Astım ile daha kaliteli bir yaşam Astım hastaları için faydalı bilgiler. How to live well with Asthma. Du kan leve bra med astma

Transkript

1 Astım ile daha kaliteli bir yaşam Astım hastaları için faydalı bilgiler How to live well with Asthma Information about your Asthma Du kan leve bra med astma Informasjon til deg som har astma Astım okulu Asthma school Astmaskolen

2 İçerik You can read about: Du kan lese om: Astım nedir? Birçok astım hastası, nefes darlığı ve öksürüğe sebep olan etkenlere birbirinden farklı tepki gösterir Akciğerlerin görünümü Astım ve nefes darlığı nedeniyle solunum yollarındaki değişim «Astım ile yaşam» trafik lambasına riayet etmeye benzer Normal bölgede misiniz? (yeşil ışık) «Tehlike» bölgesinde misiniz? (sarı ışık) DUR bölgesinde misiniz? (kırmızı ışık) Astımlı bir çocuğunuz mu var? Astım ile daha iyi bir yaşam Planı What is asthma? People with asthma can react differently to different triggers This is how the lungs normally look This is how your airways change with asthma and breathlessness Living with asthma is like steering through the traffic Are you in the normal zone? Green light? Are you in the warning zone? Yellow light? Are you in the stop zone? Red light? Do you have a child with asthma? Your own «traffic light plan» to live well with asthma Hva er astma? s. 5 Mange med astma reagerer forskjellig på hva en får tung pust og hoste av s. 6 Slik ser lungene ut s.10 Slik vil luftveiene endre seg med astma og tung pust s.11 Å leve med astma er som å ferdes i trafikken s.12 Er du i normal sone (grønt lys)? s.13 Er du i fare sone (gult lys)? s. 20 Er du i stopp sone (rødt lys)? s. 22 Har du et barn med astma? s. 23 Oversiktsplan på hvordan du kan leve bra med astma s. 35 2

3 Önsöz Forword Forord Lovisenberg Diakonale Hastanesindeki çalışmalarımız sırasında, ana dili Türkçe olan astım hastalarımızın hastalıkları hakkında çok az bilgiye sahip olmaları ve ilaçlarını yeterince tanımamaları dikkatimizi çekti. Bunun sebebi genellikle dil ve kültürel farklılıklardır. Bu nedenle yabancı kökenli astım hastaları için bir proje başlattık. Bundan önce Urdu dilinde hazırladığımız kitapçığın başarılı olması sonucunda Sağlık ve Rehabilitasyon Derneğinden aldığımız maddi destek sayesinde Arapça,Türkçe ve İngilizce dillerini içeren bu kitapçığı hazırladık. Projede görev alanlar: Göğüs hastalıkları uzmanı Tor Einar Erikstad Doktor Hany Abou Alam Doktor İmer Önder Slettedal Göğüs hastalıkları fizyoterapisti Hilde Sofie Hamre Göğüs hastalıkları fizyoterapisti Catherine Sandsund Göğüs hastalıkları hemşiresi Elise Austegard Göğüs hastalıkları hemşiresi Nina Engh Göğüs hastalıkları hemşiresi ve Proje Sorumlusu Christine Råheim Borge Projeye katkı ve destekte bulunan herkese teşekkür etmek isteriz. Özellikle de pedagojik danışmanımız Aud Nøttveit e, kültürel tercümanımız olmakla beraber bize en iyi çevirmenleri bulan Chanden Dhirad a ve astımlı çocuklar konusunda bizi bilgilendiren Liv Grethe Kristoffersen a teşekkür ederiz. 3

4 Önsöz Forword Forord Through our work at Lovisenberg Diakonale Hospital we have found that patients coming from minority speaking backgrounds may have little knowledge about their asthma diagnosis and the medicines used in its treatment. This may be partly due to language or cultural differences. Therefore, we began this project for patients with asthma from minority backgrounds.we started with Urdu and therafter were awarded with more funding from «Norwegian Foundation for Health and Rehabilitation» continue adapting the project to Arabic,Turkish and English. Those who have contributed to the project are: Dr.Tor Einar Erikstad, Respiratory Consultant Dr. Hany Abou Alam, Junior Doctor Dr. Imer Slettedal, Junior Doctor Hilde Sofie Hamre, Specialist Respiratory Physiotherapist Catherine Sandsund, Respiratory Physiotherapist Elise Austegard, Respiratory Nurse Specialist Nina Engh, Respiratory Nurse Specialist Christine Råheim Borge, Project Leader, Respiratory Nurse Specialist Thank you to everyone who has contributed to the project with advice and support. A special thank you to Aud Nøttveit, who has been our educational advisor, also to Liv Grethe Kristoffersen, our educational advisor for children with asthma and Chanden Dhirad our Interpretors Service Coordinator who has worked tirelessly to provide culturally appropriate interpretators. Gjennom vårt arbeid ved Lovisenberg Diakonale Sykehus har vi erfart at mange minoritetsspråklige astmapasienter har lite kunnskap om sykdom og medisiner. Årsaken til dette er ofte språk og kulturelle forskjeller. På grunn av dette startet vi prosjekt for minoritetsspråklige astmapasienter. Vi lagde først et hefte om astma til urdutalende mennesker med astma. Resultatene fra arbeidet med urdutalende astmapasienter gjorde at vi fikk penger gjennom Extramidler fra Helse og Rehabilitering for å hjelpe flere minoritetsspråklige astmapasienter. Dette heftet er spesielt tilpasset dere som snakker arabisk, tyrkisk og engelsk. Prosjektgruppen har bestått av: Lungelege Tor Einar Erikstad Lege Hany Abou Alam Lege Imer Slettedal Lungefysioterapeut Hilde Sofie Hamre Lungefysioterapeut Catherine Sandsund Lungesykepeleier Elise Austegard Lungesykepleier Nina Engh Lungesykepleier/prosjektleder Christine Råheim Borge Takk til alle som har gitt oss råd og støtte til prosjektet. En ekstra takk til Aud Nøttveit som har vært pedagogisk veileder og vår tolkekoordinator Chanden Dhirad som har fungert som kulturell tolk samt hjelp til å skaffe gode tolker. En ekstra takk også til Liv Grethe Kristoffersen som har vært kontakt person i forhold til barn med astma. 4

5 Astım nedir? What is Asthma? Hva er astma? Astım yaşam boyu süregelen bir hastalıktır. Dönem dönem nefes darlığı ve öksürükten yakınırsınız. Diğer zamanlarda solunumunuz tamamen normaldir. Amacımız astımı anlamak ve başa çıkmakta size yardımcı olmak. Bunun da en iyi yolu eğitimdir. Eğitim Kursumuz ve bu kitapçık sayesinde hedefimize ulaşmayı umuyoruz. Kendinizi sağlıklı tutmayı ve astım ile mümkün olduğunca normal yaşamayı öğrenebilirsiz. Nefes darlığı ve öksürük ile gelen astım atakları esnasında ne yapacağınızı öğrenebilirsiz. Asthma is a lifelong condition. From time to time you may experience breathlessness or coughing.you may be symptom free at times.we want to help you to have better controll of your asthma. We hope to do this through teaching and this booklet. You will learn how to stay healthy with well-controlled asthma.you can learn what to do if you experience breathlessness and coughing.you can learn how to live as normally as possible with asthma. People with asthma can react differently to different triggers. Astma er en sykdom som du har hele livet. I perioder kan pusten din være tung og du kan hoste mye. I perioder kan pusten være normal. Vi ønsker å hjelpe deg med din astma. Dette gjør vi gjennom undervisning og gjennom dette heftet. Du lærer hvordan du kan holde deg frisk og leve best mulig med astma. Du kan lære hva du skal gjøre dersom du merker at du får tungpust og hoste. Du kan lære å leve mest mulig normalt med astma. 5

6 Astım hastaları nefes darlığı ve öksürüğe yol açan etkenlere birbirinden farklı tepkiler gösterir People with asthma can react to different triggers Mange mennesker med astma reagerer forskjellig på hva en får tung pust og hoste av Nefes darlığı ve öksürükten yakınma sebepleri: geceleyin fizik aktivite esnasında Yukarıda saydığımız etkenlerden herhangi biri sizde nefes darlığı ve öksürüğe neden oluyor mu? Some people become breathless and cough: at night with activity Do you get breathless, or cough with these things? Noen får tung pust og hoste: om natten ved fysisk aktivitet Får du tung pust eller hoste av noe av dette? 6

7 Nefes darlığı ve öksürükten yakınma sebepleri: kışın, karlı ve soğuk havada havadaki polenlerden dolayı yemek pişirme esnasında ızgara dumanı, buhar ve keskin kokular nedeniyle Yukarıda saydığımız etkenlerden herhangi biri sizde nefes darlığı ve öksürüğe neden oluyor mu? Some people become breathless and cough: because of pollen in the air because of steam, strong odours and cooking fumes when preparing food when it s cold or snowing outside Do you get breathless, or cough with these things? Noen får tung pust og hoste: når det snør og er kaldt ute på grunn av pollen i luften av stekos, damp, og sterke lukter når de lager mat Får du tung pust eller hoste av noe av dette? 7

8 Nefes darlığı ve öksürükten yakınma sebepleri: ev tozunun içeriğinde bulunan`mite`adı verilen gözle görülmeyen böcekler nedeniyle soğuk algınlığı sebebiyle kullandığınız veya yanınızda sıkılan parfümler Yukarıda saydığımız etkenlerden herhangi biri sizde nefes darlığı ve öksürüğe neden oluyor mu? Some people become breathless and cough: because of house mite dust when they have a cold when they use or smell perfumed products Do you get breathless, or cough with these things? Noen får tung pust og hoste: av støv som inneholder midd når de er forkjølet av å bruke eller lukte parfyme Får du tung pust eller hoste av noe av dette? 8

9 Nefes darlığı ve öksürükten yakınma sebepleri: sigara dumanı çiçek tozları bazı temizlik maddeleri tüylü hayvanlar bazı ilaçlar (Bu konunun ayrıntılarını doktorunuza danışmalısınız). Yukarıda saydığımız etkenlerden herhangi biri sizde nefes darlığı ve öksürüğe neden oluyor mu? Some people become breathless and cough: from cigarette smoke from flower pollen from cleaning products when they re around animals from certain medications. Dicuss this with your doctor Do you get breathless, or cough with these things? Noen får tung pust og hoste: av sigarettrøyking av blomster støv av enkelte vaskemidler av å være i nærheten av dyr av å bruke eller lukte på parfyme Får du tung pust eller hoste av noe av dette? 9

10 Akciğerlerin görünümü This is how the lungs normally look Slik ser lungene ut Burun ve yutak (farinks) Nose and throat Nese og svelg Ana solunum yolu (trakea) Wind pipe/trachea Hovedluftrør/Trakea Solunum yollarını oluşturan hücreler ve üzerindeki tüycükler Tiny hairs & cells lining the airways Flimmerhår og celler innerst i luftveiene Küçük hava yolları (bronşlar) Small airways/bronchii Små luftveier/bronkier Hava kesecikleri (alveoller) Alveoli Lungeblærer/Alveoler Ana solunum kası (diyafragma) The main breathing muscle/diaphragm Hoved pustemuskel/ Diafragma Soluk alıp vermede kullandığımız dış kaslar The outer muscles you may use when breathing hard Ytre muskler du kan bruke når du puster tungt 10

11 Astım ve nefes darlığı nedeniyle solunum yollarındaki değişim This is how your airways change with asthma and breathlessness Slik vil luftveiene dine endre seg med astma og tung pust Mukoza (balgam yapıcı hücrelerden zengin tabaka) Lining of the airways (epithelium), it is here mucous is produced Slimhinne. Her er cellene som lager slim. Hava Air Luft Astımdan etkilenmemiş solunum yolları Normal airways Luftveier uten astma Küçük kaslar Small muscles Små muskler Kıkırdak Cartilage ring Fiber brusk Astımdan etkilenen solunum yolları Airways with asthma Luftveier med astma Kalınlaşmış solunum yolları Nefes darlığı ve öksürük vardır. Astım belirtileri Airways with thicker walls You are breathless and cough. Asthma symptoms Luftveier med tykkere vegg Du har tung pust og hoste. Astmasymptomer Kalın duvarlı solunum yolları ve balgam oluşumu Nefes darlığı, öksürük ve balgam vardır. Astım belirtileri Airways with a swollen lining and more mucous You may be breathless, and have a productive or dry cough. Luftveier med tykkere vegg og mer slim Du har tung pust, slim og hoste. Astmasymptomer 11

12 Astım ile yaşam trafik lambasına riayet etmeye benzer Living with asthma is like steering through the traffic Å leve med astma er som å ferdes i trafikken Yeşil ışık normal bölge anlamına gelir Astıma dair ya şikayetiniz yoktur, ya da çok az şikayetiniz vardır. Sizi sağlıklı kılan süreğen ilaç tedavinizi kullanmaktasınızdır. Sarı ışık tehlikeli bölge anlamına gelir Önceye göre daha fazla nefes darlığı ve öksürüğünüz vardır. Sıklıkla da aktivite esnasında. Öksürüğe sarı-yeşil renkli balgam eşlik edebilir. Soğuk algınlığı vardır. Nefes darlığı ve öksürük nedeniyle gece sıklıkla uyanırsınız. Allerji şikayetleriniz kendini göstermiştir. Green light normal zone You have no asthma symptoms. You use preventative treatment to keep you healthy Yellow light warning zone You are more breathless and cough more. Often with activity. When you cough up mucous it may be coloured. You may have a cold. You may wake up at night with breathlessness and coughing. Allergy symptoms. Grønt lys står for normal sone Du har ingen eller få tegn på astma. Du bruker en vedlikeholds behandling av medisiner for å holde deg frisk. Gult lys står for fare sone Du har mer tung pust og hoste enn før. Ofte ved aktivitet. Du kan ha farge på det du hoster opp. Forkjølelse. Mye våken om natten på grunn av tung pust og hoste. Allergi plager. 12

13 Kırmızı ışık DUR bölgesi anlamına gelir Normal aktivite esnasında dahi nefes darlığı ve öksürüğünüz vardır. Sarı-yeşil balgamla beraber ateş vardır olabilir. İlaçlarınız yeterli kalmayaktabilir. Bu durumda doktorunuza başvurmanız gereklidir. Normal bölgede misiniz (yeşil ışık)? Kullandığınızi ilaçlar ve düzenli yapılan hafif fiziksel aktivite, günlük faaliyetlerinizi çok fazla nefes darlığı ve öksürük olmaksızın yerine getirmenizi sağlar. Bunun yanısıra, kendinizde astım belirtilerine yol açan etkenlerden de uzak durmanız önemlidir. Red light stop zone You are breathless and cough during your normal activities. You may have a temperature or colour to the mocous you caugh up Your medicines may not work so well. You must call your doctor. Are you in the normal zone green light? With the use of medication and regular light physical activity you are able to manage your daily activities without experiencing breathlessness or coughing. It is important to try and avoid the triggers that bring on your asthma symptoms. Rødt lys står for stoppsone Du har tung pust og hoste ved normal aktivitet. Du kan ha feber med farge på det du hoster opp. Medisinene virker ikke. Du må ringe lege. Er du i normal sone (grønt lys)? Medisiner og lett fysisk aktivitet gjør at du ikke får så mye tung pust og hoste. På denne måten klarer du å utfører daglige aktiviteter. For at du skal klare dette er det viktig at du unngår de tingene som gjør at du får tung pust og hoste. 13

14 Size yardımcı olan astım ilaçları / Süreğen Tedavi The Asthma medicines that help you/ Maintenance treatment Astmamedisiner som hjelper deg / Vedlikeholdsbehandling You should use these medicines daily to keep the airways open and prevent shortness of breath and coughing. It is important that the doctor and nurse help you to find the medications that work for you.the various medicines effect different parts of the airways. Bu ilaçlar, solunum yollarınızı açık tutarak nefes darlığı ve öksürüğü önleyen ve her gün düzenli kullanılan ilaçlardır. Doktorunuzun ve hemşirenizin sizin için doğru olan ilacı bulması ve ilaçlarınızı doğru kullanmanızda yardımcı olması önemlidir. Farklı içerikteki ilaçlar solunum yollarının farklı bölgelerine etki eder. Medisiner skal brukes hver dag for å holde luftveiene åpne og hindre tung pust og hoste. Det er viktig at lege og sykepleier hjelper deg til å finne den riktige medisinen. De ulike medisinene virker forskjellig på ulike deler av luftveiene. Koruyucu İlaçlar Preventativ medicines: Forebyggende medisiner: These medicines have cortisone in. These work by reducing the swelling and irritation in the airway linings.you should rinse your mouth thoroughly after using them to reduce the risk of mouth fungus (oral candida) Bu ilaçların hepsi kortizon içerir. Astım belirtilerinin olabildiğince baskılanmasını sağlar. Solunum yollarının iç tabakasındaki ödemi ve kırmızılığı azaltır. Bu tip ilaçlar kullanıldığı takdirde ağız iyice çalkalanmalıdır ki; yan etkilerden en sık görülen ağız içinde mantar oluşumu önlenebilsin. Alle disse medisinene inneholder kortison. Disse medisinene gjør at slimhinnen blir mindre hoven og rød. Du må skylle munnen din godt etter bruk slik at du ikke får bivirkninger som sopp i munnen. Flutide spray Pulmicort spray Pulmicort turbuhaler Fluide diskus Aerobec/ Qvar autohaler Beclomet Easyhaler Sizin koruyucu ilacınızın ismi: Your preventative medicine : Din forebyggende medisin : 14

15 İkili (Birleşik) İlaçlar: Combination medicines: Kombinasjonsmedisiner: Hem `koruyucu` hem `atak önleyici` etki gösteren ilaç içerirler. These contain both preventative and relieving medication in one inhaler. Inneholder forebyggende medisin og anfallsbeskyttende medisin i en inhalasjon. Oxis turbuhaler Symbicort turbuhaler Pulmicort turbuhaler Serevent spray Serevent diskus Seretide spray Seretide diskus Flutide spray Flutide diskus Sizin birleşik ilacınızın ismi: Your Combination medicine: Din kombinasjons medisin 15

16 Atak önleyici ilaçlar: Long acting medicine to prevent asthma attacks: Anfallsbeskyttende medisin: They work by relaxing the small muscles in the airways so that it s easier to breathe.the effect can lasts for many hours so you should use it in the morning and evening. Side effects can be palpitations and tremor. Solunum yollarındaki küçük kasları gevşetirler. Böylece, solunum yollarınız genişler ve nefes almanız kolaylaşır. Etkisi dakikalar içinde başlar ve saatlerce sürer. Bu sebeple sabah ve akşam kullanılır. Gün içinde sıklıkla kullanıldıklarında kalp çarpıntısı ve titremeye neden olabilirler. Virker slik at små muskler inni luftveiene slapper av og det blir lettere å puste. Effekten varer flere timer og skal derfor brukes morgen og kveld. Bivirkningene kan være hjertebank og skjelving. Oxis turbuhaler Serevent diskus Serevent spray Sizin atak önleyici ilacınızın ismi: Your long acting prevention medicines: Din anfallsbeskyttende medisin : 16

17 Çabuk etki eden ilaçlar: Relieving/ Reliever medicine Hurtigvirkende medisin. Bu ilaçların çoğu çok çabuk etki eder. Solunum yollarındaki kasları gevşeterek nefes almayı kolaylaştırırlar. Etkileri birkaç saat sürdüğünden ihtiyaç halinde kullanılırlar. Örneğin; ani nefes darlığı hissedildiğinde veya nefes darlığına neden olacağını bildiğiniz bir aktivite öncesinde. Fazla miktarda kullanıldıklarında kalp çarpıntısı ve titremeye neden olabilirler. İlaç kullanımına ek olarak nefes darlığı ve öksürüğe neden olduğunu bildiğiniz etkenlerden uzak durmanız önemlidir. Most of them work quickly. They work by relaxing the small muscles in the airways so that it s easier to breathe. They work for a few hours so that you can use them when you need to, for example when you become breathless or do something that you know makes you breathless. Using too much may cause Side effects such as palpitations and shaking. In addition to taking the medicines it is also important to try to avoid the things that give you asthma symptoms. De fleste virker raskt. Virker slik at muskler i luftveiene slapper av og det blir lettere å puste. Virker noen timer og brukes ved behov f.eks. når du blir tungpusten eller du gjør noe du pleier å bli tungpusten av. Bivirkninger kan være hjertebank og skjelving. I tillegg til medisiner er det viktig at du unngår det som gir deg tung pust og hoste. Bricanyl spray Airomir autohaler Ventoline spray Atrovent spray Bricanyl turbuhaler Oxis turbuhaler Buventol Easyhaler Ventoline diskus Atrovent kapseler Berotec kapseler Inhalator M. Sizin çabuk etki eden ilacınızın ismi: Your reliever medicine: Din hurtigvirkende medisin : 17

18 Sigara Sigara içiyorsanız bırakmanızda büyük fayda vardır. Sigara içimi, astım şikayetlerinizin daha da artmasına neden olur. Başkalarının da sizinle aynı evde sigara içmesine izin vermemelisiniz. Sigara içimi, ilaçlarınızın etkisini azaltır ve kronik akciğer hastalığına yol açar. Smoking If you smoke it is best to stop. Smoking makes your asthma worse. It is best to discourage others from smoking in your house. Smoking can result in chronic lung disease where medicines aren t so effective. Røyking Dersom du røyker bør du slutte. Røyking vil gjøre astmaen verre. Ikke la andre røyke i samme hus/leilighet som deg. Røyking kan føre til kronisk lungesykdom og gir mindre effekt av medisinene. Yemek Astım hastaları normal yeme ve içme alışkanlıklarına devam edebilirler. Ancak kötüleştikleri dönemde bol sıvı tüketimi önemlidir. Food Meslek seçimi Kendinizde nefes darlığına yol açan etkenleri içeren bir iş olmadığı sürece astım çalışmanıza engel değildir. Your choice of work/occupation. You can work, as long as you find work that does not bring on your asthma symptoms. Most people with asthma can eat and drink normally.when you have more symptoms it is wise to drink more clear fluids. Mat De fleste med astma kan spise og drikke normalt. I dårlige perioder er det lurt å drikke klare væsker. Valg av yrke Du kan fint jobbe med astma, bare du finner et yrke som gjør at du ikke blir så tungpusten. 18

19 Tabletler Akciğer kapasitenizi arttırmak amacıyla egzersiz yapmanız önemlidir Astım hastalarının fiziksel olarak faal olmaları son derece önemlidir. Fiziksel aktivite günlük olarak yapılmalıdır. Böylece vücudunuz güçlenir, ve önceleri aktivite esnasında ortaya çıkan nefes darlığınız giderek azalır. Vücudunuz iyi formda olduğunda siz de astımdan kaynaklanan kötü dönemlerin üstesinden daha kolay gelirsiniz. It is important to keep physically active to improve lung function Because you have asthma it is even more important to be physically active.try to lead an active lifestyle. Then your body will be stronger and you will be less breathless when you exert yourself. In addition it is easier to overcome the bad periods when you are in better physical condition. Bazen solunum ilaçlarına ek olarak hap kullanmanız gerekebilir. Tablet formundaki ilaçlar konusunda doktorunuza danışabilirsiniz. Tablets Sometimes you may need to take tablets in addition to your inhalers. Discuss this with your doctor. Tabletter Noen ganger vil du trenge tablettbehandling sammen med inhalasjonsmedisinene dine. Snakk med legen din om disse tablettene. Det er viktig at du trener for å bedre lungefunksjonen Når du har astma er det ekstra viktig at du bruker kroppen din fysisk. Legg fysisk aktivitet inn i hverdagen. Da vil kroppen bli sterkere, og du vil bli mindre tungpusten når du anstrenger deg. Dessuten vil de fleste klare de dårlige periodene bedre når kroppen er i god form. 19

20 Ramadan Ramazan Genel olarak oruç zamanında solunum ilaçlarının alınmasında bir mahsur yoktur. Ancak bu konuda cemaatler arasında görüş farklılıkları da bulunmaktadır. Bu durumda ilaç kullanımını oruç saatleri dışına ayarlayabilirsiniz. Böylece oruç tuttuğunuz süre içinde nefes darlığını engellemiş olursunuz. As a rule one can take ones medicine during Ramadan, but this can be interpreted differently from congregation to congregation. If you take your medicine during the hours you do not fast then you prevent asthma symptoms during the hours of the fast. Ramadan Som regel kan en ta inhalasjonsmedisiner i faste perioden, men dette kan tolkes forskjellig fra menighet til menighet. Legg derfor medisinbruken til de tidene du ikke faster. På denne måten forebygger du at du ikke blir så tungpusten i perioden du faster. Are you in the warning zone yellow zone? Tehlikeli bölgede misiniz? (sarı ışık) Solunum yollarının en iç katmanındaki iltihabi durumu önleyecek ilacınızın dozunu arttırın (Koruyucu ilaç). Diğer ilaçlarınızı kullanmaya eskisi gibi devam edin. Hızlı etki eden ve ihtiyaç halinde kullandığınız ilaçları tercihen günde 4 6 kez kullanın. Koruyucu ilacın dozunu arttırdıktan sonra etkisini göstermesi birkaç gün alabilir. Astım belirtileriniz yeşil bölgeye gerileyinceye kadar arttırdığınız dozda devam edin. Daha sonra eski dozunuza dönebilirsiniz. Öksürük yardımıyla ve bol sıvı alarak balgamınızı çıkarmaya çalışın. Fizyoterapist de nasıl balgam çıkarılacağı konusunda öğreteceği tekniklerle size yardımcı olacaktır. Bu amaçla Mini- Pep adı verilen alet de kullanılabilir. Take more of the medicine that prevents the swelling in your airways (preventative/preventer). Continue with the other medicine as usual. Use more of the reliever as needed up to 4 6 times daily. It takes a few days before you may notice the effect of using more of this medicine. You should continue with this treatment until the peak flow readings show that you are back in the green zone, and then you can go back to your maintenance dose again. Try to cough up the mucous. The Physiotherapist can help you with techniques to do this. A mini-pep is one of the techniques you may use. Er du i faresonen (gul sone)? Ta mer av den medisinen som gjør at du ikke får betennelse i den innerste hinnen i luftveiene (Forebyggende medisin). Du fortsetter med de andre medisinene som før. Bruk mer av anfallsmedisinen gjerne fast 4 6 ganger daglig. Det tar noen dager før du merker virkningen av å bruke mer medisiner. Fortsett med denne behandlingen til du har symptomer som tilsvarer grønn sone og gå tilbake til vedlikeholdsbehandlingen igjen Host opp slimet ditt og spytt dette ut. Fysioterapeuten vil hjelpe deg med teknikker på hvordan du kan hoste opp slimet. Blant annet kan en mini-pep hjelpe deg med dette. 20

21 Nefes darlığı ve şiddetli öksürük esnasında kendinize uygun bir dinlenme pozisyonu bulun Try to find a good resting position when you are breathless and cough a lot Finn en god hvilestilling når du har tung pust og mye hoste Dudak solunumu nefes darlığı dönemlerinde daha rahat soluk alıp vermenizi sağlar Pursed lip breathing may also improve your breathing when you are breathless Leppepust vil gi deg bedre pust i perioder hvor du sliter 21

22 Ved astmaanfall kan man bli veldig redd Familiemedlemmer kan hjelpe deg med å beholde roen under et anfall av tung pust og hoste. Ved å stryke deg rolig nedover på ryggen kan pusten roes ned. Astım atağı sırasında kişinin korkuya kapılması doğaldır Nefes darlığı ve şiddetli öksürük ile gelen bir astım atağı esnasında aile bireyleri sakinleşmenize yardımcı olabilirler. Sırtınızın yukarıdan aşağı sıvazlanması soluğunuzun sakinleşmesini sağlar. It can be very frightening to have an asthma attack Family members may be able to help you keep calm during an asthma attack or breathlessness and coughing.your breathing may be calmed if they slowly stroke your back. Are you in the stop zone red zone? If you have a severe attack with breathlessness and coughing you must stop.the airways are now tight and it s hard to breathe out. Take your reliever medicine. Open the windows and loosen tight clothes. Find a good resting position and breathe calmly with pursed lip breathing. If this does not help call the doctor. DUR bölgesinde misiniz? (kırmızı ışık) Nefes darlığı ve öksürük ile gelen şiddetli bir astım atağı esnasında dur malısınız. Bu esnada solunum yollarınız daralmıştır. Özellikle de nefes vermeniz zorlaşır. Bu durumda hızlı etki eden ilacınızı alın. Camları açın ve dar kıyafetleri gevşetin. Uygun bir dinlenme pozisyonu bulun ve dudak solunumu ile sakince nefes alıp verin. Bunlar fayda etmediği takdirde doktorunuza telefon edin. Kırmızı bölgeden uzak durmak için yeşil ve sarı bölgelerdeki tavsiyelere uymanız önemlidir. To try to avoid the red zone, it s important to follow the advice when you are in the green and yellow zones. Er du i stopp sonen (rød sone)? Får du et kraftig anfall av tung pust og hoste må du stoppe opp. Luftveiene er nå trange. Det blir tungt å puste ut. Ta anfallsmedisin. Lukk opp vinduer og løs på stramme klær. Finn en god hvilestilling og pust rolig med leppeblås. Dersom dette ikke hjelper ring lege. For å unngå rød sone er det viktig at du følger rådene i grønn og gul sone. 22

23 Astımlı bir çocuğunuz mu var? Do you have a child with asthma? Har du et barn med astma? Çocuğunuzun nefes darlığını değerlendireceğiniz zaman: When you observe the extent of your childs breathlessness: Når du skal vurdere pustebesværet hos barnet ditt: Astımlı çocukların aktiviteye katılmaya ihtiyacı vardır. Hangi aktivitelerin ve sporların uygun olacağı konusunda doktorunuzdan tavsiye isteyebilirsiniz. Çocuğunuzun yanında sigara içmekten ve çocuğun tolere etmediği şeylerden kaçının. Çocuğunuzu ve hastalığını tanıyın. Çocuğunuzun astım kontrolü için gittiği kuruluştan eğitim talep edin. Children with asthma need to be active! Ask advice. Avoid cigarette smoke and the things that trigger your childs asthma. Get to know your child`s asthma. Ask to join a leading session about asthma where you go for follow up visits. Barn med astma trenger å være i aktivitet! Be om råd. Unngå sigarettrøyk og ting barnet ikke tåler. Bli kjent med ditt barns sykdom. Be om undervisning der hvor barnet ditt går til kontroll for astma. Çocuğunuzun üzerini çıkarın ve nasıl nefes alıp verdiğine bakın; çocuk soluk almak için çok çaba sarfediyor mu? Çocukların nefes darlığını anlatmaları zordur; rahatsızlık hali veya karın veya boyun gibi başka yerlerde ağrı tanımlayabilirler. It is hard for children to describe their difficulty breathing, they may describe discomfort, or indirect discomfort, for example in their tummies or in their throat. Det er vanskelig for barn å fortelle om pustebesvær, de kan beskrive ubehag, eller smerter andre steder, som i maven eller halsen. 23

24 Yeşil ışık normal bölge anlamına gelir. Çocukta astım belirtisi ya hiç yoktur ya da çok azdır. Çocuk problemsiz bir şekilde aktivitelere katılabilir. Doktorun öngördüğü şekilde koruyucu ilaçlarını kullanmaktadır. Green light stands for the normal zone. The child has few or no signs of asthma. The child can join in activities without problems. The child uses preventative medicines as prescribed by the doctor. Sarı ışık tehlikeli bölge anlamına gelir/ uyarı durumu. Çocuk öksürmektedir; genellikle kuru ve kaba bir öksürüktür, özekllikle geceleyin ve aktivite sırasında kendini gösterir. Çocukta davranış değişiklikleri görülebilir; huzursuzluk, kızgınlık, kolayca ağlama hali, çabucak yorulma vs. Soğukalgınlığı veya allerji rahatsızlığı bulunabilir. Çocuk balgam çıkarabilir. Tedavi şemasına göre ilaç dozlarını arttırınbelirtilerin artmasını beklemeyin. Grønt lys står for normal sone Barnet har ingen eller få tegn på astma Barnet kan delta i aktivitet uten problemer Barnet bruker forebyggende behandling som avtalt med legen Yellow light stands for the warning or danger zone The child may cough, often a dry wracking cough, especially at night or during activity. The child may have behavioural changes, be restless, be angry, cry easily or be more easily tired. The child may have a cold or allergy symptoms. The child may cough up mucous. Increase the medicine dose as described on the treatment chart don t wait for more symptoms. Gult lys står for fare sone / forvarsler Barnet kan hoste, ofte en tørr og hard hoste, spesielt om natten og ved aktivitet. Barnet kan forandre atferd; urolig, sint, gråter lett, fortere sliten o.l Barnet kan være forkjølet eller eventuelt ha allergi plager. Barnet kan hoste opp slim. Trapp opp medisinene etter behandlingsskjema ikke vent på flere symptomer! 24

25 Rødt lys står for stopp sone Kırmızı ışık DUR bölgesi anlamına gelir Çocuğun elbiselerini çıkarın ve nasıl soluk aldığına bakın. Çocuk daha rahat soluk almak için karındaki ve kaburgalar arasındaki ek solunum kaslarını kullanmaktadır. Çocukta nefes darlığı ve hızlı soluma hali gözlenir. Çocuk ek solunum kaslarını kullanabilir, omuzları kalkık bir şekilde hızlı nefes alıp verir. Burun kanatlarının inip kalktığı gözlenir. Çocuk solgundur ve gözlerinin altında koyu halkalar bulunur.tedavi şemasına göre ilaçlar maksimal düzeye çıkarılır. İlaçların etkisi 2 3 saatten daha kısa sürüyorsa doktorunuzla irtibat kurun. Çocuğa dik ve rahat bir pozisyon bulmasına yardımıcı olun. Çocuğun bol sıvı içmesini sağlayın. Kle av barnet og se på hvordan det puster. Barnet bruker ekstra muskulatur og puster raskere. Barnet kan puste med oppheiste skuldre og nesevingespill. Barnet kan være blekt med mørke ringer under øynene. Trapp opp til maksimalt etter behandlingsskjema. Kontakt lege hvis medisinene virker kortere enn to til tre timer. Hjelp barnet å finne en god sittende stilling. Gi barnet rikelig med drikke. Red light stands for the stop zone Remove their clothing. The child may have difficulty breathing and may be breathing faster, with raised shoulders. The child may have flaring or in drawing nostrils. The child may have dark rings under their eyes. Increase the medicine to the maximum dose described on the treatment chart. Help the child into a supported, upright position Give the child plenty to drink. 25

26 Solunum ilacınızı nasıl kullanacaksınız? How to use your inhalers Slik skal du bruke inhalasjonssystemet ditt Diskus Kullanımı How to use the accuhaler Bruk av Diskus 1 2 Klik sesi duyana kadar kapağı sağa doğru çevirin. Twist the top to the right until you hear a click. Vri lokket til høyre til du hører et klikk Kulbu aşağı kadar çekerek ilaç dozunu kullanıma hazır haline getirin. Press the knob down to release a dose of the medicine. Dytt hendel helt ned for å gjøre klar en dose med medisiner Nefes verin Breathe out Pust ut Diskusun ağızlık kısmını dudaklarınızın arasına iyice yerleştirin ve derin nefes alın. Seal your lips around the mouthpiece and breathe in deeply. Plasser diskusen til munnen med leppene godt rundt munnstykket og pust dypt inn. Diskusu ağzınızdan uzaklaştırarak nefes verin. Remove the accuhaler and breathe out. Fjern diskusen og pust ut.

27 Turbuhaler Kullanımı How to use the turbuhaler Bruk av turbuhaler Başlığı sağa doğru çevirin Twist the lid to the right Vri hetta til høyre Başlığı çıkarın Take off the lid Ta av hetta Aletin renkli olan taban kısmını önce sağa çevirin Twist the coloured part of the bottom of the device to the right Vri bunnstykket til høyre Aletin renkli olan taban kısmını sonra sola çevirin Twist the coloured part of the bottom of the device to the left. Vri bunnstykket den fargede delen til venstre. Başlığı takın Replace the lid Sett på hetta 7 Nefes verin Breathe out Pust ut Aletin üzerindeki pencere 120 yi gösteriyorsa Turbuhaler de halen 120 doz var demektir. 0-ı gösteriyorsa içinde hiç ilaç kalmamıştır. Look at the dose meter; if it shows 120, you have 120 more doses. If it shows 0 it is empty and there are no more doses. Vindu viser 120 det er 120 doser i Turbuhaleren.Vindu viser 0 det er ingen doser i Turbuhaleren 8 Turbuhaleri dudaklarınızın arasına iyice yerleştirin ve kuvvetlice nefes alın Seal your lips around the turbuhaler mouthpiece and breathe in deeply Plasser turbuhaleren til munnen med leppene godt rundt munnstykket og pust kraftig inn 27

28 Autohaler Kullanımı How to use the autohaler Bruk av Autohaler Koruyucu başlığı uzaklaştırın Remove the protective lid at the back of the device Fjern beskyttelseshetten bakfra İnhalatörü iyice sallayın Shake the autohaler. Rist inhalatoren Kapağı yukarıya doğru iterek kaldırın Push the knob at the back up Skyv laderen opp Nefes verin ve ciğerlerinizi boşaltın. Breathe out fully Pust ut og tøm lungene Ağızlığı ağzınıza yerleştirin ve dudaklarınızı sıkıca kapayın. Sakince nefes alın; bu esnada ilacı otomatik olarak içinize çekmiş olacaksınız. Seal your lips around the mouthpiece, breath gently in and the dose triggers automatically. Ta munnstykket i munnen slik at leppene slutter tett om dette. Pust så rolig inn, og dosen vil komme automatisk. Nefesinizi 10 saniye tutun, ardından sakince nefes verin. Hold your breath for 10 seconds and gently breathe out. Hold pusten i ca. 10 sek. pust så rolig ut. 28

29 Inhalator M Kullanımı How to use Inhalation M/ Aerohaler Bruk av Inhalator M Ağızlığı açın Open the mouthpiece Åpne munnstykket Magazini çıkarın Take out the capsule holder Løft ut magasinet Kapsülleri odacıkların her birine yerleştirin. Put a capsule in each chamber Legg inn medisinkapsler i hvert kammer odacık inhalatör üzerindeki oka denk gelecek şekilde magazini yerine yerleştirin Put the capsule holder back in the device with the number 6 by the pointer. Plasser magasinet tilbake i inhalatoren med tallet 6 på magasinet mot pil på inhalatoren İnhalatör üzerindeki beyaz düğmeye basarak kapsülün delinmesini sağlayın Puncture the medicine capsule by pushing in the white button on the device. Lag hull på medisinkapselen ved å trykke inn hvit knapp på inhalatoren Nefes verin Breathe out Pust ut Bir sonraki doz için magazini bir kez saat yönünde, ya da sağa doğru çevirmeniz yeterlidir. İnhalatörü dudaklarınızın arasına sıkıca yerleştirin. Nefes alın. Seal your lips around the mouthpiece, breathe in. Plasser inhalatoren med leppene fast om munnstykket. Pust inn. İnhalatörü ağzınızdan uzaklaştırın. Remove the device from your lips before breathing out Fjern inhalatoren fra munnen For the next dose, twist the top clockwise to the right. Neste dose vri magasinet en gang med klokken eller til høyre. 29

30 How to use the MDI Spreyin Kullanımı Bruk av spray Kapağı çıkarın Remove the cap Ta av kork Spreyi iyice sallayın Shake the MDI Rist sprayen Ağızlığı dudaklarınızın arasına yerleştirin. Spreyin arasından sakince nefes verin. Seal your lips around the mouthpiece, breath gently out through the MDI. La leppene slutte tett om munnstykket. Pust rolig helt ut igjennom sprayen Derin ve sakin nefes alırken, aynı esnada spreye basın Breathe in gently as you press the MDI. Trekk så pusten rolig og dypt inn og trykk samtidig ned slik at en spraydose frigjøres Spreyi ağzınızdan uzaklaştırın Remove the device from your mouth. Ta sprayen bort fra munnen Sakince nefes verin. Breathe gently out. Pust rolig ut 30

31 Spreyin bir odacık yardımıyla kullanımı How to use Aero Chamber Bruk av spray på kolbe Kapağı çıkarın Take the lid off the MDI Fjern hetten på sprayen Spreyi iyice sallayın Shake the MDI Rist sprayen Spreyi odacığa monte edin Attatch the MDI in the Aero Chamber. Plasser sprayen i kolben Odacığı ağzınıza yerleştirin. Place the Aero Chamber to your mouth. Plasser kolben til munnen. Doktorunuzun tavsiye ettiği dozda spreye basın. Bir defada iki kereden fazla basmayın. Sakince nefes alıp verin (5 defa). Release the prescribed MDI dose (maximum 2 doses) breathe slowly in and out 5 times. Press ned sprayen den dosen som er forskrevet. Ikke mer enn 2 doser om gangen. Pust rolig inn og ut 5 ganger Odacığı ağzınızdan uzaklaştırın. Remove the Aero Chamber from your lips Fjern kolben fra munnen. 31

32 How to use the mini-pep. Use your reliever medicine minutes before you plan to use the mini-pep 1. Sit in a comfortable position 2. Seal your lips around the mouthpiece. 3. Breathe out a little more forcefully than usual, but do not breathe all the way out. 4. Repeat 5 10 times. 5. Remove the mini-pep from your lips, breathe normally before you huff or cough twice. 6. Repeat this 3 times. Mini-pep Kullanımı Mini-Pep i kullanmadan10 15 dakika önce hızlı etki eden ilacınızı kullanarak solunum yollarınızın genişlemesini sağlayın. 1. Rahatça oturun. 2. Ağızlığı dudaklarınız arasına sıkıca yerleştirin. 3. Normalden daha güçlü şekilde nefes verin, ancak ciğerlerinizi tamamen boşaltmayın. 4. Bunu 5 10 kez tekrarlayın. 5. Mini-Pep i kenara bırakıp normal soluk alıp verin ve 2 kez öksürün. 6. Tüm işlemi 3 kez tekrarlayın. Bruk av mini-pep. Bruk anfallsmedisin minutter før du bruker mini-pep. 1. Sitt i en god stilling. 2. Lukk munnen godt rundt munnstykket. 3. Pust ut litt kraftigere enn normalt, men ikke tøm deg helt for luft. 4. Gjør dette 5 10 ganger. 5. Ta bort mini-pepen og pust normalt før du tar 2 støt/host. 6. Gjenta dette 3 ganger. 32

33 How to huff Balgam çıkarma tekniği / Öksürme tekniği 1. Normal bir şekilde nefes alın. 2. Nefes verirken sessiz O-sesi çıkarın. 3. Nefes verme sırasında yarı yola geldiğinizde kuvvetinizi toplayın. Uzun ve dikkatli bir şekilde öksürün (støt). ( Støt Türkçe de öksürüğün tam karşıtı değildir. Bu teknik kurs sırasında daha iyi açıklanacaktır). 4. Biraz ara verin ve dinlenin. 5. Aynı işlemi tekrar edin. 6. Biraz ara verin ve dinlenin. 7. Derin nefes alın ve kısa aralıklarla öksürün (støt) ve tükürün. 8. Ara verin. 1. Breathe in normally. 2. Make an O shape of your mouth. 3. During the second part of your out breath, increase the force so that you huff 4. Pause 5. Repeat the huff 6. Pause 7. Breathe in deeply and do a short huff. Cough mucous up and out 8. Pause Støt-teknikk/hosteteknikk. 1. Pust inn vanlig. 2. Lag en stum O-lyd på utpusten. 3. Legg på kraft halvveis i utpusten og støt langt og forsiktig. 4. Ta pause. 5. Gjenta støtet. 6. Ta pause. 7. Pust dypt inn og støt kortere. Host opp og spytt ut. 8. Pause. 33

34 You can monitor your lung function with a Peak Flow Meter A peak flow meter measures the speed you can breathe out. This is how to do it: Stand up Move the marker back to 0 Take a deep breath in Blow out hard Read the scale Do this three times and record the highest value. The doctor and nurse will help you find out which Peak Flow values are normal for you. PEF-ölçer adı verilen küçük bir aletle solunumuzun hangi durumda olduğunu takip edebilirsiniz PEF, solunum hızını gösteren bir değerdir. PEF-ölçerin kullanımı: Ayakta durun. PEF-ölçerin üzerindeki oku en aşağı çekin. Derin bir nefes alın. Güçlü bir şekilde üfleyin. Okun bulunduğu son değeri okuyun. Bu işlemi üç kez tekrarlayın. En yüksek değeri kaydedin. Doktor ve hemşire sizin için normal olan değeri bulacaktır. Du kan følge med på hvordan pusten din er ved å bruke et lite instrument som heter PEF-måler PEF er et mål på hastigheten av pusten din. Slik gjør du det: Stå oppreist Pilen på PEF-måleren skal stå ned Trekk pusten godt inn Blås kraftig ut Les av Gjør dette tre ganger. Skriv ned den høyeste verdien. Lege og sykepleier vil hjelpe deg til å finne ut av hvilke PEF-verdier som er normale for deg. 34

35 Astım ile daha iyi bir yaşam Planı Your own «traffic light plan» to live well with asthma Oversiktsplan på hvordan du kan leve bra med astma İsim: Adres: Yeşil ışık Süreğen tedavi Doktor: Hemşire: Normal iyi form PEF: Sarı ışık Süreğen tedaviyi arttır: Soğuk algınlığı Sabit sabah ve akşam dozu PEF: Kırmızı ışık Süreğen tedavi arttır: Konuşma esnasında nefes darlığı Kırmızı zonda mutlaka doktorunu ara. PEF: Name: Address: Doctor: Nurse: Navn: Adresse: Lege: Sykepleier: Green Light Maintenance treatment: Normal day without symptoms Peak Flow reading: Grønt lys Vedlikeholdsbehandling: Normal god form PEF: Yellow Zone Maintenance treatment Increase to: When you have Cold Gult lys Vedlikeholdsbehandlingen økes til: Forkjølet Morning and evening Peak Flow reading Fast morgen og kveld PEF: Red Light Maintenance treatment Increase to Shortness of breath when talking Rødt lys Vedlikeholdsbehandlingen økes til: Tungpust ved tale Allways contact the doctor When you are in the red zone Peak Flow reading Ta alltid kontakt med lege i rød sone PEF: 35