TIBBİ ATIKLAR.

Transkript

1 TIBBİ ATIKLAR

2 BM Uzmanı Raporu (2011) Raporunda; Sağlık kuruluşlarının faaliyetleri sırasında oluşan atıkların diğer atık türlerinden daha yüksek oranda İnfeksiyon riski taşıdıkları, Tıbbi atıklara yönelik uygulanan yetersiz ve uygunsuz işlemler, ciddi halk sağlığı sorunları oluşturduğu gibi çevre üzerinde de olumsuz etkiler yapabilmektedir. İnsan sağlığını ve çevreyi korumak için kapsamlı bir uluslararası yasal çerçevenin geliştirilmesine yönelik çabaya çağırıyor. Özel Raportör ayrıca daha etkili otoklavlama gibi çevre dostu yöntemler kullanmayı reddenler,bunun yerine tıbbi atıktan kurtulmanın yolu olarak tehlikeli bir yöntemi yakmayı tercih ediyorlar.

3 Calin Georgescu? Bükreş (Romanya) Sürdürülebilir Kalkınma için Ulusal Merkezi İcra Direktörü, İnsan Hakları Konseyi tarafından 2011 yılında Özel Raportör olarak atandı. Özel Raportör olarak, herhangi bir devlet veya kuruluştan bağımsız ve bireysel anlamda hizmet vermektedir.

4 DSÖ RAPORU(WHO) DSÖ 2000 yılı raporundaki verilerinden tıbbi atıklara yönelik uygulanan yetersiz ve uygunsuz işlemlerin, sağlık riski oluşturduğu ve kontamine atıkların potansiyel viral salgınların sebebi olabildiği anlaşılmaktadır. Kullanılmış ekipmanlar ve kontamine iğnelerle yapılan enjeksiyonlar aracılığı ile; 21 milyon Hepatit B virüsü (HBV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların % 32); İki milyon Hepatit C virüsü (HCV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların % 40) En az 260,000, HIV enfeksiyonu(tüm yeni vakaların % 5)

5 ANAHTAR BİLGİ Sağlık bakım atıkları hastanede hastalar, sağlık çalışanları ve genel halka bulaşabilen patojen zararlı mikroorganizmalar içerir. Bunların tümüne Tıbbi Atık adı verilir. Bu atıkların yaklaşık % 75 ila % 90 evsel atıklar kapsamındadır.belediye atıklarına benzer ve herhangi bir tehlike arz etmezler, Tehlikeli atık olarak kabul edilen % kısım ise infeksiyöz, toksik ve radyoaktif atıklardır.

6 TIBBİ ATIĞIN GRUPLANDIRILMASI(DSÖ) SAĞLIK KURULUŞLARINDA OLUŞAN ATIKLAR; 1. Genel Atıklar 2. Anatomik ve Patolojik Atıklar 3. Radyoaktif Atıklar 4. Kesici ve Delici Atıklar 5. Kimyasal Atıklar(Tehlikeli atıklar) 6. İnfeksiyöz ve Potansiyel İnfeksiyöz Atıklar 7. Farmasötik Atıklar 8. Basınçlı Kaplar 9.Ağır metal içeren atıklar

7 BULAŞICI TIBBİ ATIK NEDİR? INFECTIOUS MEDICAL WASTE (IMW) İnsan ve hayvanlarda; Tanı, tedavi ve aşılanma gibi işlemler sırasında oluşan, aynı zamanda sağlıklı insanlarda infeksiyona sebep olabilecek bir organizma ile kontamine şüpheli veya kesin infeksiyon tanısı konulmuş hastaların, her türlü atıklarıdır. İnfeksiyöz bir kalıntı veya sızıntı ile kontamine olmuş toprak, su, ya da bulaşıcı tıbbi atık ile karışmış atıklarda bu kapsamdadır.

8 BULAŞICI TIBBİ ATIK NEDİR? İnfeksiyöz Atık bulaşıcı bir hastalık üretme kapasitesine sahip tıbbi atık olarak tanımlanır Atık ne zaman İnfeksiyöz kabul edilir: Sağlıklı insanlar için patojen olan bir organizma ile kontamine ise; Rutinde o ortamda bulunmayan bir organizma Çok sayıda ve hastalık taşıma virulansı olması

9 İNFEKSİYON NEDİR? Doğrudan ya da dolaylı olarak, bir kişiden diğerine bakteri, virüs, parazit veya mantar gibi, patojen mikroorganizmaların bulaşı sonucu görülen hastalıklardır. Yayılma eğilimi vardır. Zoonotik hastalıklar, hayvanlar veya çeşitli ürünleriyle değişik yollardan insanlara bulaşan hastalıklardır

10 TIBBİ ATIKLA BULAŞTA 5 ŞART 1) Bulaşıcı bir mikrorganizmanın varlığı (patojen) 2) Bu organizmanın yeterli bir etkinliğinin oluşması (virülans) 3) Duyarlı bir organizma (uygun bir reseptör) bulunması 4) Atıktaki organizma için bir bulaşıcı ortam ve yöntem bulunması (hastalık bulaşması) 5) Bir mikroorganizmanın canlının vücuduna girmek için bir araç (giriş kapısı) olmalı

11 PATOGENLERİN VÜCUDA GİRİŞİ Enfekte atıklar birçok patojen mikroorganizmalardan birini veya birkaçını içerir. Enfekte atıklardaki patojenler birçok yolla insan vücuduna girişi: Derideki batma,sıyrık(abrezyon) veya kesi yoluyla, Mukoz membranlar yoluyla, Solunum yoluyla(inhalasyonla) Ağız yolundan (Sindirimle)

12 BULAŞICI TIBBİ ATIK İÇERİĞİ Mikroorganizmalar;İnsan veya hayvan kaynaklı infeksiyöz ajanlar potansiyel olarak patojen,dirençli mikroorganizmalar içerir Kültür ve stokları ile biyolojik materyeller, Kan ve diğer vücut sıvılarıyla kontamine ekipman olarak biyomedikal ve sağlık bakımı atıkları, Kan yoluyla bulaşan enfeksiyonları olduğu bilinen hastaların herhangi bir kalıntı ile karışık veya kirlenmiş kontamine tıbbi atıklarıdır. Laboratuvar atıkları, hayvan leşleri içerir.

13 ENFEKSİYON HASTALIKLARININ VAKA SAYISI, 2012, TÜRKİYE Yerli Vaka Yabancı Vaka Toplam Vaka AIDS Kızamık Tüberküloz Sıtma*

14 İBBS-1 E GÖRE VE SEKTÖRLERE GÖRE HASTANE SAYISI, 2012, TÜRKİYE Bölge Adı Sağlık Bakanlığı Üniversite Özel Diğer Toplam Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu İSTANBUL Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz TÜRKİYE IBBS: İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması Kaynak: Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

15 İBBS-1 E GÖRE VE SEKTÖRLERE GÖRE YATAK SAYISI, 2012, TÜRKİYE Bölge Adı Sağlık Bakanlığı Üniversite Özel Diğer Toplam Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu İSTANBUL Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz TÜRKİYE IBBS: İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması Kaynak: Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

16 SAĞLIK BAKANLIĞI VERİLERİ (2012) Tüm Hastanelere müracaat edenler 295 milyon 262 bin 190 Hastaneye müracaat edenlerden 9 milyon 901 bin 660 kişi yatırılarak tedavi edildi. Hastanelerde 10 milyon 289 bin 171 ameliyat gerçekleştirildi. Hastanelerdeki yatak doluluk oranı: % te %70.1 Yatan hastanın ortalama kalış günü: 4.2 Tüm sektörlere ait hastane sayısı: 1389 (%60 ı Sağlık Bak.ait) Türkiye genelindeki hastanelerde yatak sayısı 195 bin 549 (% 62.5 i Sağlık Bakanlığı na ait) 10 bin kişiye düşen yatak sayısı 26.3 (16.0 ı Sağlık Bak.ait)

17 TIBBİ ATIK MİKTARLARI 2012 verilerine göre Gelişmiş ülkelerde Tıbbi kuruluşlar her yıl yarım milyon ton atık üretmektedir. İstanbul un Tıbbi Atık miktarı İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesinin ~50 ton/gün kg/gün Hastaneler tıbbi atıkların %77 sini üretmektedir. Sağlık uygulamalarının tek kullanımlık malzemeye dayandırılması da bu atık miktarını arttırmaktadır. Sağlık kuruluşlarında oluşan atıkların %10 ila %25 ni tıbbi atıklar oluşturmaktadır yılında , 2012de ton tıbbi atık oluştuğu bildirilmiştir

18 BAŞLICA SAĞLIK BAKIMI ATIK KAYNAKLARI Üniversite Hastaneleri Değişik ölçekli ve amaçlı Kamu Hastaneleri Sağlık ve Yardımcı sağlık alanlarında hizmet veren enstitü ve merkezler Tıbbi ve biyomedikal Laboratuvarları ile araştırma merkezleri Morg ve otopsi merkezleri Hayvanların kullanıldığı araştırma merkezleri ve test laboratuvarları Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri Yaşlılar için bakım evleri. Evde yapılan tedavi ve bakım hizmetleri Eczaneler Ambulans hizmetleri

19 Sağlıkla ilgili işlemler sırasında oluşan atıkların Risksiz halk sağlığını tehdit etmeyen %85-90 Enfeksiyöz hastalık bulaştırabilen %15-20 Sağlık bakımı atık miktarı Orta ve düşük gelirli ülkelerde 0,5-6 kg/kişi/yıl Genellikle gelir düzeyi yüksek ülkeler 1-12 kg/kişi/yıl

20 Sağlık Kuruluşlarından Kaynaklanan Atıkların Sınıflandırılması Dünya Sağlık Teşkilatı Verilerine göre Sağlık Kuruluşlarından Kaynaklanan Atıkların Dağılımı

21 TIBBİ ATIKLARIN SAĞLIK RİSKLERİ 1. Tıbbi Atıkların Sağlık Riskleri Sağlık Bakımı Atıklarıyla Karşılaştıktan sonra görülen Enfeksiyonlar Hastane Enfeksiyonları Prion hastalıkları 2. Mikroorganizmaların çevre koşullarına dayanıklılıkları Çevre koşulları (sıcaklık, nem, güneş radyasyonu, organik yüzey durumu, dezenfektanlar varlığı, vb) bağlıdır. Bakteriler virüslerden daha az dirençlidir Prionlar ise virüslerden daha dirençli olduğu görülmektedir. Dejeneratif nörolojik hastalıklar (örneğin: Creutzfeldt-Jakob hastalığı, Kuru ve benzeri gibi)

22 Aşağıda bildirilen kişiler veya gruplar potansiyel olarak bu riske maruz kalmaktadır: A-Hastane içinde: bakım personeli (doktorlar, hemşireler, yardımcı), sedye-taşıyıcıları, bilimsel, teknik ve logistic personel (temizlik, çamaşırhane personeli, atık yöneticileri, taşıyıcılar, bakım personeli, eczacı, laboratuar teknisyenleri, hastalar, aileler ve ziyaretçi). Adli tıp üniteleride çalışanlar. B- Hastane dışında: Geçici atık merkezine taşıyan personel,atık merkezi veya bertaraf işinde görevli personel, genel nüfusun (altyapı çalışanları dahil olmak üzere,çöp döküm alanlarındaki toplayıcı yetişkin veya çocuklar)

23 TIBBİ ATIKLARIN SAĞLIK RİSKLERİ Profesyonel Kategori Hemşireler Laboratuvar çalışanları Kesicilerden yıllık yaralanma sayısı (kişi/yıl) den e kadar den e kadar Yıllık HBV enfeksiyonları (kişi/yıl) 56 dan 96 ya kadar 13 den 91 e kadar Hastane teknisyenleri ABD Kesici yaralanmalarla bulaşıcılık_mesleki HBV healthcare-waste-med-labor-tech-eqf5-tur/learning-outcome-11-med-lab-tech-eqf5-tur/14-book/ health-impact-of-healthcare-waste

24 (ABD) İş kazası nedeniyle Hepatit B enfeksiyonları Profesyonel Kategori Yıllık miktar Kesici tarafından yaralı HBV insanların yıllık sayısı (yaralanma) Hemşireler Hastane içerisinde Hastane dışında Hastane laboratuar çalışanları Hastane teknisyenleri Doktorlar ve hastane diş hekimleri <1 Hastane dışında Doktorlar Hastane dışında Diş Hekimleri <1 Hastane dışında Diş yardımcıları Acil sağlık personeli (hastane dışında) Atık işçiler (hastane dışında)

25 Tıbbi Atıkların Sağlık Riskleri BAKTERİLER VİRUSLAR KLAS 4 VİRAL AJANLAR Bacillus antracis Listeria monocytogenes Mycobacterium tbc. Salmonella türleri Brucella türleri Treponema pallidium Toxoplasma gondii Hepatit B HIV HCV HDV HAV CMV EBV Parvovirüs B 19 HTLV-1 Ebola virüsü Alastrim, Smallpox, Monkey pox, White pox Hemorrhagic fever, Crimean hemorrhagic fever (Congo), Junin ve Machupo virüsleri, Herpesvirüs simiae (Monkey B virüs) Lassa virüsü Marburg virüsü Kene ısırığı encephaliti virüs kompleksi, Russian encephalitis, Kyasanur forest disease ve Central European encephalitis virüsleri Venezuelan equine encephalitis virüsü Sarı humma virüsü

26 WHO Infectious diseases African trypanosomiasis (Uyku hast) Ekim 2010 Anthrax Ekim 2001 Avian influenza (" bird flu") Şubat 2006 Buruli ulcer disease Mart 2007 Cholera Haziran 2010 Crimean-Congo haemorrhagic fever(kkka) November 2001 Dengue ve dengue haemorrhagic fever Mart 2009 Ebola haemorrhagic fever Aralık2008 Enteroviruses - non polio Mayıs 2002 Hendra virus Temmuz 2009 Hepatitis A Mayıs 2008 Hepatitis B Agustos 2008 Hepatitis E Ocak 2005 Influenza (Seasonal) Nisan 2009 Lassa fever Nisan 2005 Legionellosis Şubat 2005 Measles Aralık 2009 Meningococcal meningitis Aralık 2010 Nipah virus Revize Temmuz 2009 Plague Şubat 2005 Poliomyelitis Kasım 2010 Rift Valley fever Mayıs 2010 Smallpox Tuberculosis Mart 2010 Yellow fever(sarı humma) Aralık 2009

27 Sağlık Bakımı Atıklarıyla Karşılaştıktan Sonra Görülen Enfeksiyonlar ENFEKSİYON TİPİ Gastro-enterik Enfeksiyonlar ETKEN MİKROORGANİZMALAR Enterobacteria (Salmonella, Shigella),V. Cholera, helmintler BULAŞMA YOLLARI Dışkı ve/veya kusmuk Solunum Yolu Enfeksiyonları M.tuberculosis, measles virüs, S. pneumoniae Solunum sekresyonları, tükrük Göz Enfeksiyonları Herpesvirüs Göz yaşı Genital Enfeksiyonları N. gonorrhoeae, herpesvirüs Genitalsekresyon Deri Enfeksiyonları Streptokoklar, B. Anthracis Deri sekresyonları

28 Sağlık Bakımı Atıklarıyla Karşılaştıktan Sonra Görülen Enfeksiyonlar ENFEKSİYON TİPİ ETKEN MİKROORGANİZMALAR Menenjit Neisseria meningitidis BOS BULAŞMA YOLLARI AIDS Human immuno-deficiency virüs (HIV) Kan, seksüel sekresyonlar Hemorajik ateşler Junin, Lassa, Ebola ve Marburg virüsleri Kan ve kanlı sekresyonlar SEPTİSEMİ Stafilokoklar Kan Bakteriyemi Staph.,Enterobacter, Enterokok,Klebsiella,Strep Kan Kandidemi Candida albicans Kan VİRAL Hepatit Hepatit A, B ve C virüsleri Kan ve vücut sıvıları

29 Bazı Patojenlerin Dayanıklılık Süreleri PATHOGENİK MİKRO-ORGANİSM GÖZLENEN YAŞAMA SÜRESİ Hepatitis B virus Hepatitis B ve C viruslerinin infeksiyöz dozu Hepatitis C (anti HCV pozitif olan kan ile kontamine iğnenin batması sonucu oluşan yaralanmalarda, HCV infeksiyon riski % 3-4 dolayında bulunmuştur.) HIV Kuru havadan bir yüzey üzerinde birkaç hafta 25 C yüzeyde 1 hafta Kurumuş kanda birkaç hafta 60 C da 10 saat % 70 etanol canlı kalırlar. Hypodermik iğne ile alınan kanın bir damlasında 1 hafta 4 C kanda 7 gün Ortam havasında 3 7 gün 56 C 15 dakikada inaktive olur 70% ethanole 15 dakika dayanır Oda sıcaklığında 2 μl kanda 21 gün yaşar. Kuruluk virus yoğunluğunu 90-99% oranında azaltır.

30 PRION nedir? Prionlar, sinir sistemi hücrelerinde doğal olarak üretilen normal proteinlerin patojenik varyantlarıdır. Normal sağlıklı proteinler PrPc (Prion Protein cellular: hücresel prion proteini) olarak adlandırılırlar. Nükleik asitlerden (DNA, RNA) yoksun olan prionlar en küçük virüslerden bile en az 100 kat daha küçüktür.

31 PRION nedir? Prionların toprakta 3 yıl yaşayabildiği, Formaldehit, beta-propiolakton, etanol, proteazlar ve iyonize radyasyona dirençli, fenol, çamaşır suyu, aseton, üre, kuvvetli deterjanlar ve otoklavda yüksek ısıya duyarlıdırlar. Guanidin tiyosiyanat, dekontaminasyon için oldukça etkilidir.patoloji preparatlarında 360 C ısıya, fiziki ve kimyasal işlemlere dayanıklı oldukları tespit edilmiştir.

32 Prion hastalıkları Creutzfeldt-Jacob Hastalığı (CJH) İnsan Gertsmann-Strausler Scheinker Sendromu Kuru İnsan İnsan Scrapie Koyun Transmissible mink encephalopathy Vizon Chronic Wasting Disease Geyik-katır Bovine spongioform encephalopathy (BSE) (Deli Dana Hastalığı) Sığır-inek

33 HASTANE ENFEKSİYONLARI Genellikle hastaneye yatırıldıktan saat sonra ve taburcu olduktan gün içinde, bazılarına görede daha sonraki dönemde gelişen enfeksiyonlar. Sağlık kuruluşlarına yatırılan hastaların %3-14 ünde hastane enfeksiyonu geliştiği, yapılmış olan değişik çalışmalarla gösterilmiştir.

34 HASTANE ENFEKSİYONLARI Hastalarda Kullanılan Bazı Malzemeler ve Kullanım Süreleri Ventilatör hatları saat Arteryal kanüller Trakeostomi kanülleri Endotrakeal tüpler Nazogastrik sonda Ürofix İdrar sondası Periferal venöz kateterler Arterial line lar CVP line ları İnternal juguler kateter Subclavian kateter 4 gün 5 gün 5-7 gün 7 gün 7 gün gün 72 saat saat saat 2-3 hafta 2-3 hafta

35 HASTANE ENFEKSİYONLARI Hastane enfeksiyonlarının önemi: Bir hastanede bulunmayla sebep ilişkisi gösteren, Yatan hasta, sağlık personeli veya ziyaretçilerde oluşan enfeksiyonlardır. Morbidite ve Mortalitesi çok yüksektir. Tıbbi atık oluşumunu arttırır. Ülke için ekonomik yükü çok fazladır. Bazı temel uygulamalarla %20-30 önlenebilir.

36 VÜCUDUN NORMAL FLORASI İnsan vücudunun çeşitli bölgelerinde bulunan, zarar vermeksizin hatta bazı yararlar sağlayan mikroorganizma topluluklarına vücudun normal florası adı verilir. İnsan vücudunun içinde, deri ve mukozalar üzerinde bulunan mikrop florasının çeşitliliği yaş, diyet,hormonal durum, sağlık ve kişisel hijyen gibi değişik faktörlere bağlıdır

37 DİĞER TIBBİ ATIKLAR a) Kültür kapları (petri,tüp ) ve diğer cam malzemeler b) Kültür, kültür stokları, kültür ekiminde kullanılan pamuklu çubuklar(swab) c) Kan bulaşmış bandajlar d) Atılır cerrahi eldiven e) Atılır cerrahi aletler f) Çekim yapmak ya da (örneğin, tıbbi kesici) çizmek için kullanılan atılan iğneler (kanlanan) g) Cerrahi olarak çıkarılan vücut organları (örneğin, bademcik, ekler, bacaklarda) h) Atılır lancets i) Adli tıp ünitelerinden üretilen bazı atık maddeler

38 6. İnfeksiyöz veya Potansiyel Olarak İnfeksiyöz Atıklar(DSÖ) Mikrobiyoloji laboratuvar kültürleri, Kan ve plasenta bulaşmış atıklar, Sondalar, sargı ve bandajlar, Dışkı ve bunlara bulaşmış eşyalar, Kontamine delici ve kesiciler, Ameliyathane atıkları (tek kullanımlık önlük, eldiven ve örtüler), Diyaliz merkezi atıkları, Deney hayvanları atıkları, Bakteri ve virüs tutucu hava filtreleri İnfekte atıkların özel torbalara atılması gerekir. Bu torbaların özellikleri; 150 µm kalınlığında, Yırtılma ve delinmeye dayanıklı, Sızdırmaz ve taşınmaya dayanıklı, kg taşıma kapasiteli, Üzerinde tıbbi atık ve uluslararası amblem olmalı

39 İNFEKSİYÖZ OLMAYAN TIBBİ ATIK NEDİR? Bulaşıcı tıbbi atık içermez:insan cesedi kalıntıları ve tıbbi amaçlar doğrultusunda kullanılan ya da incelenmekte olan vücut parçaları; insan cesedi yasal usulüne uygun yerde ve şekilde yıkanıp hazırlandıktan sonra,belirlenen bir mezarlığa defnedilir. Kullanılan kişisel hijyen ürünleri; örneğin çocuk bezleri, yüz temizleme mendilleri,gazlı bez ve hijyenik adet pedleri gibi kan veya diğer vücut salgıları az miktarda içeren, malzeme işlenmesi; Saç, tırnak ve çıkarılan diş ve veteriner hastaneler tarafından üretilen atık. Ayrıca, tehlikeli olarak sınıflandırılan herhangi bir radyoaktif atık bulaşıcı tıbbi atık değildir

40 ENFEKSİYÖZ TIBBİ ATIK NASIL BERTARAF EDİLMELİDİR? IMW bertaraf edilmesi için önce bunu bulaşıcı olmayan hale getirmek için işleme tabi tutulmalıdır. Çeşitli yöntemler, bu amaç için kullanılabilir. Geleneksel yöntemler şunlardır: Yakma, basınçlı doyuk buhar yöntemi veya otoklavlamak; ve sıvı atıklar onaylanan sıhhi deşarj kriterlerinden sonra kanalizasyona verilerek bertaraf edilebilir. Bu geleneksel yöntemlere ek olarak birçok alternatif yöntemler geliştirilmektedir,mikrodalga,ozonatör ve çeşitli kimyasalların kullanımı gibi.

41 AŞI ATIKLARI Haziran 2000'de altı çocuk Vladivostok ta bir çöp döküm merkezinde (Rusya) süresi dolmuş çiçek aşısı içeren cam ampul ile oynadıktan sonra çiçek hafif bir formu (aşı virüsü) tanısı konuldu. Enfeksiyonlarda hayatı tehdit olmamasına rağmen, aşı ampullerin atılmadan önce steril edilmesi gerekirdi.

42 Diğer Potansiyel Bulaşıcı Materyeller? OPIM Görünür kan ile karışık herhangi bir vücut sıvısı Amniyotik Sıvı Beyin omurilik sıvısı Perikard Sıvısı Periton Sıvısı Plevral Sıvı Diş tedavisi esnasında tükürük Semen / vajinal salgılar Eklem Sıvısı Her yerde vücut sıvıları ayırt edilemez

43 Sağlık Atık Yönetim Planlarının Hazırlanması Ve Uygulanması Sırasında Aşağıdaki İlkeler Dikkate Alınmalıdır(Öneri WHO) 1-Önleme / azaltma 2-Ayırma / ayrışma 3-Ambalajlama ve etiketleme. Bertaraf için yurtdışına sevk edilecek ise, tıbbi atık uluslararası anlaşmalar (örneğin Basel Sözleşmesi gibi) uygun olarak etiketlenmelidir; 4-Taşıma ve depolama 5-Geri dönüşüm. Atıkların kaynağında ayrılması 6-Bertaraf. Bertaraf yöntemlerinin seçimi sağlık kuruluşu tarafından üretilen tehlikeli tıbbi atık türü ve miktarı gibi bir dizi faktörlere bağlıdır

44 Tıbbi Atıkların İşlenme ve Yok Edilmesinde Uygulanması Gereken Kurallar Atık tipine göre yöntem seçimi: DSÖ atık yönetimi raporunda her atık türü için değişik öneriler belirtilmiştir. Genel atıklar: Hastane atıklarının büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu atıklar kentsel atıklarla birlikte toplanabilir. Patolojik atıklar: Sterilizasyon, yakma veya gömme uygulanabilir. İnfeksiyöz atıklar: Sterilizasyon,Yakma veya diğer yöntemlerle zararsız hale getirilmelidir. Kesici ve delici atıklar uygun kaplarda toplanarak zararsız hale getirilmelidir. Farmasötik atıklar: Hastane farmasötik birimi ile haberleşilerek tipine göre yakılmalı veya üreticiye iade edilmelidir.

45 HASTANE ATIKLARININ ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ(DSÖ) Radyoaktif maddeler TAEK e teslim edilir. Sıvı atıklar kimyasal ve toksik analizden sonra uygun ise kanalizasyona atılır. Patolojik atıklar, doku ve organlara gömme işlemi yapılır. İnfekte materyaller, kontamine olmuş pansuman malzemeleri gibi atıklar buharla sterilize edildikten sonra diğer atıklarla birlikte zararsızlaştırma işlemine alınır.

46 Enfeksiyöz Atık Üreticileri için Depolama Nem geçirmez,delme yırtılma veya depolama sırasında patlamayı önlemek için gücü yeterli bulaşıcı ve kemoterapötikler için atık sızdırmaz kaplarda toplanmalıdır. Yukarıdaki şartlara ek olarak, kullanılan kesici-deliciler sert olan kaplarda muhafaza edilecektir; sıkı değirmi ve delinmeye karşı dayanıklı. Buna ek olarak, 20 santimetre küp ve kemoterapötik sıvı atıkları, daha büyük miktarlardaki bulaşıcı atık sıvıları kırılmaya dayanıklı ve sıkı değirmi veya sıkıca kapandığında sızdırmaz kaplarda muhafaza edilir

47 ATIK YÖNETİMİ ATIĞIN KAYNAĞINDAN TOPLANIŞ BİÇİMİ, ÖZELLİKLERİNE GÖRE AYRILMASI, AZALTILMASI, TAŞINMASI, GEÇİCİ OLARAK DEPOLANMASI, BERTARAFI VE BERTARAF İŞLEMLERİ SONRASI KONTROLÜ, GERİ KAZANILMASI VE BENZERİ İŞLEMLERİ KAPSAYAN BİR YAPILANMA BİÇİMİDİR.

48 ATIK YÖNETİMİ TALİMATI Amaç: Hastanelerde üretilen tüm atıkların hasta, hasta yakınları, ziyaretçiler ve hastane çalışanlarının sağlığını tehdit etmeyecek şekilde ayrılması, toplanması, taşınması, geçici depolanması ve kurumdan uzaklaştırılması ile ilgili standart bir yöntem belirlemek. Atık yönetimi, ülkemizde 1930 lardan itibaren çok sayıda yasal düzenlemeye konu olmuştur.

49 TIBBİ ATIKLARIN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ Kanalizasyon Sistemine Boşaltma Kimyasal İşlem ve Dezenfeksiyon Buhar ile Sterilizasyon Ozonatör Yakma Mikrodalga Işınlama Gömme Diğer Yöntemler: Kuru ısı, elektrodermal deaktivasyon, infrared ışınlama gibi yöntemler

50 DSÖ nün oluşan sağlık bakım atıkları konusunda rehberi Bir izleme aracı Bir maliyet değerlendirme aracı Hızlı bir değerlendirme aracı Bir politika belgesi Ulusal rehberlik planları geliştirmek Enjeksiyon faaliyetleri sonucu oluşan atık yön. Birinci basamak sağlık merkezlerinde atık Yön. Kitlesel aşılama faaliyetlerinin atık yönetimi

51 TEŞEKKÜR EDERİM