2012 ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI

Transkript

1

2 Başyazı Vizyon, misyon, politika, strateji, taktik, program ve bütçe kavramları işbu hiyerarşik yapı içinde; kamu ve özel kurum-kuruluşlar ve işletmeler ile sektörler için kullanılmaktadır. Fransızca kökenli vizyon kelimesinin Türkçe karşılığı, görünüm, ülkü, sağgörü olmakla birlikte; kurumsal anlamda mevcut gerçekler, umutlar, hayaller, tehlike ve fırsatlar doğrultusunda uzun dönemde gerçekleştirilmek istenen hedeflenen sonuçları ifade etmektedir. Ancak geleceği düşünebilen milletler, yaşamak ve ilerlemek imkanlarına kavuşurlar (Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK) örnek bir vizyondur. Yine Fransızca kökenli misyon kelimesinin Türkçe karşılığı görev, amaç olmakla birlikte; kurumsal anlamda gelecekte olmak istediği yer, şu andaki durumu, toplumdaki imajı ve yöneticilerin dünya görüşü olup bir kurum-kuruluşun, işletmenin varlığının temel amacıdır. Kızıl Elma örnek bir misyondur. Politika, strateji ve taktik birbirinin devamı, birbirini tamamlayan kavramlar olarak değerlendirildiğinde politika; belirlenen amaç veya hedeflere ulaşmaya yönelik karar ve eylemler bütünü iken strateji; belirlenen amaç ve ya hedeflere ulaşmak için tutulan yol olarak tanımlanabilir. Taktik ise, faaliyetlerin belirli kurallar dahilinde yapılması için oluşturulan bir takım prosedürler, yönetmelikler, genelgeler ve yönergeleri içerir. Bu kapsamda, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, değişen Türkiye ve Dünya şartları gözetilerek, Türk kooperatifçiliğinin ideal yönde geliştirilmesi hedefi çerçevesinde, kamunun ve diğer aktörlerin rolünün iyi bir biçimde tanımlanması ve alınabilecek tedbirlerin tesbiti bakımından yeni bir planlama ihtiyacı duymuş ve kooperatifçilikle ilgili diğer bakanlıklar, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği, Türk Kooperatifçilik Kurumu, Üniversiteler ve muhtelif kooperatif kuruluşların paydaşlığında hazırladığı; Türkiye Kooperatifçilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı ( ) nı kooperatifçilerin de katıldığı bir toplantı ile kamuoyuna duyurmuştur. Türk kooperatifçilik yazınından ve uygulama sonuçlarından yapılan çıkarımların Plan süresince değerlendirilmesi sonucunda; Türkiye Kooperatifçilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı nda yedi stratejik hedef belirlenmiş ve bu hedeflere ulaşmak için bu stratejik hedefler altında 36 öncelikli eylem belirlenmiştir. Sözkonusu stratejik hedefler; 1) Kamu teşkilatlanması ve kooperatiflere hizmet sunum biçimi yeniden yapılandırılacak 2) Eğitim, bilgilendirme ve Ar-Ge faaliyetleri geliştirilecek 3) Örgütlenme kapasitesi ve kooperatifler arası işbirliği olanakları arttırılacak 4) Sermaye yapısı ile kredi ve finansmana erişim imkanları güçlendirilecek 5) İç ve dış denetim sistemleri tümüyle revize edilecek 6) Kurumsal ve profesyonel yönetim kapasitesi arttırılacak 7) Mevzuat altyapısı uluslararası esaslara ve ihtiyaçlara göre geliştirilecek. İşbu hedeflere ulaşmak için yapılması gerekenler de her bir hedef için ayrı ayrı ortaya konmuş ve toplam 36 eylem planlanmıştır. Kamu sektörü ve özel sektör yanında üçüncü sektör olarak isimlendirilen kooperatifçilik sektörü, sosyal ekonominin araçlarından da biridir. Nitekim kamu, sosyal ekonomi 1

3 anlayışı doğrultusunda desteklenmesi gereken kişi, kurum ve sektörleri kooperatif kuruluşlar aracılığı ile desteklemektedir. Bundan dolayıdır ki, piyasa ekonomisi sisteminde rekabet edemeyen, hayatiyetini devam ettirememe riskine maruz ancak sosyal hayat, toplumsal huzur ve demokrasi için esas teşkil eden esnaf, sanatkar, küçük çiftçi ve küçük işletmelerin özellikle ekonomik açıdan desteklenmesi kurmuş oldukları kooperatifler aracılığı ile gerçekleştirile geldiğinden; ancak sözkonusu kesimin bir taraftan ülke nüfusu içindeki oranının artma eğilimi diğer taraftan bireysel destek ihtiyacının da büyüme eğilimi göstermesi Türk Kooperatifçilik Sektörünün ihtiyaçlar doğrultusunda bilimsel esaslara göre yeniden planlaması zarureti hasıl olmuş ve sürecin strateji ve eylem planı safhaları gerçekleştirilmiştir. Bundan sonra yapılması gereken ise eylemdir. İşlemekte olan sürecin bir taraftan etkinliğini ve verimliliğini artırmak diğer taraftan da yaygınlaşmasını sağlamaktır. Türkiye de özellikle sosyal ekonomi anlayışına aracılık eden kooperatifçilik hareketinin son 10 yılına bakıldığında; 2012 yılı temmuz ayı itibariyle, Türk çiftçisi Ziraat Bankasından 11,5 milyar TL ve yaklaşık esnaf ve sanatkar da Halk Bankasından 6,5 milyar TL kredi (hazine kaynaklı) kullanmak durumunda kalmıştır. Ancak, 2002 yılında Türk çiftçisi Ziraat Bankasından 190 milyon TL ve esnaf ve sanatkar Halk Bankasından 154 milyon TL kredi (hazine kaynaklı) kullanmak durumunda kalmış idi ve 2012 yılları rakamları karşılaştırıldığında; bir taraftan tarımsal amaçlı kooperatiflerin ve kredi kefalet kooperatiflerinin işlevselliğini ortaya koyarken, diğer taraftan da kamu tarafından desteklenmesi gereken ya da desteğe ihtiyaç duyan esnaf ve sanatkar ile çiftçi sayısının ve kullandıkları kredi tutarının yani borçlarının kat be kat arttığı tesbit edilmektedir. Bu rakamlar kamu tarafından okunduğunda, kamunun 2002 ye göre daha çok kaynak yaratarak, toplumsal huzurun ve demokrasinin güvencesi olan orta kesime daha çok destek olduğu yorumu yapılabilirken; esnaf ve sanatkar ile çiftçinin daha çok borçlanmış olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Bu durum nasıl değerlendirilmelidir? Bu durumda kamu, esnaf ve sanatkar ile çiftçiye daha çok borç para verdim diye övünmeli midir? Yoksa, desteğe ihtiyaç duyan esnaf ve sanatkar ile çiftçi sayısı gün be gün artmaktadır, orta kesim hızla fakirleşmektedir diye mi düşünülmeli midir? Keza, esnaf ve sanatkar ile çiftçi bankamdan istediğim kadar borç para alabiliyorum diye düşünüp, bu durumunu alkışlamalı dır? Yoksa, borç yiyen kesesinden yer atasözünü mü hatırlamalıdır? Ya da, gırtlağa kadar borç u fark edip, külahını önüne koyup düşünmeli midir? Bir başka bakış açısı da şu olmalıdır: Acaba aldığı borçlarla esnaf ve sanatkar ile çiftçi; ülke gayrisafi milli hasılası, ülke dış ticaret hacmi, kişi başına milli gelir gibi makro ekonomik göstergelerin, iddia edildiği gibi son 10 yılda 3-5 kat artmış olmasına veya işsizliğin azalmasına katkı mı sağlamıştır? Ya da aldığı borçlarla esnaf ve sanatkar ile çiftçi mesleki faaliyetini asgari şartlarda devam ettirmeye yani ayakta kalmaya, dükkanı kapatmamaya mı çalışmaktadır yoksa maaile hayati ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik harcamalarını mı karşılamaktadır? Akıl ve izan ile tarafsız değerlendirmeler ümidi ile 2

4 2012 ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI Birleşmiş Milletler Genel Kurulu; kooperatiflerin sosyo-ekonomik kalkınmaya, özellikle yoksulluğun azaltılmasına, istihdam yaratılmasına ve sosyal bütünleşmeye olan katkılarını vurgulayarak 2012 yılını Uluslararası Kooperatifler Yılı (UKY) olarak ilan etmiştir. Bu yılın ilanı Kooperatif İşletmeler Daha İyi Bir Dünya Kurar ana temasıyla, tüm dünyada kooperatiflerin kurulması ve gelişmesini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca; bireylerin, toplulukların ve devletlerin Binyıl Kalkınma Hedefleri gibi uluslararası kabul görmüş hedeflere ulaşmasına, kooperatif kuruluşlarının katkısının önemine vurgu yapmaktadır. Birleşmiş Milletler ifadesi ilk kez Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Franklin D. Roosevelt tarafından ortaya atıldı ve ilk olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında 26 ülkenin, Mihver Güçlerine karşı birlikte mücadeleye devam etmek için taahhütte bulundukları 1 Ocak 1942 tarihli Bildirgede kullanıldı. Birleşmiş Milletlerin öncüsü olan Milletler Cemiyeti, Birinci Dünya Savaşı sırasında benzer şartlar altında tasarlanmış bir örgüttü ve 1919 yılında Versay Antlaşması ile uluslararası işbirliğini güçlendirmek ve barış ve güvenliği sağlamak amacıyla kurulmuştu. Uluslararası Çalışma Örgütü de Versay Antlaşmasıyla Milletler Cemiyet ine bağlı bir örgüt olarak kuruldu. Milletler Cemiyeti nin varlığı, İkinci Dünya Savaşı nın çıkmasını engelleyemediği için son buldu. Birleşmiş Milletler Antlaşmasını hazırlamak üzere 1945 yılında, 51 ülke temsilcisi San Fransisko da düzenlenen Birleşmiş Milletler Uluslararası Örgüt Konferansında bir araya geldi. Söz konusu görüşmeler Çin, Sovyet Birliği, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri temsilcilerinin Amerika nın Dumbarton Oaks şehrinde 1944 yılı A- ğustos-ekim ayları arasında yaptıkları çalışmalar sonucu hazırlanan taslak metin çerçevesinde gerçekleştirildi. Konferansta temsil edilmemekle birlikte Polonya, Antlaşmayı daha sonra imzaladı ve kurucu 51 üye devletten biri oldu. Birleşmiş Milletler, Çin, Fransa, Sovyetler Birliği, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve (Türkiye dahil) diğer kurucu üyelerin Antlaşmayı onaylamasıyla 24 Ekim 1945 yılında resmen kuruldu. Her yıl 24 Ekim Birleşmiş Milletler günü olarak kutlanmaktadır ( ( ). Birleşmiş Milletler, 2009 yılında gerçekleştirdiği 64. Genel Kurulunda 55 ülkenin onayıyla 2012 yılını Uluslararası Kooperatif Yılı ilan etmiştir. Genel olarak Birleşmiş Milletler kooperatifleri desteklemektedir. Uluslararası örgütler ve kurumlar arasında kooperatiflerin önemi hakkında da artan bir görüş birliği bulunmaktadır. Dünya Bankası kooperatiflerin tarımsal sektörün ve kırsal ekonominin canlandırılmasındaki önemli rolünü göz ardı etmemektedir. Bunlara ek olarak, 2007 tarihli IMF araştır- 3

5 ması kooperatif bankalarının birçok mali sistemin önemli parçası haline geldiklerini ve ekonomik istikrarın korunmasında önemli faydalarını olduğunu göstermiştir. Dünya nın sorunlarının cevabı kooperatifler olmayabilir ancak kooperatifler cevabın önemli bir kısmını oluştururlar Uluslararası Kooperatif Yılı kooperatiflerinin güçlendirilmesi için uluslararası bir iradenin oluşmasına yardımcı olacak ve böylece yeni yüzyılın hedeflerine ulaşılmasını ve dünyada yaşanan krizin aşılmasına yardım sağlanacaklardır. Uluslararası Dünya Kooperatif Yılı kapsamında hükümetlerde kendi ülkelerinde faaliyet gösteren kooperatifleri desteklemek için ne yapmaları gerektiğini düşünmelidirler. Uluslararası Kooperatif Yılı süresince a- şağıda sıralanan konulara dikkat çekilebilir. Kooperatiflerin kapasiteleri, hem sosyal hem de ekonomik konulardaki katkılarının insanlar tarafından öğrenilmesi amacıyla farkındalık kampanyaları düzenlenmesi gerekmektedir. Kooperatif sektörü hakkında temel istatistikî çalışmalar yapılmalı ve kamuoyuna duyurulmalıdır. Her ülkede kooperatiflerin kendine has yapısına uygun ve diğer iş kollarıyla uyumlu hale getirilmesi amacıyla yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Kalkınmakta olan ülkelerdeki hükümetler yoksullukla mücadele konusundaki stratejilerinin kapsamında kooperatif sektörünün gelişmesine de yardımcı olacak stratejiler planlamalı ancak kooperatiflerin özerk yapısının bozulmamasına da dikkat göstermelidir. Hükümetler yetersiz beslenme, kırsal alanlara verilen hizmetin kalitesi ve yerel ekonomilerin desteklenmesi gibi kamu politikalarının uygulanmasında tüketici kooperatifleriyle işbirliği yapabilirler. Hükümetler sağlık hizmetleri konusunda hem hastaları hem de sağlık sektörü çalışanları sisteme daha fazla katılma fırsatı verme olasılığını göz önünde bulundurabilirler. Hükümetler yapı kooperatiflerinin kentleşme politikalarındaki rolünü gözden kaçırmamalıdırlar. Hükümetler sağlık hizmetlerinde çalışanlar tarafından işletilen işyerlerini desteklemelidirler. Hükümetler çiftçilerin kendi ürettikleri ürünleri kendilerinin piyasaya sunmasını konusunda destekleyici olmalıdır. Hükümetler kooperatifler ve ortaklarının karşı karşıya gelebilecekleri kopma tehditlerine karşı tedbirler almalıdır. Örneğin kooperatif ve ortaklarının bir araya gelip herkesin eşit söz hakkına sahip olması ve kararların şeffaf olması konusunda düzenlemeler yapmalıdır. Kooperatif ortaklarının her gün karşı karşıya geldiği riskleri azaltmak amacıyla mevcut kooperatifler aracılığıyla mikro-sigorta yapılmalıdır. Uluslararası Kooperatif Yılı kapsamında önceki problemleri geride bırakıp yeni köprüler kurmalı ve bu konuda kooperatiflerin bu konudaki önemli rolünü göz ardı etmemelidirler ( tr) ( ). Aşağıda Birleşmiş Milletler in, 2009 yılında gerçekleştirdiği 64. Genel Kurulunda 55 ülkenin onayıyla 2012 yılını Uluslararası Kooperatif Yılı ilan ettiğine dair kararın çeviri verilmektedir. 4

6 SOSYAL KALKINMADA KOOPERATİFLER Karar No/Tarih: 64/ Aralık 2009 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu; 16 Aralık 1992 tarihli 47/90, 23 Aralık 1994 tarihli 49/155, 12 Aralık 1996 tarihli 51/58, 17 Aralık 1999 tarihli 54/123, 19 Aralık 2001 tarihli 56/114, 22 Aralık 2003 tarihli 58/131, 16 Aralık 2005 tarihli 60/132 ve 18 Aralık 2007 tarihli 62/128 numaralı kararlarına atıf yaparak sosyal kalkınmada kooperatiflerin; Değişik yapı ve türde; kadınları, gençleri, yaşlıları, engellileri ve yoksulları kapsayacak şekilde, toplumun ekonomik ve sosyal kalkınmasına mümkün olan en yüksek katkıyı sağladıklarını, bu şekilde ekonomik ve sosyal kalkınmada temel bir unsur olduklarını ve yoksulluğun giderilmesinde büyük rol oynadıklarını kabul eder. Ayrıca bütün kooperatif türlerinin; Dünya Sosyal Kalkınma Zirvesi, Dördüncü Dünya Kadınlar Kongresi, 2. BM İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat 2) sonuçlarının izlenmesi ve uygulamaya aktarılması hususunda ve Dünya Gıda Forumu, 2. Dünya Yaşlılık Kongresi, Uluslararası Finansal Kalkınma Konferansı ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ve 2005 Dünya Zirvesi sonuçlarının beş yıllık değerlendirmesinde önemli katkıları olduğunu kabul ve takdir eder. Kırsal toplulukların ve yoksul kesimlerin ekonomik ve sosyal şartlarının düzeltilmesinde ve geliştirilmesinde kooperatiflerin potansiyel rollerine dikkat çeker ve bundan dolayı kooperatifleri takdir eder. Uluslararası yıl ve yıldönümü ile ilgili Ekonomik ve Sosyal Konsey in 1980/67 ve 25 Temmuz 1980 tarihli kararlarının tekrar hatırlanmasını bekler. Bu çerçevede; 1. Sosyal kalkınmada kooperatiflerin rolü ile ilgili Genel Sekreterliğin raporuna (A/64/132) dikkat çeker yılını Uluslararası Kooperatif Yılı olarak kabul eder. 3. Başta ABD olmak üzere bütün üye devletleri Uluslararası Kooperatifler Yılı nın avantajlarından yararlanmaları, bu kanalla kooperatifleri desteklemeleri ve bu şekilde sosyal ve ekonomik kalkınmaya katkı konusunda kamuoyunu bilinçlendirmeleri hususunda cesaretlendirir. 4. Genel Sekreterliğin hazırladığı kooperatiflerle ilgili rapora üye devletlerin dikkatlerini çeker. Kooperatiflerin ekonomik ve sosyal müteşebbisler olarak sürdürülebilir kalkınmaya olan katkılarına, yoksulluğun azaltılmasındaki rollerine, kırsal ve kentsel bir çok ekonomik sektörde geçim kaynağı olmalarının önemine ve gelişmekte olan yeni alanlarda kooperatifçiliğin desteklenmesinin gerekliliğine vurgu yapar. 5. Hükümetleri kooperatiflerle ilgili uygun yasal ve idari düzenlemeler yapmaları konusunda cesaretlendirir. Bu düzenlemelerin; hızla değişen sosyo-ekonomik çevrede kooperatiflerde, büyümeyi ve sürdürülebilirliği sağlamasını, diğer sektörlerdeki aktörlerle uygun şart ve ortamda rekabet edebilmelerine imkan tanımasını ve bu kapsamda kooperatiflerin ilgili mali hizmetleri yapabilmeleri ve pazarlara ulaşabilmeleri için uygun vergi düzenlemelerinin yapılmasını öngörür. 6. Hükümetleri, kooperatiflerin faaliyetlerine katkı sağlamak için uluslararası kuruluşlarla, uzmanlaşmış örgütlerle, ulusal 5

7 ve uluslararası kooperatif kuruluşlarıyla işbirliği yapmaya isteklendirir. Bu kapsamda; Dünya Sosyal Kalkınma Zirvesi, Dördüncü Dünya Kadınlar Kongresi, 2. BM İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat 2) sonuçlarının izlenmesi ve uygulamaya aktarılması hususunda, ayrıca Dünya Gıda Forumu, 2. Dünya Yaşlılık Kongresi, Uluslararası Finansal Kalkınma Konferansı ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ve 2005 Dünya Zirvesi sonuçlarının beş yıllık değerlendirilmesinde kooperatiflere yönelik olarak hükümetlerin adım atmasını ister. Bunun için; a. Sosyal bütünleşmenin sağlanması, tam ve üretken istihdamın oluşturulması, yoksulluğun önlenmesi gibi sosyal kalkınma hedeflerine ulaşılmasında kooperatiflerin potansiyellerinin değerlendirilmesi ve katkılarının artırılması gerekmektedir. b. Kooperatiflerin kurulması ve geliştirilmesi konusunda tüm kesimler cesaretlendirilmelidir. Bu kapsamda, yoksul kesimlere dönük tedbirler alınmalıdır. Kadınları, gençleri, engellileri, yaşlıları ve yoksulları kapsayan, onların tam katılımı esasına dayanan, gönüllülük temelinde, özellikle sosyal ihtiyaçların karşılanmasını da sağlayacak kooperatifler kurulmalıdır. c. Kooperatiflerin gelişmesi için uygun çevre ve şartlar oluşturulmalı, destekleyici önlemler alınmalıdır. Bu kapsamda; hükümetler arası etkin ortaklıklar geliştirilmeli, kooperatif hareket oluşturulacak danışma konseyleri ile yönlendirilmeli ve daha iyi yasal süreçler oluşturularak, araştırma imkanları, tecrübe, eğitim, teknik yardım, kapasite oluşturma gibi alanlarda bilgi paylaşımına gidilmelidir. Özellikle kooperatiflere yönetim, pazarlama ve mali işler konusunda katkı sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. d. Kooperatiflerin sosyo ekonomik kalkınmaya ve istihdama katkıları ile ilgili kamuoyu bilincinin artırılmasına yönelik faaliyetlerde bulunulmalıdır. Özellikle istihdama katkıları ile ilgili istatiksel değerlendirmeler yapılmalıdır. Gelişmiş, kapsamlı araştırmalar ile kooperatiflerin topluma yararları, ulusal ve uluslararası düzeyde sosyo ekonomik yapıya katkıları ortaya konmalıdır. İstatiksel metotlar kullanılarak bu alandaki ulusal politika oluşturma sürecine katkı sağlanmalıdır. 7. Hükümetleri kooperatif hareketle işbirliği yapmaya davet eder. Bu kapsamda; kooperatiflerin kapasite kullanımlarını geliştirmek amacıyla programlar hazırlanmalı, üyelerin örgütsel, yönetimsel ve mali yeteneklerinin geliştirilmesi ve kooperatiflerin yeni teknolojilere rahat ulaşmalarının sağlanması amacıyla ortak çalışmalar yapılmalıdır. 8. Hükümetleri ve uluslararası kuruluşları kooperatiflerle ve kooperatif kuruluşlarıyla işbirliği yapmaya davet eder. Bu kapsamda özellikle tarımsal kooperatiflerin uygun mali kaynaklara ulaşabilmeleri, sürdürülebilir üretim tekniklerini uyarlayabilmeleri, kırsal altyapı ve sulamaya yatırım yapabilmeleri, pazarlama mekanizmasını genişletebilmeleri ve kadınların ekonomik faaliyetlere katılabilmeleri için çalışmalar yürütülmelidir. 9. Ayrıca, hükümetleri ve uluslararası kuruluşları kooperatiflerle ve kooperatif kuruluşlarıyla işbirliği yapmaya davet eder. Bu kapsamda; mali kaynaklara kolay ulaşım imkanlarının sunulmasıyla uygun finansal kooperatiflerin çoğalması sağlanmalıdır. 10. Hükümetleri, ilgili uluslararası kuruluşları, uzmanlaşmış kurumları, yerel, ulusal ve uluslararası kooperatif kuruluşlarını, 6

8 Genel Kurul un 47/90 kararıyla ilan ettiği her yıl Temmuz ayının ilk Cumartesi gününün Uluslararası Kooperatifler Günü olarak kutlanması konusunda kararlı ve istekli olmaya davet eder. 11. Genel Sekreterlikten; hükümetlerle, ilgili uluslararası kuruluşlarla, uzmanlaşmış kurumlarla, yerel, ulusal ve uluslararası kooperatif kuruluşlarıyla işbirliği yaparak, üye devletlerce kooperatiflerin gelişmesine yönelik uygun ortamların hazırlanması ve insan kaynaklarının geliştirilmesi konusunda destek sağlanması, ulusal ve bölgesel düzeyde konferanslar, workshoplar ve seminerler aracılığıyla bilgi ve tecrübelerin paylaşılmasının sağlanması hususlarında faaliyetlerde bulunmasını talep eder. 12. Genel Sekreterlikten ayrıca Genel Kurul un 66. oturumuna Uluslararası Kooperatifler Yılı nda dünya genelinde yapılabilecek faaliyetler ve ilgili sorunlara yönelik çözüm önerileri içeren bir rapor hazırlamasını talep eder ( ( ). Metnin orijinali aşağıda sunulmuştur. Resolution adopted by the General Assembly [on the report of the Third Committee (A/64/432)] 64/136. Cooperatives in social development The General Assembly, Recalling its resolutions 47/90 of 16 December 1992, 49/155 of 23 December 1994, 51/58 of 12 December 1996, 54/123 of 17 December 1999, 56/114 of 19 December 2001, 58/131 of 22 December 2003, 60/132 of 16 December 2005 and 62/128 of 18 December 2007 concerning cooperatives in social development, Recognizing that cooperatives, in their various forms, promote the fullest possible participation in the economic and social development of all people, including women, youth, older persons, persons with disabilities and indigenous peoples, are becoming a major factor of economic and social development and contribute to the eradication of poverty, Recognizing also the important contribution and potential of all forms of cooperatives to the follow-up to the World Summit for Social Development, the Fourth World Conference on Women and the second U- nited Nations Conference on Human Settlements (Habitat II), including their fiveyear reviews, the World Food Summit, the Second World Assembly on Ageing, the International Conference on Financing for Development, the World Summit on Sustainable Development and the 2005 World Summit, Noting with appreciation the potential role of cooperative development in the improvement of the social and economic conditions of the indigenous peoples and rural communities, Recalling Economic and Social Council resolution 1980/67 of 25 July 1980 on international years and anniversaries, 1. Takes note of the report of the Secretary-General;1 2. Proclaims the year 2012 the International Year of Cooperatives; 3. Encourages all Member States, as well as the United Nations and all other relevant stakeholders, to take advantage of the International Year of Cooperatives as a way of promoting cooperatives and raising 7

9 awareness of their contribution to social and economic development; 4. Draws the attention of Member States to the recommendations contained in the report of the Secretary-General for further action to promote the growth of cooperatives as business and social enterprises that can contribute to sustainable development, eradication of poverty, and livelihoods in various economic sectors in urban and rural areas and provide support for the creation of cooperatives in new and emerging areas; 5. Encourages Governments to keep under review, as appropriate, the legal and administrative provisions governing the activities of cooperatives in order to enhance the growth and sustainability of cooperatives in a rapidly changing socio-economic environment by, inter alia, providing a level playing field for cooperatives vis-à-vis other business and social enterprises, including appropriate tax incentives and access to financial services and markets; 6. Urges Governments, relevant international organizations and the specialized agencies, in collaboration with national and international cooperative organizations, to give due consideration to the role and contribution of cooperatives in the implementation of and follow-up to the outcomes of the World Summit for Social Development, the Fourth World Conference on Women and the second United Nations Conference on Human Settlements (Habitat II), including their five-year reviews, the World Food Summit, the Second World Assembly on Ageing, the International Conference on Financing for Development, the World Summit on Sustainable Development and the 2005 World Summit by, inter alia: (a) Utilizing and developing fully the potential and contribution of cooperatives for the attainment of social development goals, in particular the eradication of poverty, the generation of full and productive employment and the enhancement of social integration; (b) Encouraging and facilitating the establishment and development of cooperatives, including taking measures aimed at enabling people living in poverty or belonging to vulnerable groups, including women, youth, persons with disabilities, older persons and indigenous peoples, to fully participate, on a voluntary basis, in cooperatives and to address their social service needs; (c) Taking appropriate measures aimed at creating a supportive and enabling environment for the development of cooperatives by, inter alia, developing an effective partnership between Governments and the cooperative movement through joint consultative councils and/or advisory bodies and by promoting and implementing better legislation, research, sharing of good practices, training, technical assistance and capacity-building of cooperatives, especially in the fields of management, auditing and marketing skills; (d) Raising public awareness of the contribution of cooperatives to employment generation and to socio-economic development, promoting comprehensive research and statistical data-gathering on the activities, employment and overall socioeconomic impact of cooperatives at the national and international levels and promoting sound national policy formulation by harmonizing statistical methodologies; 7. Invites Governments, in collaboration 8

10 with the cooperative movement, to develop programmes aimed at enhancing capacity-building of cooperatives, including by strengthening the organizational, management and financial skills of their members, and to introduce and support programmes to improve the access of cooperatives to new technologies; 8. Invites Governments and international organizations, in collaboration with cooperatives and cooperative organizations, to promote, as appropriate, the growth of agricultural cooperatives through easy access to affordable finance, adoption of sustainable production techniques, investments in rural infrastructure and irrigation, strengthened marketing mechanisms and support for the participation of women in economic activities; 9. Also invites Governments and international organizations, in collaboration with cooperatives and cooperative organizations, to promote, as appropriate, the growth of financial cooperatives to meet the goal of inclusive finance by providing easy access to affordable financial services for all; 10. Invites Governments, relevant international organizations, the specialized agencies and local, national and international cooperative organizations to continue to observe the International Day of Cooperatives annually, on the first Saturday of July, as proclaimed by the General Assembly in its resolution 47/90; 11. Requests the Secretary-General, in cooperation with the relevant United Nations and other international organizations and national, regional and international cooperative organizations, to continue rendering support to Member States, as appropriate, in their efforts to create a supportive environment for the development of cooperatives, providing assistance for human resources development, technical advice and training and promoting an exchange of experience and best practices through, inter alia, conferences, workshops and seminars at the national and regional levels; 12. Also requests the Secretary-General to submit to the General Assembly at its sixty-sixth session a report on the implementation of the present resolution, including a proposal on activities to be undertaken during the International Year of Cooperatives within existing resources. ( ( ). 65th plenary meeting 18 December

11 TÜRKİYE TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ Abdullah KUTLU * Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri; Türk tarımındaki 149 yıllık tecrübe ve bilgi birikimi ışığında, ülke genelinde bir Merkez Birliği, 16 Bölge Birliği, 1661 birim kooperatif ve 182 hizmet bürosu ile ülkemiz genelinde 33 bin 170 yerleşim alanında yaklaşık 1,1 milyon çiftçi ortağının her türlü tarımsal girdi ve kredi ihtiyacını karşılayan tarım sigortaları ve kimyevi gübre konusunda sektör lideri olan bir kooperatif kuruluşudur. Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri olarak, çiftçi ortaklarımızın tarımsal üretimleriyle ilgili her türlü girdi ihtiyaçlarını uygun şartlarda karşılamak, ürünlerini en uygun şartlarda değerlendirmek ve tüketicilerin ihtiyaçları doğrultusunda pazara sunmak başlıca görevimizdir. Bu amaçla, kurumumuz; ortaklarımızın ihtiyacı olan kimyevi gübre, karma hayvan yemi, zirai mücadele ilaçları, sertifikalı tohumluk, sera örtüsü, damla sulama ve tarımsal alet ve gereçleri temin etmek üzere 18 adet iştirake sahiptir. Bu sayede özellikle ekonomik yönden dezavantajlı konumda olan kırsal kesimin kalkınmasında etkin rol oynayarak bu kesimin refah düzeyinin artırılmasında önemli rol oynamaktayız. Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri, tarımsal girdi tedarik ve satışı yanında, ortaklarının ürünlerini değer fiyatına satmalarını temin * Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Genel Müdürü (basin@tarimkredi.org.tr) ederek ekonomik durumlarının iyileştirilmesi amacıyla da önemli faaliyetler yürütmektedir. Başta Tarım Kredi Yem şirketlerimize bağlı 12 yem fabrikamız olmak üzere, yağ fabrikalarımız ve bakliyat paketleme tesislerimizin ihtiyaç duyduğu hammadde, ortaklarımızdan tedarik edilerek ürün değerlendirme işlemi gerçekleştirilmektedir. Arpa, buğday, çeltik, çavdar, dane ve silajlık mısır, kuru fasulye, nohut, ayçiçeği, zeytin vb. ürünler ortaklarımızdan satın alınarak kendi tesislerimizde işlenmekte ve tüketiciyle buluşturulmaktadır. Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri olarak bizler, kooperatifler için vazgeçilmez ilke olan istikrarlı büyüme modeli ile yeni yatırımlar yaparak istihdam yaratmanın krize en iyi çözüm olacağına inandığımızdan, son yıllarda gerek Türkiye de, gerekse yurt dışında yatırım faaliyetlerimizi de başarılı ve kararlı şekilde devam ettirdik. 10

12 Ortaklarımızın tarımsal üretim için ihtiyaç duydukları kimyevi gübre ihtiyacını en uygun şartlarda karşılamak maksadıyla Türkiye gübre ihtiyacının % 30 unu karşılayan iştirakimiz GÜBRETAŞ ın liderliğinde oluşturulan konsorsiyum aracılığıyla İran ın en büyük gübre tesisi olan ve yıllık 3 milyon 721 bin ton kapasiteli Razi Petrokimya (Razi Petrochemical) tesislerini satın aldık. Gübretaş ın iştiraki olan Negmar A.Ş ise 11 gemilik filosu ile kuru yük ve Ro-Ro taşımacılığı yapmaktadır. Tareks A.Ş., Hırvat Osijeck Tarımsal A- raştırma Enstitüsü işbirliği ile Balıkesir Altınova da Hibrit Mısır Tohumluğu Araştırma ve Islah İstasyonu ile Tohum Paketleme tesisini, Yem ve yağ fabrikalarımızın hammadde ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Bulgaristan ın Stara Zagora şehrinde Trakya Dış Ticaret A.Ş yi, Su kaynaklarının verimli kullanılmasına ve tarımda su kullanımına yönelik yeni teknolojinin gelişmesine katkıda sağlamak amacıyla Aksaray da kangal boru, damla sulama sistemleri ve donanımları üretimi yapmak üzere 40 bin m2 arsa üzerine 13 bin 100 metrekare kapalı alana sahip Basınçlı sulama sistemleri fabrika sını, Çiftçilerimizin genetik yapısı sağlam, süt verimi yüksek, damızlık gebe düve ve sağmal inek ihtiyaçlarını karşılamak ve modern hayvan yetiştiriciliği konularında eğitim vermek üzere hayvan kapasiteli, ülkemizin önde gelen damızlık gebe düve ve süt üretim çiftliğini kurduk. Eskişehir Beylikova da, Tarım Kredi Kooperatifi ortaklarından özellikle hayvancılıkla uğraşanların süt ürünlerinin en karlı şekilde değerlendirilmesi ve piyasa ile rekabet edilebilmesi amacıyla satın aldığımız süt fabrikasında Anadolu Süt ve Sütçüzade markaları adı altında üretime başladık. Manisa da, Ortaklarımızın zirai mücadele ilacı ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla satın alarak modernize ettiğimiz zirai ilaç fabrikasında (TARKİM ) EFDAL markasıyla 100 çeşit bitki koruma ürünü üretimine, Antalya Organize Sanayi Bölgesinde 26 milyon TL yatırımla modernize ettiğimiz ve her türlü plastik sera örtüsü üretiminin yapıldığı İmece Plastik A.Ş tarafından İtalya, Cezayir, Azerbaycan ve diğer bölge ülkelerine ihracat yapmaya başladık. Tarım Kredi Kooperatifleri olarak büyüme gösterdiğimiz bir diğer alan da tarımsal sigortacılık sektörü oldu. Kooperatiflerimizin tamamını yetkili sigorta acentesi konumuna getirerek tarım sigortasının yaygınlaşmasına büyük katkı sağladık den beri 484 civarında kooperatifimize üretici birliği belgesi alarak, 2011 yılında 271 bin ton ortak ürünleri alımı gerçekleştirdik. Türkiye de yüzde 15 lik payla Ziraat Bankasından sonra tarım kesimine kredi sağlayan en büyük kuruluş olan Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri olarak özellikle kredi ihtiyacı üst seviyede olan tarım sektörü için alternatif bir kredi politikası geliştirdik. Ortaklarımıza kullandırdığımız kredi limitlerini artırmanın tarımsal ekonomiyi ve buna bağlı olarak istihdamı yeniden yükselişe geçireceğine inandığımız için kredi limitlerini 250 bin TL ye kadar yükselttik. Uygun faiz ve vade seçenekleri ile kredi kullandırmaya özen gösterdik. Hükümetimizin de destekleriyle çiftçilerimizi yüzde 5 ve yüzde 0 faizli kredilerle tanıştırdık. Bu sayede 2011 yılında 3 milyar 900 milyon TL kredi kullandırdık yılında ise 4.5 milyar lira kredi kullandırmayı hedeflemekteyiz. Ekim 11

13 2012 itibariyle de geçen yılın aynı dönemine göre % 10 luk bir artış sağladık yılında toplam işlem hacmimiz 11 milyar TL ye, toplam aktif büyüklüğümüz ise 17 milyar TL ye ulaşmıştır. Kurumumuz ülkemizde kooperatifçilik sektörüne alternatif bir büyüme modeli sunmakta ve çalışmalarına büyüyerek devam etmektedir. Ülkemizde tarım yoğun emek gücü ile stratejik üretim yapmaya, ekonomimize önemli katma değer yaratmaya devam etmektedir. Bu haliyle tarım sadece ülkemiz için değil, bütün dünya için giderek önemini artıran bir sektör konumundadır. Bu itibarla, her şeyden önce üreticinin tarımsal refahını, tüketicinin besin güvenliğini sağlayan bir sistemin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu stratejilerin belirlenmesinde de tarımsal kooperatifçilik önemli bir yere sahiptir. Tarımsal kooperatifçiliğin misyonu, ortaklarına götürdüğü hizmetlerin kalitesinin yanında, üretim ve pazarlama tekniklerini de geliştirerek, tekelleşme eğilimi gösteren şirketler karşısında piyasaları ortakların lehine düzenlemek ve ortakların yaşam standartlarını yükseltmektir. Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri olarak ortaklarımızın, meslekleri ve geçimleri ile ilgili ihtiyaçlarını zaman, kalite, miktar ve fiyat açısından memnuniyetlerini sağlayarak temin etmek, ürünlerini değerlendirerek, ekonomik menfaatlerini korumak bu suretle de en yüksek faydayı sağlayarak sürdürülebilir bir hayat standardında yaşamalarını sağlamak misyonuyla hareket etmekteyiz. Ancak, dünyadaki artan gıda ihtiyacı ve gıda güvenliğinin sağlanması için tüm dünya kooperatifçilerine de büyük görevler düşmektedir. Bu düşünceden hareketle, 2011 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı 25 Vakıf Bölge Müdürlüğü tarafından fakir ailelere dağıtılmak üzere 255 bin adet gıda kolisi hazırlandı. Türk Kızılayı ile işbirliği yapılarak Tareks paketleme tesislerinde 2008 den beri yardım amaçlı gıda kolileri hazırlanmaktadır. Bu kapsamda 2011 yılında 96 bin 263 adet gıda kolisi hazırlandı. Koliler Filistin, Hindistan gibi yardıma muhtaç ülkelere gönderildi. Somali ve açlık tehlikesi yaşayan diğer Afrika ülkeleri için 644 bin TL yardım gönderildi. Tarım Kredi Kooperatifleri, Eğitim, Sağlık ve Kültür Vakfı aracılığı ile de başta ihtiyaç sahibi çiftçi ortaklarımız olmak üzere dar gelirli çalışanlarımız ve şehit ve gazilerimizin çocuklarından 735 üniversite öğrencisine, Gübretaş şirketimizce de Ziraat Fakültelerinde eğitim gören başarılı ve ihtiyaç sahibi 80 öğrenci olmak üzere toplam 815 üniversite öğrencisine burs vermekteyiz. Zira, dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz nedeniyle yeni istihdam alanlarında daralma, mevcut istihdamda da kayıpların yaşandığı bir ortamda Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri yeni istihdam alanları oluşturmaya devam etmiştir. Bir yandan faaliyetlerini ortakları lehine geliştirerek tarımsal işletmelerde üretimin devam etmesi sağlanırken, diğer yandan da 2006 yılından itibaren 1218 i Ziraat Mühendisi olmak üzere toplam 4 bin 329 yeni personel istihdam ettik. Bugün itibariyle 1539 u ziraat mühendisi olmak üzere toplam 7 bin 622 personelimiz ile çiftçilerimize hizmet vermekteyiz. Bu teknik elemanlarımız, ortaklarımıza bilinçli tarım girdileri kullandırarak, çevre, insan ve gıda güvenliğini sağlamaya yönelik teknik danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu amaçla, ülkemizde, özellikle ihracat ve iç 12

14 tüketime sunulan taze sebze ve meyvelerde kalıntı sorununun yaşanmaması, tarladan sofraya sağlıklı, güvenilir ve izlenebilir bitkisel üretimin gerçekleştirilmesi, çevre ve insan sağlığının korunması için entegre ve kontrollü ürün yönetimi uygulanması ve tarımsal ürünlerde sertifika sisteminin o- luşturulması amacıyla FAO destekli Bakanlığımız ile birlikte Entegre ve kontrollü Ürün Yönetimi (EKÜY) projesi gerçekleştirilmiştir. Bu proje ile Kooperatiflerimizdeki ziraat mühendisleri başta olmak üzere ortaklarımıza ve özellikle kadın çiftçilerimize yönelik ürünlerin kontrollü üretimi ve sertifikalanması konusunda eğitim verilmektedir. Böylelikle hem ürünlerdeki kalıntı sorunu çözüme ulaşacak, hem de kısal kesimin kalkınmasında etkin bir rol oynayarak katma değer yaratılacaktır. Ayrıca, ortakların ürettiği ürünlerdeki pestisit kalıntılarının hem sürdürülebilir tarımsal faaliyetleri açısından, hem de iç ve dış piyasadaki tüketiciler açısından büyük risk taşıyan ilaçlamanın; Tekniğine ve tavsiyesine uygun olarak kullandırılması ve satışını teminen, kooperatifimizin ine bitki koruma ürünleri bayilik izin belgesi alınmıştır. Kooperatif ortaklarına bitki koruma ürünlerinin reçeteli olarak satılması ve bu ürünlerin reçetesini yazılması içinde ayrıca 120 ziraat mühendisine reçete yazma yetki belgesi alınmıştır. Kooperatifçiliğin gelişmiş olduğu ülkelerde tarım kesiminde faaliyet gösteren kooperatif ve kooperatif işletmelerin yapıları ve faaliyetlerini incelenmekte, başarılı modellerin teşkilatımızda uygulanabilirliği konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Kooperatifler arası işbirliğini tesis etmek, bu sayede özellikle dış ticaretimizde önemli yeri bulunan ülkeler ile tarımsal alanda işbirliğini geliştirmek ve teşkilatımız faaliyetlerini tanıtmak amacı ile üye olduğumuz ve uluslararası alanda faaliyet yürüten; (ICA) Milletlerarası Kooperatifler Birliği, (IRU) Milletlerarası Raiffeisen Birliği, (Merkez Birliği Yönetim Kurulu Başkanımız Sn. İlhami TEKE de bu kuruluşun Yönetim Kurulu Üyesidir.) (COGECA) Avrupa Birliği Tarımsal Kooperatifler Birliği, ile ilişkilerimiz geliştirilerek devam ettirilmektedir. Ayrıca, bölge ülkeleri, komşu, dost ve kardeş ülkelerle tarım ve kooperatifçilik alanında işbirliği imkanlarının geliştirilmesine yönelik çalışmalara başlanılmış, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Tunus, Kırım, Bulgaristan ve Irak taki tarımsal amaçlı kuruluşlarla ikili işbirliği görüşmeleri yapılmış, Rusya Kooperatifçilik Üniversitesi ve Kazan Kooperatifçilik Enstitüsü ortak bilimsel araştırmalar yapmak, ortak kültür projelerinin ve programlarının hazırlanması konusunda mutabakat sağlanmış, Filistin Çalışma Bakanlığı heyeti ve Güney Kore NACF Kore Milli Tarım kooperatifleri Federasyonu ile tarımsal proje uygulamaları alanıyla ilgili işbirliği konularında iyi niyet protokolü imzalanmıştır. Kısaca Kooperatiflerimiz; Ortakları tarafından üretilen ürünleri işleyerek piyasada satan, Her süreçte etkin o- lan, Ortaklarının haklarını koruyan, Onlara bilgi aktaran, Tarıma yönelik eğitim veren, Ortaklarını teknolojik gelişmelere adapte eden, Üretimlerini destekleyen, Ürünlerini alan, işleyen, Tüketiciye aracısız doğrudan tarımsal ürünler sunan, Piyasa fiyatı oluşumunda bir denge unsuru olan Türkiye nin en büyük çiftçi ailesidir. 13

15 SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLENMESİNDE PANKOBİRLİK GERÇEĞİ Turgut AĞIRNASLIGİL * NASIL KURULDU? Pancar ekicileri; 1951 yılında Türkiye Şeker Sanayii nin genişletilmesi konusunda alınan kararların uygulamasıyla kooperatifler halinde teşkilatlanmaya başlamıştır. Ülkemizin artan şeker ihtiyacını karşılamak üzere yeni fabrikaların kurulması için gerekli sermayenin oluşumu yanında, şeker sanayiinin hammaddesinin temini amacıyla, çiftçi potansiyelinden yararlanılması fikri pancar kooperatiflerinin kurulması çalışmalarının esas hareket noktası olmuştur. Bu amaç doğrultusunda çiftçilerin tek başına fabrikaya ortak olmalarından çok, toplu halde meydana getirdikleri bir kuruluşun sermayeye katılması, güçlenme yönünden daha uygun görülmüş ve bu oluşumu ilk olarak gerçekleştiren pancar üreticileri de Adapazarı Pancar Ekicileri Kooperatifi ni kurmuşlardır. Bu teşebbüsle ekicilerinin ilk kez teşkilatlanması ve kooperatif halinde şirket sermayesine sahip olması da bir dönüm noktası olmuştur. Bu çalışmalar diğer şeker fabrikalarının kuruluşlarında da yapıcı rol oynamış ve şeker sanayiinin gelişme programının hayata geçirilmesinde önemli unsur olmuştur. * PANKOBİRLİK Genel Müdürlüğü, APK Müdür Yard. (panko@pankobirlik.com.tr) O tarihten bu yana kurulan şeker fabrikalarına paralel olarak sayıları bugün 31 e ulaşan ve ortak sayıları 1,6 milyonu aşan pancar kooperatifleri, Birlik olmanın verdiği güçle de ülke tarımının gelişmesine önemli katkılar yapmıştır. Ülke ekonomisine ve tarımına bu katkılar yapılırken de kendisi, bağlı kooperatifleri ve iştirakleri dâhil Devletten herhangi bir destek almamış ve faaliyetlerini ortaklarının kendi sermayeleri ile oluşturduğu özkaynaklarından karşılamıştır Sayılı Kooperatifler Kanununun kabulü sonrası Pancar Ekicileri Kooperatifleri, Birlik kurmak üzere teşebbüse geçmiş ve Raiffeisen modeli benimsenerek, ülkemiz kooperatifçiliğinde önemli bir kilometre taşı olan PANKOBİRLİK tarihinde kurulmuştur. Pankobirlik in faaliyete geçmesinden sonra, özellikle ülkenin ekonomik gelişimine paralel olarak, şeker sanayiinin de geleceğinin garanti altına alınabilmesi amacıyla pancarın dışındaki ürünlerin Pancar Kooperatifleri tarafından değerlendirilmesi kabul edilmiş ve Ana sözleşmeler tadil edilerek Kooperatifler çok amaçlı hale dönüştürülmüştür. Pankobirlik i genel anlamda tanımak ve tanımlayacak olursak; Ülkemizin 64 ilinin, yerleşim biriminde pancar üretimi yapan, yaklaşık 1,6 milyon ortağıyla, 31 pancar kooperatifinin 300 e yakın şubesi, 7 kooperatif şeker fab- 14

16 rikası, (Adapazarı, Amasya, Kayseri, Boğazlıyan, Konya, Çumra, Kütahya(%16,68)) ve 50 nin üzerinde tarımsal amaçlı iştirakiyle, Devletten bugüne kadar herhangi bir destek almadan, tamamen üyelerinin kendi imkânlarıyla oluşturduğu sermayeleri ile ortaklarının tarımsal faaliyetlerinde kullandıkları her türlü girdinin teminini, dağıtımını, denetimini ve koordinasyonunu yapan Pancar Kooperatiflerinin üst örgütü ve temsilcisi Genel Müdürlüğü dür. Ortaklarının her türlü tarımsal girdilerini temin ve tevzi eden PANKOBİRLİK, tüm iştirakleriyle beraber ülke sathında etkili ekonomik ve sosyal işlev gören, demokratik yapıya sahip en büyük çiftçi kuruluşlarından birisidir. İŞTİRAKLERİ? 1951 yılında mevcut 4 şeker fabrikasının, (Alpullu, Uşak, Eskişehir ve Turhal) ülkenin artan şeker ihtiyacını karşılayamaması nedeniyle, şeker sanayiinin genişletilmesine karar verilmiştir. Bu amaçla yeni pancar ekim sahaları meydana getirilerek şeker fabrikalarının sayısı artırılmış ve bu suretle artan tüketimin karşılanması sağlanmıştır. Bu büyük projeye karar verilirken hareket noktası, çiftçinin fabrikalara yalnız pancarını teslim eden bir üretici değil, aynı zamanda pancarını götürdüğü fabrikanın sahibi olma ilkesi benimsenmiştir. Bu işin hayata geçirilebilmesi için en uygun yolun, pancar çiftçilerinin kooperatifler halinde teşkilatlanması olduğu düşünülerek, Pancar Ekicileri Kooperatiflerinin kurulmaları sağlanmıştır. Çiftçilerin kooperatifleri kanalıyla yeni kurulan Şeker Fabrikalarının sahibi olması yılları arasında yeni kurulan 11 şeker fabrikasının hepsinin özel A.Ş. olarak kurulmasına neden olmuş ise de, üreticilerin ve kooperatiflerinin o zamanki ekonomik şartları buna müsaade etmemiş ve ancak Adapazarı, Amasya, Kayseri, Konya ve Kütahya Şeker Fabrikaları Pancar Kooperatiflerinin sermayelerine iştirak ettikleri kuruluşlar olmuştur. Bu adım atıldıktan sonra şeker sanayi ve pancar çiftçilerinin ülkenin değişen ve gelişen ekonomik ve sosyal şartlarının tabii bir sonucu olarak dışa bağımlı olmadan ihtiyaçlarını karşılayacak ve kendine yeterli gerekli entegrasyonun sağlanması düşünülmüş ve dikkatli, planlı ve tedbirli hareket edilmiştir. İzlenen iştirakler politikası çerçevesinde, pancar dışındaki ürünlerin değerlendirilmesini sağlayacak muhtelif yerel kuruluşların; bizzat Pancar Kooperatiflerinin öncülüğü ile kurulması veya kurulmuş bulunanlara iştirak edilmesi gerçekleştirilmiş, buna istinaden; daha pek çok tarımsal amaçlı müesseseler ile muhtelif yem ve süt fabrikalarının kurulmaları sağlanmıştır. Şeker sanayi ve ortağı olan pancar çiftçilerinin dışa bağımlı olmadan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ortaklarımızın ürünlerinin değerlendirilmesi ve ihtiyaçlarının karşılanması yönelik yeni kuruluşlar oluşturulmuş, kurulmuş tesislere ortak olunması yönünde çalışmalar yapılmış veya dünyada değişen konjonktür ve ihtiyaçlar paralelinde yeni yatırımlarda bulunulmuştur. Bunun sonucu olarak Pankobirlik e bağlı Pancar Ekicileri Kooperatiflerinin çoğunluk hissesine sahip olduğu veya ortağı bulunduğu kuruluşlarımızın faaliyet konuları bakımından açılımı şöyledir; 7 Adet Şeker Fabrikası, 1 Adet Etanol Tesisi, 15

17 1 Adet Alkol Tesisi 1 Banka Hissedarlığı, 1 Adet Sigorta Şirketi, 1 Adet Dondurulmuş Parmak Patates ve Cips Fabrikası 1 Adet Damla Sulama Fabrikası, 1 Adet Tohum Üretim Tesisi 2 Adet Damızlık Hayvan İşletmesi 1 Adet Et Entegre Tesisi 1 Adet Sıvı Şeker Tesisi, 1 Adet Su Dolum Tesisi 1 Adet Süt ve Süt Ürünleri Fabrikası, 1 Adet Sert Şekerleme Tesisi, 1 Adet Çikolata Tesisi, 13 Adet Yem Fabrikası, 16 Adet Tarımsal Amaçlı İştirak, 18 adet çeşitli konularda faaliyet gösteren kuruluşu, Çeşitli Kömür İşletmelerinde Değişik Oranlarda Hissedarlık olmak üzere toplam 50 nin üzerinde iştiraki ve yatırımı ile ortaklarına hizmet, ekonomiye katkı sağlamaktadır. ŞEKER ÜRETİMİNDEKİ YERİ? Ülkemize ve üreticilerimize hizmet etme noktasında yeni hedeflere doğru kararlı adımlarla ilerleyen Pankobirlik, yatırımlarına devam etmektedir. Adapazarı, Amasya, Kayseri, Çumra, Konya, Boğazlıyan ve Kütahya Şeker Fabrikaları Pancar Kooperatiflerinin kurdukları sanayi kuruluşları olmuştur. Kooperatif Fabrikaları yapılan modernizasyon çalışmaları ve kapasite artırım yatırımlarıyla ülkemizin en verimli ve modern fabrikaları haline gelmiştir. Bu fabrikaların ülke şeker üretimde ki payı yaklaşık %40 dir yılında sektörde bir ilk olarak sermayesinin tamamı pancar üreticilerine ait, en son teknolojilerin kullanıldığı Çumra şeker fabrikası bir takvim yılı gibi kısa bir sürede faaliyete geçirilmiştir. Birçok ilki bünyesinde barındıran bu fabrika şeker üretiminin yanı sıra, ülkemizin pancardan sıvı şeker üreten ilk ve tek fabrikası olarak ta tarihe geçmiştir. Bunun yanı sıra bünyesinde kurduğu Biyoetanol tesisi ile çikolata ve şekerli mamuller fabrikasıyla tam anlamıyla bir entegre tesis özelliği taşımaktadır. Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş. nin Özelleştirme İdaresine ait %95,37 lik hissesi Adapazarı Pancar Ekicileri Kooperatifince alınarak pancar üreticilerimize kazandırılmış, Ayrıca Boğazlıyan Şeker Fabrikası da Kayseri Şeker Fabrikasının 2. Fabrikası olarak 8 Kasım 2006 tarihinde üretime başlatılmıştır. EKONOMİYE KATKILARI? Bugün gelinen noktada ülkemiz kooperatifçiliğinde örnek bir model olan Pankobirlik; Demokratik yapısı, hedeflerini gerçekleştirme yönünde gösterdiği azim ve kararlılık, faaliyetlerinin gerek tarımsal ve gerekse ekonomik açıdan ortaya koyduğu sonuçlarla, kooperatifçiliğin nasıl yapılması gerektiği konusunda referans olarak gösterilmelidir. Bu durumu, Birliğimizin gerçekleşen 2010 faaliyet yılı rakamlarıyla da ortaya koymamız mümkündür. Daha önce de ifade edildiği gibi, kuruluşundan bugüne yaptığı yatırımlarla ülke tarımına ve sanayisine önemli eserler kazandıran Pankobirlik; 1,6 milyonu aşan ortağı ile büyük bir sosyal güç iken, aynı zamanda kooperatifleri, şeker fabrikaları ve diğer iştirakleriyle beraber 550 milyon $ sermayeye sahip önemli bir ekonomik güç haline de gelmiştir. 16

18 Bulundukları yörelerin sosyo ekonomik yapısını iyileştiren ve kırsal kalkınmanın bir bakıma öncülüğünü yapan kuruluşlarımız, yaklaşık kişiye sağladığı iş imkânıyla da, istihdam gibi ülkemizin en önemli meselesinin çözümüne ciddi anlamda destek sağlamaktadır. Ortaklarını yıl içerisindeki üretim faaliyetleri boyunca destekleyen kooperatiflerimiz ve iştiraklerinin, üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve üreticilerimizin uluslararası piyasalardaki rekabet gücünün artırılması yönündeki çalışmalarının da, çiftçiye verilen desteklerin tamamına yakınının kaldırıldığı günümüzde oldukça önemlidir. Kooperatiflerimiz ve kuruluşları her türlü işlemini belgelendiren ve kanunlara ve kurallara uygun çalışan kuruluşlardır. Bu nedenledir ki geçen yıl ülkemiz hazinesine ödediği 70 milyon dolar vergi ile ülkesini ve milli değerlerini sevdiğini ortaya koymuş ve sahibi olduğu şeker fabrikaları ile de bulunduğu yörelerde vergi rekortmeni olmuşlardır. Daha birçok konuda ilkleri gerçekleştiren Birliğimiz; mevcut sosyal ve ekonomik gücüne, kooperatiflerinin bir araya gelerek, yani Birlik ruhu altında, beraber hareket ederek ulaşmıştır. Ülkemiz şeker sektöründe son yıllarda yaşanan olumsuz gelişmelerin ve uygulanan politikaları pancar üreticisi ortaklarımızın lehine çevirmemizde, sahip olduğumuz bu güç sayesinde mümkün olabilecektir. ÇEVRECİ Çevrenin korunması canlı, cansız bütün doğal hayat için ileri derecede önem taşımaktadır. Dünyanın her yerinde yaşanan çevre tahribatı sorununa yakın gelecekte acil ve kalıcı çözümler bulunması zaruridir. Bu da etkili bir çevre koruma, kaynakların azami ölçüde yeniden kullanılmasına imkân veren, aşırı tüketim ve israfı asgari seviyede tutan yöntemlerin ve tedbirlerin geliştirilip uygulanması ile mümkündür. Özellikle büyük sanayi kuruluşlarının çevreye verdikleri zararın minimuma indirilmesi ve doğal dönüşümün sağlanmasına yönelik yatırımlar yapılmalıdır. İştirakleri vasıtasıyla büyük sınai yatırımlara imza atan Pankobirlik, sosyal sorumluluğu ile toplumsal fayda içeren aktivitelerde bulunarak çevreye büyük yatırımlar yapmıştır. Pankobirlik Konya Şeker Fabrikası vasıtasıyla birçok kuruluşa öncülük etmesi gerektiğine inandığımız ağaçlandırma konusunda da önemli çalışmalar yapmaktadır yılında başlatılan ağaçlandırma seferberliği ile her yıl 1 milyon fidanın toprakla buluşturulması hedeflenmiş, aynı yıl Konya ve bölgelerinde bulunan değişik karayolu güzergâhları üzerine 1 milyon fidan dikilmiştir. Bugüne kadar kilometre köy yolunu iki taraflı olarak ağaçlandırılmış, daha sonra ana yollarda da ağaçlandırma işlemine başlanmıştır. Konya-Ankara karayolu üzerindeki Yeniceoba-Kulu makası arasındaki yolun da çift taraflı ağaçlandırılması yapılmış ve bu güzergâha 70 bin ağaç dikilmiştir. Toprak analizi sonucuna göre uygun cins fidanlar dikilmiş, bakım ve sulamaları da yapılmak suretiyle koruma altına alınmıştır. Bu projelerle yetinilmeyerek daha çok ağaç dikmek için yeni projelerde oluşturulmuştur. Son olarak Konya-Karaman karayolu üzerindeki Kaşınhanı mevkiinde

19 dekarlık boş ve kullanılmayan alana ağaç dikilerek bölgede Şeker Ormanı oluşturulmuştur. 10 bin değişik türde fidanın dikildiği Şeker Ormanının çevresi de koruma altına alınmıştır. Çumra Şeker Fabrikası civarındaki 150 dekarlık bir alan da ağaçlandırılmış, 7 bin değişik türde fidan dikimi gerçekleştirilmiştir. Ağaçlandırma çalışmalarıyla hem bölgeye bir güzellik katan ve hem de çevre konusunda büyük bir duyarlılığın başlamasına ön ayak olan Pankobirlik, diktiği ağaçlarla hububat zararlısı Süne ile mücadelede de etkin bir rol oynayacaktır. SONUÇ Tarım sektöründe tarımsal girdi sağlanması, dağıtımı ve ürün değerlendirme kooperatifleri grubunda yer alan ve 1163 Sayılı Kooperatifler Yasasına göre kurulan PAN- KOBİRLİK; KURULUŞ AMAÇLARI Kuruluş biçimi ile güçlü organizasyon yapıları Devlet-Kooperatif ilişkilerinde sağladıkları denge, Hizmetlerin tabana iletilmesindeki başarıları, Tarım kesiminin kalkınma çabalarına etkili bir biçimde katkıda bulunan örnek nitelikte yapısal bir özellik taşıdıklarını ortaya koymaktadır. Faaliyetlerini amaçları doğrultusunda başarı ile sürdüren PANKOBİRLİK, bünyesindeki kooperatifler üzerinde işbirliği ve karşılıklı anlayışın gerektirdiği disiplin ve etkinliğe sahiptir. 18

20 TESKOMB TÜRKİYE ESNAF VE SANATKÂRLAR KREDİ VE KEFALET KOOPERATİFLERİ BİRLİKLERİ MERKEZ BİRLİĞİ Güler ZİNCİRKIRAN * Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri, Türkiye Halk Bankasınca esnafsanatkâra kullandırılan ve devlet tarafından faiz desteği sağlanan esnaf kredilerine kefalet etmektedirler. Ülkemiz genelinde 1006 Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet kooperatifi faaliyet göstermekte olup kooperatifler bağlı bulundukları 32 Bölge Birliği ile TESKOMB alt teşkilatını oluşturmaktadırlar. Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri nin kuruluş amacı; kooperatife ortak olan esnaf ve sanatkâra mesleki faaliyetleri için gerekli krediyi sağlamak veya kredi ve banka teminat mektubu almak üzere kefil olmak şeklinde tanımlanmıştır. Kooperatiflerin temel görevleri ise; Ortaklara verilecek kredi veya kefalet miktarını tespit etmek, Ortaklar için yeni kredi imkânları sağlamak, * TESKOMB Genel Müdürü (info@teskomb.org.tr) İlgili kuruluşlardan borç para almaktır. Esnaf ve sanatkâr işletmelerinin karşılaştıkları finansman sorunları esnaf ve sanatkârları kooperatifleşmeye sevk etmiş ve ilk kooperatif 1951 yılında Ankara da kurulmuştur. Bölge Birlikleri; Ortak kooperatiflerin ortaklarının mamullerini en iyi şartlarla değerlendirmelerine, kredi ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmak, çalışmalarını koordine etmek ve müşterek menfaatlerini korumak amacıyla kurulmuş bir danışma, destek ve koordinasyon birimi mahiyetindedirler. TESKOMB esnaf ve sanatkârın finansman sorunlarına, günün koşullarına uygun, kalıcı ve sistematik çözümler üretmek, bu amaçla gerekli yapıları oluşturmak ve işletmek amacıyla 1970 yılında kurulmuştur. TESKOMB un 3 temel görevi bulunmaktadır; Kooperatiflerin sorunlarına başta TBMM ve Hükümet olmak üzere ilgili platformlarda çözüm aramak, 19

21 Teşkilatın ekonomik faaliyetlerine öncülük etmek ve eğitim desteği sağlamak, Bağlı birlik ve kooperatiflerin mevzuata uygun olarak faaliyet göstermelerini teminen denetim faaliyetlerini ifa etmek. TESKOMB tarafından tüm kooperatiflerin yönetici ve çalışanlarına ayrı ayrı olmak üzere yılda en az 2 defa eğitim seminerleri düzenlenmektedir. Ayrıca TESKOMB bağlı Birliklerce gerçekleştirilen eğitimlere hem maddi destek hem de eğitimci desteği sağlamaktadır. Bütçesi tamamen TESKOMB tarafından karşılanarak hazırlanan ve Türkiye de faaliyet gösteren tüm Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatiflerinin kullanımına açılan TESKOMB Ortak Kayıt ve Bilgi Yönetim Sistemi ile ortak bir veri tabanına kavuşularak kurumsallıkta büyük bir adım atılmıştır. Bu online sistem sayesinde kooperatiflerin iş ve işlemlerinde hem tek düzelik sağlanmış hem de sisteme ilişkin sağlıklı istatistik tutma imkanına kavuşulmuştur. TESKOMB KREDİ KEFALET SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ Ülkemizde esnaf ve sanatkarı desteklemek amacıyla devlet tarafından tahsis edilen kaynakların kullandırılması için Türkiye Halk Bankası görevlendirilmiştir. Oluştu- 20

22 rulan modelde esnaf ve sanatkarlar ortağı olduğu kooperatif tarafından sağlanan kefalet ile Halk Bankasından kredi kullanmaktadır. Kooperatife ortak olabilmenin ön koşulu esnaf ve sanatkarlar siciline kayıtlı olmaktır. Esnaf ve sanatkar tarafından kullanılan ve vadesinde ödenmeyen kredi borçları bankaca herhangi bir yasal işleme gerek duyulmaksızın kooperatif banka nezdinde bulunan mevduat, sermaye ve fon hesaplarından tahsil edilmektedir. KULLANDIRILAN KREDİLER Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatiflerine kayıtlı esnaf-sanatkardan i aktif olarak faaliyetine devam etmekte olup bu kooperatifler kefaletiyle kredi kullanmaktadırlar yılı Ekim ayı itibariyle toplam kredi limiti 6,8 Milyar TL ye, kredi riski 6,4 Milyar TL ye, yıl içerisinde kullandırılan kredi miktarı 3,5 Milyar TL ye ve kredi kullanan ortak sayısı a ulaşmıştır. TESKOMB ve alt teşkilatının yeniden yapılandırılması çalışmalarına başlandığı 2003 yılından bugüne toplam kredi hacmi ise 28 Milyar TL ye ulaşmış ve bu süre zarfında kullandırılan kredi adeti i aşmıştır yılına kadar kooperatif kredi faiz oranları %90 lar seviyelerinde ve kredilerden faydalanan esnaf-sanatkâr sayısı onbinlerle ifade edilirken 2002 yılından sonra kredi faiz oranlarının düşürülmesine yönelik girişimlerle birlikte aynı zamanda kredi şahıs üst limitlerinin yükseltilmesi sağlanarak yüz binlerce esnaf-sanatkârın düşük faiz oranlarıyla kredi kullanması imkanı sağlanmıştır yılına kadar toplam kredi hacmi 450 Milyon TL iken 2003 yılından 2012 yılına kadar hızlı bir artış yaşanmış ve toplam kredi hacmi 28 Milyar TL ye ulaşmıştır yılında kredi faizleri %59 seviyelerinde iken 2003 yılında %30 a, sonraki yıllarda devam eden düşüş neticesinde %5-6 gibi düşük bir oranlara gerilmiştir yılında TL olan kredi şahıs üst limiti 2003 yılında TL ye çıkarılmış ve her geçen yıl artarak 2010 yılında kademeli olarak TL ye ulaşmış ve TL ye kadar yatırım kredisi kullandırılmaktadır. TESKOMB İHRACAT DESTEK KREDİLERİ TESKOMB tarafında 2007 yılında örnek bir uygulama yapılarak, ülkemiz genelinde değişik sektörlerde faaliyet gösteren 30 esnaf ve sanatkârı Almanya ya götürülerek aynı sektörde faaliyet gösteren işletmeleri tanımaları sağlanmış ve bu esnaf-sanatkarlardan ihracata yönelik proje hazırlamaları istenmiştir. Hazırlanan projelerin değerlendirilmesi sonucu uygun görülen 22 projeye TESKOMB kaynaklarından üst limiti TL olmak üzere bir yılı ödemesiz üç yıl vadeli faizsiz toplam TL İhracat Destek Kredisi kullandırılmıştır. Kredilendirilen işletmelere ilişkin veriler toparlandığında bu işletmelerin üretim kapasitelerini yaklaşık %30 oranında artırdıkları, ilave istihdam sağladıkları, ihracat yapan işletmelerin yeni ihracat bağlantısı yaptıkları, ihracat kapasitesi olup da fiilen ihracat yapamayan bazı işletmelerinde ihracata başladıkları tespit edilmiştir. TES- KOMB tarafından gerçekleştirilen bu projenin en önemli çıktısı ise küçük destekler sağlanmak suretiyle Esnaf ve Sanatkarın da ihracat yapabileceği gerçeğinin anlaşılmış olmasıdır. 21

23 S.S TÜM MOTORLU TAŞIYICILARI KOOPERATİFLERİ MERKEZ BİRLİĞİ Cemil OK * Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler köyler cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denir Sayılı Kooperatifler Kanunu kooperatiflerin aşağıdan yukarı örgütlenmesini ortak, kooperatif, birlik, merkez birliği ve milli kooperatifler şeklinde belirlenmiş bulunmaktadır. Bu yasa çerçevesinde kurulmuş bulunan 4000 taşıma kooperatifi olup içinde 497 adedi yük taşımasında faaliyet gösteren kooperatifler olup bu kooperatiflere bağlı 70 bin yük taşıyıcı (kamyoncu) esnaf bulunmaktadır. Ülkemizde 22 adet bölge birliği ve bir adet merkez birliği ve bir adet milli kooperatifler birliği bulunmaktadır. Merkez Birliğine bağlı bölge sayısı 18, bu birliklere bağlı kooperatif sayısı ise 500 dür. S.S TÜM MOTORLU TAŞIYICILAR KOOPERATİFLERİ MERKEZ BİRLİĞİ NE BAĞLI BİRLİKLER 1. İstanbul Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği * S.S Tüm Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifleri Merkez Birliği Başkanı - (info@kamyoncularmerkezbirliği.com) 2. Marmara Kocaeli Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifleri Birliği 3. İzmir Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 4. Edirne Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 5. Ege Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 6. Güney Marmara Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 7. İçel Akdeniz Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 8. Silifke Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 9. Orta Anadolu Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 10. Trakya Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 11. Batı Karadeniz Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 12. SPİL (MANİSA) Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 13. Çanakkale Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği 22