BİR BAŞARI ÖYKÜSÜ KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI

Transkript

1 BİR BAŞARI ÖYKÜSÜ KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI

2 Haritalar: Murat Ataol Küre Dağları Milli Parkı, Karadeniz Bölgesi nin Batı Karadeniz bölümünde Küre Dağları üzerinde, Bartın ve Kastamonu illeri sınırları içerisinde yer alır. Tamamen bir plato karakterindeki milli park doğu-batı doğrultusunda uzanır ve yakın çevresi için fiziksel ve sosyal anlamda bir eşik niteliğindedir. Milli parkın bulunduğu bölge içinde hiçbir yerleşim birimi bulunmamakta, sosyal hayat milli parkın yakın çevresinde devam etmektedir. Küre Dağları Milli Parkı hektar alanı kaplar. Küre Dağları Milli Parkı ile Türkiye de ilk kez, biyolojik çeşitliliğin daha iyi korunması için tampon bölge kavramı gündeme gelmiştir. 123 köyün bulunduğu Küre Dağları Milli Parkı tampon bölgesi hektardır.

3 Doğal yaşlı ormanları, farklı yaşam alanları, uzun ve dik kanyonları, düdenleri, kayalık duvarları, şelaleleri, 100 e yakın mağarası, tür çeşitliliği (157 endemik bitki taksonu ve 48 memeli türü) ile birlikte kırsal dokusu ve kültürel değerleri Küre Dağları nı özel kılmaktadır. Yöresel mimarisi, zengin folkloru, giyim kuşamdaki özgünlük ve yöre mutfağı bölge kültürünün en önemli özelliklerindendir. Fotoğraf: Aykut İnce Önemli Bitki Alanı (ÖBA) ve Önemli Kuş Alanı (ÖKA) kriterlerini sağlayan Küre Dağları, Türkiye de mutlaka korunması gereken 9 orman sıcak noktasından ve 305 Önemli Doğa Alanı ndan (ÖDA) biridir. Alan taşıdığı küresel önem nedeniyle, 2000 yılında Milli Park statüsü ile koruma altına alınmıştır. Milli park, Türkiye de görülmesi gereken yerler listelerinde ve Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Doğa Harikası gibi uluslararası listelerde yer almaktadır. Fotoğraf: Ferdi Akarsu

4 PROJE Küresel Çevre Fonu (GEF) destekli Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi isimli Orta Ölçekli Proje, yılları arasında Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Ofisi ve Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) işbirliğinde yürütülmüştür. Projenin ana amacı; Küre Dağları Milli Parkı ve çevresinde doğa koruma ve sürdürülebilir kaynak yönetimini sağlamak üzere katılımcılık esasına dayalı, etkin ve bütüncül bir yönetim modelini oluşturarak Türkiye deki ormanların ulusal korunan alanlar sistemindeki yerinin ve yönetsel etkinliğinin geliştirilmesidir. Fotoğraf: Rüknettin Tekdemir

5 Proje Hedefleri 1. Orman koruma alanları için maliyet etkin koruma ve yönetim yaklaşımlarının Küre Dağları Milli Parkı nda oluşturulması ve uygulanması; 2. Küre Dağları Milli Parkı ve tampon bölgesinde sürdürülebilir doğal kaynak yönetiminin yapılması; 3. Küre Dağları Milli Parkı uygulama çalışmasından edinilen derslerin Türkiye deki diğer orman sıcak noktalarına yaygınlaştırılması. Fotoğraf: Rüknettin Tekdemir Fotoğraf: Aykut İnce Ahmet ÖZYANIK Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü (Orman ve Su İşleri Bakanlığı) Ülkemizdeki 41 milli parktan birini oluşturan ve sınırlarını doğal eşiklerin belirlediği Küre Dağları Milli Parkı, sahip olduğu eşsiz, doğal ve bakir kaynak değerleri ile uluslararası düzeyde söz sahibi bir korunan alan olarak proje kapsamında hazırlanan stratejik planlar ve oluşturulan Milli Park Müdürlüğü ile uluslararası standartlarda korunan alan yönetim anlayışı içerisinde hem doğanın sürdürülebilirliğine hem de tampon bölgesinde yaşayan yöre halkının sosyo-ekonomik gelişimine katkı sağlamaya devam edecektir.

6 SONUÇLAR Galip Arslan Yönetim Kurulu Başkanı Ulus İlçesi Aşağıçerçi Köyü Kalkındırma-Güzelleştirme Ortak Mallarını Yaptırma ve Yaşatma Derneği Milli park elimizde bir meşale gibi yolumuzu aydınlatıyor! Şimdi, PAN Parks sertifikası ile yolumuzu daha iyi aydınlatan ikinci meşalemiz oldu!

7 ALAN YÖNETİMİ Fotoğraf: Aykut İnce Doğa Koruma ve Yönetim hektarlık milli park alanının korunması ve etkin yönetimi Küre Dağları Mili Parkı Müdürlüğü Korunan Alan Yönetim Etkinliği İzleme Aracı sonuçları karşılaştırıldığında proje uygulamaları ile Küre Dağları Milli Parkı yönetimin etkinliğinde %132,30 luk bir ilerleme hektarlık tampon bölgede yer alan 17 orman işletme şefliğinin orman amenajman planları güncellenerek tampon bölgede sürdürülebilir orman yönetimi Toplamda hektarlık bölgede sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi Türkiye nin PAN Parks sertifikalı ilk milli parkı Ziyaretçi Yönetimi 2 İdare ve Ziyaretçi Merkezi 1 Tanıtımı Birimi 12 giriş kontrol ünitesi Yeni yürüyüş yolları ve rotalar Bilgilendirme, yönlendirme ve tanıtım panoları Ziyaretçi Yönetim Planı Turistik harita (Türkçe ve İngilizce) Planlar ve Stratejiler Küre Dağları Milli Parkı ve tampon bölgesi yönetim planı (uzun devreli gelişme planı) Ekosistem tabanlı fonksiyonel orman amenajman planı Sürdürülebilir turizm gelişme stratejisi Ziyaretçi yönetim planı Finansal iş planı Gönüllülük stratejisi İletişim stratejisi İzleme ve değerlendirme planı Atık ve kirlilik yönetimi eylem planı İnsan-ayı çatışması yönetim stratejisi Fotoğraf: Aykut İnce Fotoğraf: Aykut İnce

8 Orman Yönetimi Milli parkın ekosistem tabanlı fonksiyonel orman amenajman planı: Milli parkın toplam ton karbondioksit bağlama potansiyeli vardır ve yıllık oksijen üretimi tondur. Tampon bölgede yer alan 17 orman işletme şefliğinde sürdürülebilir orman yönetimi sağlandı. Bölgede yaban hayatını desteklemek amacıyla tampon bölgede adet fidan (yabani dut, yabani elma, yabani kiraz, yabani fındık, badem, kızılcık, iğde, ıhlamur, elma, üvez, erik, ahlat, alıç, vişne vb. türler) dikildi. Sürdürülebilir Turizm Sürdürülebilir turizm gelişme stratejisi Milli parkın uluslararası ve ulusal fuarlarda, TV ve radyo kanallarında tanıtımı yapıldı. Pansiyonculuk desteklendi (15 evde Küre Dağları Milli Parkı Misafir Odası kuruldu.) Yerel iş ortaklarının sertifikalandırılması için PAN Parks standartları geliştirildi. Fotoğraf: Rüknettin Tekdemir Fotoğraf: Özgün Emre Can

9 Sedat Kalem Doğa Koruma Müdürü Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) Hem 2000 yılında Küre Dağları nın milli park ilan edilmesi, hem de 2008 yılından beri bu projenin uygulamaları Türkiye de korunan alan yönetiminde en önemli başarılar arasında yer almaktadır. Özellikle sivil toplum kuruluşlarının aktif katılımı ve bu yılın başında PAN Parks sertifikasının alınması ile yüksek standartlara ulaşılmıştır. Bu öykünün burada bitmediğinin farkındayız Bundan sonraki amacımız, bunun devamını sağlamak ve mevcut koruma ve yönetim standartlarını daha ileri taşımaktır.

10 Fotoğraf: Hakan Baykal Fotoğraf: KED Arşivi SOSYAL Eğitim ve Kapasite Artırımı Küre Dağları Milli Parkı çevresinde faaliyette bulunan yerel sivil toplum kuruluşlarına iletişim ve savunuculuk konularında eğitimler düzenlendi. Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü nün Küre Dağları Milli Parkı bölgesindeki ve diğer orman sıcak noktalarındaki yerel teşkilat temsilcilerinin kapasitelerinin geliştirilmesine yönelik eğitimler ve çalışmalar yapıldı. Türkiye de milli parklarda yapılan ilk ekoturizm tabanlı kurs olma özelliği taşıyan Ekoturizm Alanında Ev Pansiyonculuğu kursunu başarıyla tamamlayan Bartın ilinin 7 köyünden çoğu kadın 38 katılımcı sertifika aldı. Sürdürülebilir turizm alan uygulamaları deneyimlerini yerinde görmek için uluslarası ve ulusal teknik ziyaretler yapıldı. Katılımcılık Kadınların eğitim ve toplantılara katılımları proje uygulamaları ile yaklaşık %30 oldu. Tampon bölgede orman amenajman planlama süreçlerinde Türkiye de ilk defa 4 ayrı bölgede halkın katılımı toplantıları düzenlendi. Güneş Enerjisi Orman ve Su İşleri Bakanlığı bölgede ısınmak için odun tüketimini azaltmaya yönelik olarak sosyal nitelikli güneş enerjisi ile su ısıtma sistemleri için 406 aileye (tampon bölgede yaşayanların %8,39 u) kredi desteği sağladı. Bu desteklerle toplamda 97,85 hektarlık baltalık meşe ormanının kesimi engellenerek 2 yıl içinde toplam 5.377,19 tonluk karbondioksit salınımı önlendi.

11 Örnek Uygulamalar Programı Fotoğraf: Damla Akyıldız Fotoğraf: Damla Akyıldız Küre Dağları Milli Parkı ve tampon bölgesinde doğa koruma, sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı ve sürdürülebilir turizm uygulamalarında başarılı örnekler oluşturmayı amaçlayan Örnek Uygulamalar Programı oluşturuldu. Bölgedeki sivil toplum kuruluşlarının 5 projesi desteklendi: 1. Tarımsal Ürün Pazarlamanın İyileştirilmesi Projesi / Ulus İlçesi Aşağıçerçi Köyü Kalkındırma-Güzelleştirme Ortak Mallarını Yaptırma ve Yaşatma Derneği: Yöre pazarlarında kadınların yerel ürün satış şartlarının iyileştirilmesi ve Küre Dağları Milli Parkı nın tanıtımı için 20 stant yapıldı. 2. Keten İşlemeciliğinin Desteklenmesi Projesi / Bartın ve Çevresinde Yaşayan Uluslular Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği: Keten sapından lif üretmek için keten işleme ünitesi kuruldu. 3. Elektrikli Çitler ile İnsan-Yaban Hayvanları Çatışmasını Azaltma Projesi / Bartın ve Çevresinde Yaşayan Uluslular Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği: 6 tarlada örnek elektroşoklu çit sistemi uygulamalarıyla bölgede yaban hayvanlarının tarlalara verdiği zararlar azaltıldı. 4. Ekoturizm Tabanlı Ev Pansiyonculuğunun Geliştirilmesi Projesi / Drahna Çevre Kalkınma Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği (DRAHNADER): Kapasite artırım çalışmaları ile 15 evde Küre Dağları Milli Parkı Misafir Odası kurularak, bölgedeki ekoturizm aktiviteleri desteklendi. 5. Geleneksel Kültürün Korunması ve Kadın Emeğinin Değerlendirilmesi Projesi / Küre Dağları Ekoturizm Derneği: Geleneksel malzemeler kullanarak yeni hediyelik eşyalar üretme konusunda eğitimlerden sonra 35 kadın sertifika aldı. Küre Dağları Milli Parkı için 40 farklı hediyelik eşya üretildi. Fotoğraf: Damla Akyıldız Fotoğraf: Hakan Baykal

12 İLETİŞİM İletişim Stratejisi kapsamında milli parkın tanıtımı için isimli resmi internet sitesi güncellendi ve İngilizce versiyonu hazırlandı. Milli parkın tanıtımı için etiketler, Türkçe ve İngilizce tanıtım broşürleri, ulusal medya ve haber portallarında haberler, e-bültenler, dergilerde ve kitaplarda makaleler yayınlandı; birçok uluslararası çalıştay, konferans ve seminerlerde deneyim paylaşımı sunumları yapıldı. 6 adet tanıtım filmi ve İZ TV tarafından 2 farklı TV belgeseli hazırlandı. Bu belgeseller ilk yayın tarihinden itibaren toplam 102 defa İZ TV de yayınlandı ve en az kişi tarafından seyredildi Yılı Uluslararası Orman Yılı kutlamaları çerçevesinde Türkiye nin 9 orman sıcak noktasını tanıtmak amacıyla her ay bir orman sıcak noktasını konu alan 9 Sıcak Nokta Belgesel Kuşağı İZ TV ortaklığında hazırlandı. Bu belgeseller Mart 2011 tarihinden itibaren toplam 528 defa yayınlandı ve en az kişi tarafından seyredildi.

13 ULUSAL KORUNAN ALANLAR SİSTEMİ Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü arasında işbirliği protokolü imzalanarak korunan alanlarda ormanların korunması, yönetimi ve yangınla mücadele konularında işbirliği geliştirildi. Korunan alanlarla ilgili 3 adet uluslararası önemli yayın Türkçe olarak basıldı: Etkin Korunan Alan Sistemine Doğru: Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Korunan Alanlar İş Programı Uygulama Kılavuzu, Korunan Alanların Sürdürülebilir Finansmanı: Güçlükler ve Seçenekler Üzerine Kapsamlı Bir Değerlendirme, Korunan Alanlar: İklim Değişikliğine Doğal Çözümler. Korunan Alanlar ve İklim Değişikliği Ulusal Stratejisi hazırlandı. Korunan Alanlarda Orman Ekosistemlerinin Koruma Amaçlı Yönetimi İçin Orman Amenajman Planı Usul ve Esasları çalıştayı düzenlenerek usul ve esaslar belirlendi. Korunan alanların fayda analizi aracı nın dünyadaki ilk uygulamalarından biri Küre Dağları Milli Parkı nda yapıldı. Korunan Alanlar Yönetiminin Hızlı Değerlendirmesi ve Önceliklendirmesi (RAPPAM) çalıştayı ile Türkiye deki milli park ve tabiat parklarının yönetimleri değerlendirildi ve Korunan Alanlar Yönetiminin Hızlı Değerlendirmesi ve Önceliklendirmesi Raporu (RAPPAM) basıldı. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Milli Parklar Dairesi nde Milli Parkların Yönetim Etkinliğini İzleme Sistemi çalışma ekibi kuruldu ve izleme çalışmaları başlatıldı.

14 Dr. Katalin Zaim, Program Yöneticisi, UNDP Türkiye Küre Dağları Milli Parkı nda yürütülen proje; STK ortaklığı olan ilk GEF destekli proje olarak, Türkiye de küresel öneme sahip ormanların korunması ve sürdürülebilir yönetiminin sağlanması için gerekli mekanizmaların oluşturulmasına odaklandı. Rio+20 Konferası nda Türkiye nin sürdürülebilir kalkınma en iyi uygulama örnekleri arasında yer alan projenin başarısı; milli parkın katılımcı ve etkin bir şekilde yönetilmesinde yatıyor. Proje uygulamaları sonucunda korunan ve ekoturizmi gelişen Küre Dağları Milli Parkı ve çevresi sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi konularında bir model oldu.

15 YAYGINLAŞTIRMA Küre Dağları Milli Parkı deneyimlerinin yaygınlaştırma alanı olarak belirlenen Yenice Ormanları ve Karçal Dağları orman sıcak noktalarında çalışmalar başlatıldı. Camili Biyosfer Rezervi Yönetim Stratejisi ve Yenice Ormanları Sürdürülebilir Turizm Gelişme Stratejisi taslakları hazırlandı. Fotoğraf: Aykut İnce SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Milli Parkın etkin yönetimi için Küre Dağları Milli Parkı Müdürlüğü kuruldu. Yönetim planı, sürdürülebilir turizm gelişme stratejisi ve diğer planlarının etkin uygulanması için Küre Dağları Milli Parkı Yönlendirme Komitesi, yerel destek komitesi ve PAN Parks yerel grubu kuruldu. Küre Dağları Milli Parkı ve tampon bölgesinde, doğa koruma, sürdürülebilir turizm uygulamaları ve yerel ürünlerin geliştirilmesi gibi öncelikli konuların Bölge Kalkınma Ajansları nın stratejilerinde yer alması sağlandı.

16 ÖNEMLİ BAŞARILAR Türkiye nin Sürdürülebilir Kalkınma En İyi Uygulama Örneklerinden Biri Proje Haziran 2012 de Brezilya da gerçekleştirilen Rio+20 Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı nda sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi uygulamalarıyla Türkiye yi temsil eden en iyi 24 uygulamadan biri seçilerek Orman ve Su İşleri Bakanlığı na ödül kazandırdı. Küre Dağları Milli Parkı deneyimleri Rio de Janeiro daki binlerce katılımcıya sunumlar, posterler, broşürler ve kısa filmlerle anlatıldı. Tüm dünya için örnek oluşturacak en iyi uygulamalar arasında özel sektör, kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerden uygulamalar yer alıyor. 181 başvuru arasından seçilen 24 en iyi uygulama örneği, Türkiye nin Rio+20 Zirvesine sunduğu ulusal raporun bir parçası olarak, ülkemizin bu alandaki deneyimini sergileme açısından önemli bir fırsat olarak diğer ülkelerin sürdürebilir kalkınmayı gerçekleştirmelerinde örnek oluşturacaktır. PAN Parks Sertifikası Alanın eşsiz yabanıllığı ve yöre halkının etkin katılımını sağlayan proje uygulamalarının doğanın korunması ve yöre halkının sosyo-ekonomik yaşamına yansımasının sonucu olarak Küre Dağları Milli Parkı Avrupa da seçkin korunan alanları simgeleyen PAN Parks (Korunan Alanlar Ağı Parkları) sertifikasını aldı yılından beri devam eden sertifika süreci, 2012 yılının Nisan ayında yapılan uluslararası bağımsız denetim ile tamamlandı ve Küre Dağları Milli Parkı, Türkiye nin ilk ve Avrupa nın 13. PAN Parks sertifikalı korunan alanı oldu. Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi Küre Dağları Milli Parkı Kapak fotoğrafı: Tarık Yurtgezer Arka kapak fotoğrafı: Yıldıray Lise