TÜRKiYE'NiN LAFFER EGRiSi: KALMAN FiLTRE TAHMiN TEKNiGi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRKiYE'NiN LAFFER EGRiSi: KALMAN FiLTRE TAHMiN TEKNiGi"

Transkript

1 EKONOMIK YAKLAŞlM TÜRKiYE'NiN LAFFER EGRiSi: KALMAN FiLTRE TAHMiN TEKNiGi 27 Rahmi Yamak* /.GiRiŞ 1974 yılında, Arthur Laffer'in vergi oranları ile vergi gelirleri arasında kurmuş oludğu çaneğrili teorik ilişki, Laffer eğrisi olarak adlandırılmaktadır. Laffer hipotezi olarak da bilinen bu görüşe göre, vergi oranları ile vergi gelirleri arasında doğrusal bir ilişki yoktur. Hipoteze göre, vergi gelirlerinin sıfır olduğu iki vergi oranı vardır ki, bunların birincisi "sıfır" ikincisi ise"yüzde yüz" vergi oranıdır. Bu iki oran arasında kalan vergi oranları ile vergi gelirleri arasındaki ilişki, genel olarak bir çan-eğrisine benzetilmektedir. Vergi oranları sıfırdan itibaren arttınlmaya başlanırsavergi gelirleri gittikçe azalan oranda artacak, belirli bir orana ulaşıldığında vergi gelirleri maksimum olacaktır. Bu noktadan sonra, vergi oranları artırılınaya devam edilirse vergi gelirleri artan bir hızla azalacak ve sonuçta yüzde yüz vergi oranında sıfır olacaktır1. Laffer'in bu hipotezi farklı zamanlarda farklı ekonomiler için test edilmiş ve genel bulgular hipotezi doğrulayacak şekilde gerçekleşmiştir 2. Türkiye üzerine yapılan mevcut çalışmalarda elde edilen bulgular da vergi oranları ile vergi gelirleri arasındaki ilişkiin genel olarak Laffer hipotezini destekleyecek şekilde olduğunu göstermiştir. Çalışmalardan bir tanesi, 1993 yılında Derdiyok tarafından yapılmıştır. Derdiyok, çalışmasında, dönemi için Türkiye'de toplam vergi gelirlerini maksimum yapan vergi oranının arasında olduğunu bulmuştur. Daha sonraları, Yamak veyamak (1995) tarafından yapılan bir çalışmada, Derdiyok'un izlemiş olduğu ekonometrik yöntemin eksik olduğu ve dolayısıyla tahmin edilen optimal vergi oranının arasında değil de arasında olduğu gösterilmiştir 3. Laffer eğrisinin tahmininde izlenen ekonometrik yöntem bakımından, literatür genel o larak iki gruba ayrılabilir. Birinci gruba giren çalışmalarda, Laffer eğrisinin ele alınan dönem içerisinde sabit kaldığı varsayımı yapılmış ve bu varsayıma bağlı olarak da sabit parametreli En Küçük Kareler (EKK) yöntemi kullanılmıştır. İkinci grubu oluşturan çalışmalarda ise, Laffer eğrisinin ele alınan dönem içerisinde yer değiştirebileceği ihtima- *Yrd. Doç. Dr., K.T.Ü., I.I.B.F. Iktisat Bölümü. Ekonomik Yaklaşım, Ci lt 7, Sayı 21, Yaz 1996

2 28 Rahmi Yamak line yer verilmiş ve birinci grubu oluşturan çalışmalardaki "sabitlik" varsayımı hafifletilmeye çalışılmıştır. Bunun için de regresyon denklemine zaman trendi ile vergi oranlarının çarpımından oluşan bir etkileşim değişkeni ilave edilmiş ve sözkonusu regresyon denklemi EKK yöntemiyle tahmin edilmiştir. Bu etkileşim değişkeni sayesinde Laffer eğrisinin zamanla yer değiştirebileceği ihtimaline yer verilmiştir. Her ne kadar ikinci gruba giren çalışmalarda izlenen yöntem, teorik olarak birinci gruptaki çalışmalara karşı bir takım avantajiara sahip gibi görünüyorsa da, bu yöntemin uygulanmasıyla elde edilecek sonuçlarda da bazı ekonometrik problemierin ortaya çıkabileceği gerçeği göz ardı edilmemelidir. Her şeyden önce, Laffer denklemindeki vergi oranları ile bu oranların karesini temsil eden iki bağımsız değişken arasındaki muhtemel çoklu bağlantı (multicollinearity) sorunu, etkileşim değişkeninin regresyona girmesiyle daha ciddi boyutlara varabilmektedir. Bu da regresyon parametrelerinin "yanlı" tahmin edilmesine ve sonuçta vergi gelirlerini maksimum yapan vergi oranlarının yanlı bulunmasına neden olabilmektedir. Kalman Filtre tahmin yöntemi, Laffer denkleminin tahmininde izlenen ve yukarıda bahsedilen her iki ekonometrik yöntemin sakinealı taraflarını gidermede etkin bir çözüm yöntemi olarak görülebilir. Kalman Filtre yöntemi gerek "sabitlik" gerekse "çoklu bağlantı" sorunlarını çözmede EKK yönteminin ikamesi olarak değil de tam aksine tamamlayıcısı olarak ileri sürülmektedir (Watson ve Augustine: 1983, Belsley ve Kuh: 1973 ve Athans; 1974). Bu çalışmadaki temel amaç, Kalman Filtre yöntemiyle Türkiye'nin dönemi Laffer eğrisini tahmin etmek ve elde edilen bulguları sabit parametreli EKK yöntemiyle elde edilen bulgularla karşılaştırarak, Laffer eğrisinden mi yoksa Laffer eğrilerinden mi bahsetmek gerektiği şeklindeki soruya cevap aramak ve ayrıca sözkonusu dönem içerisindeki Türk vergi yönetimlerinin vergi gelirlerini maksimum yapan ortalma vergi oranlarını uygulayıp uygulamadıkları hususunu araştırmaktır. 2. EKONOMETRiK YÖNTEM Vergi oranları ile vergi gelirleri arasındaki fonksiyonel ilişki, gerek Laffer hipotezi gerekse optimizasyoıf teorisi gereği kuadratik fonksiyonlar halinde ifade edilmektedir. Bu fonksiyonda; Y ; 1 "t" yılının reel vergi gelirlerini, X ; 1 "t" yılının ortalama vergi oranını, X 2 1 ; "t" yılının ortalama vergi oranının karesini göstermektedir. Laffer eğrisinin ve dolayısıyla optimal vergi oranının ele alınan zaman dilimi içerisinde değişınediği varsayımı yapılmışsa, aşağıdaki regresyon denklemi Laffer eğrisini tahmin e den herhangi bir regresyon denklemi olarak örnek gösterilebilir. (1) (2)

3 EKONOMIK YAKLAŞlM 29 Regresyon denkelimnde; 13; vergi oranı değişkeninin parametresini, 8; denklemdeki kuadratik değişkenin parametresini, ı::t; regresyon denkleminin hata terimlerinin temsil etmektedir. Denklemde görüldüğü Bu regresyon denkleminin tahmininde kullanılan ekonometrik yöntem EKK yöntemidir. gibi, tahmin edilen parametrelerin değeri her bir "t'' yılı için aynı kalmaktadır. Bunun anlamı, Laffer eğrisinin ve optimal vergi oranının zaman itibariyle değişmeınesi demektir 4. Fakat literatürde bazı çalışmalar, bu varsayımı oldukça kısıtlayıcı bulmuşlar ve bu kısıtlılığı ortadan kaldırmak için de (2) numaralı regresyon denklemine bir etkileşim değişkeni ilave etmişlerdir. Etkileşim değişkeni, basit olarak vergi oranı ile zaman trendinin çarpımından oluşturulmuştur. Bu regresyon denkleminden de açıkça görüldüğü gibi, etkileşim değişkeni sayesinde, hem Laffer eğrisinin hem de optimal vergi oranının zamanla değişmesine imkan verilmektedir5. Böylece bir spesifikasyanun (2) numaralı spesifikasyona karşı bazı ekonometrik avantajları mevcut ise de, sahip olduğu bağımsız değişkenler arasındaki potansiyel çoklu bağlantı sorunundan dolayı, bazı dezavantajlara da sahip olabileceği unutulmamalıdır. Kalman Filtre tahmin tekniği gerçekte hem (1) numaralı, hem de (2) numaralı regresyon spesifikasyonlarının zayıf yanlarını giderebilecek kadar etkin olan bir tahmin yöntemidir. Şöyle ki, Laffer eğrisi yıldan yıla değişiyor ise sabit parametreli EKK yöntemi uygun bir tahmin yöntemi olmayacaktır. Diğer taraftan, Laffer eğrisi ele alınan dönem içerisinde sabit kaldığı halde kalmamış gibi düşünülüp (1) numaralı regresyon denkleminin (2) numaralı regresyon denklemine dönüştürülüp EKK yöntemiyle tahmin edilmesi de uygun bir tahmin yöntemi olmayacaktır. Mühendisliklerin kontrol teorisi alanında oldukça yaygın bir kullanım alanı olan ve son yıllarda da ekonomi gibi sosyal bilimiere ilişkin ekonometrik ve istatistiksel analizlerde uygulama sahası bulan Kalman Filtre tahmin yöntemi (Kalman; 1960), parametreleri zamanla değişen regresyon denklemlerinin tahmininde EKK yönteminin ikamesi olarak değil de tamamlayıcısı olarak görülmektedir (Athans: 1974, Belsley and Kuh: 1973). Kalman Filtre tahmin yönteminde, gerekli ilk adım "ölçüm" ve "geçiş" denklemlerinden oluşan bir sistem kurmaktır. Ölçüm denklemi, tahmin ya da gözlem denklemini temsil eder ki, bu denklem parametrelerine zaman faktörü ilave edilen EKK regresyon denkleminden başka bir şey değildir. Aşağıdaki (4) numaralı denklem Kalman Filtre sisteminin ölçüm denklemini temsil eder. Burada; Yt' t yılının reel vergi gelirini, xt, t dönemine ait bağımsız değişken serilerinin oluşturmuş olduğu sütun vektörü (bu çalışınada xt vektörü, t döneminin vergi oranı ile vergi oranı karesinden oluşmaktadır), At; bağımsız değişken parametrelerini içeren sütun (3) (4)

4 30 Rahmi Yamak vektörü (Laffer denklemi örneğinde [B a] vektörü) ve ct; (O,V) "Şeklinde dağılım gösterdiği varsayılan regresyon hata terimini temsil etmektedir. Geçiş denklemleri, ölçüm denklemindeki değişken parametrelerinin zamana bağlı olarak ne şekilde değiştiğini gösteren regresyon denklemleridir. Geçiş denklemlerinin sayısı, ölçüm denklemindeki parametre sayısına eşittir. Aşağıdaki sistemde (5) numaralı denklem geçiş denklemini temsil etmektedir. (5) (5) numaralı denklemdeki llt; (O,Q) şeklinde bir dağılım gösterdiği kabul edilen geçiş denkleminin hata terimlerini temsil etmektedir. Laffer denklemi örneğinde varyanskovaryans matrisi Q'nin boyutu 2'ye 2'dir. Geçiş denklem sayısı iki olduğundan, <I> matrisi, ana köşegeni <Iı 1 ve <P 2, ana köşegen dışı sıfır olan kare matrisini temsil etmektedir. Bu matris geçiş denklemindeki değişkenierin parametrelerini içermektedir. Kalman Filtre yöntemi ardışlık bir tahmin yöntemi olduğundan, sistem her ne şekilde oluşturulursa oluşturulsun, her bir "t" yılı için aşağıdaki üç adımlık döngüyü tamamlamak zorunda kalacaktır 6. Adım I: İlk adımda, ölçüm denklemindeki bağımsız değişken parameterlerinin "başlangıç" ya da "şartsız" tahmin değerleri (At_ 1 ) ile bunlara ait şartsız varyans-kovaryans matrisi (P _ ) 1 1 kullanılarak "şartlı" parametre değerleri (Au 1. 1 ) ile "şartlı" varyans-kovaryans matrisi (P tlt- 1 ) elde edilir. Atit-l =<PAt-I p t1ı-ı = <fıpı_ı<fı'+q (6) (7) Adım II: Adım I'deki şartlı parametre değerleri kullanılarak, şartlı ölçüm denklemi, şartlı ölçüm tahmin hatalar (H 1 ) ile şartlı hata terimlerinin varyanslar (F 1 ) elde edilir. Yıtt-ı =<At!t-ı Ht= Yı- Yuı-ı Fr = x'tptlt-ixı+v (8) (9) (lo) A,lım III: Filtrenin son adımında ise, adım Il' nin çıktıları kullanılarak, şartsız parametn~ değerleri (A ) 1 ile bunlara ait varyans-kovaryans matrisi (P ) 1 bulunur ki, bu çıktılar bir sorırak i (t+ 1) döngünün birinci adımında girdi olarak kullanılırlar. pt= pt/t-l - (P t!t-lxtf-ixt p t!t-ı) i\= At/t-l + P tlt-1 F-ı CYı-xı'Atlt-1) (ll) (12)

5 EKONOMIK Y AKLAŞIM 31 Yukarıdaki sistemin oluşturulmasında ve işleyişinde, bütün parametreler ile varyans-. kovaryans matrislerinin bilindiği varsayılmıştır. Ne var ki, sistem içerisinde değerleri bilinmeyen iki grup parametre ile varyans-kovaryans matrisi vardır. Birinci grup içerisinde, ölçüm denklemindeki değişken parametrelerinin başlangıç değerleri, bu parametrelerin varyans-kovaryans matrisi ile ölçüm denklemindeki hata terimlerinin varyansı yer almaktadır. Uygulamada değerleri bilinmeyen bu grup içindeki parametreler ile varyans-kovaryans matrislerinin başlangıç değerleri olarak, genellikle standart EKK yönteminin ilk gözlem altındaki tahmin değerleri kullanılır. Bu çalışmada da (2) numaralı sabit parametreli EKK regresyonun dönemine ait tahmin değerleri, bu gruba giren bilinmeyenierin değerleri olarak kullanılmıştır. İkinci gruba giren bilinmeyenler ise, geçiş denklemlerindeki değişken parametreleri, bu parametrelerin varyans-kovaryans matrisi ile geçiş denklemlerindeki hata terimlerinin varyanslarıdır. Bu gruba giren bilinmeyenler, önceki bilgilerden çıkarılabileck tarzdan değildir. Ancak uygulama aşamasında Kalman Filtrenin çalışması sonucu elde edilen verilerden çıkarılan optimum tahmin değerleri bu gruba giren bilinmeyenierin değerleri olarak kullanılır. Filtrenin işleyişi sırasında ölçüm denklemininin varyans-kovaryans matrisi, geçiş denklemlerinin varyans-kovaryans matrisinden faydalanılarak oluşturulmuştur. Ölçüm denklemindeki hata terimlerinin varyans (V) U gibi ska Iar ve çarpılarak, geçiş denklemindeki hata terimlerinin varyans-kovaryans matrisi oluşturulmuştur. Burada skalar kullanılmasından amaç, modelin tahmin performansını maksimuma çıkarmaktır. Oluşturulan sistem verilen başlangıç değerleri altında bir kez ça Iıştırılır ve sistemin hata terimleri ile bunlara ait şartlı varyanslar elde edilir. Sistemin hata terimleri ile şartlı varyansları kullanılarak aşağıdaki "log olabilirlik" fonksiyonu; ikinci gruba giren parametreler ile matrislerin optimum değerleri için optimize edilir. (13) Bu olabilirlik fonksiyonun maksimize edilmesinde Simplex algoritması kullanılmıştır 7. EKK ve Simplex yöntemleri kullanılarak elde edilen parametre ve matris tahminleriyle Kalman Filtre son kez çalıştırılır ve ölçüm denklemindeki değişken parametreleri tahmin edilir. Çalışmada kullanılan veriler yıllık olup dönemini kapsamaktadır. Ortalama vergi oranı, toplam vergi gelirlerinin Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya oranı şeklinde tanımlanmıştır. Cari vergi gelirleri, tüketici fiyat endeksi yardımıyla reel hale dönüştürülmüştür. Vergi gelirlerine ilişkin veriler Gelirler Genel Müdürlüğü'nün Vergi İstatistikleri Yıllığından, tüketici fiyat endeksi ile Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya ilişkin veriler ise Devlet İstatistik Enstitüsü' nden sağlanmıştır. 3. BULGULAR VE DEGERLENDiRME Yukarıdaki bölümde bahsedildiği gibi Kalman Filtre tekniğinin en önemli aşamalarından birisi değerleri bilinmeyen parametrelerin ve matrislerin başlangıç değerlerini belirlemektir. Bu çalışmada sistem içerisinde birinci gruba giren ve dolayısıyla değerleri bilinmeyen parametrelerin ve matrislerin başlangıç değerlerini belirlemek için, sabit parametreli Laffer denklemi dönemi için EKK yöntemiyle tahmin edilmiştir. Bu tahminde

6 32 Rahmi Yamak bulunan ölçüm denkleminin parametre değerleri, parametrelerin kovaryans matrisi ve hata terimlerinin varyansı değerleri bilinmeyen parametrelerin ve matrislerin başlangıç değerleri olarak kullanılmıştır. Sabit parametreli EKK yöntemiyle elde edilen başlangıç değerleri Tablo I' in birinci sütununda verilmiştir. Tablol Değerleri Bilinmeyen Parametreler lle Varyans-Kovaryans Matrislerinin Başlangıç ve Optimum Değerleri EKK Regresyonundan Elde Edilen Değerler B= Sı ı= ö = s 22 = V= Sı 2 = Simplex Algoritmasından Bulunan Değerler <Dı= V= <Dı= u= Not: Sii' P matrisinin elemanlarını göstermekte olup bu matriste Sız=Sıı kullanılarak Kal Değerleri bilinmeyen parametreler ile matrislerin başlangıç değerleri man Filtre son kez çalıştırılmış ve yıllar itibariyle tahmin edilen parametredeğerleri Tablo II'nın ikinci ve üçüncü sütunlarında verilmiştir 8. Vergi oranlarının parametresi ile vergi o ranlarının karesinden oluşan değişken parametresinin işaretleri beklenildiği gibi tahmin e dilmiştir; vergi oranlarının parametresi pozitif, kuadratik değişkenin parametresi ise negatif işaretli bulunmuştur. Parametre değerlerindeki işaretierin beklenen yönde çıkması, vergi oranları ile vergi gelirleri arasındaki ilişkiyi temsil eden Laffer eğrisinin çan-eğrisi şeklinde olduğunu göstermiştir. Ayrıca tahmin edilen parametre değerleri az da olsa yıldan yıla değişiklik göstermektedir. Bu da, Laffer eğrisinin yıldan yıla yer değiştirdiği anlamına gelmektedir. Ancak görülen değişme pek büyük değildir. Vergi oranının parametresinin aldığı minimum değer (1983 yılında) iken, maksimum değer (1962 yılında) olmuştur. Dolayısıyla S parametresinin döneminin her bir yılı için almış olduğu değer ile arasında değişmiştir. Kalman Filtre yöntemiyle tahmin edilen parametre değerleri kullanılarak, vergi gelirlerini (logaritmik değerlerini) maksimum yapan vergi oranları yıilar itibarıyla hesaplanmış ve Tablo II'nin son sütununda gösterilmiştir. Tahmin edilen optimal vergi oranlarının dönemi içerisindeki genel trendi artış yönünde olmuştur. Şöyle ki, optimal vergi oranı 1962 yılında düzeyinde tahmin edilirken aynı oran 1983 yılı için düzeyinde tahmin edilmiştir. Bu oran 1984 yılında 0.02 lik bir düşüşle 0.155'e gerilemiş ve 1989 yılına kadar da azalma eğilimi göstermiştir. Ancak 1990 yılından itibaren bu oran tekrar yükselmeye başlamış ve 1993 yılı itibariyle 0.17 olarak gerçekleşmiştir. Optimal vergi oranın genel seyri ne ilişkin elde edilen bulgular dört ayrı dönem olarak özetlenebilir;

7 EKONOMIK Y AKLAŞIM 33 Tablo ll Laffer Denkleminin Parametre Tahminleri ve Vergi Oranları Yıllar Parametre Tahminleri Vergi Oranları '\ ot Gerçekle en Optimal ı o.ı37 ı O. ı41 *** o.ı42*** \ *** ı *** 197\ o.ı68 o.ı 55*** *** *** *** O. ı 74*** O. ı 75*** O. ı 75*** ı O. ı 74*** *** *** *** \ o.ı56 ı ı *** *** *** *** *** Not:***; Gerçekleşen vergi oranlarının optimalini aştığı yılları göstermektedir.

8 34 Rahmi Yamak : Optimal vergi oranının yavaş yavaş arttığı dönem : Optimal vergi oranın aniden azaldığı yıl, : Optimal vergi oranının sabit kaldığı dönem, : Optimal vergi oranınının tekrar artmaya başladığı dönem. Geçmiş vergi yönetimlerinin uyguladıkları ortalama vergi açısından etkin olup olmadıkları sorusuna, tahmin edilen optimal vergi oranlarının gerçekleşen oranlarla karşılaştırılmasıyla cevap verilebilir. Karşılaştırma işlemi yapılırsa, Türkiye'de döneminin birçok alt-dönemlerinde vergi yönetimlerinin Laffer eğrisi ya da eğrilerinin etkin olmayan bölgelerinde bulundukları tespit edilebilir. Vergi yönetimlerinin uyguladıkları vergi oranı açısından etkin olmadıkları dönemler; ı , , , yılları arasıdır. Bu dönemlerin herbirinde, uygulanan vergi oranlarından daha düşük oranlarla toplanan vergi gelirlerinin tamamını sağlama, ya da gerçekleşen vergi oranlarının altındaki herhangi bir oranda toplanan gelirden daha fazlasını sağlama imkanları mevcutken, bu imkanlar değerlendirilememiş ya da değerlendirilmesi istenmemiştir. Sabit parametreli EKK yönteminden elde edilen bulgular, Kalman Filtre yönteminin bulgularıyla karşılaştırıldığında, EKK yönteminin optimal vergi oranlarındaki değişmeleri yeterince yakalayamadığı ve bundan dolayı dönemi arasında vergi yönetimlerinin uyguladıkları ortalama vergi oranı açısından daha fazla etkin oldukları sonucunu verdiği anlaşılmaktadır. Sabit parametreli Laffer denkleminin kullanıldığı Yamak ve Yamak (1995)'ın çalışmasında, döneminin vergi gelirlerini maksimum yapan ortalama vergi oranı ile arasında belirlenmiştir. Bu oraniara göre, Türkiye'de toplam vergi gelirlerini maksimum yapan ortalama vergi oranı açısından 1961 yılı ile 1993 yılı arasında büyük bir fark yoktur. Ancak daha etkin bir tahmin yöntemi olan Kalman Filtre ise, iki yıl arasında ihmal edilemeyecek ölçüde bir farkın olduğunu ortaya koymuştur. 4. SONUÇ Bu çalışmada, Türkiye'nin dönemine ait vergi oranları ile vergi gelirleri arasındaki fonksiyonel ilişki, Laffer eğrisinin (dolayısıyla vergi gelirlerini maksimum yapan vergi oranlarının) zamanla yer değiştirebileceği ihtimali altında tahmin edilmiştir. Çalışmanın tahmin aşamasında, sosyal bilimlerde gittikçe yaygın bir kullanım alanı bulan Kalman Filtre tahmin tekniği kullanılmıştır. Kalman Filtre tekniğinin uygulanmasında gerekli olan bilgiler iki ayrı tahminle elde e dilmiştir. Bilinmeyen parametreler ile matrislerin başlangıç değerleri yılları a rasına koşulan sabit parametreli Laffer denkleminden elde edilmiştir. Başlangıç değerleri

9 EKONOMIK YAKLAŞlM 35 bilinmeyen diğer parametrelerin tahmin değerleri ise Simplex algoritmasından sağlanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, , , 1987 ve dönemlerinin vergi yönetimleri uyguladıkları ortalama vergi oranları açısından Laffer eğrisinin ya da eğrilerinin etkin olmayan bölgelerinde İcraatta bulunmuşlardır. Sabit parametreli EKK yönteminden elde edilen bulgular Kalman Filtre yönteminin bulgularıyla karşılaştırıldığında, EKK yönteminin optimal vergi oranındaki değişmeleri yeterince yakalayamadığı ve bundan dolayı vergi yönetimlerinin uyguladıkları ortalama vergi oranı açısından etkin olmadıkları yılları tamamen belirleyemediği anlaşılmıştır.

10 36 Rahmi Yamak NOTLAR 1 Vergi gelirlerini maksimum yapan ortalama vergi oranı "optimal vergi oranı" (OVO) olarak adlandınlmıştır. 2 Amerika Birleşik Devletleri için Pullerton (1982)'un, Lindsey (1987)'in ve Hsing (1994)'in, İşveç için Stuard (198l)'ın, Feige ve McGee (1984)'nın, Hollanda için Von Ravestian ve Vijlbrief (1988)'in çalışmalan örnek gösterilebilir. 3 Derdiyok (1993: 34) çalışmasında (9) ve (10) numaralı yarı-logaıitrnik regresyon denklemlerini tahmin ederken, bağımlı değişken olan reel vergi gelirleri serisinde logaritrnik transformasyon öncesi ölçek küçültmüş yani serilerden sıfır silmiştir. Yamak ve diğerleri (1 995) tarafından gösterildiği gibi yarı-logratimik bir regresyon denklemi hem orijinden geçiriliyor hem de bağımlı değişken serisinde transformasyon öncesi ölçek değiştiriliyar ise, sözkonusu regresyon denkleminin EKK yöntemi ile tahmin edilen parametre değerleri gerçek değerleıinden faı-klı olacaktır. 4 Eğer tahmin edilen regresyon denkleminin vergi oranına göre birinci derece türevi alı'nıp sıfıra e~itlenirse, optimal vergi oranının her bir "t" yılı için aynı olduğu görülür. (2) numaralı regresyon denkleminde optimal vergi oranı ( ll/2ö) ifadesine eşittir. 5 Burada da tahmin edilen regresyon denkleminin vergi oranına göre birinci derece türevi alınıp sıfıra eşitlenirse, optimal vergi oranının her bir "t" yılı için etkileşim değişkeninin paı ametresine bağlı olaı-ak değişebileceği rahatlıkla görülür. Bu denkleme göre optimal vergi oranının değeri [-ll-<i>*trend)/2ö] ifadesine eşittir. 6 Kalman Filtre tekniğinin işleyişi hakkında daha geniş bilgi edinmek için bkz. Cuthbeıtson, Hall ve Taylor, 1992, s Simplex algoritması optimize edilecek fonksiyonunun türevinin bilinmesini gerektirmemekle ancak tahmin edilen parametrelerin standaıt hatalarını vermemektedir. 8 Kalman Filtre sisteminin doğru oluşturulup oluşturulmadığını kontrol etmede uygulanan yöntemlerden biri Engel ve Watson (1981) tarafından ileri sürülen yöntemdir. Engel ve Watson, sistemin doğru olup olmadığının kontrolündeki en etkin testin, şartlı hata terimierindeki ardışık bağımlılık probleminin olup olmadığının testi olduğunu i leri sürmüşlerdir. Bu çalışmada da model spesifikasyonunun uygunluğunu test etmede değişen varyansı düzeltilmiş, bir aşama sonraki şaıtlı hata terimlerinin Ljung-Q box istatistikleri kullanılmıştır. Beş ayrı gecikme (4, 8, 12, 16, 20) sayısı için hesaplanan Q istatistiklerine göre modelde ardışık bağımlılık problemi mevcut değildir.

11 EKONOMIK YAKLAŞlM 37 KAYNAKÇA Athans, M. (1974), "The Importance of Kalman Filtering Methods for Economic Systems", Annals of Economic and Social Measurement, 311, Belsley, A.D. ve Kuh, E. (1973), "Time-Varying Parameter Structures: An Overview", Anna/s of Economic and Social Measurement, 214, Cuthbertson, K., Hall, S.G., ve Taylor, M.P. (1992), Applied Econometric Techniques, The U niversity of Michigan University. Derdiyok, T. (1993), "Türkiye' nin Laffer Eğrisi", Maliye Dergisi, Mart-Nisan, Engle, R. ve Watson, S. (1981), "A One Factor Multivariate Time Series Model of Metropolitan W age Rates", Journal of the American Statistical Association, 76, Feige, E. L. ve McGee, R. T. (1983), "Sweden's Laffer Curve: Taxation and the Unobserved Economy", Scandiniav Journal of Economics, 85, Fullerton, D. (1982), "On the Possibility of an Inverse Relationship between Tax Rates and Government Revenues", Journal of Public Economics. 19, Hsing, Y. (1994), "Estimating the Laffer Curve and Policy Implications", Soutwestern Society of Economists'in Yıllık Toplantısında Sunulmuş Bildiri", Dallas. Lindsey, L.B. (1987), "Individual Taxpayer Response to Tax Cuts: ", Journal of?ublic Economics, July, Stuart, C. (1981), "Swedish Tax Rates, Labor Supply and Tax Revenues", Journal of Political Economy, 89, Van Ravestian, A. ve Vijlbrief, H. (1988), "W elfare Cost of Higher Tax Rates: An Empirical Laffer Curve for the Netherlands", De Economist, 136, Watson, P.K. ve Augustine, St. (1983), "Kalman Filtering as an Alternative to Ordinary Least Squares-Some Theoretical Considerations and Empirical Results", Empirical Economics, 8, Yamak, N., Yamak, R., ve Zengin, H., (1995), "Orijinden Geçen Yarı-Logaritmik Regresyon Denklemlerinde Ölçek Değiştirmenin Etkileri ve Düzeltilmesi", Il. Ulusalistatistik ve E konometri Kongresinde Sunulmuş Bildiri", Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Yamak, N. ve Yamak, R. (1995), "Türkiye'nin Vergi Türlerine Göre Laffer Eğrisi", Ekonomik Yaklaşım, Gazi Üniversitesi, i.i.b.f., İktisat Bölümü, 18-19,

12 38 Rahmi Yamak Abstract Turkey/s Laffer Curve: Kalman Filter Estimation Technique In this study, the Laffer curve and the relationship between the tax revenue and the tax rate for Turkey have been investigated. Annual data for the period of areusedas the sample. A quadratic function for the Laffer curve is specified and estimated under the Kalman Filter technique. The findings of the Kalman Filter estimation technique imply that the Laffer curve and the tax rate which is maximizing the revenues were not fixed during the sample period. According to the results of the study, it was expected from the tax administration to maximize tax revenues when average tax rates lie in the range of When the tax rates that are maximizing the revenues are compared with the current tax rates, it appears that the Turkish tax administration has operated in the inefficient region of the Laffer curve for many years. Four periods where the tax administration has operated in the inefficient region of the curve were identified. In 1993 the average tax rate w as w hile the tax rate that w as maximizing the revenues w as about It me an s that in 1993 there w as a possibility for the tax administration to raise the total tax revenues by reducing the current average tax rate, but this was not realized.

Türkiye de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975-2006)

Türkiye de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975-2006) M. MUCUK, V. ALPTEKİN Türkiye de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (975-2006) Mehmet MUCUK * Volkan ALPTEKİN ** Özet Vergi gelirleri devletin en önemli finansman kaynaklarından birini teşkil

Detaylı

Dokuz Eylül Üniversitesi Yayın Geliş Tarihi: 16.03.2011

Dokuz Eylül Üniversitesi Yayın Geliş Tarihi: 16.03.2011 Dokuz Eylül Üniversitesi Yayın Geliş Tarihi: 16.03.2011 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yayına Kabul Tarihi: 22.06.2011 Cilt: 13, Sayı: 3, Yıl: 2011, Sayfa: 39-63 Online Yayın Tarihi: 26.10.2011 ISSN:

Detaylı

Gelişmiş ve Azgelişmiş Ülkelerde Ekonomik Büyüme Dinamikleri: Bir Panel Veri Analizi

Gelişmiş ve Azgelişmiş Ülkelerde Ekonomik Büyüme Dinamikleri: Bir Panel Veri Analizi Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi International Journal of Alanya Faculty of Business Yıl:2012, C:4, S:1, s.127-136 Year:2012, Vol:4, No:1, s. 127-136 Gelişmiş ve Azgelişmiş Ülkelerde Ekonomik

Detaylı

Dış Ticaret Hadlerinin Dış Ticaret Dengesine Etkisi: Harberger- Laursen-Metzler Hipotezinin Türkiye Uygulaması

Dış Ticaret Hadlerinin Dış Ticaret Dengesine Etkisi: Harberger- Laursen-Metzler Hipotezinin Türkiye Uygulaması Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2014, 1(2), 103-129 Optimum Journal of Economics and Management Sciences, 2014, 1(2), 103-129 Dış Ticaret Hadlerinin Dış Ticaret Dengesine Etkisi: Harberger-

Detaylı

DEĞİŞEN VARYANS DURUMUNDA EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİNİN ALTERNATİFİ AĞIRLIKLI REGRESYON ANALİZİ VE BİR UYGULAMA

DEĞİŞEN VARYANS DURUMUNDA EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİNİN ALTERNATİFİ AĞIRLIKLI REGRESYON ANALİZİ VE BİR UYGULAMA DEĞİŞEN VARYANS DURUMUNDA EN KÜÇÜK KARELER TEKNİĞİNİN ALTERNATİFİ AĞIRLIKLI REGRESYON ANALİZİ VE BİR UYGULAMA Yrd.Doç.Dr. Ali Sait ALBAYRAK * ÖZET Bu çalışmanın amacı, en küçük kareler (EKK) tekniğinin

Detaylı

Bayesgil VAR Modelinin Gerçek Zaman Dizileri

Bayesgil VAR Modelinin Gerçek Zaman Dizileri Çankaya University Journal of Science and Engineering Volume 7 (2010), No. 2, 169 185 Bayesgil VAR Modelinin Gerçek Zaman Dizileri için Kestirim Amaçlı Kullanılması Reşat Kasap 1, ve Sibel Kavak 2 1 Gazi

Detaylı

İMKB Dergisi İÇİNDEKİLER. Yıl: 8 Sayı: 32. Hisse Senedi Getirilerinin Oynaklığı ile Makroekonomik Değişkenlerin Oynaklığı Arasındaki İlişki

İMKB Dergisi İÇİNDEKİLER. Yıl: 8 Sayı: 32. Hisse Senedi Getirilerinin Oynaklığı ile Makroekonomik Değişkenlerin Oynaklığı Arasındaki İlişki İMKB Dergisi Yıl: 8 Sayı: 3 ISSN 3-65 Yıl: 8 Sayı: 3 İÇİNDEKİLER Hisse Senedi Getirilerinin Oynaklığı ile Makroekonomik Değişkenlerin Oynaklığı Arasındaki İlişki Saadet Kırbaş Kasman... Türkiye de Ödeyememe

Detaylı

PİYASA RİSKİ ÖLÇÜMÜ OLARAK RİSKE MARUZ DEĞER VE HİSSE SENEDİ PORTFÖYLERİ İÇİN BİR UYGULAMA

PİYASA RİSKİ ÖLÇÜMÜ OLARAK RİSKE MARUZ DEĞER VE HİSSE SENEDİ PORTFÖYLERİ İÇİN BİR UYGULAMA T.C. KADİR HAS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SERMAYE PİYASALARI VE BORSA ANABİLİM DALI PİYASA RİSKİ ÖLÇÜMÜ OLARAK RİSKE MARUZ DEĞER VE HİSSE SENEDİ PORTFÖYLERİ İÇİN BİR UYGULAMA Yüksek Lisans

Detaylı

TÜRKĐYE DE ĐÇ BORÇLARIN ĐKTĐSADĐ ETKĐLERĐNĐN VAR TEKNĐĞĐYLE ANALĐZĐ * Analysis of Economic Effects of Domestic Debt in Turkey using VAR Technique

TÜRKĐYE DE ĐÇ BORÇLARIN ĐKTĐSADĐ ETKĐLERĐNĐN VAR TEKNĐĞĐYLE ANALĐZĐ * Analysis of Economic Effects of Domestic Debt in Turkey using VAR Technique TÜRKĐYE DE ĐÇ BORÇLARIN ĐKTĐSADĐ ETKĐLERĐNĐN VAR TEKNĐĞĐYLE ANALĐZĐ * Analysis of Economic Effects of Domestic Debt in Turkey using VAR Technique Bu makalede 1 Dr. Ferhat Başkan ÖZGEN ** Dr. Bülent GÜLOĞLU

Detaylı

Türkiye de Enflasyon Hedeflemesi: Bir Başarı Hikâyesi mi?

Türkiye de Enflasyon Hedeflemesi: Bir Başarı Hikâyesi mi? Türkiye de Enflasyon Hedeflemesi: Bir Başarı Hikâyesi mi? Ergun ERMİŞOĞLU* Özet Bu çalışmada Türkiye de enflasyon hedeflemesi öncesi ve sonrası dönemler enflasyon performansları açısından karşılaştırılarak

Detaylı

ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ KULLANARAK KATILIMCI DOĞAL KAYNAK PLANLAMASI

ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ KULLANARAK KATILIMCI DOĞAL KAYNAK PLANLAMASI Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 238 DOA Yayın No: 31 ISSN:1300-7912 ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ KULLANARAK KATILIMCI DOĞAL KAYNAK PLANLAMASI ODC: 91: 94 : 907 : 911 : 062 Participatory Natural Resource

Detaylı

PL\.QL\METQlK Ql~KE MARUZ DEGEQ YÖNTEMtlLE DÖVİZ KUQU Q18K1 YÖNETEMl: TÜRKİYE ÖQNEGt*

PL\.QL\METQlK Ql~KE MARUZ DEGEQ YÖNTEMtlLE DÖVİZ KUQU Q18K1 YÖNETEMl: TÜRKİYE ÖQNEGt* PL\.QL\METQlK Ql~KE MARUZ DEGEQ YÖNTEMtlLE DÖVİZ KUQU Q18K1 YÖNETEMl: TÜRKİYE ÖQNEGt* Erol BULUT** Z. Banş GÜL*** ABSTRACT Risk is a st at e, w hi ch is likely to emerge of los s or damage. It s management

Detaylı

ENERJİ İTHALATI CARİ AÇIK İLİŞKİSİ, VAR ANALİZİ İLE TÜRKİYE ÜZERİNE BİR İNCELEME

ENERJİ İTHALATI CARİ AÇIK İLİŞKİSİ, VAR ANALİZİ İLE TÜRKİYE ÜZERİNE BİR İNCELEME ENERJİ İTHALATI CARİ AÇIK İLİŞKİSİ, VAR ANALİZİ İLE TÜRKİYE ÜZERİNE BİR İNCELEME THE RELATIONSHIP BETWEEN ENERGY IMPORT AND CURRENT ACCOUNT DEFICIT: THE CASE OF TURKEY WITH VAR ANALYSIS Doç. Dr. Murat

Detaylı

Arş. Gör. Havva Nesrin Tiryaki/Doç. Dr. Aykut Ekinci FİNANSAL BULAŞICILIK ÇERÇEVESİNDE KÜRESEL KRİZ VE TÜRKİYE YE ETKİLERİ +

Arş. Gör. Havva Nesrin Tiryaki/Doç. Dr. Aykut Ekinci FİNANSAL BULAŞICILIK ÇERÇEVESİNDE KÜRESEL KRİZ VE TÜRKİYE YE ETKİLERİ + Arş. Gör. Havva Nesrin Tiryaki/Doç. Dr. Aykut Ekinci FİNANSAL BULAŞICILIK ÇERÇEVESİNDE KÜRESEL KRİZ VE TÜRKİYE YE ETKİLERİ + Arş. Gör. Havva Nesrin Tiryaki Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, İİBF, İktisat

Detaylı

Nükleer Enerji Sahibi Olma Kararını Etkileyen Faktörler ve Türkiye için Tahminler

Nükleer Enerji Sahibi Olma Kararını Etkileyen Faktörler ve Türkiye için Tahminler Yayın ilkeleri, izinler ve abonelik hakkında ayrıntılı bilgi: E-mail: bilgi@uidergisi.com Web: www.uidergisi.com Nükleer Enerji Sahibi Olma Kararını Etkileyen Faktörler ve Türkiye için Tahminler Bülent

Detaylı

Farklı Para Politikası Rejimlerinde Enflasyon Belirsizliği ve Enflasyon İlişkisi

Farklı Para Politikası Rejimlerinde Enflasyon Belirsizliği ve Enflasyon İlişkisi Farklı Para Politikası Rejimlerinde Enflasyon Belirsizliği ve Enflasyon İlişkisi Bülent DOĞRU * Özet Bu çalışmanın amacı enflasyon ve enflasyon belirsizliği arasındaki ilişkiyi 1990:1-2012:12 periyodunda

Detaylı

İstatistiksel Regresyon Yöntemlerinin Farklı Veri Gruplarına Uygulanması Üzerine Bir Analiz

İstatistiksel Regresyon Yöntemlerinin Farklı Veri Gruplarına Uygulanması Üzerine Bir Analiz GÜFBED/GUSTIJ (2012) 2 (2):55-67 Research/Araştırma 1 İstatistiksel Regresyon Yöntemlerinin Farklı Veri Gruplarına Uygulanması Üzerine Bir Analiz Serkan ÖZTÜRK 1,* 1 Gümüşhane Üniversitesi, Müh. Fak. Jeofizik

Detaylı

Olivera - Tanzi Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma *

Olivera - Tanzi Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma * Olivera - Tanzi Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma * Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ŞEN ** I. Giriş Gelişmekte olan ülkelerde kronik bütçe açıkları ile enflasyon arasında iki yönlü bir nedensellik bağının

Detaylı

ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE TÜRKİYE NİN EKONOMİK PERFORMANSININ AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE TÜRKİYE NİN EKONOMİK PERFORMANSININ AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi YIL 2013, CİLT XXXV, SAYI II, S. 329-360 Doi No: 10.14780/iibdergi.201324469 ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE TÜRKİYE NİN EKONOMİK PERFORMANSININ AVRUPA BİRLİĞİ

Detaylı

İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi

İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi Çankırı Karatekin Üniversitesi Y.2014, Cilt 4, Sayı 1, ss.237266 Y.2014, Volume 4, Issue 1, pp.237266 İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi

Detaylı

Working Paper Iç Göç, Bölgesel Yakınsama Sorunu ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.

Working Paper Iç Göç, Bölgesel Yakınsama Sorunu ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Kırdar,

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ İLK HALKA ARZLARIN İLK GETİRİLERİ İLE UZUN DÖNEM FİYAT PERFORMANSLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ 1 Ayten TURAN KURTARAN 2

TÜRKİYE DEKİ İLK HALKA ARZLARIN İLK GETİRİLERİ İLE UZUN DÖNEM FİYAT PERFORMANSLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ 1 Ayten TURAN KURTARAN 2 TÜRKİYE DEKİ İLK HALKA ARZLARIN İLK GETİRİLERİ İLE UZUN DÖNEM FİYAT PERFORMANSLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ 1 Ayten TURAN KURTARAN 2 ÖZ Bu çalışmanın amacı, Türkiye de Ocak 1994-Aralık 2009 tarihleri

Detaylı

Vergi Bilincine Sahip Bireylerin Fiş veya Fatura Alma Duyarlılığını Etkileyen Faktörler

Vergi Bilincine Sahip Bireylerin Fiş veya Fatura Alma Duyarlılığını Etkileyen Faktörler Vergi Bilincine Sahip Bireylerin Fiş veya Fatura Alma Duyarlılığını Etkileyen Faktörler Ali Rıza ÖZDEMİR * Hasan AYVALI ** ÖZET Bu çalışmanın amacı, vergi bilincine sahip bireylerin fiş veya fatura alma

Detaylı

Türkiye de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi

Türkiye de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi Türkiye de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi Doç.Dr. Mustafa ÖZER* Yrd.Doç.Dr. Kemal BİÇERLİ* Öz:Türkiye de kadınların İKO nı etkileyen unsurları tespit etmeye yönelik bu çalışmada 1988-2001 dönemi için

Detaylı

TÜRKİYE DE BÖLGELERARASI KAYNAK KULLANIM ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ YÖNTEMİYLE ÖLÇÜLMESİ

TÜRKİYE DE BÖLGELERARASI KAYNAK KULLANIM ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ YÖNTEMİYLE ÖLÇÜLMESİ TÜRKİYE DE BÖLGELERARASI KAYNAK KULLANIM ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ YÖNTEMİYLE ÖLÇÜLMESİ ÖZ Abidin ÖNCEL * Salih ŞİMŞEK ** Bu çalışmanın temel amacı, bölgesel kaynakların etkin kullanılmış olup

Detaylı

ERSÖZ-KABAK SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI. Filiz ERSÖZ 1 Mehmet KABAK 2 ÖZET

ERSÖZ-KABAK SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI. Filiz ERSÖZ 1 Mehmet KABAK 2 ÖZET SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Filiz ERSÖZ 1 Mehmet KABAK 2 ÖZET Bu çalışmada çok kriterli karar verme yöntemleri adı altında geçen yöntemlerin

Detaylı

Kira Öder Gibi Ev Satın Almak Ne Zaman Karlı Olur?: Tutsat (Mortgage) Uygulaması Dr. Metin AKTAŞ 1

Kira Öder Gibi Ev Satın Almak Ne Zaman Karlı Olur?: Tutsat (Mortgage) Uygulaması Dr. Metin AKTAŞ 1 Kira Öder Gibi Ev Satın Almak Ne Zaman Karlı Olur?: Tutsat (Mortgage) Uygulaması Dr. Metin AKTAŞ 1 Öz Bu çalışmada, tutsat (mortgage) sistemi ile ilgili teorik bilgilerin yer almasının yanında, tutsat

Detaylı

Diferansiyel Evrim Algoritması Destekli Yapay Sinir Ağı ile Orta Dönem Yük Tahmini

Diferansiyel Evrim Algoritması Destekli Yapay Sinir Ağı ile Orta Dönem Yük Tahmini International Journal of Research and Development, Vol.3, No., January 20 28 Diferansiyel Evrim Algoritması Destekli Yapay Sinir Ağı ile Orta Dönem Yük Tahmini İbrahim EKE Gazi Üniversitesi Mühendislik

Detaylı

Algılanan Davranışsal Kontrol, Ajzen in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternatif Model Analizleri *

Algılanan Davranışsal Kontrol, Ajzen in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternatif Model Analizleri * KMÜ Sosyal ve Ekonomi k Araştırmalar Dergi si 12 (19): 139-152, 2010 ISSN: 1309-9132, www.kmu.edu.tr Algılanan Davranışsal Kontrol, Ajzen in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternatif Model Analizleri * Elif

Detaylı

TÜRKiYE'DE BÜTÇE AÇıKLARININ TEMEL MAKROEKONOMIK DECIşKENLER ÜZERINE ETKiSi [1981-2003 VAR, ETKI-TEPKi ANALIzI, VARYANS AYRIŞTIRMASIl

TÜRKiYE'DE BÜTÇE AÇıKLARININ TEMEL MAKROEKONOMIK DECIşKENLER ÜZERINE ETKiSi [1981-2003 VAR, ETKI-TEPKi ANALIzI, VARYANS AYRIŞTIRMASIl TÜRKiYE'DE BÜTÇE AÇıKLARININ TEMEL MAKROEKONOMIK DECIşKENLER ÜZERINE ETKiSi [1981-2003 VAR, ETKI-TEPKi ANALIzI, VARYANS AYRIŞTIRMASIl Doç, Dr, Salih Barışıll Zonguldak Karaelmas Üniversitesi iktisadi ve

Detaylı