ZAMANAŞIMINA UĞRAMIŞ GÜMRÜK VERGİLERİNE PARA CEZASI UYGULANABİLİR Mİ?

Transkript

1 ZAMANAŞIMINA UĞRAMIŞ GÜMRÜK VERGİLERİNE PARA CEZASI UYGULANABİLİR Mİ? Nevzat BOZKURT * I-Giriş: Hem özel hukuk hem de kamu hukukunda düzenlenen zamanaşımı kurumunun amacının kamu yararı olduğu bilinmektedir. Zamanaşımı; alacağın doğumunu takip eden ve kanunla belirlenmiş süre içinde alacaklının alacağını istememesi ya da alacağını tahsil etmek için borçluyu dava etmemesi nedeniyle alacak hakkını isteme ve dava açma hakkının ortadan kalkması şeklinde tanımlanabilmektedir. Zamanaşımı Vergi borçları açısından 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ve 4458 sayılı Gümrük Kanununda düzenlenirken, tüm kamu alacakları açısından 6183 Sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun da düzenlenmiştir. Bu makalemizde, yapılan denetlemelerde hiç alınmadığı anlaşılan gümrük vergilerinin zamanaşımına uğradığının anlaşılması halinde, Gümrük Kanunu nda öngörülen para cezalarının uygulanıp uygulanmayacağını ve bu konuda gümrük mevzuatı ile yargı mercileri kararları arsındaki uyumsuzluktan bahsedilecektir. II-A)Gümrük Vergilerinde Zamanaşımı: Gümrük vergilerinin tahakkuk zamanaşımı 4458 sayılı Gümrük Kanununda, tahsil zamanaşımı ise Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda düzenlenmiştir sayılı Gümrük Kanununun 197 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan Yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen veya birinci fıkrada belirtilen şekilde tebliğ edilemeyen gümrük vergilerine ilişkin tebligat, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içinde yapılır. Şu kadar ki, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması zamanaşımını durdurur. hükmü uyarınca gümrük vergileri açısından tahakkuk zamanaşımı süresi üç yıldır. Gümrük yükümlülüğünün ne zaman başlayacağı Kanununun 181 ila 191 inci maddeler arasında düzenlenmiştir. Beyannamenin tescil tarihiyle başlayan gümrük yükümlülüğünün başlangıç tarihinin beyanname tescil tarihinden * Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi 181

2 farklı bir tarih olarak belirlendiği durumlarda, tahakkuk zamanaşımı süresinin tescil tarihinden sonraki bir tarihte başlatılması gerekecektir. Gümrük Kanununda tahakkuk zamanaşımının durmasına neden olan tek bir durum düzenlenmiş olup; gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılmış olması durumudur. Gümrük Kanununun 197 inci maddesinin ikinci fıkrası Şu kadar ki, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması zamanaşımını durdurur. hükmü ve dördüncü fıkrası Gümrük vergileri alacakları, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zamanaşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla, bu alacaklar Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı süreleri içerisinde kovuşturulup tahsil edilir. hükümleri uyarınca da tahakkuk zamanaşımı süresi uzamaktadır. Dolayısıyla, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılması tahakkuk zamanaşımını durduracaktır. Gümrük yükümlülüğünün doğmasına ilişkin olayın, dava konusu edilmesi halinde, yargı aşamasında geçen süre boyunca tahakkuk zamanaşımı süresi işlemeyerek, davanın neticelenmesini müteakip kaldığı yerden itibaren yeniden işlemeye başlayacaktır. Bu durumda, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren 3 yıldan daha fazla süre geçmiş olması, vergilerin tahakkukuna engel teşkil etmeyecektir. Bu durumda duran sadece zamanaşımı süresidir, bu süre zarfında takibat işlemlerine devam edilmesi, örneğin mükellefe vergi tebliğ edilmesi mümkündür. Tahsil zamanaşımı 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun Tahsil Zamanaşımı başlıklı 102 nci maddesinde düzenlenmiş olup; söz konusu madde Amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Para cezalarına ait hususi kanunlardaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur. Zamanaşımından sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur. hükmünü içermektedir. Tahsil zamanaşımı, kamu alacağının vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren kanunda belirtilen sürenin geçmesine rağmen, kamu alacağının tahsil edilemediği durumda geçerli olan zamanaşımıdır. Tahsil zamanaşımından bahsedebilmek için verginin süresi içinde tahakkuk ve tebliğ edilmesi gerekir. Bu zamanaşımı, vergiler ve diğer kamu alacakları için de geçerlidir. 182

3 4458 sayılı Gümrük Kanununun 198 inci maddesi uyarınca yükümlüsüne tebliğ edilen vergilerin 15 gün içerisinde ödenmesi gerekir. Şu kadarki Kanunun 242 inci maddesi uyarınca itiraz edilmesi ödeme süresini keser. Ödeme süresi idarenin ya da yargı mercii kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren yeniden başlar sayılı Kanunun 102 nci maddesi uyarınca, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmeyen amme alacağı zamanaşımına uğrar. Söz konusu zamanaşımı gümrük vergileri açısından tahsil zamanaşımıdır sayılı Kanunun 102 nci maddesinde ayrıca, mükellefin, zamanaşımına uğramış vergi borcuna karşılık rızasıyla yapacağı ödemelerin ise kabul olunacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, Tahsil zamanaşımı süresini durduran ve kesen sebepler 6183 sayılı Kanunun 103 ve104 üncü maddelerinde ayrıntılı olarak sayılmıştır. II-B)Gümrük Para Cezalarında Zamanaşımı: Gümrük Kanunu nda Vergi Kaybına Neden Olan İşlemlere Uygulanacak Cezalar maddelerde, Usulsüzlüklere ilişkin cezalar maddelerde sayılmıştır. Söz konusu Kanunun 232. maddesinde gümrük vergileri ile birlikte alınması gereken para cezaları bu vergiler ile aynı zamanda karara bağlanarak tebliğ edilir ve aynı zamanda ödenir. Hükmü bulunmaktadır sayılı Kabahatler Kanunu nun 3. Maddesi uyarınca, 4458 sayılı Gümrük Kanunu nun On Birinci Kısmının Vergi Kaybına Neden Olan işlemlere Uygulanacak Cezalar baslıklı ikinci Bölümünde ve Usulsüzlüklere ilişkin Cezalar baslıklı Üçüncü Bölümünde yer alan para cezalarının verilmesi, idari yaptırım kararlarının içeriği, uygulanması, tebliği, yasal başvuru süreleri ve başvuru yolları, kesinleşmesi, tahsili, zamanaşımı ve idari para cezalarının Genel Bütçeye gelir kaydedilmesi hususlarında, 1/6/2005 tarihinden itibaren, 5326 sayılı Kanunun genel hükümlerinin uygulanması gerekmektedir sayılı Kanunun Soruşturma Zamanaşımı baslıklı 20 nci maddesinde; zamanaşımı süresinin, kabahate ilişkin tanımdaki fiilin islenmesiyle veya neticesinin gerçekleşmesiyle islemeye başlayacağı, kabahati oluşturan fiilin aynı zamanda suç oluşturması halinde suça ilişkin dava zamanaşımı hükümlerinin uygulanacağı, nispi para cezalarında zamanaşımının 8 yıl, maktu para cezalarında zaman asımının; 183

4 a) Yüzbin Türk Lirası veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde beş yıl, b) Ellibin Türk Lirası veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde dört yıl, c) Ellibin Türk Lirasından az idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde üç yıl, Olduğu, Yerine Getirme Zamanaşımı baslıklı 21 inci maddesinde de; zamanaşımı süresinin, kararın kesinleşmesi tarihinden itibaren islemeye başlayacağı, kanun hükmü gereği olarak idari yaptırımın yerine getirilmesine başlanamaması veya yerine getirilememesi halinde zamanaşımının islemeyeceği, Belirtilmiştir. Buna göre, 5326 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmü gereğince idari yaptırım kararlarına ilişkin zamanaşımı süreleri anılan Kanunun 20 nci (Soruşturma Zamanaşımı) ve 21 inci (Yerine Getirme Zamanaşımı) maddesi hükümlerine tabidir. İdari yaptırım kararlarına karşı kanun yoluna başvurulmaması veya kanun yoluna başvurulması halinde yargılama aşamalarının son bulması neticesinde idari para cezalarının takip edilebilir asamaya gelmesi idari para cezasının kesinleşmesi olarak yer almıştır. Buna göre; a) İdari yaptırım kararına itiraz edilmemesi halinde kararın tebliğ edildiği tarihten itibaren 4458 sayılı Kanunun 242 nci maddesinde belirtilen 15 günlük idari itiraz süresinin bitiminde, b) İdari yaptırım kararına karsı 4458 sayılı Kanunun 242 nci maddesi uyarınca idari itirazda bulunulması halinde itirazın reddine ilişkin kararın tebliğ edildiği tarihten itibaren bu karara karsı idari yargıya başvurma için 2577 sayılı Kanunda belirtilen süre içerisinde idari yargıya başvurulmaması halinde söz konusu sürenin bitiminde, c) 1- İdari itirazın reddedilmesi üzerine idari yargıya başvurulması halinde; yargı kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren söz konusu yargı kararına bir üst mahkeme nezdinde başvuru yapılması için gerekli olan 30 günlük sürenin bittiği tarihte; 184

5 2- İdari yargı kararına karsı bir üst mahkeme nezdinde başvuru yapılmışsa başvuru üzerine verilen kararın tebliğ edildiği tarihten itibaren kararın düzeltilmesi talebinde bulunulması için gerekli olan 15 günlük sürenin bitiminde, 3- Süresi içinde idari yargı kararının düzeltilmesi talebinde bulunulması halinde idare lehine verilen kararın tebliğ edildiği tarihte, Kesinleşmektedir sayılı Kanunda idari para cezalarının ödeme süresine ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir sayılı Kanunun 3 ncü maddesinin sekizinci fıkrasının (a) bendi; Gümrük vergileri deyimi, ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü ifade eder. 198 inci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesi; 69 uncu madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, yapılan kontrol ve denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen gümrük vergileri ile işlemleri daha sonra yapılmak üzere teslim edilen eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin, yükümlüye tebliğ edildiği tarihten itibaren on beş gün içinde ödenmesi zorunludur 232 nci maddesinin birinci fıkrası, Bu Kısmın ikinci Bölüm hükümlerine göre gümrük vergileri ile birlikte alınması gereken para cezaları bu vergiler ile aynı zamanda karara bağlanarak tebliğ edilir ve aynı zamanda ödenir. Hükümlerini amirdir. Dolayısıyla gümrük vergileri ile birlikte alınması gereken para cezalarının ödeme süresi 15 gündür. Gümrük vergileri ile birlikte alınması gerekmeyen para cezalarının ise 21/7/1953 tarih ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun un 37 nci maddesi gereği ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, 4458 sayılı Kanunun 234 ncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bendi ile ikinci, dördüncü ve besinci fıkralarında, 235 nci maddesinde, 236 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan para cezalarının ödeme süresi 15 gün; 236 ncı maddesinin ikinci fıkrasında ve 237, 238, 239 ve 241 nci maddelerinde yer alan para cezalarının ödeme süresi ise 1 aydır. 185

6 II-C) Gümrük Mevzuatında Zamanaşımına uğramış vergilere ilişkin düzenleme ve Yargı Kararları ile karşılaştırılması: Konuya ilişkin olarak tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tahsilât Genel Tebliğinde; yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen ancak, üç yıl içinde tahakkuk ettirilmeyen gümrük vergilerinin, bu süre dolduktan sonra ilgilisinden istenilemeyeceği, gümrük yükümlülüğünün doğduğu olayla ilgili olarak dava açılmasının zaman aşımını durduracağı, gümrük vergilerinin ceza gerektiren ve zamanaşımı daha uzun olan bir fiile ilişkin olması ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve diğer ceza kanunları uyarınca mahkemeye intikal ettirilmiş olması durumunda, ceza davasının sonuçlanması beklenilmeksizin gelir eksiğinin ilgili kanunlarda belirlenmiş olan yeni zamanaşımı süreleri içerisinde takip ve tahsil edilmesi gerektiği bildirilmiştir. Tebliğ edilen gümrük vergilerine karşı ilk derece mahkemesinde dava açılmasının tahsilât takibini durduracağı, ilk derece mahkemesince yükümlü aleyhine verilen karara karşı itiraz veya temyize gidilmesi halinde yürütmeyi durdurma kararı verilmediği sürece tahsilâtı durdurmayacağı bilinmelidir. Üç yıllık tahakkuk zamanaşımı süresi, gümrük vergileri ve bunlara bağlı gecikme zammı oranında faiz ve gecikme zammı gibi fer iler için geçerli olacaktır. Yine Tahsilat Genel Tebliğinde; vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak para cezalarında tahakkuk zamanaşımı süresinin, 5326 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde belirtilen ve kabahate ilişkin tanımdaki fiilin işlenmesi veya neticesinin gerçekleşmesinden itibaren sekiz yıl, usulsüzlüklere ilişkin cezalarda ise zamanaşımı süresi üç yıl olduğu, zamanaşımına uğramış gümrük vergilerini ve para cezalarını yükümlünün ödemek istemesi durumunda, ilgili beyanname üzerine buna ilişkin not girilerek tahsilât işlemleri tamamlanacağı, 2011/11 sayılı Genelgede ise; Diğer taraftan, vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak para cezalarında gümrük vergileri tahakkuk zamanaşımına uğramış olsa dahi bu vergilere ait para cezalarının 5326 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde belirtilen zamanaşımı süreleri içinde tahsil edilmesi gerekmektedir. Denilmektedir. Burada, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 102 nci maddesinde yer alan Zamanaşımından sonra mükellefin 186

7 rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur. hükmü çerçevesinde tahakkuk zamanaşımı dolan beyannameler için yapılan ödemelerin kabul edilmesi, 6183 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin sadece tahsil zamanaşımına uğramış vergiler için düzenlenmiş bir hüküm olduğu tahakkuk zamanaşımına uğramış bir verginin istenemeyeceği anlaşılmalıdır. Zamanaşımına uğramış bir borç, ifa edilebilen, fakat dava edilemeyen eksik borç haline dönüşmektedir. Zamanaşımına uğramış bir borcun yerine getirilmesi geçerli bir ifa sayılmakta ve bu nedenle sebepsiz zenginleşmeye konu olmamaktadır. Dolayısıyla, zamanaşımı kavramı hak düşürücü süreden farklı niteliktedir. Zamanaşımı borçluya bir def i hakkı vermektedir ve lehine olan tarafından ileri sürülmedikçe, hakim tarafından re sen dikkate alınmamaktadır. Hak düşürücü süreler ise itiraz niteliğinde olduğundan hakim tarafından kendiliğinden göz önünde tutulmaktadır. Tahakkuk zamanaşımına uğramış gümrük vergileri açısından Gümrük Kanununun 197 maddesindeki 3 yıllık süre sınırı olması nedeniyle Tahsilat Genel Tebliğinde de istenemeyeceği belirtilmiştir. Dolayısıyla tahakkuk zaman aşımın uğramış gümrük vergilerinin hak düşürücü niteliği bulunmaktadır. Konuya ilişkin yargı kararlarını incelediğimizde, Danıştay 7. Dairesinin zamanaşımına uğraması nedeniyle alınması olanaklı olmayan vergilere dayanılarak ceza uygulanamayacağı hakkındaki tarihli Kararında; Gümrük Kanunun 197 nci maddesine göre, yapılan denetimler sonucunda hiç alınmadığı ya da noksan alındığı tespit edilen vergilere ilişkin tebligatın gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içerisinde yapılması gerekiyorsa da; gümrük yükümlülüğünü doğuran olayla ilgili olarak, sözü edilen süre içerisinde dava açılması halinde, zamanaşımının durduğu sürece veya davanın sonuçlanmasından sonra kalan süre içerisinde tahakkuk işlemi yapılarak mükellefine tebliğ edilebileceği gibi, gümrük vergileri alacaklarının ceza uygulanmasını gerektiren bir fiile ilişkin olması durumunda da, tahakkukun suçun tabi olduğu zamanaşımı süresi içerisinde yapılması olanaklı bulunduğu, öte yandan 4458 sayılı Gümrük Kanununun 234 üncü maddesi uyarınca para cezası kararı alınabilmesi için, öncelikle, ortada, alınması gereken bir verginin bulunması gerektiği, olayda; davacı şirket adına alınan ceza kararlarına konu para cezalarının 187

8 dayanağını oluşturan vergilere ilişkin tebligatın, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıllık zamanaşımı süresi geçirildikten sonra yapılmış olması ve davalı idarece de, beyanname nedeniyle, tahakkuk zamanaşımı süresi içerisinde zamanaşımını durduracak idari dava veya ceza davası açıldığı ya da gümrük yükümlülüğünü doğuran olayın ceza uygulanmasını gerektirmesi nedeniyle ilgililer hakkında açılmış bir ceza davasının varlığı konusunda herhangi bir bilgi ve belgenin sunulmamış bulunması karşısında; zamanaşımına uğraması nedeniyle alınması olanaklı olmayan vergilere dayanılarak ceza uygulanmasının hukuka uygun olmayacağına karar verilmiştir. III-Sonuç: Tahsilat Genel Tebliğinde vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak para cezalarında tahakkuk zamanaşımı süresinin, 5326 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde belirtilen ve kabahate ilişkin tanımdaki fiilin işlenmesi veya neticesinin gerçekleşmesinden itibaren sekiz yıl, usulsüzlüklere ilişkin cezalarda ise zamanaşımı süresinin üç yıl olduğu, zamanaşımına uğramış gümrük vergilerinin ve para cezalarının yükümlünün ödemek istemesi durumunda, ilgili beyanname üzerine buna ilişkin not girilerek tahsilât işlemleri tamamlanacağı, 2011/11 sayılı Genelgede ise; vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak para cezalarında gümrük vergileri tahakkuk zamanaşımına uğramış olsa dahi bu vergilere ait para cezalarının 5326 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde belirtilen zamanaşımı süreleri içinde tahsil edilmesi gerektiği bildirilmiştir. Buna karşın, Danıştay 7. Dairesinin verdiği kararlarda; para cezası kararı alınabilmesi için, öncelikle, ortada alınması gereken bir verginin bulunması gerekmekte olduğu, zamanaşımına uğraması nedeniyle alınması olanaklı olmayan vergilere dayanılarak ceza uygulanmasının hukuka uygun olmayacağı değerlendirmesi yanında, Gümrük İdarelerince zaman aşımına uğramış gümrük vergilerine ilişkin, para cezaları zamanaşımının daha uzun sürelere sahip olduğu ve 2011/11 sayılı Genelge emri düşünülerek düzenlenecek bir ceza kararının, yargı mercileri nezdinde dava konusu yapılması halinde iptal edileceği bilinmeli ve yargı kararları çerçevesinde gümrük mevzuatında yeni düzenlemeler yapılması gerektiği düşünülmelidir. 188

9 MALİ KAYNAKÇA Danıştay 7. Dairesi ( ) Tarihli Kararı. Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü ( ) 2011/11 sayılı Genelge Gümrük Müsteşarlığı. Tahsilat İşlemleri Gümrük Genel Tebliği (Seri No:1). Ankara: Resmi Gazete (27913) T.C. Yasalar ( ).4458 sayılı Gümrük Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (23866 sayılı) T.C. Yasalar ( ) 5326 sayılı Kabahatler Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25772) T.C. Yasalar( ) 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun. Ankara: Resmi Gazete (8469) 189

10 190