SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİ HAKKINDA ÇALIŞMA RAPORU

Transkript

1 ESKİŞEHİR SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI MEVZUAT ARAŞTIRMA KOMİSYONU Rapor Sıra No : Mesleki-002 SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİ HAKKINDA ÇALIŞMA RAPORU BÖLÜM BAŞLIKLARI 1-DAMGA VERGİSİ ÖDENMEYEN SÖZLEŞMELER GEÇERLİ MİDİR? 2-DAMGA VERGİSİNİ KİM ÖDER? 3-DAMGA VERGİSİ NE ZAMAN ÖDENİR? 4-DAMGA VERGİSİ NASIL HESAPLANIR? 5-SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİYLE İLGİLİ OLARAK DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR? A- DÜZENLENEN SÖZLEŞMENİN SAYISI B- SÖZLEŞME SÜRESİ C- SÖZLEŞME SÜRESİNİN KENDİLİĞİNDEN UZAMASI 6-EKLER 1- TÜRMOB GENELGE 2005/3 2- Makale-Mahmut Tayyar ERGÜL (Vergi Denetmeni,Vergi Uygulama Müd.V.) MESLEK MENSUPLARININ MÜKELLEFLERİ İLE İMZALADIKLARI SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN DAMGA VERGİSİNDEN KAÇINMA YOLLARI 3- Makale-Serkan Başar KENDİLİĞİNDEN UZAYAN KİRA SÖZLEŞMELERİNİN DAMGA VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU 1- DAMGA VERGİSİ ÖDENMEYEN SÖZLEŞMELER GEÇERLİ MİDİR? Damga vergisi alacağının doğması için belli bir hukuki işlemle ilgili kağıdın eksiksiz olarak tekemmül etmiş olması gerekir. (Örneğin ihale kararları) Kağıt eksiksiz olarak tekemmül ettikten sonra muamelenin feshedilmiş olması vergilemeyi etkilemez. Damga Vergisi,Ticari ve Medeni işlemlerle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar dolayısıyla alınır.kağıt düzenlenmemişse vergileme yapılmaz. Bazı akitlerin sıhhati,kanunen belli şekillere uyularak yapılmasına bağlı tutulmuştur.bu şekle uyulmadığında,akit geçerli sayılmaz.(örneğin gayrimenkul rehni,kefalet senedi,poliçe ve emre muharrir senetlerin geçerliliği Türk Ticaret Kanununda gösterilmiş şartlar dahilinde düzenlenmiş olmaları ile mümkündür.) Bütün bu hallerde ve çoğaltılabilecek diğer örneklerde,kağıdın kanuni şekil şartlarına uyulmadan düzenlenmiş olması,damga vergisi mükellefiyetini etkilemez.çünkü kağıt kanuni şartlara uymadığı hallerde de

2 gene bir hususu ispat veya belli etmeye yarayacak niteliği kazanmıştır. (Örneğin TTK 688.maddesine göre emre muharrer bir senet metninde bono veya emre muharrer senet kelimesinin yazılı olmaması emre muharrer senet olma niteliğini kaybettirir.fakat bu hal kağıdın ad ve senet sayılmasını önlemez.yani bu durumda da kağıt,bir hususu ispat ve belli etme niteliği taşıma devam eder.yalnız,mahiyet değiştireceği için emre muharrer senet olarak değil,adi senet olarak vergilendirme durumu tayin edilmek gerekir. Damga vergisinin ödenmemesi veya eksik ödenmiş olması,kağıdın ve akit işlemin sıhhatini etkilemez.akitlerde yazılı şekil,ispat aracı veya sıhhat şartıdır. Sıhhat şartı olarak aranmadığı hallerde akitler sözlü olarak da yapılabilir.bu hallerde yazılı şekle başvurulup kağıt düzenlenmesi,ispat bakımından önem taşır.kağıdın Damga vergisinin ödenmemesi ise,ispat aracı olma nitelik ve gücünü ortadan kaldırmaz veya zayıflatmaz. Yazılı şeklin akitlerde sıhhat şartı olarak arandığı hallerde de durum aynıdır.akit,kanunen aranan şartlarına uymakla tamam olur.damga vergisinin ödenmemiş olması,akdin geçerliliğine hiçbir etki yapmaz.sadece damga vergisinin cezası ile birlikte alınması gerekir. 2- DAMGA VERGİSİNİ KİM ÖDER? Veysi Seviğ - 27 Temmuz Dünya Damga Vergisi Yasası'nın 3'üncü maddesi uyarınca bu verginin mükellefi, kağıtları imza edenlerdir. Bazı hallerde damga vergisine tabi olan kağıtlarla ilgili olarak, verginin bir tarafça üstlenileceği yönünde sözleşmelere özel hükümler konulmakta, bunun sonucunda damga vergisinin ödenmemesi halinde mevcut özel hüküm çerçevesinde diğer tarafın sorumlu olacağı ifade edilmektedir. Oysa Vergi Usul Yasası'nın 8'inci maddesi hükmü gereği olarak "Vergi kanunlarıyla kabul edilen haller müstesna olmak üzere, mükellefiyete veya vergi sorumluluğuna müteallik özel mukaveleler vergi dairelerini bağlamaz." Gerçekte gerek mükellefiyet gerekse sorumlulukla ilgili esaslar vergi yasaları ile belli edilir. Vergi yasaları ile belli edilen haller dışında mükellef veya sorumluların, bunları özel mukavelelerle değiştirmeleri, mükellef ve sorumlu sıfatından doğan görevleri başkasına aktarmaları mümkün değildir. Eğer bu tarz bir mukavele yapılmışsa bu, vergi dairesini bağlamaz. Vergi uygulaması bakımında geçerlilik taşımaz. Diğer yandan söz konusu yasanın 24'üncü maddesi uyarınca "Vergiye tabi kağıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması lazım gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakkı olmak

3 üzere kağıtları ibraz edenler sorumludur." Yasal düzenleme gereği "Birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamında imza edenler müteselsilen sorumludurlar. Bunlar arasında vergiden müstesna olanların bulunması damga vergisinin noksan ödenmesini gerektirmez. "Bu bağlamda" damga vergisinden muaf kuruluşlarca kişilerin "Damga Vergisine Tabi Kağıtları" belirleyen (1) sayılı tabloda yer alan işlemleriyle ilgili olarak düzenlenen ve sadece bu kurumların imzasını taşıyan kağıtlara ait verginin tamamı kişiler tarafından ödenir. Ancak yine yasal düzenleme gereği olarak "bu bağıtlara ait verginin hiç ödenmemesi veya noksan ödenmesi halinde vergi ve cezanın tamamından kişilerle birlikte kurumlar müteselsilen sorumludurlar." (Damga Vergisi Yasası Madde: 24) Mevcut yasal düzenlemeden de anlaşılacağı üzere kağıt üzerinde yer alan imza sahiplerinin tamamı damga vergisinden müteselsilen sorumlu olmaktadırlar. Burada bir başka özellik de kağıdı imzalamaları nedeniyle mükellef durumunda olan kişiler aralarında vergilerin paylaşılmasına ilişkin olarak yaptıkları sözleşmelerin geçerli olmayacağıdır. Bir başka anlatımla bu tür sözleşmeler vergi idaresi açısından bir önem taşımamaktadır. Dolayısıyla Vergi Usul Yasası'nın 8'inci maddesinde de hükme bağlandığı üzere damga vergisinin mükellefleri arasında yapılan sözleşmelerin vergi dairesi tarafından yapılacak tarhiyatlarda gerekçe olarak gösterilmesi imkanı bulunmamaktadır. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu Madde 03: Mükellef Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder. 3- DAMGA VERGİSİ NE ZAMAN ÖDENİR? 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu uyarınca Sözleşmenin düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde ödenir. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu Madde 22: Makbuz karşılığı ödemelerde ödeme zamanı ( tarih ve (3) mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5281 sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişen ve tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren şekli.) Makbuz karşılığı ödemelerde Damga Vergisi;

4 a) Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisi, ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar (1) vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenir. b) (a) bendi dışındaki hallerde, kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde ödenir. 4- DAMGA VERGİSİ NASIL HESAPLANIR? Sözleşmede yazılı bulunan tutar üzerinden (KDV hariç tutar) binde 7,5 Damga Vergisi ödenir. (KDV hariç Tutar x binde 7,5 x İmzalanan sözleşme sayısı ) DANIŞTAY Yedinci Daire Esas No : 1997/02496 Karar No : 1998/00669 ÖZET: Damga vergisi matrahının sözleşmede belirtilen bedel (kıymet bedeli) olması nedeniyle, bu bedele katma değer vergisinin, ilave edilmesi suretiyle bulunan yeni bedelin iş bedelini oluşturmadığı, dolayısıyla bu bedel üzerinden damga vergisi tarhiyatı yapılamayacağı hk. 5- SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİYLE İLGİLİ OLARAK DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR? A- DÜZENLENEN SÖZLEŞMENİN SAYISI 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu Madde 05: Kağıt nüshalarının birden fazla olması Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabidir. Şu kadar ki, poliçe ve emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabi tutulur. T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü Tarih : 10/05/2005 Sayı : B.07.0.GEL.0.62/ / Sözleşmenin binde 7,5 nispetinde damga vergisine tabi tutulması, ayrıca söz konusu sözleşmenin 1 den fazla düzenlenmesi halinde her nüshanın ayrı ayrı damga vergisine tabi tutulması gerekir.

5 TÜRMOB 2005/3 GENELGESİ (bakınız Ekler bölümü) Sözleşmelerin BİR ASIL olarak düzenlenmesi ve müşteriye sözleşmenin onaylı ve ASLI GİBİDİR kaşesini taşıyan bir fotokopisinin verilmesi, düzenlenecek sözleşmelerde yer alan...işbu sözleşme 2 Nüsha düzenlendi ibaresinin üstü çizilerek...işbu sözleşme BİR ASIL olarak şeklinde değiştirilmesi halinde vergi sadece bir defa ödenmiş olacaktır. (KDV hariç Tutar x binde 7,5) DANIŞTAY Yedinci Daire Esas No : 1997/02771 Karar No : 1999/00973 ÖZET:Kağıtların, imzasız suretlerinin damga vergisine tabi olmadığı hk. YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ E. 2001/7808 K. 2001/8353 T * FOTOKOPİ OLARAK İBRAZ EDİLEN BELGE ( Belge Üzerinde Gerekli Araştırma Yapılmadan Davanın Reddine Karar Verilmesinin Yanlış Olması ) KARAR ÖZETİ : Mahkeme, dayanılan bu fotokopi belgenin aslının davacılarca ibraz edilememesi nedeniyle davanın reddine karar vermiş, hükmü davacılar vekili temyize getirmiştir. Davacıların davada dayandıkları belge fotokopidir. Ancak davacılar bu belgenin aslının davalı Ahmet'in elinde olduğunu ve onun ibraz etmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir tarihli ve dosyada fotokopisi bulunan belgenin incelenmesinde davacılar ile davalı Ahmet arasında düzenlendiği ve bir nüsha yazılarak aslının davalı Ahmet'te kaldığı, fotokopilerinin ise davacı kardeşlerine yazıldığı ve adı geçenlerce imzalanmış olduğu görülmektedir. Bir davada taraflardan hiçbiri; karşı yanın davayı kazanması için kendi aleyhine ve onun lehine olan bir kanıtı göstermeye zorlayamaz. Davacı ve davalı, dayandıkları kanıtlarını kendileri ibraz zorundadırlar. Ancak Usul Kanunumuz 326 ve izleyen maddelerinde senetler açısından, çeşitli olasılıkları göz önüne alarak bu kuralın bazı ayrıklarına yer vermiş ve 326. maddede sayılan belgeleri, bir tarafı kendi aleyhine bile olsa mahkemeye vermekle yükümlü kılmıştır. Anılan bu maddenin 3. bendine göre, mahkemeye sunulması zorunlu belgelerden biri de "iki taraf için müşterek olan muamele ve menfaatlere müteallik tanzim olunan vesikalar" dır. Davada dayanılan belge de bu niteliktedir. Bir tarafın dayandığı ve mahkemeye sunulmasını istediği belgenin karşı tarafın elinde olması ve bu tarafın da belgenin elinde olmadığını bildirmesi yani inkar etmesi durumunda, sorunun nasıl çözümlenmesi gerektiği hususu

6 331. maddede hükme bağlanmış bulunmaktadır. Somut olayda, yukarıda da açıklandığı üzere, davacılar fotokopisini sundukları davalılarla aralarındaki ilişkiye ait sözleşmeye dayandıklarına, bu fotokopi belgeden de, tek nüsha düzenlendiğinin ve aslının davalı Ahmet'te kaldığının, fotokopilerinin ise davacılara verildiğinin yazılı bulunduğunun anlaşılmasına göre, mahkemece uyuşmazlığın belirtilen HUMK'nun 326, 331 ve izleyen maddeleri çerçevesinde araştırma ve inceleme yapılarak ve davalıların savunmaları da gözönünde tutulmak suretiyle çözümlenmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiştir B- SÖZLEŞME SÜRESİ Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir Ücretlerinin Esasları Hakkında Yönetmelik Madde 14: Ücret sözleşmesi kapsamı Ücret sözleşmeleri münferit ya da süreli olarak yapılabilir. Süreli sözleşmelerin en az bir yıllık olması şarttır. Sözleşmeler; ait oldukları işlemleri ve bunlara ait süreleri kapsayıp; diğer işlem ve sürelere uygulanamaz. Bu durumda, yeni sözleşme yapılması gerekir.ücret sözleşmelerine; ücrete mahsuben avans verileceğine, iş sahibi adına yapılacak giderlerin sonradan iş sahibinden tahsil edileceğine ve sair hususlara dair özel hükümler konulabilir. C- SÖZLEŞME SÜRESİNİN KENDİLİĞİNDEN UZAMASI Sözleşmenin kendiğinden uzaması halinde (yani her yıl yeniden sözleşme düzenlemek yerine) sözleşmesi süresinin bitimine 15 gün kala hiçbir itirazda bulunulmaması durumunda sözleşme kendiliğinden uzar. Hükümlerinde buna benzer ifadeler bulunan sözleşmelerde sürenin uzatılması değil kendiliğinden uzaması söz konusudur. Bu durumda yeni bir kağıt düzenlenmesine gerek olmadığı için ayrıca bir damga vergisi hesaplanmasına da gerek yoktur. Maliye Bakanlığı da verdiği birçok özelgede yeni bir kağıt düzenlenmeden veya ayrı bir şerh ve mektupla uzadığı belirtilmeyen Sözleşme ve kira sözleşmelerinde damga vergisi hesaplanmayacağını belirtmiştir. (bakınız Ekler bölümünde yer alan Vergi Denetmeni, Vergi Uygulama Müdür V.sayın Mahmut Tayyar ERGÜL ün ve Serkan Başar ın Makalesi) EKLER 1

7 YMM ve SMMM ODASI BAŞKANLIKLARI NA GENELGE 2005/3 Ankara, 01384/ Konu : Damga Vergisi Konusunda Meslek Mensuplarımızın Dikkat Etmesi Gereken Hususlar Odalarımızdan ve meslek mensuplarımızdan gelen talepler doğrultusunda, Damga Vergisinin Uygulanması konusunda çeşitli tereddütler doğduğu anlaşılmaktadır Sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile Damga Vergisi uygulamasına yönelik önemli değişiklikler yapılmıştır. Damga Vergisi Uygulanması konusunda meslek mensuplarımızın dikkat etmesi gereken hususlar şu şekildedir; 5281 sayılı Kanun ile 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununda yapılan değişiklik ile pul yapıştırmak suretiyle ödenen vergi yürürlükten kaldırılmıştır. Damga Vergisinin beyanname verilmek suretiyle ödenmesi konusunda 43 seri numaralı Genel Tebliğde ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. Meslek mensuplarımızı yakından ilgilendiren aşağıdaki konularda açıklama yapılması gereksinimi doğmuştur. I-MESLEKİ KONULARDA MÜŞTERİLER İLE YAPILACAK SÖZLEŞMELER 1-03/01/1990 Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Serbest Muhasebeci,Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24. Maddesine göre; meslek mensuplarımızın verecekleri hizmetler için sözleşme yapmaları zorunludur. Bu zorunluluğa riayet etmeyen meslek mensuplarımız hakkında disiplin kovuşturması yapılmaktadır Sayılı Damga vergisi Kanununa ekli (1) Sayılı Tabloda; I-Akitlerle ilgili Kağıtlar başlığının altında yer alan, 1.Mukavelenameler, taahhütler ve temliknameler, a)-belli parayı ihtiva edenler (Binde 7,5) oranında Damga Vergisine tabidir. 3-Aynı Kanunun 5. Maddesi ise aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Kağıt nüshalarının birden fazla olması: Madde 5 - Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabidir. Şu kadar ki, poliçe ve emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabi tutulur. TÜRMOB tarafından bastırılan ve odalarımız tarafından satışı yapılan sözleşmeler BİR ASIL BİR SURET şeklinde dizayn edilmiştir. Yukarıda belirtilen 5. Madde metninden de anlaşılacağı üzere, meslek mensuplarının müşterileri ile yapacakları sözleşmeyi birden fazla nüsha yapmaları ve bir suretini müşteriye vermeleri halinde her nüsha için ayrı ayrı

8 aynı miktarda Damga Vergisi ödenmek mecburiyeti doğacaktır. Bu nedenle, yukarıda söz konusu edilen sözleşmelerin BİR ASIL olarak düzenlenmesi ve müşteriye sözleşmenin onaylı ve ASLI GİBİDİR kaşesini taşıyan bir fotokopisinin verilmesi, düzenlenecek sözleşmelerde yer alan...işbu sözleşme 2 Nüsha düzenlendi ibaresinin üstü çizilerek...işbu sözleşme BİR ASIL olarak şeklinde değiştirilmesi halinde vergi sadece bir defa ödenmiş olacaktır. 4- Damga Vergisi Kanununda yapılan değişiklikle serbest meslek erbabı olarak damga vergisi açısından Sürekli Mükellefiyeti olmayan biz meslek mensuplarımıza işlemlerin yani sözleşmenin tanziminden sonra 15 gün içinde damga vergisi beyannamesi ile beyan edilerek aynı süre içinde ödeme yükümlülüğü getirilmiştir.(damga Vergisi Beyannamesi Ayrıca Damga Vergisine Tabi değildir) Örneğin:Hizmet süresi 01/01/ /12/2005 tarihi olarak düzenlenen bir sözleşme 20/02/2005 tarihinde imza edilmiş ise; bu sözleşmeye ait Damga Vergisi 05/03/2005 tarihine kadar beyan edilip aynı sürede ödenmesi gerekmektedir II- E- BEYANNAME UYGULAMASI Vergi Usul Kanunu 340 numaralı Genel Tebliğ ile uygulaması ihtiyari olarak başlatılan E-Beyanname için aşağıdaki sözleşmeler ve taahhütnamelerin yapılması gerekmektedir. EK 1 : ELEKTRONİK BEYANNAME GÖNDERME TALEP FORMU VE TAAHHÜTNAMESİ EK 2 : ELEKTRONİK BEYANNAME GÖNDERME ARACILIK YETKİSİ TALEP FORMU VE TAAHHÜTNAMESİ EK 3 : ELEKTRONİK BEYANNAME ARACILIK VE SORUMLULUK SÖZLEŞMESİ EK 4 : ELEKTRONİK BEYANNAME ARACILIK SÖZLEŞMESİ Yukarıda belirtilen Taahhütname ve Sözleşmeler Damga Vergisine Tabi değildir. Bilgi edinilmesi ve gereğinin yapılması rica olunur. Saygılarımızla Nail SANLI GENEL SEKRETER 2 Mahmut Tayyar ERGÜL Vergi Denetmeni Vergi Uygulama Müdür V. MESLEK MENSUPLARININ MÜKELLEFLERİ İLE İMZALADIKLARI SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN DAMGA VERGİSİNDEN KAÇINMA YOLLARI

9 Tarih: I- GİRİŞ 3568 sayılı (1) sayılı Kanun a göre yetki almış meslek mensuplarının (SM- SMMM) Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24. maddesine göre; meslek mensupları Defter Tutmak ve Süreklilik arz eden hizmetlerinde sözleşme yapılması zorunludur. Bu zorunluluğa riayet etmeyen meslek mensupları hakkında ise bağlı bulundukları odalar tarafından disiplin soruşturması yapılması gerekmektedir. Meslek mensupları tarafından verilen muhasebe hizmetinin devamlılık arz ettiği ücret dışındaki hükümlerinin aynı kalmak şartı ile uzun süreli devam ettiğinden yenilenmeksizin kendiliğinden yürürlükte olup hükümlerinden yararlanılabilmektedir sayılı (2) sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile damga vergisi uygulamasına yönelik önemli değişiklikler yapılmıştır. Damga vergisinde yapılan değişiklikle pul yapıştırmak suretiyle ödeme şekli yerine beyanname vermek suretiyle ödeme şekline geçilmiştir. Konuyla ilgili olarak da 43 Seri No.lu (3) Damga Vergisi Genel Tebliği yayımlanmıştır. Makalemizin konusu yürürlükte bulunan kanun ve tebliğler çerçevesinde meslek mensuplarının mükellefleri ile sözleşmelerde nelere dikkat ederek damga vergisinden kaçınabilecekleri oluşturmaktadır. II- YASAL MEVZUAT 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu nun 1. maddesinde damga vergisine tabi kağıtlar teriminin yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen işaret koymak suretiyle düzenlenen veya herhangi bir hususu ispat veya imza yerine geçen işaret koymak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için edilebilecek olan belgeleri ifade edeceği, aynı Kanun un 2. maddesinde de vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerin de damga vergisine tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu na ekli 1 sayılı Tabloda; 1- Akitlerle İlgili Kağıtlar başlığı altında yer alan; 1. Mukavelenameler, taahhütler ve temliknameler, a) Belli parayı ihtiva edenler (binde 7,5) oranında damga vergisine tabidir.

10 3- Aynı Kanun un 5. maddesi ise aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Kağıt Nüshalarının Birden Fazla Olması: Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı miktar ve nispette damga vergisine tabidir... Meslek mensuplarının mükellefleri ile yapacakları ile yapacakları sözleşmeleri bir den fazla nüsha halinde yapmaları halinde ayrı ayrı aynı miktarda damga vergisi ödemek mecburiyeti doğacaktır. Bu nedenle söz konusu sözleşmelerin Bir Asıl olarak düzenlenmesi halinde sadece bir defa ödenmiş olacaktır. Belirli süreli olarak düzenlenen sözleşmelerde (Asgari Ücretin Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre en az 1 yıllık olması şarttır.) süre bitiminden önce taraflardan birinin diğerine ihbarda bulunmaması ve sebeple sözleşme süresinin otomatik olarak uzaması halinde, herhangi bir belge düzenlenmediği veya sözleşmeye bu hususta ayrıca şerh konulmadığından damga vergisi alınmasına imkan yoktur. Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 26. maddesine göre taraflar haklı nedenlerle veya karşılıklı rızaları ile aralarındaki sözleşmeyi her zaman feshedebilirler. Bu takdirde alınmış olan defter ve belgeler sahiplerine geri verilir. Tarafların tazminat hakları genel hukuk kurallarına tabidir. Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Samsun Vergi Dairesi Başkanlığı na verilen tarih ve sayılı görüşünde Meslek mensuplarının muhasebe hizmeti verdiği mükellefler ile düzenlediği sözleşmelerin uygulama süresi içinde ücretin artma durumunda, sözleşme hükümlerini değiştiren herhangi bir kağıt (makam oluru, ek sözleşme vb.) düzenlenmesi halinde ücret artışı üzerinden binde 7,5 nispetinde damga vergisi hesaplanması gerekir. Ancak, bu kabil ücret artışı ile ilgili olarak ilk sözleşme hükümlerine tesir eden herhangi bir kağıt düzenlenmemesi halinde damga vergisinin aranılmaması gerekir. Söz konusu sözleşmelerin sürelerinin bitmesinden sonra sözleşmeye konulan bir şerhe istinaden sözleşme süresinin uzatılması halinde, şerh sözleşme hükümlerini değiştiren bir belge vasfında olduğundan, süresi uzayan bu sözleşmelerden yeniden damga vergisi alınması gerekmektedir. Diğer taraftan süre uzatımın gerçekleşmesinden sonra meydana gelen ücret artışlarına ilişkin düzenlenecek kağıdında ayrıca vergilendirilmesi

11 gerekmektedir. III- SONUÇ Muhasebe ve mali danışmanlık hizmeti, işin gereği olarak uzun süreli bir iş olarak karşımıza çıkmakta meslek mensupları tarafından mükellefleri ile her yıl sözleşme yapılması bazı zorluklarla karşılaşılmaktadır. Mükelleflerle imzalanan sözleşmelerin sürelerinin yeni bir sözleşme veya sözleşme yerine geçecek bir kağıt düzenlemeksizin veya mevcut sözleşmede süre uzatımı yönünden bir şerh koyulmaksızın kendiliğinden uzaması durumunda uzayan süreye ilişkin olarak yeniden damga vergisi hesaplanmasına ve beyan edilmesine gerek bulunmamaktadır (1) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (2) tarih ve mükerrer 3 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (3) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. NOT: Bu makale "Yaklaşım Dergisi, Kasım 2006, Sayı: 167" den iktibas edilmiştir. 3 KENDİLİĞİNDEN UZAYAN KİRA SÖZLEŞMELERİNİN DAMGA VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU Serkan BAŞAR Vergi Departmanı, Müdür Yardımcısı Mazars/Denge Denetim YMM A.Ş. E-Yaklaşım, Ocak 2008 I GİRİŞ Bilindiği üzere Türk Vergisi Sistemi içersinde yer alan 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu ile yine bu kanunda belirtilen bazı kağıtların düzenlenmesi vergiye tabi tutulmuştur. Damga Vergisi Kanunun 1. maddesinde kanun ekindeki (I) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu belirtilmiş kira sözleşmeleri de yine (I) sayılı tablo içersinde gösterilmiştir. II KİRA SÖZLEŞMELERİNDE NİSPET Yukarıda da belirttiğimiz üzere kira sözleşmelerine ait damga vergisinin nispeti Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tabloda I. Akitlerle ilgili kağıtlar/a. Belli parayı ihtiva eden kağıtlar/2. Kira mukavelenameleri kısmında sözleşme süresine göre kira bedeli üzerinden binde 1,5 olarak belirlenmiştir. Ancak bu durum sözleşmede kefil imzasının bulunup bulunmasına göre değişmektedir. Çünkü aynı kanunun 6 ıncı maddesinin 2 nci paragrafında Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları takdirde Damga Vergisi en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden alınır. denilmektedir.

12 Bu nedenle Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen muktezalarda da belirtildiği üzere kira sözleşmeleri için üç farklı vergi nispeti ortaya çıkmaktadır. G.İ.B. tarafından verilen tarih ve sayılı özelgede; 1. Sadece kiracı ile kiralayan arasında imzalanan kira sözleşmesine ait damga vergisi; mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 1, 5 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır. 2. Sözleşmenin kiracı ile kiralayan yanı sıra adi kefil tarafından da imzalanması halinde, söz konusu kira sözleşmesine ait damga vergisi, mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 9 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır. 3. Sözleşmenin kiracı ile kiralayan yanı sıra müteselsil kefil veya müşterek borçlu tarafından da imzalanmış olması halinde, söz konusu kira sözleşmesine ait damga vergisi, mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 7, 5 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır. denilmektedir. 1. maddede belirtildiği gibi sadece iki gerçek kişi ya da bir gerçek bir tüzel kişi arasında düzenlenen kira sözleşmelerinde vergi nispeti (I) sayılı tablonun I/A-2 fıkrasına göre binde 1,5 olmalıdır. Çünkü bu tür sözleşmeler iki kişi arasında gerçekleşen ve içinde sadece kiralamaya ait hükümlerin bulunduğu bir sözleşmelerdir. 2. madde belirtilen sözleşme türünde ise kiralayan ve kiracının yanında sözleşmede ayrıca adi kefilin imzası bulunmaktadır. Bu durumda vergi nispetinin binde 9 olarak belirlenmesi gerekir. Çünkü kira mukavelenamesine konan kefalet şerhinin adi kefalet olarak düzenlenmesi halinde, kefalet şerhi asil akitten ayrı müstakil bir işlem, bir hukuki muamele niteliğinde olduğundan mukavele süresine göre kiralama bedelinden hesaplanacak binde 1,5 nispetindeki damga vergisine ilaveten kefalet şerhinden de Kanun un 6.maddesinin birinci fıkrasına göre ve Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-3 fıkrasına istinaden ayrıca binde 7,5 nispetinde damga vergisi alınır.[1] 3. maddede belirtilen müteselsil kefil veya müşterek borçlu kavramlarından anlaşılması gereken ise alacaklının asıl borçluya müracaat etmeden doğrudan kefile başvurma hakkına sahip olduğu kefalet türü olduğudur. Kira mukavelesine konan kefalet şerhinin müteselsil kefil veya müteselsil kefil ve müşterek borçlu sıfatıyla konulması halinde, kefalet şerhi asıl akitle

13 birbirine bağlı ve bir asıldan doğma akit işlemler mütalaa edildiğinden, kağıtta yer alan akit ve işlemler içersinde en yüksek vergi alınmasını gerektiren tutarın dikkate alınması suretiyle yapılacaktır.[2] Yani içersinde bu tür kefalet bulunan kira sözleşmeleri için dikkate alınması gereken vergi nispeti Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-3 fıkrası gereğince binde 7,5 olmalıdır. III KİRA SÖZLEŞMELERİNİN KENDİLİĞİDEN UZAMASI VE UZATILMASI ARASINDAKİ FARK a) Sözleşmenin süresinin uzatılması : 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu nun 2. maddesinde Vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de Damga Vergisine tabidir. denilmektedir. Bu madde özellikle belirtilen husus değişikliklerin mektup ve şerhler ile yapılması halinde yapılan değişikliklerin damga vergisine tabi olacağıdır. Çünkü mektup ve şerhlerle yapılan değişikliklerde önceki sözleşmenin bazı hükümleri değiştirilebilmekte ya da süresi uzatılabilmektedir. Sonuçta mektup ve şerhle yapılan değişiklik ne olursa olsun yeni bir kağıdın düzenlenmesi söz konusu olduğundan bu işlemler sonucunda damga vergisinin doğacağı açıktır. Aynı şekilde bu kanunun 14. maddesi hükümlerine göre de mukavelenamelerin müddetinin uzatılması halinde aynı miktar veya nispette vergi alınır. denilmektedir. Bu maddeden de anlaşıldığı üzere kanun koyucu vergi miktarı açısından mevcut bir mukavelenamenin süresinin uzatılması ile yeni bir mukavelename düzenlenmesi arasında bir fark gözetmemiştir.[3] Ancak bu madde geçen uzatılması kelimesinden de kendiliğinden uzaması değil ayrıca bir kağıtla, şerhle ya da mektupla uzatılma anlaşılmalıdır. Dolayısıyla bu tür uzatılmaya yönelik kağıtlar da damga vergisi konusuna girmektedir. b) Sözleşmenin süresinin uzaması : Yukarıdaki açıklamaların dışında bir çok kira sözleşmesinde ayrı bir madde olarak şu ifade yer almaktadır. Kira sözleşmesi süresinin bitimine 15 gün kala hiçbir itirazda bulunulmaması durumunda sözleşme kendiliğinden uzar. Hükümlerinde buna benzer ifadeler bulunan sözleşmelerde sürenin uzatılması değil kendiliğinden uzaması söz konusudur. Bu durumda yeni bir kağıt düzenlenmesine gerek olmadığı için ayrıca bir damga vergisi hesaplanmasına da gerek yoktur. Maliye Bakanlığı da verdiği birçok özelgede yeni bir kağıt düzenlenmeden veya ayrı bir şerh ve mektupla uzadığı belirtilmeyen kira sözleşmelerinde damga vergisi hesaplanmayacağını belirtmiştir. IV - SONUÇ Sonuç olarak devam eden kira sözleşmelerinde damga vergisi

14 mükellefiyetinin olup olmadığının belirlenmesi için sözleşmenin kendiliğinden mi uzadığının yoksa uzatıldığının mı belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü kendiliğinden uzayan sözleşmelerde ayrı bir kağıt düzenlenmeyip sözleşme hükümlerine göre bir uzama söz konusu olduğundan herhangi damga vergisi hesaplanmasına gerek yoktur. Diğer yandan uzatılan kira sözleşmelerinde ise yeni bir kira sözleşmesi ya da süre uzatımına ilişkin şerh ya da mektup söz konusudur. Dolayısıyla yeni bir kağıt düzenlenmesi mevcut olduğundan bu durumda damga vergi hesaplanması gerekecektir [1] DEĞER Nuri; En Son Şekliyle Damga Vergisi Uygulaması; 2006 [2] DEĞER Nuri; En Son Şekliyle Damga Vergisi Uygulaması; 2006 ESKİŞEHİR SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI MEVZUAT ARAŞTIRMA KOMİSYONU Halim ARI (SM) Selim HANAY (SMMM) Servet ONURLU (SMMM) Hasan ERÖKSÜZ (SMMM) Kadir KODAK (SMMM) Oğuz KIRAL (SMMM) Bekir KIR (SM)