COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ TABANLI KONAKLAMA İŞLETMESİ SORGULAMA SİSTEMİ

Transkript

1 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ TABANLI KONAKLAMA İŞLETMESİ SORGULAMA SİSTEMİ Hilal Atasever 1, Selay Ilgaz Sümer 2, Emre Sümer 1 1 Başkent Üniversitesi, Müh. Fakültesi, Bilgisayar Müh. Bölümü, Bağlıca Ankara, hilalatasever90@hotmail.com, esumer@baskent.edu.tr 2 Başkent Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, Bağlıca Ankara, silgaz@baskent.edu.tr ÖZET Bu çalışmada seyahat acentelerinin kullanabileceği CBS tabanlı bir konaklama işletmesi sorgulama sistemi geliştirilmiştir. Böylelikle seyahat acenteleri tarafından tüketicilerin farklı beklentilerini karşılayabilecek bir turizm hizmeti sunmanın yolu açılmaya çalışılmıştır. Önerilen sistem Antalya ili sınırları içerisinde yer alan 5 farklı belde içerisinden seçilmiş bazı konaklama işletmeleri üzerinde test edilmiştir. Hâlihazırda bulunan il sınırı ve karayolları veri katmanları üzerine; 14 konaklama işletmesi, 14 tarihi mekan, 38 eczane, 14 alışveriş merkezi, 21 eğlence merkezi ve 22 hastane noktasal veri olarak eklenmiştir. Çalışma kapsamındaki tüm deneysel veri MapInfo paket programı kullanılarak oluşturulmuştur. Konumsal sorgulamalar ve kullanıcı arayüzünün tasarımı ise MapXtreme yazılım geliştirme aracı ile gerçekleştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Konumsal analiz, Turizm, Uygulama geliştirme, Seyahat acenteleri ABSTRACT GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEM BASED LODGING PROPERTY QUERY SYSTEM In this study, a GIS based lodging property query system which can be utilized by travel agencies was developed. Thus, a tourism service offered by travel agencies that meets different consumer expectations tried to be provided. The proposed system was tested on certain lodging properties selected from 5 different districts located in Antalya province. In addition to the currently available data layers such as province boundaries and roads, 14 lodging properties, 14 historical sites, 38 pharmacies, 14 shopping malls, 21 entertainment centers and 22 hospitals were also added as point data. All the experimental data used in the study was prepared in MapInfo package. The spatial queries and the user interface design were performed in MapXtreme software development kit. Keywords: Geographic Information Systems, Spatial analysis, Tourism, Application development, Travel agencies 1. GİRİŞ Hizmet sektöründe bilgi teknolojileri oldukça önemli bir yere sahiptir. İşletmelerin her geçen gün değişen müşteri beklentilerini en iyi biçimde karşılayabilmeleri için bilgi teknolojilerinden yararlanmaları gerekir. Ayrıca hizmetlerin kendilerine özgü özellikleri de teknolojiden yararlanmayı gerekli hale getirmektedir. Soyut, dayanıksız olma gibi özelliklere sahip olan hizmetleri tüketicilerin gözünde somutlaştırmanın ve hizmetlerin satışını kolaylaştırmanın yollarından biri bilgi teknolojilerinden faydalanmaktır. İşletmeler kullandıkları bilgi teknolojileri sayesinde pazara sundukları hizmetlerin pazarlama ve dağıtım faaliyetlerinde büyük kolaylıklar sağlayabilmektedirler. Hizmet sektörü içinde yer alan ve ülkemiz açısından önemli ölçüde ekonomik katkılara sahip olan turizmde de, bilgi teknolojilerinden yararlanmak işletmeler açısından büyük avantajlar yaratmaktadır. Bilgi teknolojilerinden faydalanarak avantaj elde eden işletmeler arasında turizm sektöründe önemli bir yere sahip olan seyahat acenteleri gelmektedir. Seyahat acenteleri bilgi teknolojilerinin kullanılmasında üç farklı teknolojik gelişim aşamasından geçmişlerdir. Buna göre ilk olarak 1970 li yıllarda bilgisayarlı rezervasyon sistemlerini kullanmaya başlamışlar, 80 lerde global dağıtım sistemlerine geçmişler, 1990 lı yıllarda da internet tabanlı bilgi sistemlerini yoğun bir biçimde kullanmaya başlamışlardır (Mohamed ve Moradi, 2011). Bilgi teknolojileri sayesinde seyahat acentelerinin etkinlikleri ve verimlilikleri artmış, iş yapış biçimlerinde önemli değişimler yaşanmıştır. Literatürde turizm sektöründe CBS kullanımına ilişkin birçok çalışmaya rastlanmaktadır. Chen (2007) turizmde perakende iş hacmi kararları, cazibe noktaları ve ziyaretçilere ilişkin demografik verileri ESRI nin ArcView sistemini kullanarak analiz etmiştir. Bu analiz karar vericiler açısından CBS nin önemini ortaya çıkartmaktadır. Fajuyigbe vd. (2007) web tabanlı CBS nin etkili bir yönetimde ve turizmin tutundurulmasında nasıl kullanılabileceği üzerinde çalışmışlardır. Bu doğrultuda vaka çalışması olarak Nijerya nın Oyo State Bölgesi üzerinde, geliştirilen web tabanlı CBS modeli uygulanmıştır. Al Qeed vd. (2010) Ürdün de ağırlama işletmelerinde rekabetçi bir pozisyon elde edebilmede CBS nin gittikçe artan bir öneme sahip olduğuna dikkat çekmişlerdir. Nair ve Katiyar (2011) açık kaynaklı CBS kullanarak bir Turist Bilgi Sistemi Modeli geliştirmişlerdir. Modelin öne çıkan özellikleri arasında düşük maliyetli ve web tabanlı olması yer almaktadır. Singh vd. (2011) konumsal veritabanı, istatistiksel veriler ve metinsel bilgileri bütünleştiren internet tabanlı bir CBS geliştirmişlerdir. Geliştirilen bu sistem turistleri ve ziyaretçileri bilgilendirme ve yönlendirme amacını taşımaktadır. Noguera vd. (2012) CBS tabanlı bir mobil tavsiye sistemi geliştirmişlerdir. Sistem 3 boyutlu haritalar üzerinde

2 turistlerin gerçek zamanlı ve etkileşimli bir biçimde yönlendirilmesine olanak sağlamaktadır. Alkan vd. (2013) tarafından Safranbolu tarihi kenti için web tabanlı bir CBS uygulaması geliştirilmiştir. Birçok farklı katmandan meydana gelen sistem, konum tabanlı sorgulamaya da olanak sağlamaktadır. Turizmde CBS kullanımını örnekleyen birçok çalışma olmasına rağmen sektörde önemli bir yere sahip olan seyahat acentelerine yönelik CBS tabanlı bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu çalışmada seyahat acentelerinin kullanabileceği CBS tabanlı bir konaklama işletmesi sorgulama sistemi geliştirilmiştir. Böylelikle seyahat acenteleri tarafından hedef pazarın istek ve ihtiyaçları ile büyük ölçüde örtüşebilen turizm hizmetlerini tespit etmenin, tüketicilerin farklı beklentilerine uygun turizm hizmeti sunmanın yolu açılmaya çalışılmıştır. Geliştirilen bu tip sorgulama sistemleri ile birlikte, seyahat acentelerinin bilgi teknolojisi kullanımında farklı bir aşamaya geçiş süreci içerisine girdiklerini ifade etmek yanlış olmayacaktır. Bu bağlamda farklı gereksinimler göz önünde bulundurularak konumsal sorgulamalar yardımı ile beklentilere uygun konaklama işletmesinin kullanıcılara sunulması hedeflenmektedir. 2. ÇALIŞMA ALANI VE VERİLER Önerilen sistem Türkiye nin en önemli turizm merkezlerinden biri olan Antalya ili üzerinde test edilmiştir. İl sınırları içerisinde yer alan 5 farklı beldeden (Alanya, Belek, Kemer, Lara, Side) gelişigüzel olarak seçilmiş 14 konaklama işletmesi temel test verilerini oluşturmaktadır. Hâlihazırda bulunan il sınırı ve karayolları veri katmanları üzerine; yine gelişigüzel belirlenen 14 tarihi mekan, 38 eczane, 14 alışveriş merkezi, 21 eğlence merkezi ve 22 hastane noktasal veri olarak eklenmiştir. Mevcut il sınırı ve karayolları katmanları MapInfo Professional eğitim verileri içerisinden alınmıştır (Başarsoft, 2011). Diğer noktasal veriler (konaklama işletmeleri, tarihi mekanlar, eczaneler, alışveriş merkezleri, eğlence merkezleri ve hastaneler) ise Google Maps aracılığı ile belirlenip ilgili koordinatları ölçülerek yeni birer veri katmanı olarak eklenmiştir. Oluşturulan veri katmanlarının MapInfo Workspace Manager üzerinde gösterimi Şekil 1 de verilmiştir. Şekil 1: Oluşturulan veri katmanlarının MapInfo üzerinde gösterimi 3. UYGULAMA 3.1 Yazılım Altyapısı Çalışma kapsamındaki tüm deneysel veri MapInfo paket programı kullanılarak oluşturulmuştur. Konumsal sorgulamalar ve kullanıcının etkin bir biçimde kullanabileceği sistem arayüzünün tasarımı ise MapXtreme yazılım geliştirme aracı ile gerçekleştirilmiştir. MapXtreme sadece CBS uygulamalarını gerçekleştirmeyi sağlayan bir yazılım geliştirme aracı olmayıp aynı zamanda CBS uygulamalarının bilinen programlarından biri olan MapInfo nun yazılım geliştiricilerine özel çıkardığı ve özelleştirilebilir uygulamalar geliştirmeye de imkân sağlayabilen bir araçtır (Pitney Bowes, 2008). MapXtreme, 2008 sürümüyle birlikte.net alt yapısına tamamen entegre olmuştur. Bu bağlamda

3 MapXtreme Visual Studio 2005 ve 2008 ile bütünleşik olarak çalışabilmektedir. Mevcut çalışma kapsamında bu entegrasyon kullanılarak MapXtreme ile C# programlama dili bir arada kullanılmıştır. Visual Studio ile MapXtreme arasındaki bağlantının kurulumunu örnekleyen ekran çıktısı Şekil 2 de gösterilmektedir. Şekil 2: Visual Studio MapXtreme entegrasyonu 3.2 Sorgulama Özellikleri Geliştirilen sistemin en önemli özelliklerinden biri de metinsel arama yöntemlerine ek olarak kullanıcının kendi tercihine göre seçtiği bir noktaya (tarihi mekan, eğlence merkezi gibi) ya da karayoluna belli bir mesafede bulunan konaklama işletmelerinin getirilmesi de sağlanmaktadır. Bu bağlamda 3 tip sorgulamaya yer verilmiştir. Beldeye yönelik sorgulama Anayollara yönelik sorgulama Özel bir noktaya yönelik sorgulama Beldeye Yönelik Sorgulama Bu sorgulama tipinde, istenilen belde seçildikten sonra belde sınırları içerisinde yer alan konaklama işletmeleri kullanıcıya geri döndürülmektedir. Mevcut sorgulama tipi özniteliksel bir arama yapmakta olup klasik veritabanı sistemleri tarafından da gerçekleştirilebilir. Şekil 3 te Kemer beldesinde yer alan konaklama işletmelerinin sorgulama sonuçları yer almaktadır. Döndürülen sonuçlar aynı zamanda harita üzerinde de ilgili bölgeye yakınlaşarak gösterilmektedir. Şekil 3: Beldeye yönelik sorgulama sonuçları

4 3.2.2 Anayollara Yönelik Sorgulama TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ 2013 Anayollara yönelik sorgulama yapılabilmesi için öncelikle çalışma alanı üzerindeki tüm anayol verisi için bir tampon bölge (buffer zone) yaratılır. Bu çalışma kapsamında anayol katmanındaki tüm objeler için sabit çapta bir tampon bölge oluşturulmuştur. Konaklama işletmelerine erişim kolaylığı bakımından seçilen tampon çapı 500 metre olarak belirlenmiştir. Böylelikle herhangi bir anayola en fazla 500 metre uzaklıkta yer alan bir konaklama işletmesinin seçilebilmesi olanaklı hale gelmiştir. Örnek bir alan için anayollar üzerinde üretilen tampon bölgeler Şekil 4 te verilmiştir. Ayrıca üretilen tampon bölgeler içerisinde kalan konaklama işletmelerinin listesi de sistem arayüzünde gösterilmektedir (Şekil 5). Şekil 4: Örnek bir alan için anayollara yönelik üretilen tampon bölge Şekil 5: Anayollara en fazla 500 metre uzaklıkta yer alan konaklama işletmeleri Özel Bir Noktaya Yönelik Sorgulama Bu sorgulama tipinde kullanıcılar tercih ettikleri özel bir noktaya (tarihi mekan, eczane, alışveriş merkezi, eğlence merkezi, hastane) yakın konaklama işletmelerini seçebilme imkanına sahip olabilmektedir. Buradaki yakınlık kriteri anayola yönelik sorgulama tipinde olduğu gibi tampon bölgelerin belirlenmesine dayalıdır. Ancak veri katmanında yer alan objelerin noktasal olması tampon yapısını değiştirmektedir. Seçilen tampon çapları 1 km ve 5 km olarak kullanıcının seçimine bırakılmıştır. Örneğin, çalışma alanı kapsamında belirlenen tarihi mekanlara en fazla 5 km uzaklıkta bulunan konaklama işletmelerinin getirilmesi Şekil 6a da gösterilmektedir. Bir başka örnekte ise, bölge içerisinde belirlenen eczanelere en fazla 1 km uzaklıkta bulunan konaklama işletmeleri listelenmektedir (Şekil 6b).

5 (a) (b) Şekil 6: (a) Tarihi mekanlara en fazla 5 km uzaklıkta ve (b) eczanelere en fazla 1 km uzaklıkta yer alan konaklama işletmeleri 4. SONUÇLAR Bu çalışmada seyahat acentelerinin kullanımına yönelik CBS tabanlı bir konaklama işletmesi sorgulama sistemi geliştirilmiştir. Geliştirilen sorgulama sisteminde, klasik veritabanı yönetim sistemlerinde var olan öznitelik tabanlı arama yöntemlerine ek olarak konumsal sorgulama seçenekleri de kullanılabilmektedir. Çalışma kapsamında geliştirilmiş olan CBS tabanlı konaklama işletmesi sorgulama sistemi ile birlikte, seyahat acentelerinin hizmet sunuş biçimlerinde önemli değişimlerin yaşanacağı düşünülmektedir. Sistemin, acenteleri ve tüketicileri pek çok açıdan olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir. Acenteler kısa bir süre içerisinde, zaman tasarrufu sağlayarak beklentilere en uygun olan konaklama işletmelerini tüketicilerin beğenisine sunabilecek; tüketiciler de ihtiyaçlarını karşılayabilecek olan işletmelere ilişkin çeşitli bilgilere ulaşmanın mutluluğunu yaşayacaktır. Geliştirilmiş olan bu sorgulama sistemi ile birlikte, yeni ekonomik düzen içinde faaliyet göstermeye ve varlıklarını devam ettirmeye çalışan seyahat acentelerinin tüketiciler açısından vazgeçilmez olacağına inanılmaktadır. KAYNAKLAR Al Qeed, M. A., Bazazo, I., K., Hasoneh, A. I., Al Qaid, B. A., Using Geographic Information System to Visualize Travel Patterns and Market Potentials of Petra City in Jordan, International Journal of Marketing Studies, Sayı:2-2, Alkan, M., Arca, D., Bayık, Ç., Şeker, D. Z., Tarihi Alanlarda Web CBS Uygulamaları, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Sayı:6-1, Başarsoft, MapInfo Professional Eğitim Kitabı (2. Basım), Ankara, 486 sayfa. Chen, R. J. C., Geographic information systems (GIS) applications in retail tourism and teaching curriculum, Journal of Retailing and Consumer Services, Sayı:14-4, Fajuyigbe, O., Balogun, V.F., Obembe, O.M., Web-Based Geographical Information System (GIS) for Tourism in Oyo State, Nigeria, Information Technology Journal, Sayı:6-5, Mohamed, I., Moradi, L., A Model of E-Tourism Satisfaction Factors for Foreign Tourists, Australian Journal of Basic and Applied Sciences, Sayı:5-12, Nair, S. S., Katiyar, S. K., Web Enabled Open Source GIS Based Tourist Information System for Bhopal City, International Journal of Engineering Science and Technology, Sayı:3-2, Noguera, J. M., Barranco, M. J., Segura, R. J., Martinez, L., A Mobile 3D-GIS hybrid recommender system for tourism, Information Sciences, Sayı:215, Pitney Bowes, Documentation For MapInfo MapXtreme 2008 (.NET), 30 Eylül 2013, Singh, S. P., Sharma, J., Singh, P., A Geo-Referenced Information System for Tourism (GeoRIST), International Journal of Geomatics and Geosciences, Sayı:2-2,