1. A 2. C 3. E 4. A 5. B 6. D 7. C 8. E

Transkript

1 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Dış kuvvetlerle, yeryüzünde en fazla etkili oldukları alanlar eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi yanlış olur? A) Mekânik çözünme - Muson Asyası B) Akarsu - Ilıman kuşak C) Rüzgâr - Kurak alanlar D) Buzullar - Kutup bölgeleri E) Kimyasal çözünme - Ekvatoral bölge 2. En etkin dış kuvvet olarak rüzgârların yeryüzünü şekillendirdiği alanlar için, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Toprak tuz ve kireç yönünden zengindir. B) Sıcaklık farkları fazladır. C) Yer şekilleri oldukça engebelidir. D) Bitki örtüsü son derece cılızdır. E) Yağışlar son derece azdır. 3. Kurak ve yarı kurak bölgelerde alt kısımlarının rüzgârlar tarafından aşındırılması sonucu oluşan kaya kütleleri vardır. Bu kaya kütlelerinin alt bölümleri aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi aşındırılmıştır. 5. Ekvator II V IV Yukarıdaki haritada işaretli bölgelerden hangilerinde yer şekillerinin biçimlendirilmesinde en önemli güç rüzgârlardır? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V 6. Rüzgârların, taşıdıkları küçük boyuttaki malzemeleri hızlarının azaldığı yerlerde biriktirmeleriyle oluşturdukları topraklar aşağıdakilerden hangisidir? A) Alüvyal B) Kumul C) Podzal D) Lös E) Moren I III Test 1 7. Rüzgârlar diğer dış kuvvetler gibi yer kabuğunu aşındırır, aşındırdığı malzemeleri taşır ve güçlerinin bittiği yerlerde de biriktirir. Rüzgârların bu şekilde oluşturduğu yer şekillerine aşağıdaki alanların hangisinde rastlanmaz? Rüzgâr aşındırması ile oluşan bu tür kaya kütlelerine ne ad verilir? A) Hörgüç kaya B) Barkan C) Peribacası D) Fiyord E) Mantar kaya 4. Rüzgârlar beraberinde taşıdığı irili ufaklı kum tanelerini, hızları kesilince biriktirerek kumulları oluştururlar. A) Deniz kıyılarında B) 3 dinamik yüksek basıncın etkili olduğu kara içlerinde C) Ormanlık alanlarda D) Denizlerden uzak karaların iç kesimlerinde E) Bitki örtüsünden yoksun yamaçlarda 8. Rüzgârlar yeryüzünü şekillendirmede doğrudan olduğu gibi dolaylı olarak da etkiye sahiptirler. Aşağıdaki yer şekillerinden hangilerinin oluşumunda rüzgârın dolaylı rolünün olduğu söylenebilir? 286 Bu kum yığınlarının hilal şeklinde olanlarına ne ad verilir? A) Barkan B) Bankiz C) Polye D) Lös E) Tafoni A) Barkan - Tafoni B) Delta - Fiyord C) Mantar kaya - Kıyı kumulları D) Lös - Tombolo E) Kıyı kumulları - Peribacaları 1. A 2. C 3. E 4. A 5. B 6. D 7. C 8. E

2 9. Rüzgârların yeryüzünü şekillendirmesinde kurak ve yarı kurak bölgelerin daha elverişli olmasının nedeni, aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Sıcaklık değerlerinin çok fazla değişmemesi B) Bitki örtüsünün cılız olması ya da hiç olmaması C) Mekânik çözülmenin belirgin olması D) Toprağın gevşek ve kuru taneli özellik göstermesi E) Yağışların yetersiz kalması 12. Rüzgâr biriktirme şekillerinden en yaygın olanı kumullardır. Bitki örtüsünün yetersiz olduğu yerlerde rüzgârın hızının azalması sonucu kum taneleri yığınlar halinde biriktirilerek oluşturulur. Ekvator I V II IV III BÖLÜM 6 1. Rüzgârlar, yağış miktarının yetersiz sıcaklık farklarının fazla olduğu alanlarda güçlerini artırır. Buna göre, kayaç türlerinin aynı olduğu kâbul edilirse, aşağıda yıl içindeki sıcaklık ve yağış durumları gösterilen bölgelerden hangisinde rüzgârların daha fazla etkili olduğu söylenebilir? Yukarıdaki haritada işaretlenmiş olan alanların iklim özellikleri göz önüne alındığında, hangisinde rüzgârlar tarafından oluşturulmuş kumullara daha geniş alanlarda rastlanır? A) I B) II C) III D) IV E) V Sıcaklık ( C) A) Yağış (mm) B) Yağış (mm) Sıcaklık ( C) O Ş M N M H T A E E K A A y l a r O Ş M N M H T A E E K A A y l a r : Yağış (mm) : Sıcaklık ( C) : Yağış (mm) : Sıcaklık ( C) C) Yağış (mm) Sıcaklık ( C) D) Yağış (mm) O Ş M N M H T A E E K A A y l a r : Yağış (mm) : Sıcaklık ( C) E) Yağış (mm) Sıcaklık ( C) O Ş M N M H T A E E K A A y l a r : Yağış (mm) : Sıcaklık ( C) Sıcaklık ( C) O Ş M N M H T A E E K A A y l a r : Yağış (mm) : Sıcaklık ( C) 11. Rüzgâr bir dış kuvvet olarak akarsu ve sellerde olduğu gibi erozyon etkisi yapar. Rüzgâr erozyonun etkili olduğu bir bölge için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yıl boyunca dinamik kökenli yüksek basınç etkisi altındadır. B) Yıl boyunca yağış miktarı azdır. C) Doğal bitki örtüsü ağaçtan yoksun cılız ot topluluklarıdır. D) Kimyasal çözülme yıl boyunca etkilidir. E) Yıl boyunca maksimum nem mutlak nemden fazladır Aşağıdaki tabloda gösterilen rüzgârların aşındırma ve biriktirme yer şekillerinden hangisinin oluşumuna neden olan rüzgâr faaliyeti yanlış verilmiştir? Aşındırma Biriktirme A) Mantar kaya * B) Lös * C) Barkan * D) Tafoni * E) Kumullar * 14. Yeryüzünü şekillendiren faktörlerden biri olan rüzgarlar, aşındırma, taşıma ve biriktirme ile etkilerini gösterirler. Aşağıdakilerden hangisi, rüzgârların bu etkisini hızlandırıcı bir rol oynamaz? A) Cılız bitki örtüsü B) Yüksek nem oranı C) Hızlı mekânik çözünme D) Yağış yetersizliği E) Şiddetli buharlaşma 15. Rüzgârların; Ekvator, Ilıman kuşakta ve kutuplar gibi her yerde esmesine karşın çöllerde en etkili dış kuvvet olarak ortaya çıkmasının nedeni, aşağıdakilerden hangisindir? A) Rüzgârların hakim yönü B) Sıcaklık değerlerinin yıl boyunca yüksek olması C) Kayaların yapısı D) Toprağın kuru ve taneli yapıda olması E) Yükselti ortalamasının az olması 9. A 1. E 11. D 12. B 13. E 14. B 15. D 287

3 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Akarsularla ilgili olarak, aşağıda verilen tanımların 4. Test 2 hangisi yanlıştır? A) Akarsuların kollarıyla birlikte yayıldığı ve sularını toplayıp boşalttığı bölgeye akarsu havzası denir. B) Bir akarsuyun herhangi bir kesitinden saniyede geçen su miktarına akarsuyun debisi denir. Ekvator IV III V II I C) Akarsuyun en derin noktalarını birleştiren çizgiye akım çizgisi denir. D) Akarsu havzalarını birbirinden ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir. E) Akarsuyun kollarıyla birlikte oluşturduğu sisteme akarsu ağı denir. Yukarıdaki haritada verilen alanlardan hangilerinde yer alan akarsuların rejimleri düzenlilik gösterir? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V 2. Akarsuların amaçlarından bir tanesi de havzalarındaki suları toplayıp denizlere ulaştırmaktır. Eğer akarsu havzasındaki suyunu denize ulaştıramıyorsa kapalı havza denir. Aşağıdakilerden hangisi bir akarsu havzasının kapalı olmasının nedenlerinden biri değildir? A) Havzasında yer şekillerinin engebeli olması B) Akarsuyun yatak uzunluğunun kısa olması 5. Herhangi bir akarsuyun akış hızı aşağıdakilerden hangisiyle doğru orantılıdır? A) Taşıdığı yük miktarıyla B) Zemininin geçirgenliğiyle C) Yatağının uzunluğuyla D) Akım miktarıyla E) Yatağının eğimiyle C) Havzasında buharlaşma miktarı ve şiddetinin fazla olması D) Yatağı boyunca zeminin geçirimli taşlardan oluşması E) Havzasında yağış miktarının yetersiz olması 3. Akarsuyun yatağından akıttığı suyun mevsimlere dağılışına akarsu rejimi denir. Aşağıdaki akarsulardan hangisinin daha düzenli rejime sahip olduğu söylenebilir? 6. Aşağıdakilerden hangisi akarsulardan faydalanma alanlarından biri değildir? A) Enerji üretimi B) İçme suyu elde etme C) Tuz elde etme D) Yolcu ve yük taşımacılığı E) Balıkçılık alanında A) Akarsuyun geçtiği kentler liman özelliği gösteriyorsa B) Denize döküldüğü yerde bol miktarda alüvyon biriktirmişse C) Akarsuyun herhangi bir yatak bölümünde baraj yapımına uygunluk varsa D) Yılın belirli zamanlarında taşkınlar yapıyorsa E) Tarımsal faaliyetlerde sulama amacıyla yılın belli bir mevsiminde faydalanılabiliyorsa 7. Herhangi bir akarsuyun yatağındaki aşındırma faaliyeti aşağıdakilerden hangisine bağlı değildir? A) Akarsuyun yatağının eğim derecesine B) Akarsuyun havzasının açık ya da kapalı olmasına C) Akarsuyun yatağındaki akış hızına D) Akarsuyun yatağındaki akım miktarına E) Akarsuyun yatağını oluşturan kayaçların dayanıklılık derecesine C 2. B 3. A 4. D 5. E 6. C 7. B

4 8. Bir akarsuyun havzasının aşındırılarak deniz seviyesine kadar indirgenmesine denge profiline ulaşmışlık adı verilir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi denge profiline ulaşmış bir akarsuyun özelliklerinden biri değildir? A) Rejimin düzenli olması B) Yatağında menderesler oluşturması C) Aşındırma gücünün azalıp, biriktirme gücünün artması 13. Aşağıdaki şekillerde menderesler yaparak akan bir akarsuyun alüvyal tabanlı vadisinde derine gömülmesiyle oluşan basamaklı vadi tabanları gösterilmiştir. Bu tür yer şekillerinin oluşması, aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? BÖLÜM 6 D) Derine doğru aşındırmasının sona ermesi E) Debisinin azalmış olması 9. Bir akarsuyun yatağındaki aşındırma miktarı ile aşağıdakilerden hangisi arasında ters orantı vardır? A) Yatak eğimi B) Akım miktarı A) Sağanak yağışların artmasına B) Doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesine C) Akarsuyun akış hızının azalmasına D) Akarsuyun denge profiline ulaşmasına E) Akarsu havzasının yükselerek gençleşmesine C) Akış hızı D) Zemin direnci E) Yük miktarı 1. Bir akarsuyun yatağındaki su miktarının herhangi bir noktada birim zamandaki miktarı aşağıdakilerden hangisi ile tanımlanır? A) Debi B) Çığır C) Havza D) Rejim E) Denge profili 14. Akarsuların yatakları farklı dirençteki kayalardan oluşmuşsa, aşındırma sonucunda yumuşak kısımlar ortadan kalkar ve sert kısımlar basamak durumuna gelir. Akarsu bu basamaklardan çağlayan yaparak akar. Bu şekilde aşındırma gücü artan akarsu düştüğü tabakayı derine doğru oyarak çukurlar oluşturur. Yukarıda oluşumu anlatılan, akarsuyun oluşturduğu yer şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Dev kazanı B) Menderes C) Kırgıbayır D) Plato 11. Akarsuların beslenme alanlarını birbirinden ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir. Buna göre, su bölümü çizgileri genellikle aşağıdaki alanlardan hangileri üzerinde oluşmuştur? A) Göl kıyılarında B) Deniz kıyılarında C) Plato yüzeylerinde D) Ova tabanlarında E) Dağ doruklarında 12. Akarsuların taşıdıkları su miktarının yıl içindeki değişimlerine akarsu rejimi denir. Aşağıdakilerden hangisi, akarsuların rejimlerinde etkili değildir? A) Yağışlar B) Yer altı suları C) Toprak cinsi D) Yatak eğimi E) Sıcaklık E) Peneplen 15. Bir akarsuyun saniyede akıttığı miktarına debisi denir. Akarsuyun debisiyle, bulunduğu ortam arasında sıkı bir ilişki vardır. Aşağıdakilerden hangisinde bu ilişki yanlış açıklanmıştır? A) Akarsu akımıyla buharlaşma ters orantılıdır. B) Karstik alanlarda akarsuların akımları yıl boyunca yüksektir. C) Yağışların kışın kar şeklinde olduğu bölgelerde akarsuların akımları ilkbahar başı itibariyle artmaya başlar. D) Yer şekillerinin engebeli ve kuraklığın ön plana çıktığı bölgelerde daha fazla kapalı havza vardır. E) Nemli bölgelerin çok zengin ve gelişmiş bir akarsu ağı vardır. 8. A 9. D 1. A 11. E 12. C 13. E 14. A 15. B 289

5 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Kalker, tüf gibi aşındırılması kolay bitki örtüsünden yoksun plato yamaçlarında sağanak yağışlarla oluşan sel şeklindeki akarsuların meydana getirdiği yer şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Delta ovası B) Peneplen C) Plato D) Kırgıbayır E) Kanyon vadi 2. Sel suları, yamaçlardan yayılırcasına akan sulardır. Sağanak yağışlarla veya hızlı kar erimeleriyle oluşurlar. Bitki örtüsünden yoksun yamaçları erozyona uğratarak çok pürüzlü hâle getirirler. Eğer yamaçlarda tüf, kalker gibi kolay aşınan tabakalar üzerinde granit ya da bazalt gibi sert kütleler de varsa kule biçimli aşınım şekilleri oluştururlar. Buna göre, yukarıda oluşumu açıklanan akarsu aşındırma şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) B) 4. Akarsuyun yatağı boyunca en hızlı aktığı noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizginin kıvrımlı (büklümlü) olması, aşağıdakilerden hangisinin oluşumunda rol oynar? A) Taraça B) Dev kazanı C) Menderes D) Delta E) Boğaz vadi Test 3 5. Denge profiline ulaşmamış bir akarsuyun vadisinin yukarı bölümlerinde V biçimli, orta bölümlerinde yatık yamaçlı ve aşağı bölümlerinde ise yayvan oluk biçiminde olduğu görülmüştür. Akarsu vadisindeki bu farklı görünümler aşağıdakilerden hangisini kanıtlar? A) Yatağında eğim farklılıklarının olduğunu B) Akış hızının her noktada aynı olduğunu C) D) C) Akarsuyun yük taşıma kapasitesinin yatağı boyunca benzer özellik gösterdiğini D) Yatağı boyunca rejiminin farklılıklar gösterdiğini E) Yatağında aşındırmanın ağızdan kaynağına doğru gerçekleştiğini E) 6. Aşağıda verilen durumlardan hangisi bir akarsu vadisinin henüz genç oluşumlu olduğunu kanıtlar? A) Akarsuyun yatağında dev kazanı oluşumlarının fazla görülmesi B) Akarsu yatağının deniz seviyesine ulaşmış olması 3. I. Delta II. Menderes III. Seki IV. Kırgıbayır V. Plato Yukarıda verilen akarsu aşındırma ve biriktirme şekillerinden hangilerinin oluşumunda hem aşındırma hem de biriktirme faaliyetleri birlikte etkili olmuştur? C) Akarsu havzasının peneplen özelliği kazanmış olması D) Akarsu üzerinde ulaşım faaliyetlerinin yapılması E) Akarsuyun yatağı boyunca menderesler oluşturması 7. Aşağıdakilerden hangisi, akarsu aşındırmasının son şeklidir? 29 A) Yalnız II B) Yalnız V A) Tabanlı vadi B) Yontuk düz C) I ve II D) II ve III C) Badlans D) Peribacası E) IV ve V E) Seki 1. D 2. B 3. D 4. C 5. A 6. A 7. B

6 8. Aşağıdaki şekilde akarsuyun yatağında oluşturduğu bir vadi biçimi gösterilmiştir. 11. Peneplen hâline gelmiş alanların, epirojenik hareketlere bağlı olarak yükselmesinden sonra akarsularla tekrar derin vadilerle yarılmaları sonucu aşağıdaki yer şekillerinden hangisi oluşur? A) Barkan B) Seki C) Plato D) Badlans E) Peribacaları BÖLÜM 6 Bu tür vadilere ne ad verilir? 12. X A) Boğaz vadi B) Kanyon vadi C) Çentik vadi D) Alüvyal tabanlı vadi E) Yatık yamaçlı vadi 9. Akarsularda, hız güçten fazla olursa aşındırma olur. Akarsular yataklarını derine, yana ve geriye doğru aşındırırlar. Y Yukarıdaki hız çizgisi gösterilen menderes yapmış bir akarsudan XY hattında alınan vadi profili aşağıdakilerden hangisine daha çok benzer? A) X Y B) X Y Derine doğru aşındırmanın fazla olduğu yerlerde aşağıdaki vadilerden hangisi görülür? A) B) C) X Y D) X Y C) D) E) X Y E) 13. Aşağıdakilerden hangisi menderes özelliği kazanmış bir akarsu için doğru olamaz? A) Biriktirme gücü artmıştır. B) Yatak uzunluğu artmıştır. 1. Akarsular geçtikleri yerlerdeki kayaçların içinde bulunan mineral ve tuzları çözerek aşındırma yaparlar. Bu maddeleri beraberlerinde taşırlar. Bu yolla yaptıkları aşındırma kimyasal aşındırma olup en fazla tropikal kuşakta görülür. Buna göre, bir akarsuyun kimyasal aşındırma yapmasında aşağıda verilenlerden hangisinin en az etkili olduğu söylenebilir? A) Suyun sıcaklığı B) Akım miktarı C) Yatağı oluşturan kayaçların bileşimi D) Suyun asitlilik derecesi E) Akarsu havzasının genişliği C) Hem aşındırma hem de biriktirme yapmaktadır. D) Derine doğru aşındırma azalmıştır. E) Üzerinde kesinlikle ulaşım yapılmaktadır. 14. Akarsularla derince yarılmış hafif engebeli ve yüksek geniş sahalara plato denir. Türkiye de de oldukça yaygın olan platoların genellikle yüksek alanlarda bulunması aşağıdaki olaylardan hangisinin sonucunda gerçekleşmiştir? A) Orojenez B) Depremler C) Epirojenez D) Volkanizma E) Akarsu aşındırması 8. E 9. D 1. E 11. C 12. C 13. E 14. C 291

7 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Akarsular, yatak eğimlerinin azaldığı yerlerde ya da akımların azaldığı zamanlarda taşıdıkları malzemeleri (alüvyonları) yataklarında biriktirmek koşuluyla bir takım yer şekillerini oluştururlar. Aşağıdakilerden hangisi, akarsuyun sadece biriktirme yaparak oluşturduğu yer şekillerinden biri değildir? 5. Devkazanı Test 4 Delta A) Birikinti konisi B) Irmak adası C) Delta D) Dağ eteği ovası E) Seki 2. Akarsuyun taşıdığı alüvyonların ağız kısmında ve denizin içinde biriktirmesiyle oluşturduğu ovalara delta ovası denir. Her akarsuyun denize döküldüğü yerde delta ovası oluşturacak diye bir şart yoktur. Örneğin, Batı Avrupa kıyılarında denize dökülen akarsular (Rhen, Sen) denize döküldükleri yerlerde delta oluşturamamışlardır. Buna göre, Kuzey Avrupa ve Batı Avrupa kıyılarında denize dökülen akarsuların ağız kısımlarında delta oluşturamamalarının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Bitki örtüsünün fazla olması B) Buharlaşma miktarının az olması C) Gelgit etkisinin fazla olması D) Ortalama yükseltinin az olması E) Akarsuların kısa boylu olması 3. I. Yatak eğiminin azalması II. Akış hızının artması III. Akım miktarının azalması IV. Yük miktarına artması V. Yatağının daralması Yukarıdaki koşullardan hangileri akarsuların biriktirme yapmasını kolaylaştırıcı bir özellik gösterir? Kırgıbayır Menderes Birikinti Konisi Yukarıda akarsuların aşındırma ve biriktirme faaliyetleri sonucu oluşturdukları bazı yer şekilleri verilmiştir. Bu yer şekillerinin akarsuyun hangi faaliyeti sonucunda oluştuğu hakkında aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? Aşındırma A) Dev kazanı Biriktirme B) Delta C) Kırgıbayır D) Birikinti konisi E) Menderes 6. Akarsular fiziksel ve kimyasal yollarla yataklarını aşındırırlar. Aşındırdıkları maddeleri ise yatakları boyunca çeşitli yerlerde biriktirirler. Akarsu aşındırması ve biriktirmesiyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? 292 A) I, II ve III B) I, III ve IV C) II, III ve IV D) II, IV ve V E) III, IV ve V 4. Akarsuyun hızı, aşağıda verilenlerden hangisine bağlı olarak değişir? A) Akarsuyun boyu B) Akarsuyun debisi C) Yük miktarı D) Akarsuyun rejimi E) Kayaların direnci 1. E 2. C 3. B 4. C 5. C 6. B A) Akarsuların yukarı çığırlarındaki aşındırma aşağı çığırlarından daha fazladır. B) Akarsular biriktirme faaliyetleri sırasında ilk olarak delta ovalarını kazarlar. C) Akarsular yataklarını deniz seviyesine ulaşıncaya kadar kazarlar. D) Akarsuyun yükü hızından fazla olursa biriktirme yapar. E) Akarsuyun hızı yükünden fazla olursa daima yatağında aşındırma yapar.

8 7. Aşağıda bir akarsu yatağının orta bölümlerindeki taban kısmından alınan yıllık biriktirmenin kesiti verilmiştir. : İnce unsurlu malzeme : İri unsurlu malzeme Bu biriktirme kesiti verilen akarsuyun yatağının orta bölümündeki akım grafiği aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Akım B) Akım C) Akım 1. Akarsuların her biri üzerinde yapılan barajların su tutma kapasitelerinin eşit olduğu kabul edilirse aşağıdaki akım değişimi verilen akarsulardan hangisinden daha düzenli olarak hidroelektrik enerjisi üretimi gerçekleştirilir? A) Akım B) Akım C) Akım Aylar Aylar Aylar BÖLÜM 6 D) Akım E) Akım Zaman Zaman Zaman D) Akım Zaman E) Akım Zaman 8. Aşağıdakilerden hangisi, bir akarsuyun aktığı yatağın ve arazinin eğiminin az olması ile ilişkili değildir? A) Akarsuyun akımının az olması B) Akarsuyun menderesler yaparak akması C) Akarsuyun derine doğru aşındırmasının az olması D) Akarsuyun yatağının sığ fakat geniş olması E) Akım düzeninin mevsimlere göre farklılık göstermemesi 9. Bir akarsuyun akım miktarı ile biriktirme yaptığı yer şekillerinin yapıları arasında sıkı bir ilişki vardır. Diğer şartlar eşit kabul edilirse, aşağıda biriktirme bölgelerindeki tabaka yapıları verilen akarsulardan hangisinin yıl içindeki seviye değişimi daha azdır? (Akarsuların biriktirmelerini bir yıl içinde oluşturdukları kabul edilecek.) : İnce unsurlu malzeme : İri unsurlu malzeme A) B) C) D) E) Aylar Aylar 11. Akarsu yatağının ağzından kaynağına doğru uzanan profili, iç bükey düzgün bir eğri haline gelmişse buna denge profili denir. Aşağıdakilerden hangisi denge profiline ulaşmış bir akarsuda görülecek özelliklerden biri değildir? A) Biriktirme gücü artmıştır. B) Yatak eğimi azalmıştır. C) Rafting sporu yapılır. D) Aşındırma gücü azalmıştır. E) Enerji üretimine elverişsizdir. 12. Akarsularda, hız eğime bağlıdır. Eğim, yukarı çığırdan orta çığıra doğru azalır. Hız azaldığı içinde bu kısımda biriktirme başlar. Herhangi bir akarsuda hızın azaldığı yerdeki ilk biriktirme faaliyeti sonucunda, aşağıdaki yer şekillerinden hangisi oluşur? A) Menderes B) Birikinti konisi C) Taban seviyesi ovası D) Irmak adası E) Delta 13. Herhangi bir akarsuyun beraberinde taşımakta olduğu alüvyonlarını biriktirmeye başlaması için gerekli olan koşullardan biri aşağıdakilerden hangisidir? A) Su miktarının artması B) Hızının azalması C) Taşınan yükün azalması D) Zeminin geçirimsiz olması E) Yatak eğiminin artması 7. A 8. E 9. A 1. E 11. C 12. A 13. B 293

9 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Aşağıdaki şekilde, yağmur sularının kalkeri eritmesiyle oluşan, küçük boyutlu bir yüzey şeklinin gelişim süreci gösterilmişir. 5. Test 5 Yukarıda gösterilen yeryüzü şekillerinin bulunduğu arazinin özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Yer şekillerinin oldukça engebeli olduğu bir alandır. B) Eriyebilen kayaçlardan oluşmuş bir alandır. C) Bitki örtüsü gürdür. Bu yüzey şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Lapya B) Dolin C) Uvala D) Polye E) Sarkıt 2. Bir bölgenin toprak örtüsünü inceleyen bir araştırmacı bölgedeki toprak türünün terra rossa olduğunu tespit etmiştir. D) Yoğun nüfüslu alandır. E) Tarıma elverişli alandır. 6. Aşağıda verilen yer şekillerinden hangisi ya da hangilerinin karstik arazilerde oluşma ihtimali en azdır? 294 Buna göre, bu yerde bulunabilecek yeryüzü şekillerinden biri aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Barkan B) Sander C) Tafoni D) Polye E) Kumul 3. Aşağıdakilerden hangisi karstik aşınım şekillerinden biri değildir? A) Obruk B) Sarkıt C) Düden D) Dolin E) Polye 4. Su ile temas ettiğinde çabuk çözünen kimyasal tortul kayaçların yoğun olduğu alanlarda... yaygındır. Yukarıda verilen ifadede boş bırakılan alana aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? A) Menderesler B) Falezler C) Mağaralar D) Peribacaları E) Barkanlar I- Mantar Kaya II- III- Lapya Obruk A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III 7. I. Mantar Kaya II. Lapya III. Obruk IV. Plato E) Yalnız III Yukarıda verilen yerşekillerinden hangisi ya da hangilerinin oluşumunda yer altı suları ve eriyebilen kayaçların etkisi yoktur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) Yalnız IV E) I ve IV 1. A 2. D 3. B 4. C 5. B 6. A 7. E

10 8. Kalkerli kayaçların yaygın olduğu sahalarda kayaçların geniş alanlarda çözülmesi sonucunda oluşur. Yukarıda tanımı yapılan ovalara ne ad verilir? A) Göl yeri ovası B) Sander ovası C) Dağ içi ovası D) Dağ eteği ovası E) Delta ovası 9. Akdeniz Bölgesi ndeki eriyebilen kayaçların yoğun olduğu alanlarda, aşağıdakilerden hangisinin daha çok olduğu söylenebilir? A) Kaplıcaların B) Volkanik arazinin C) Kıvrımlı dağların D) Tabanlı vadilerin E) Mağaraların 14. I. Mağara II. Traverten III. Lapya IV. Dolin Yukarıda verilen karstik şekillerinin hangisi ya da hangileri günümüzde daha çok turistik değer taşımaktadır? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) II ve III E) II ve IV 15. Aşağıdaki, karstik şekiller ve oluşumlarında etkili olan olaylar eşleştirilmiştir. BÖLÜM 6 1. Aşağıdaki karstik şekillerden hangisinin oluşumunda erimeden çok biriktirme etkili olmuştur? A) Mağara B) Traverten C) Lapya D) Dolin E) Uvala 11. Türkiye de Akdeniz Bölgesi nde karstik şekillerin yaygın olarak görülmesi, bölgenin hangi özelliği ile daha çok ilgilidir? A) Dağların kıyıya paralel uzanmasıyla B) Bölgede görülen Akdeniz iklimiyle C) Bölgeyi oluşturan tabakaların yapısıyla D) Bölgede yetiştirilen tarım ürünleriyle E) Bölgenin Alp-Himalaya orojenezi sonucu oluşmasıyla 12. Eriyebilen kayaçların bulunduğu karstik arazilerde, akarsuların oluşturduğu vadiler, genellikle aşağıdakilerden hangisidir? A) Çentik vadiler B) U profilli vadiler C) Tabanlı vadiler D) Kanyon vadiler E) Boğaz vadiler Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Lapya - Erime B) Obruk - Erime ve çökme C) Düden - Erime D) Sarkıt - Erime ve çökme E) Mağara - Erime 16. Bir alanda ki yer altı suyunun miktarını ve beslenmesini etkileyen en önemli etken aşağıdakilerden hangisidir? A) Tabakaların uzanışı B) Yer şekillerinin eğimi C) Toprak kalınlığı D) Bitki örtüsü E) Yağış miktarı 17. Traverten, sarkıt, dikit gibi karstik birikim şekillerinin oluşmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi en çoktur? A) Bitki örtüsünün cılızlaşması B) Eğimin artması C) Su miktarının artması D) Suda çözünmüş maddenin fazla olması E) Suyun sıcaklığının artması 13. Kolay eriyebilen kayaçların bulunduğu alanlarda karstik yeryüzü şekilleri oluşur. Ancak bu şekillerin oluşabilmesi için o bölgenin yeterli miktarda yağış alması da gerekir. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinde karstik yeryüzü şekillerinin oluşma olasılığı daha azdır? 18. Yatağında alüvyonlarını biriktirmiş bir akarsuyun havzası epirojenik hareketlerle yükselmeye uğrarsa yatağını tekrar aşındırmaya başlar. Bunun sonucunda akarsuyun yatağında oluşturacağı şekil aşağıdakilerden hangisi olur? A) Türkiye B) Yunanistan A) Peneplen B) Menderes C) Tunus D) İtalya C) Dev kazanı D) Seki E) İspanya E) Badlans 8. A 9. E 1. B 11. C 12. D 13. C 14. B 15. D 16. E 17. D 18. D 295

11 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. I. Kıyılar II. Yüksek enlemler III. Yüksek dağlar IV. Orta kuşak karaları Yeryüzünü şekillendiren dış kuvvetlerden biri olan buzullar, yukarıda belirtilen yerlerin hangisi ya da hangileri üzerinde daha çok etkili olur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) III ve IV E) Yalnız III 4. Erimeden biriken karların başladığı sınıra kalıcı kar sınırı adı verilir. Kalıcı kar sınırı, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe alçalır. 5. Test 6 Kalıcı kar sınırının kutuplara doğru gidildikçe deniz seviyesine yaklaşmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Enlem B) Boylam C) Yükselti D) Bitki örtüsü E) Karasallık 2. Aşağıdakilerden hangisi buzul etkisiyle oluşmuş yeryüzü şekillerinden biri değildir? 3. A) Sander B) Barkan C) Moren D) U vadi E) Hörgüçkaya Hörgüç kaya Sirk Gölü Aysberg Bankiz Bankizler ve aysbergler buz kütleleridir. Ancak bankizler denizlerde oluşurken, aysbergler önce karada oluşur, daha sonra örtü buzulundan koparak denizde yüzmeye başlarlar. Aysberglerin, bankizlerden farklı olan yanı aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir? A) Tuzlu sudan oluşması B) Kutup çevrelerinde oluşması C) Orta enlemlere kadar ilerleyebilmesi D) Kalınlıklarının az olması E) Kısa sürede erimeleri 6. Yüksek dağların zirvelerinde yaz ve kış erimeden kalan karlara kalıcı kar denir. Aşağıda belirtilen alanlardan hangisinde kalıcı kar sınırı daha alçaktır? 296 U profilli vadi Yukarıda verilen yeryüzü şekillerinin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Büyük çukurluklardır. B) Akarsu aşınım şekilleridir. C) Türkiye de yaygın olarak bulunurlar. D) Buzul aşınım şekilleridir. E) İç kuvvetlerle oluşmuşlardır. 1. C 2. B 3. D 4. A 5. C 6. D 7. B A) Himalayalar B) Madagaskar C) Kongo Havzası D) Sibirya E) Avustralya 7. Buzulların etkili olduğu alanlarda, buzul altında şekillendirilen morenlerin, buzullardan sızan sular tarafından buzuldan alınarak buzulun bittiği yerde birikerek oluşturduğu düzlüğe ne ad verilir? A) Esker B) Sander C) Hörgüçkaya D) Dayk E) Sirk

12 8. Kalıcı kar alt sınırı Ekvator dan kutuplara gidildikçe alçalır. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinde kalıcı kar sınırı Türkiye dekinden daha alçaktır? A) Norveç B) Mısır C) Irak D) Hindistan E) İtalya 9. Grönland ve Antarktika gibi binlerce km 2 lik geniş alanları kaplayan, yüzlerce metre kalınlığındaki buzullardır. ifadesi ile anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) B) 11. Türkiye de buzulların oluşturduğu yer şekilleri, akarsuların oluşturduğu yer şekillerine oranla çok azdır. Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir? A) Bir yarımada ülkesi olması B) Orta kuşakta yer alması C) Ortalama yükseltinin fazla olması D) Aynı anda dört mevsimi yaşaması E) Güneyinde çöllerin bulunması 12. Aşağıdaki vadi profillerinden hangisi bir buzul vadisine aittir? A) B) BÖLÜM 6 Örtü buzulu C) D) Aysberg C) D) Takke Buzulu E) Sirk Buzulu E) Vadi Buzulu 1. Kutup çevresindeki denizlerde, suyun donması ile oluşan buz kütleleridir. Donma, kıyılarda başlar ve sıcaklık düştükçe artar. Deniz yüzeyini kaplayan buz kristalleri gittikçe kalınlaşır, buz tabakası hâlini alır. Daha sonra yaz aylarında sıcaklığın artması ile küçülerek dağılır. Yukarıda özellikleri anlatınlan buz küleleri aşağıdakilerden hangisidir? A) B) Kalıcı kar C) D) Sander 13. I. Grönland II. Kanada III. Rusya IV. Meksika V. İspanya Yukarıda verilen ülkelerin hangilerinde buzulların etki alanlarının çok geniş olduğu iddia edilemez? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve IV E) IV ve V 14. Buzul aşındırma ve biriktirmesinin etkili olduğu alanlarda en çok rastlanan kıyı tipi aşağıdakilerden hangisidir? A) Fiyord B) Ria C) Watt D) Dalmaçya E) Enine Aysberg E) Vadi Buzulu 15. Buzul vadilerinin içlerinde, buzulların ağırlıkları ile etkilediği, törpülediği, cilaladığı ya da çizdiği tepelere... adı verilir. Yukarıda boş bırakılan alana aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? Bankiz A) Moren tepesi B) Mantar kaya C) Şahit kaya D) Hörgüç kaya E) Kıyı taraçası 8. A 9. A 1. E 11. B 12. C 13. E 14. A 15. D 297

13 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Yeryüzündeki kıyıların bir kısmında dalga ve akıntılar aşındırma yaparken, bir kısmında biriktirme yaparlar. Buna göre, bir kıyıda, dalga ve akıntıların oluşturduğu birikim şekillerine daha az rastlanması aşağıdakilerden hangisi ile açıklanamaz? A) Kıyının derin olması B) Dalga ve akıntının güçlü olması C) Gelgitin etkili olması D) Boyuna kıyılar olması E) Çok sayıda akarsuyun kıyıya ulaşması 2. Kıyılarında çok sayıda delta ovasının olması Haliç tipi kıyılarının olmaması Yukarıda bir ülkeye ait kıyı özellikleri verilmiştir. Buna göre, verilen bilgiler ülkenin hangi özelliğine kanıt olarak gösterilebilir? Test 7 5. Dalgaların biriktirdiği kıyı okları bazen çok gelişerek koyun ağzını kapatır. Bu şekilde oluşan göllere... adı verilir. Yukarıdaki boş bırakılan alana aşağıdaki ifadelerden hangisi getirilmelidir? A) Falez B) Tombolo C) Lagün D) Delta E) Seki 6. I. Delta II. Falez III. Kıyı kordonu IV. Tombolo V. Lagün Yukarıda dalga ve akıntılarla oluşan yeryüzü şekilleri verilmiştir. 298 A) Kıyılarında gelgit etkisi azdır. B) Çok sayıda akarsuyu vardır. C) Kıyı çizgisi uzundur. D) Ortalama yükseltisi fazladır. E) Kıyıları derindir. 3. I. Falezler yaygındır. II. Delta oluşumu kolaydır. III. Kıyı ile iç kesimler arası ulaşım kolaydır. IV. Kıta sahanlığı dardır. V. Koy, körfez sayısı fazladır. Yukarıda verilen özelliklerden hangisi ya da hangileri boyuna kıyıların özelliklerindendir? A) Yalnız I B) I, II ve IV C) II ve III D) I ve IV E) IV ve V 4. Dalgaların kıyılarda aşındırma ya da biriktirme yapması aşagıdakilerden hangisine daha çok bağlıdır? A) Denizin tuzluluk oranına B) Kıyının derinliğine C) Kıyının bulunduğu enleme D) Kıyıyı oluşturan tabakaya E) Kıyının toprak yapısına Bunlardan hangisinin oluşumunda dalga ve akıntılar farklı rol oynamıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V 7. Dalmaçya kıyılarında kıyıya paralel uzanan dağ sıraları ve kıyıya paralel uzanan adalar bulunur. Boyuna kıyılarda da dağlar denize paralel uzanır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi dalmaçya kıyıları ve boyuna kıyıların ortak özelliğidir? A) Koy, körfez sayısı fazladır. B) Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım zordur. C) Delta oluşumu kolaydır. D) Kıyıya ulaşan akarsular biriktirme yaparlar. E) Kıyıları oldukça sığdır. 8. Kıyıya yakın bir adanın, dalgaları oluşturduğu kıyı okları ile karaya bağlanması sonucu oluşan yarımadalara verilen addır. Türkiye de en iyi örneğini Marmara Denizi nde Kapıdağ Yarımadası ile görürüz. açıklamasını yapan bilim adamı aşağıdakilerden hangisini anlatmaktadır? A) Lagün B) Falez C) Tombolo D) Delta E) Kıyı oku 1. E 2. A 3. D 4. B 5. C 6. B 7. B 8. C

14 9. Ekvator IV III V II Yukarıdaki Dünya haritasında numaralandırılarak gösterilen kıyılardan hangisinde, enlem etkisine bağlı olarak buzulların oluşturduğu fiyord kıyıları olduğu söylenebilir? I 14. Akarsu vadilerinin sular altında kalmasıyla derin kıyılar oluşur. Bu tür kıyılara ria tipi kıyılar denir. Türkiye de İstanbul ve Çanakkale Boğazı da ria kıyı tipine örnektir. Ria kıyı tipinin özelliklerinden biri aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Girintili çıkıntılı kıyılardır. B) Delta oluşumu kolaydır. C) Oluşumlarında epirojenez etkili olabilir. D) Kıyı uzunluğu fazladır. E) Hem iç kuvvetlerin hem dış kuvvetlerin etkisi vardır. BÖLÜM 6 A) I B) II C) III D) IV E) V 1. Kıyı şekillendirmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır? A) Rüzgârlar B) Orojenez C) Epirojenez D) Dalgalar E) Akarsular 11. Dalga aşındırması ile ortaya çıkan yeryüzü şekillerine falez denir. Aşağıdakilerden hangisi falezlerin yaygın olarak bulunduğu kıyıların özelliklerinden biri değildir? A) Deniz birden derinleşir. B) Kıta sahanlığı dardır. C) Dalga yüksekliği fazladır. D) Deniz etkisi iç kesimlere ulaşamaz. E) Biriktirme fazla olur. 15. IV. jeolojik zamanda oluşmuş buzulların kapladığı alanlarda, buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Oluşumlarında iklim değişmelerine bağlı olarak deniz seviyesinin yükselmesinin etkisi vardır. 16. Bu tür kıyı şekillerine aşağıdaki ülkelerden hangisinde rastlanmaz? A) Norveç B) Kanada C) Malezya D) Rusya E) İsveç I) II) 12. I. Fiyord II. Haliç III. Skyer IV. Watt Yukarıda belirtilen kıyı tiplerinden hangileri gelgit olayına bağlı olarak oluşur? III) IV) A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) I ve IV 13. Aşağıdaki kıyı tiplerinden hangisi Türkiye gibi orta kuşak ülkelerinde görülmez? A) Enine B) Boyuna C) Ria D) Dalmaçya E) Skyer V) Yukarıda verilen kıyı tiplerinden hangisi ya da hangilerinin oluşumunda dağların uzanışı etkilidir? A) I ve III B) I, II ve IV C) II, III ve IV D) III ve V E) I, III ve V 9. E 1. A 11. E 12. D 13. E 14. B 15. C 16. A 299

15 BÖLÜM 6 Yerin Şekillenmesi (Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler) 1. Kayaçların mineral yapısında bozulma olmaz. Oluşumlarında en çok sıcaklık farkı etkilidir. 2. Yukarıda belirtilen bilgiler aşağıdaki olaylardan hangisini açıklar? A) Kayaçların ayrışması B) Fiziksel çözülme C) Kimyasal çözülme D) Yer kayması E) Erozyon Ekvator I II III Sıcaklık ve nem oranının yüksek olduğu bölgelerdeki, kayaçlarda görülen çözülme, kimyasal çözülmedir. Yukarıda verilen Dünya haritasında numaralarla gösterilen alanların hangisinde kimyasal çözülme daha fazladır? IV V 5. Çöller, karaların iç kesimleri ve yüksek dağlar mekânik çözülmenin fazla olduğu alanlardır. diyen bir bilim adamı bu duruma kanıt olarak söz konusu yerlerin aşağıdaki özelliklerinden hangisi gösterilebilir? A) Deniz etkisine açıktırlar. B) Nem az olduğu için sıcaklık farkı fazladır. C) Ortalama yükseltileri fazladır. D) Nüfus miktarları çok azdır. E) Sıcaklık ortalamaları oldukça yüksektir. 6. Yıllık Sıcaklık Farkı ( C) Yağış Miktarı (mm) I II III Yıllık yağış miktarı ve sıcaklık farkı yukarıdaki gibi olan üç bölgede, fiziksel çözülmenin en azdan en çok olana doğru sıralanışı, aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir? A) I, II, III B) II, III, I C) III, I, II D) III, II, I E) II, I, III Test 8 A) I B) II C) III D) IV E) V 3. Kimyasal çözülmenin yetersiz olduğu çöllerde, toprak oluşumu zordur. Çözülmede etkili olan faktörler düşünüldüğünde, çöllerde kimyasal çözülmeyi yetersiz kılan etken aşağıdakilerden hangisidir? A) Yağış azlığı B) Deniz etkisi C) Rüzgâr etkisi D) Kayaç yapısı E) Bitki örtüsü 4. Aşağıdakilerden hangisi, kayaçların fiziksel yolla çözülmesinde etkili değildir? A) Kök çatlatması B) Buz çatlatması C) Tuz çatlatması D) Sıcaklık farkı ile parçalanma E) Su ile erime 7. X ülkesinde; I. Orman alanı azdır. II. Yükselti ve eğim fazladır. III. Yağış ve akarsu rejimi düzensizdir. özelliklerine ship olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Heyelan B) Erozyon C) Toprak kayması D) Ulaşım güçlüğü E) Enerji sıkıntısı 8. I. Barajların ömrünün planlanan süreden daha kısa olması II. Mera hayvancılığının her yıl azalması III. Tarım arazilerinde verim düşmesi Yukarıda verilen sorunlar aşağıdakilerden hangisinin sonucunda ortaya çıkar? A) Depremler B) Volkanizma C) Heyelan D) Erozyon E) Orojenez 3 1. B 2. B 3. A 4. E 5. B 6. D 7. B 8. D

16 9. Yüzeyi kaplayan toprağın aşınması ve bulunduğu yerden çeşitli dış kuvvetlerle taşınması olayına erozyon denir. Aşağıdakilerden hangisi erozyonu etkileyen etkenler arasında yer almaz? A) Yapının engebeli olması B) Yer şekillerinin eğimli olması C) Bitki örtüsünün tahrip edilmesi D) Yağışların daha çok kar şeklinde düşmesi E) Toprağın nadasa bırakılması 1. Erozyon, yağış ve sel suları ile rüzgârın toprağı taşıması olayıdır. Erozyonla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Kurak, yarı kurak bölgelerde en çok su erozyonu etkilidir. B) Orman yangınları, erozyonun şiddetini artırır. C) Meraların aşırı otlatılması erozyonu artırır. D) Tarım alanları eğime dik sürülürse erozyon engellenir. E) Yamaçlarda yapılacak teraslama erozyonu engeller. 11. Erozyon, kurak veya yarı kurak iklim bölgelerinde, bitki örtüsünün seyrek olması nedeniyle toprağın süpürülmesidir. Ekvator V IV III II 13. Heyelanın fazla olduğu bölgelerde; I. tabakaların eğim yönünde uzanması, II. eğimin fazla olması, III. iklimin kurak ya da yarı kurak olması, IV. tabakaların kalkerden oluşması, özelliklerinden hangileri görülmez? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I ve III E) I ve IV Bölge Yıllık Yağış (mm) Yıllık Sıcaklık Farkı ( C) I II III IV V Yukarıda beş merkeze ait yıllık yağış miktarı ve yıllık sıcaklık farkı belirtilmiştir. Buna göre, belirtilen merkezlerden hangisinde fiziksel çözülme sırasıyla en az ve en çoktur? En az En çok A) I II B) I IV C) III IV D) IV I E) V II BÖLÜM 6 I Yukarıda verilen Dünya haritası üzerinde gösterilen noktaların hangisinde, erozyon şiddetinin daha fazla olduğu söylenebilir? A) I B) II C) III D) IV E) V 12. Rüzgâr erozyonunun çok şiddetli olduğu bir bölgede aşağıdakilerden hangisinin de fazla olduğu söylenebilir? A) Toprak oluşumunun B) Mekânik çözülmenin C) Kimyasal çözülmenin D) Su kaynaklarının E) Bitki çeşidinin Aşağıdakilerden hangisi, yukarıda fotoğrafta görülen doğa olayının ortaya çıkmasında etkili değildir? A) Eğimin fazla olması B) Yağışın çok olması C) Killi tabakanın varlığı D) Tabakaların eğim yönünde uzanması E) Rüzgârın toprağı kaydırması 9. D 1. A 11. C 12. B 13. C 14. B 15. E 31

17 BÖLÜM ÜNİTE Aşağıdakilerden hangisi akarsu aşındırma şekillerinden biri değildir? A) Delta B) Dev kazanı C) Vadi D) Peribacası E) Plato 2. Ay ve Güneş in çekim gücü, büyük su kütlelerini etkileyerek gelgite sebep olur. Böyle kıyılarda haliç ve watt tipi kıyılar oluşur. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde gelgit etkisiyle oluşmuş kıyılara daha çok rastlanır? A) İngiltere B) Lübnan C) Yunanistan D) Romanya E) Gürcistan 17. Aşağıdakilerden hangisi bir akarsu biriktirme şeklidir? A) Dev kazanı B) Şelale C) Irmak adası D) Plato E) Peneplen 21. Eğim ve yağışın fazla olduğu, killi tabakaların bulunduğu alanlarda heyelan oluşumu kolaydır. Buna göre, iklim özellikleri gözönüne alındığında aşağıdaki ülkelerden hangisinde heyelan oluşumu daha zordur? A) Türkiye B) Mısır C) İtalya D) Avusturya E) Fransa 18. Aşağıdakilerden hangisi çözünebilen kayaçlarda oluşmuş bir aşınım şeklidir? A) Sarkıt B) Traverten C) Barkan D) Sander E) Dolin 22. Aşağıda, Türkiye de bulunan bazı kıyı bölgeleri ile bu bölgelerin oluşum özellikleri belirtilmiştir. Bunlardan hangisi yanlış eşleştirilmiştir? A) İstanbul Boğazı - Ria kıyı tipi B) Kapıdağ Yarım adası - Tombolo C) Kaş kıyıları - Dalmaçya kıyı tipi D) Doğu Karadeniz - Boyuna kıyı tipi E) Antalya kıyıları - Enine kıyı tipi 19. Rüzgârlar, bitki örtüsünün zayıf, fiziksel çözülmenin güçlü olduğu alanlarda yeni yeryüzü şekilleri oluştururlar. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde rüzgârların oluşturduğu yer şekillerine rastlanmaz? A) Libya B) Mısır C) Almanya D) Moğolistan E) Meksika 23. Jeolojik devirler boyunca yaşanan buzul devirlerinde, Anadolu nun yalnızca yüksek kesimleri buzul şekillendirmelerinden etkilenmiştir. Buna göre, Türkiye de aşağıda belirtilen alanların hangisinde buzul şekillendirmesinden söz edilemez? A) Doğu Karadeniz Dağları B) Kıyı Ege Bölümü C) Erzurum - Kars Bölümü D) Hakkâri Bölümü E) Uludağ A 17. C 18. E 19. C 2. A 21. B 22. E 23. B