BAKANLIĞI_. '.. m

TEKLİF MEKTUBU SAĞLIK BAKANLIĞI_. '.. m SAĞLIK BAKANLIĞI TC Kayıt No: 133709 TURKIYE KAMU HASTANELERI KURUMU ı TRABZON ILI KAMU HASTANELERI BIRLIGI GENEL SEKRETERLIGI Kanun Eğtm Araştırma Hastanes TEKLİF MEKTUBU Sayı : 23618724 12.10.2015 Konu

Detaylı

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU (ESKİ ADIYLA OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI DÖVİZ CİNSİNDEN YATIRIM ARAÇLARI

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU (ESKİ ADIYLA OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI DÖVİZ CİNSİNDEN YATIRIM ARAÇLARI GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU (ESKİ ADIYLA OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GELİR AMAÇLI DÖVİZ CİNSİNDEN YATIRIM ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU) 30 HAZİRAN 2008 TARİHİ İTİBARİYLE MALİ TABLOLAR Oyak Emeklilik

Detaylı

01.01.2015 tarih ve 29223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

01.01.2015 tarih ve 29223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi 01.01.2015 tarh ve 29223 sayılı Resm Gazetede yayımlanmıştır. Bu Doküman Hakkında TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem

Detaylı

Black Litterman ve Markowitz Ortalama Varyans Modelinin Beta Faktörü, Artık Dalgalanma Dereceleri ve Toplam Riskleri Yönünden Karşılaştırılması

Black Litterman ve Markowitz Ortalama Varyans Modelinin Beta Faktörü, Artık Dalgalanma Dereceleri ve Toplam Riskleri Yönünden Karşılaştırılması Volume 3 Number 4 01 pp. 43-55 ISSN: 1309-448 www.berjournal.com Black Ltterman ve Markowtz Ortalama Varyans Modelnn Beta Faktörü, Artık Dalgalanma Dereceler ve Toplam Rskler Yönünden Karşılaştırılması

Detaylı

ÜNĠVERSĠTE ÖĞRENCĠLERĠNĠN KREDĠ KARTI SAHĠBĠ OLMALARI ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLER: GAZĠOSMANPAġA VE ĠNÖNÜ ÜNĠVERSĠTE LERĠNDEN AMPĠRĠK BULGULAR

ÜNĠVERSĠTE ÖĞRENCĠLERĠNĠN KREDĠ KARTI SAHĠBĠ OLMALARI ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLER: GAZĠOSMANPAġA VE ĠNÖNÜ ÜNĠVERSĠTE LERĠNDEN AMPĠRĠK BULGULAR ÜNĠVERSĠTE ÖĞRENCĠLERĠNĠN KREDĠ KARTI SAHĠBĠ OLMALARI ÜZERĠNDE ETKĠLĠ OLAN FAKTÖRLER: GAZĠOSMANPAġA VE ĠNÖNÜ ÜNĠVERSĠTE LERĠNDEN AMPĠRĠK BULGULAR RüĢtü YAYAR * Süleyman Serdar KARACA ** Ahmet TURKUT ***

Detaylı

KOBİ LERİN YENİ PİYASALARA AÇILAMAMA NEDENLERİ VE BUNLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

KOBİ LERİN YENİ PİYASALARA AÇILAMAMA NEDENLERİ VE BUNLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER T.C. GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KOBİ LERİN YENİ PİYASALARA AÇILAMAMA NEDENLERİ VE BUNLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Hazırlayan İsmal ŞENTÜRK İktsat Ana Blm Dalı Yüksek Lsans Tez Danışman

Detaylı

11.04.2014 CARİ İŞLEMLER DENGESİ

11.04.2014 CARİ İŞLEMLER DENGESİ 11.04.2014 CARİ İŞLEMLER DENGESİ ġubat ayı cari iģlemler açığı piyasa beklentisi olan -3,1 Milyar doların hafif üzerinde ve beklentilere yakın -3,19 milyar dolar olarak geldi. Ocak-ġubat cari iģlemler

Detaylı

TÜRKİYE HAYAT SİGORTASI SEKTÖRÜNDE ETKİNLİĞİN İNCELENMESİ *

TÜRKİYE HAYAT SİGORTASI SEKTÖRÜNDE ETKİNLİĞİN İNCELENMESİ * D.E.Ü.İ.İ.B.F.Dergs Clt:19 Sayı:1, Yıl:2004, ss:1-14 TÜRKİYE HAYAT SİGORTASI SEKTÖRÜNDE ETKİNLİĞİN İNCELENMESİ Serdar KILIÇKAPLAN Gaye KARPAT ÖZET Sgorta sektörü tamamıyla güven sstemne dayalı br oluşumdur.

Detaylı

EK-1 01 OCAK 2014 TARİHLİ VE 28869 SATILI RESMİ GAZETEDE YAYINLANMIŞTIR.

EK-1 01 OCAK 2014 TARİHLİ VE 28869 SATILI RESMİ GAZETEDE YAYINLANMIŞTIR. EK-1 01 OCAK 2014 TARİHLİ VE 28869 SATL RESMİ GAETEDE YAYNLANMŞTR. Bu Doküman Hakkında TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2 Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde

Detaylı

Resmi Gazetenin 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı ile yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

Resmi Gazetenin 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı ile yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm Resm Gazetenn 29.12.2012 tarh ve 28512 sayılı le yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket Bu Doküman

Detaylı

T.C. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU GENELGE 2016/1

T.C. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU GENELGE 2016/1 T.C. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Sayı : 24049440-730.02-E. 28/03/206 Konu : Kred rsk standart yaklaşıma lşkn açıklamalar GENELGE 206/ Blndğ üzere, Basel-II düzenlemelernn uygulamasına lşkn

Detaylı

Calculating the Index of Refraction of Air

Calculating the Index of Refraction of Air Ankara Unversty Faculty o Engneerng Optcs Lab IV Sprng 2009 Calculatng the Index o Reracton o Ar Lab Group: 1 Teoman Soygül Snan Tarakçı Seval Cbcel Muhammed Karakaya March 3, 2009 Havanın Kırılma Đndsnn

Detaylı

ELFA METAL DE FAALĠYET TABANLI MALĠYET MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN KURULMASI

ELFA METAL DE FAALĠYET TABANLI MALĠYET MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN KURULMASI , Çankaya Ünverstes Endüstr Mühendslğ ELFA METAL DE FAALĠYET TABANLI MALĠYET MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN KURULMASI EMREM SULTAN ER-FATMA ÖZGE YILDIRIM Çankaya Ünverstes Endüstr Mühendslğ Bölümü ġeref BEYANNAMESĠ

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs Istanbul Unversty Journal of the School of Busness Admnstraton Clt/Vol:39, Sayı/No:2,, 310-334 ISSN: 1303-1732 www.fdergs.org Stokastk envanter model kullanılarak

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ TÜRİYE DEİ 38 kv LU 4 BARALI GÜÇ SİSTEMİDE EOOMİ YÜLEME AALİZİ Mehmet URBA Ümmühan BAŞARA 2,2 Elektrk-Elektronk Mühendslğ Bölümü Mühendslk-Mmarlık Fakültes Anadolu Ünverstes İk Eylül ampüsü, 2647, ESİŞEHİR

Detaylı

YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI

YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI , EK-A YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI Değerl Arkadaşlar, --e------ Bldğnz üzere, ş dünyası sthdam edeceğ adaylarda, ünverste mezunyet sonrası kendlerne ne ölçüde katma değer ekledklern de cddyetle

Detaylı

BİRİNCİ KISIM Tanımlar ve Kapsam

BİRİNCİ KISIM Tanımlar ve Kapsam MERKEZİ KARŞI TARAFLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLER İÇİN SERMAYE YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HESAPLANMASI Tanımlar BİRİNCİ KISIM Tanımlar ve Kapsam 1. Müşter veya üye kuruluşun temnatlarının flastan fraz edlmes; Merkez karşı

Detaylı

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır.

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır. BÖLÜM 3 OLASILIK HESABI 3.. Br Olayın Olasılığı Tanım 3... Br olayın brbrnden ayrık ve ortaya çıkma şansı eşt n mümkün sonucundan m tanes br A olayına uygun se, A olayının P(A) le gösterlen olasılığı P(A)

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre Devre Analz Teknkler DEE AAĐZ TEKĐKEĐ Bu zamana kadar kullandığımız Krchoffun kanunları ve Ohm kanunu devre problemlern çözmek çn gerekl ve yeterl olan eştlkler sağladılar. Fakat bu kanunları kullanarak

Detaylı

ÜNİTE:6 Teknik Analiz ÜNİTE:7 Yatırım Politikaları ÜNİTE:8 Yatırım Şirketleri

ÜNİTE:6 Teknik Analiz ÜNİTE:7 Yatırım Politikaları ÜNİTE:8 Yatırım Şirketleri ÜNİTE:1 Finansal Piyasaların Organizasyonu/Yapısı ÜNİTE:2 Menkul Kıymetlerin Fiyatlanması ÜNİTE:3 Menkul Kıymet Yatırımları ÜNİTE:4 Yatırım İçin Bilgi Kaynakları ÜNİTE:5 Temel Analiz 1 ÜNİTE:6 Teknik Analiz

Detaylı

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE BAÜ Fen Bl. Enst. Dergs (6).8. YAYII YÜK İE YÜKENİŞ YAPI KİRİŞERİNDE GÖÇE YÜKÜ HESABI Perhan (Karakulak) EFE Balıkesr Ünverstes ühendslk marlık Fakültes İnşaat üh. Bölümü Balıkesr, TÜRKİYE ÖZET Yapılar

Detaylı

OLİGOPOLİ. Oligopolic piyasa yapısını incelemek için ortaya atılmış belli başlı modeller şunlardır.

OLİGOPOLİ. Oligopolic piyasa yapısını incelemek için ortaya atılmış belli başlı modeller şunlardır. OLİGOOLİ Olgopolc pyasa yapısını ncelemek çn ortaya atılmış bell başlı modeller şunlardır.. Drsekl Talep Eğrs Model Swezzy Model: Olgopolstc pyasalardak fyat katılığını açıklamak çn gelştrlmştr. Olgopolcü

Detaylı

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler Ünverste Öğrenclernn Kred Kartı Sahplğn Belrleyen Faktörler H. Dlara KESKİN Yrd. Doç. Dr., Karadenz Teknk Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü dlarakeskn@yahoo.com Emrah KOPARAN Öğr. Gör., Amasya Ünverstes Merzfon

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ BULANIK HEDONİK REGRESYON. Gökalp Kadri YENTÜR İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ANKARA 2011

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ BULANIK HEDONİK REGRESYON. Gökalp Kadri YENTÜR İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ANKARA 2011 ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ BULANIK HEDONİK REGRESYON Gökalp Kadr YENTÜR İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ANKARA 011 Her hakkı saklıdır ÖZET Yüksek Lsans Tez BULANIK HEDONİK

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

PORTFÖY ANALZNDE BULANIK MANTIK YAKLAIMI VE UYGULAMA ÖRNE

PORTFÖY ANALZNDE BULANIK MANTIK YAKLAIMI VE UYGULAMA ÖRNE PORTFÖY ANALZNDE BULANIK MANTIK YAKLAIMI VE UYGULAMA ÖRNE Dlek PELTL Temmuz 2007 DENZL PORTFÖY ANALZNDE BULANIK MANTIK YAKLAIMI VE UYGULAMA ÖRNE Pamukkale Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Yüksek Lsans

Detaylı

I. STOPAJ YÖNTEMĠNE TABĠ MENKUL SERMAYE GELĠRLERĠ VE DEĞER ARTIġ KAZANÇLARI

I. STOPAJ YÖNTEMĠNE TABĠ MENKUL SERMAYE GELĠRLERĠ VE DEĞER ARTIġ KAZANÇLARI I. STOPAJ YÖNTEMĠNE TABĠ MENKUL SERMAYE GELĠRLERĠ VE DEĞER ARTIġ KAZANÇLARI Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 67. madde ile 01.01.2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 31.12.2015 tarihine kadar;

Detaylı

BIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması

BIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 4 Sayı: Ocak 04 ss. 9-9 BIST da Demr, Çelk Metal Ana Sanay Sektöründe Faalyet Gösteren İşletmelern Fnansal Performans Analz: VZA Süper Etknlk ve TOPSIS Uygulaması

Detaylı

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER 5.. İk Boyutlu Rasgele Değşkenler Br deney yapıldığında, aynı deneyle lgl brçok rasgele değşkenn aynı andak durumunu düşünmek gerekeblr. Böyle durumlarda

Detaylı

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3 Yıldız Teknk Ünverstes Elektrk Mühendslğ Bölümü Deneyn Amacı İşlemsel kuvvetlendrcnn çalışma prensbnn anlaşılması le çeştl OP AMP devrelernn uygulanması ve ncelenmes. Özet ve Motvasyon.. Operasyonel Amplfkatör

Detaylı

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

SERMAYE PİYASALARI. Orta ve Uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı piyasalardır.

SERMAYE PİYASALARI. Orta ve Uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı piyasalardır. SERMAYE PİYASALARI Orta ve Uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı piyasalardır. Reel sektöre uzun vadeli fon arzının sağlanması ekonomik büyümeyi sağlar. Etkileri Tasarrufların artması Kaynak kullanımında

Detaylı

Banka Bilançosunun Özellikleri Pazar, 26 Aralık 2010 18:24

Banka Bilançosunun Özellikleri Pazar, 26 Aralık 2010 18:24 Ticari bir işletme olarak bankaların belirli bir dönem içerisinde nasıl çalıştıklarını ve amaçlarına dönük olarak nasıl bir performans sergilediklerini değerlendirebilmenin yolu bankalara ait finansal

Detaylı

DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME. Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cinemre

DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME. Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cinemre 1 DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cnemre 2 BİRİNCİ BÖLÜM HEDEF PROGRAMLAMA 1.1 Grş Karar problemler amaç sayısına göre tek amaçlı ve çok amaçlı

Detaylı

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ Emel KOCADAYI EGE ÜNİVERSİTESİ MÜH. FAK., KİMYA MÜH. BÖLÜMÜ, 35100-BORNOVA-İZMİR ÖZET Bu projede, Afyon Alkalot Fabrkasından

Detaylı

Finansal Riskten Korunma Muhasebesinde Etkinliğin Ölçülmesi

Finansal Riskten Korunma Muhasebesinde Etkinliğin Ölçülmesi Fnansal Rskten Korunma Muhasebesnde Etknlğn Ölçülmes Dr. Fahreddn OKUDAN * Fath Ünverstes, İİBF. Özet Bu makalenn amacı, etknlk test yöntemlernn ncelenmesdr. TMS 39, rskten korunma muhasebes uygulanablmes

Detaylı

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ Türkye İnşaat Mühendslğ, XVII. Teknk Kongre, İstanbul, 2004 İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ Nur MERZİ 1, Metn NOHUTCU, Evren YILDIZ 1 Orta Doğu Teknk Ünverstes, İnşaat Mühendslğ Bölümü, 06531 Ankara

Detaylı

FİNANSAL MODELLEME. Doç.Dr.Aydın ULUCAN Hacettepe Üniversitesi

FİNANSAL MODELLEME. Doç.Dr.Aydın ULUCAN Hacettepe Üniversitesi FİNANSAL MODELLEME Doç.Dr.Aydın ULUCAN Hacettepe Ünverstes KARAR VERME Karar verme, ş dünyasının çalışmasını sağlayan temel unsurlardandır. Tüm yönetcler, bulundukları faalyet alanı ve kademelernden bağımsız

Detaylı

TEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ VE HEDEF PROGRAMLAMA YÖNTEMLERİNİN KOMBİNASYONU: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA

TEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ VE HEDEF PROGRAMLAMA YÖNTEMLERİNİN KOMBİNASYONU: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA TEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ VE HEDEF PROGRAMLAMA YÖNTEMLERİNİN KOMBİNASYONU: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA Yrd. Doç. Dr. Meltem KARAATLI * Yrd. Doç. Dr. Gonca DAVRAS ** ÖZ Otel şletmelernde,

Detaylı

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 3, Sayı:2, 2001 PROJE SEÇİMİ VE KAYAK PLALAMASI İÇİ BİR ALGORİTMA lgün MORALI 1 C. Cengz ÇELİKOĞLU 2 ÖZ Kaynak tahss problemler koşullara bağlı olarak

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ

FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ KMU ĠĠBF Dergs Yıl:10 Sayı:15 Aralık/2008 FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ Öze Doğan UYSAL * Mehme MUCUK ** Volkan ALPTEKĠN *** 1989 yılında alınan 32 Sayılı Karar

Detaylı

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ M.Ensar YEŞİLYURT (*) Flz YEŞİLYURT (**) Özet: Özellkle uzak verlere sahp ver setlernn analz edlmesnde en küçük kareler tahmnclernn kullanılması sapmalı

Detaylı

TEK ENDEKS MODELI VE MODELIN ISTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASINDA UYGULANMASI

TEK ENDEKS MODELI VE MODELIN ISTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASINDA UYGULANMASI TEK ENDEKS MODELI VE MODELIN ISTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASINDA UYGULANMASI Yrd. Doç. Dr. Murat KIYILAR IÜ Isletme Fakültes Fnans Anablm Dal muratky@stanbul.edu.tr Dr. Ergün EROGLU IÜ Isletme Fakültes

Detaylı

Üç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü

Üç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü ECAS Uluslararası Yapı ve Deprem Mühendslğ Sempozyumu, Ekm, Orta Doğu Teknk Ünverstes, Ankara, Türkye Üç Boyutlu Yapı-Zemn Etkleşm Problemlernn Kuadratk Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak

Detaylı

Türkiye de Zeytin Sıkma Tesislerinin Karlılığı ve Etkinliği: Ege Bölgesi Örneği 1

Türkiye de Zeytin Sıkma Tesislerinin Karlılığı ve Etkinliği: Ege Bölgesi Örneği 1 Yıldıztekn ve Tuna Araştırma Makales (Research Artcle) Akın F.OLGUN M. Metn ARTUKOĞLU 3 Hakan ADANACIOĞLU 4 Ege Ünverstes Zraat Fakültes Tarım Ekonoms Bölümü 35100 Bornova/İzmr., e-posta: akn.olgun@ege.edu.tr

Detaylı

Kayseri deki Özel Hastanelerde Maliyet Etkinliğinin Veri Zarflama Metoduyla Ölçülmesi

Kayseri deki Özel Hastanelerde Maliyet Etkinliğinin Veri Zarflama Metoduyla Ölçülmesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültes Dergs Internatonal Journal of Alanya Faulty of Busness Yıl:2014, C:6, S:2, s. 45-54 Year:2014, Vol:6, No:2, s. 45-54 Kayser dek Özel Hastanelerde Malyet Etknlğnn Ver

Detaylı

T.C. KEÇiÖREN BELEDİYE BAŞKANLIGI Mali Hizmetler Müdürlüğü BAŞKANLIK MAKAMINA

T.C. KEÇiÖREN BELEDİYE BAŞKANLIGI Mali Hizmetler Müdürlüğü BAŞKANLIK MAKAMINA l!l KEÇÖREN BELEDİYE BAŞKANLIGI KEÇöREN BELeDYES SA YI : M.06.6.KEç.O-31/2009KONU: Yetk Devr bo f.!200fd 6.1. BAŞKANLIK MAKAMINA Blndğ üzere O 1.01.2006 tarhnden tbaren tüm yerel yönetmlerde 31.12.2005

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, 2010 47

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, 2010 47 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 24, Sayı: 2, 2010 47 KRİZ ÖNCESİ VE KRİZ DÖNEMLERİNDE İŞLETMELERDE ÇALIŞMA SERMAYESİ GEREKSİNİMİNİN BELİRLEYİCİLERİ: İMKB İMALAT SANAYİ ŞİRKETLERİ ÜZERİNE

Detaylı

Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi FİNANSMANI İŞLETME Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Sermaye Piyasalarının İşlevleri Sermaye piyasalarının

Detaylı

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*) Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848

Detaylı

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER Blmn amaçlarından br yaşanılan doğa olaylarını tanımlamak ve olayları önceden tahmnlemektr. Bu amacı başarmanın yollarından br olaylar üzernde etkl olduğu

Detaylı

EKONOMİK DEĞİŞKENLERİN PANEL VERİ ANALİZİ İLE ÇÖZÜMLENMESİ

EKONOMİK DEĞİŞKENLERİN PANEL VERİ ANALİZİ İLE ÇÖZÜMLENMESİ T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI DOKTORA TEZİ EKONOMİK DEĞİŞKENLERİN PANEL VERİ ANALİZİ İLE ÇÖZÜMLENMESİ NİHAT TAŞ 50060199 TEZ DANIŞMANI: PROF. DR. A. NEYRAN

Detaylı

04.10.2012 SU İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ. Suİhtiyacı. Proje Süresi. Birim Su Sarfiyatı. Proje Süresi Sonundaki Nüfus

04.10.2012 SU İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ. Suİhtiyacı. Proje Süresi. Birim Su Sarfiyatı. Proje Süresi Sonundaki Nüfus SU İHTİYAÇLARII BELİRLEMESİ Suİhtyacı Proje Süres Brm Su Sarfyatı Proje Süres Sonundak üfus Su ayrım çzs İsale Hattı Su Tasfye Tess Terf Merkez, Pompa İstasyonu Baraj Gölü (Hazne) Kaptaj Su Alma Yapısı

Detaylı