AİLEYE KÖTÜ HABERİ NASIL VERMELİYİZ?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "AİLEYE KÖTÜ HABERİ NASIL VERMELİYİZ?"

Mehmed Ercan
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 AİLEYE KÖTÜ HABERİ NASIL VERMELİYİZ? Prof. Dr. Berna Özsungur Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD 58.Türkiye Milli Pediatri Kongresi 25 Ekim 2014

2 KONUNUN ÖNEMİ Zorunlu ve temel bir beceri Bütüncül yaklaşım İletişim becerileri Kabullenme Eğitim eksikliği ve çalışma koşullarının zorluğu

3 TIP EĞİTİMİ n: 304 Eğitim gereklidir % 95 Eğitim almamış % 60 Tıp eğitimi sırasında % 30 Özkırış ve ark (2011) Düşünen Adam 24:89-100

4 Kişinin geleceğe yönelik bakışını ve düşüncelerini ciddi ve olumsuz anlamda etkileyen her türlü üzücü ve zor bilgi Ölüm tehditi görüşme zorluğu Kronik/ölümcül hastalıklar Amputasyon Beyin ölümü Organ nakli Ölüm Otopsi KÖTÜ HABER NEDİR?

5 KÖTÜ HABERİ KİM VERMELİDİR? Hastanın tanı girişimlerini ve tedavisini yürüten, en yakın ilişki kurduğu uzman hekim Çocuk ruh sağlığı uzmanı?

6 KÖTÜ HABERİ KİM VERMELİDİR? Gerçekte Deneyimsiz sağlık personeline en zor sorular (Hasta yakınları tarafından kolay ulaşılırlar / tehdit edici görülmezler) Tedavi ekibinin verilen bilgilerden haberi olmalıdır

7 KÖTÜ HABER KARŞISINDA HEKİM Özellikle onkoloji, yoğun bakım, acil hekimleri Hekimler en çok hasta ve yakınlarının verecekleri tepkilerden ve bu tepkiler ile baş edememekten korkarlar.

8 KÖTÜ HABER KARŞISINDA AİLE Ailenin verdiği tepkiler, haberin niteliğine/süresine/şiddetine, aile içi dinamiklere göre belirlenir. Kötü haber ailede KRİZ bilişsel (gerçeği değerlendirme bozulabilir) duygusal (yoğun /değişen / farklı duygular) davranışsal (dağınık davranışlar, içe kapanma) Süreci savaş gibi algılama kadercilik

9 KÖTÜ HABER KARŞISINDA AİLE Şaşkınlık, güvensizlik, inkar (Bu doğru olamaz!) Öfke (Neden biz?) Suçlama (Hastalığa başkaları / olumsuz koşullar neden oldu birbirini/tedavi ekibini suçlama) Suçlanma (Kendi yanlışlarının neden olduğunu düşünme) Çaresizlik (Durum karşısında çözümsüz kalma) Üzüntü, keder, umutsuzluk (Depresyon ve yas) Kaygı, Gerginlik (Ne tür güçlüklerle karşılaşacağız?) Korku (Hastalığın sonuçlarına ilişkin korkular, kaybetme korkusu) Yalnızlık (Yalnız biz bu durumdayız, bizi kimse anlayamaz) Utanma Kabullenme ve gerçekçi çözümler arama

10 KÖTÜ HABER KARŞISINDA HEKİM Endişe/üzüntü Düşkırıklığı, çaresizlik, suçluluk Hastalığın gidişinden hastayı ve yakınlarını sorumlu tutma Hasta ve yakınlarından kaçınma İzolasyon (Hasta ve yakınlarına karşı mekanik davranma, duygularını bastırma, profesyonel) Büyüklenmecilik (Ben ölümü yenebilirim) Hastaya bağlanma Hasta ile özdeşleşme (Hasta ile kendini bir tutma)

11 KÖTÜ HABER VERME REHBERİ Advance preparation (Hazırlık aşaması) Build a therapeutic environment/relationship (Terapötik ortam/ilişki oluşturma) Communicate well (Etkin iletişim) Deal with patient and family reactions (Hasta ve ailenin tepkileri ile başetmek) Encourage and validate emotions (Duyguları desteklemek / onaylamak) Rabow MW, McPhee SJ. West J Med 1999;171:260-3.

12 HAZIRLIK AŞAMASI Hasta ile ilgili bilgi sahibi olmak Görüşme sırasında kimlerin olacağını belirlemek (hastaya sonra bilgi verebilecek ve destek olabilecek kişiler) Duygusal olarak hazır olmak

13 En kısa sürede NE ZAMAN SÖYLEMELİ? Anne baba mümkünse birlikte olmalıdır.

14 FİZİKSEL ORTAM Anne baba sakin ve özel bir ortama alınmalı ve oturtulmalıdır. Hasta ile aynı seviyede oturulmalıdır. Kötü haber bekleme salonunda, koridorda, hasta yanında verilmemelidir. Herkes için yeterli sandalye/mendil Mahremiyet (tel, çağrı vb)

15 İLETİŞİM BECERİLERİ (HEKİM ÖZELLİKLERİ) Yeterli süre Göz teması Eğitim düzeyine uygun, tıbbi terimlerden uzak bir dil Etkin dinleme/söz kesmeme Eşduyum (empati) Esnek olabilme Güven ortamı yaratabilme Görev ve sorumluluklarının sınırını bilme

16 AİLENİN BİLGİ DÜZEYİ Açıklama yapmadan önce çocuklarının sağlık durumu ile ilgili neler bildikleri öğrenilmelidir.

17 BİLGİ VERME Ailenin bilmek istediği kadar bilgi verilmelidir. Aşırı ve gereksiz bilgi verilmemelidir. Aile ileri dönemde daha çok bilgi almak isteyebilir. Kötü haber olduğu gibi aktarılmalıdır. Hekim yalan söylememelidir ama her bilgiyi paylaşmayabilir. Prognozda olumlu ve gerçek yönler vurgulanmalıdır. Umutsuzluk duygusu verilmemelidir. Örn.Yapacak hiç bir şey yok

18 DUYGULARI DESTEKLEMEK Duyguların ifadesi için fırsat verilmelidir. Sessizliğe izin verilmelidir. Yoğun duygulara hazır olunmalıdır. Duygular yargılanmamalıdır. Verilen tepkinin sizinle ya da söyleme biçimi ile ilgisi olmayabileceği unutulmamalıdır.

19 DUYGULARI DESTEKLEMEK Suçluluk/öfkeye neden olabilecek konuşmalardan kaçınılmalıdır. Örn. Diğer hastanede oyalanmışsınız. Hekime başvurmakta neden geciktiniz? Ne hissettiğinizi biliyorum. Güçlü olmalısınız. Duyguları gözleyin / aynalayın Örn. Çok üzgünsünüz Bu sizin için çok zor olmalı Doğruluğundan şüphe ediyorsunuz Dokunma kullanılabilir ama dikkatli olmak gerekir.

20 SONRAKİ GÖRÜŞMEYİ PLANLAMA Verilen bilgiyi anlayıp anlamadıkları değerlendirilmelidir. Anne babaya soruları olup olmadığı sorulmalıdır. Planlanan tedavi yöntemi ile ilgili bilgi verilmelidir. Çocuğa birlikte aktarılması gerektiği söylenmelidir. Görüşme günü tarihi belirlenmelidir.

21 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda)

22 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda) 2. Kendini tanıtmak / aile üyelerini tanımak / ölen çocuğun ismini söylemek

23 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda) 2. Kendini tanıtmak / aile üyelerini tanımak / ölen çocuğun ismini söylemek 3. Durumu kısa ve basit anlatarak ölüm haberini vermek / ölüm sözcüğünü kullanmak

24 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda) 2. Kendini tanıtmak / aile üyelerini tanımak / ölen çocuğun ismini söylemek 3. Durumu kısa ve basit anlatarak ölüm haberini vermek / ölüm sözcüğünü kullanmak 4. Duyguların ifadesine izin vermek

25 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda) 2. Kendini tanıtmak / aile üyelerini tanımak / ölen çocuğun ismini söylemek 3. Durumu kısa ve basit anlatarak ölüm haberini vermek / ölüm sözcüğünü kullanmak 4. Duyguların ifadesine izin vermek 5. Ölen çocuğu görmek istiyorlarsa temizledikten sonra görmelerini sağlamak, acele etmemek, vedalaşmaya izin vermek

26 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda) 2. Kendini tanıtmak / aile üyelerini tanımak / ölen çocuğun ismini söylemek 3. Durumu kısa ve basit anlatarak ölüm haberini vermek / ölüm sözcüğünü kullanmak 4. Duyguların ifadesine izin vermek 5. Ölen çocuğu görmek istiyorlarsa temizledikten sonra görmelerini sağlamak, acele etmemek, vedalaşmaya izin vermek 6. Haberi verdikten sonra tek kişi ise yalnız bırakmamak / birinin orada bulunmasını sağlamak / sessiz destek sağlamak / başkalarına haber vermek isteyip istemediklerini sormak

27 ACİLDE ÖLÜM HABERİ VERME 1. Fiziksel ortamı sağlamak (resusitasyon odasına yakın oda) 2. Kendini tanıtmak / aile üyelerini tanımak / ölen çocuğun ismini söylemek 3. Durumu kısa ve basit anlatarak ölüm haberini vermek / ölüm sözcüğünü kullanmak 4. Duyguların ifadesine izin vermek 5. Ölen çocuğu görmek istiyorlarsa temizledikten sonra görmelerini sağlamak, acele etmemek, vedalaşmaya izin vermek 6. Haberi verdikten sonra tek kişi ise yalnız bırakmamak / birinin orada bulunmasını sağlamak / sessiz destek sağlamak / başkalarına haber vermek isteyip istemediklerini sormak 7. Olağandışı yas tepkileri varsa izlem görüşmesi planlamak

28 Doktorların görevi hasta yakınlarını dinlemek mi hastayı tedavi etmek mi?

SONUÇ Hedef organ bağışı/otopsi için onay alabilmek, görüşmeyi başarmak gibi görünse de, daha önemli hedef ailelere bu zor günlerde destek olabilmek,

29 SONUÇ Hedef organ bağışı/otopsi için onay alabilmek, görüşmeyi başarmak gibi görünse de, daha önemli hedef ailelere bu zor günlerde destek olabilmek, kararlarına saygı duyabilmek, geleceğe yönelik bakışlarını / umutsuzluklarını hafifletmektir. Aile bu zor günü ve bu zor günde yaklaşımınızı hep hatırlayacaktır.

Benzer belgeler

AFET PSİKOLOJİSİ. GEA Acil Durum Yönetimi Eğitimleri

AFET PSİKOLOJİSİ. GEA Acil Durum Yönetimi Eğitimleri AFET PSİKOLOJİSİ GEA Acil Durum Yönetimi Eğitimleri Afet Sonrası Risk Altındaki Gruplar Doğrudan Etkilenenler Tanık olanlar İzleyiciler AFET SONRASI DUYGUSAL AŞAMALAR İLK VURMA AŞAMASI ACİL DURUM AŞAMASI