Kitabın Evrimi ve Dijital Yayıncılık

Transkript

1 Kitabın Evrimi ve Dijital Yayıncılık Hamza Şamlıoğlu Zarakol İletişim Hizmetleri / Analiz ve Raporlama 1

2 Server Yazılımlar Okuyucular Teknolojiler 2

3 E-kitap nedir? Okuyucu, yazar ve yayıncılar açısından birçok avantajı beraberinde getiren elektronik kitapların ya da kısaca e-kitapların yerli ve yabancı kaynaklarda, farklı tanımlarıyla karşılaşılmaktadır. E-kitap, basit bir ifadeyle okuyuculara her hangi bir kitabın içeriğine elektronik formda erişim olanağı veren kitaplardır. Düne kadar kağıda yazdıklarımızı bu günlerde sabit disklere kazıyoruz 3

4 E-kitap nedir? Stephen King in 2000 yılında hiçbir yayıncı kuruluşa bağlı kalmadan, The Plant adlı romanını yalnızca elektronik ortamda yayınlaması çarpıcı bir örnek olarak gösterilebilir. King, bu romanını bölüm bölüm yayınlamayı uygun görmüştür. Yazar, yalnızca roman beğenildiği takdirde ve okurların en az %75 i nin bölüm başına 1 dolar ödemesi durumunda romanı yayınlamayı sürdüreceğini belirtmiştir. Yazarın okurları, maddi talepleri karşılamak koşuluyla kitabın bölümlerini King in kendi web sayfasından ( indirebilmektedirler. Bu e-kitap denemesinin başarılı olduğu, kitabın ilk iki bölümünün kez indirilmesi ile açıklanabilir. Bunun üzerine yazar okuyuculardan aldığı geri bildirimleri de göz önünde bulundurarak 2000 yılının Eylül ayında kitabın üçüncü bölümünü de elektronik ortamda yayınlamıştır (Çerçi, 2002). 4

5 E-kitap nedir? King, elektronik ortamda bölümler halinde yayınladığı bu eseri ile e- kitap alanında kişisel yayıncılığın öncüsü olmuştur. Bu başarılı denemeden sonra yazar, Simon&Schuster yayınevi ile birlikte Riding the Bullet adlı yeni romanının tümünü yalnızca internet üzerinden yayınlamıştır. Bu kitap iki ay içerisinde yaklaşık kez indirilerek The Plant in kat kat üzerinde bir başarıya ulaşmıştır. Riding the Bullet e-kitap olarak yayınlanan ilk bestseller eserdir. Bu eserin okuyucular tarafından beklenenin üzerinde ilgi görmesi, e-kitaplar için geniş bir pazarın varlığını kanıtlamaktadır (O Leary, 2001: 62). 5

6 Server Sistemler? Kullanıcıların bilgisayar ağlarında, diğer ağ bileşenlerinin erişebileceği, kullanımına ve paylaşımına açık kaynakları barındıran bilgisayar sistemleridir. E-ticaret sistemleri bu birimler üzerinde çalışmaktadır. Bu birimlerin özel internet bağlantıları, güvenlik sistemleri, yedekleme sistemleri, yönetim sistemleri gibi birçok ek bileşenleri mevcuttur. Kurmuş olduğunuz e-ticaret sistemlerinde e-kitaplar için ek yazılımlara ve güvenlik mekanizmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Özelliklede e-kitapların kötü niyetli kişiler (Hacker) tarafından ele geçirilmemesi ve telif haklarının ihlal edilmemesi için ek yazılımlarla desteklenmesi gerekmektedir. 6

7 E-Ticaret Sayfanız Server sistemler üzerinde çalışan e-ticaret sayfalarında dijital yayıncılık için özel altyapılar oluşturulması gerekmektedir. E-ticaret sayfanıza gelen bir kullanıcının bir e-kitabı satın alıp bilgisayarına yüklemesi ve okumaya başlaması arasındaki sistem server sistemler üzerinde kurulu olan özel yazılımlarla idare edilmektedir. Bu yazılımlar özel şifreleme teknikleri ile donatılmıştır. 7

8 Sanal Kütüphaneler Server sistemler kütüphanelere benzetilebilir. Üzerlerine yüz binlerce kitap dijital olarak kayıt edilir ve saklanabilir. Okuyucu e-ticaret ara yüzünden istediği kitabı seçer, ödemesini yapar ve birkaç saniye içerisinde kitabına sahip olur. Her ne kadar basit görünen bir sistem olsa da, server sistemler özel yönetim ve yazılım sistemleri ile karmaşık bir yapıya sahiptirler. Maliyetleri yüksektir. Uzman kişiler tarafından yönetilmeleri gerekmektedir. 8

9 Sanal Kütüphaneler Wikipedia Amazon Google Books Üniversiteler Apple Store Diğerleri... 9

10 Server yazılımları Şifreleme E-kitapların online ve güvenli olarak satılması için şifreleme sistemleri geliştirilmiştir. Kullanıcı e-kitap satın alırken e-kitap server yazılımları ile şifrelenir. E-kitap satın alındığı zaman kullanıcının okuyabilmesi için şifreli e-kitap ile birlikte anahtarı müşterinin okuyucu yazılımına gönderilir. Şifreli e-kitap ile gelen anahtar sayesinde e-kitap kilitli halden çıkar ve müşterinin e-kitap okuyucusunda görüntülenir. 10

11 Server yazılımları Şifreleme İsteğe göre başka bir yere taşınması engelleniyor. Reader`ların her kopyası başka bir (unique) kripto anahtarı kullanıyor ve bir bilgisayardan satın alınmış e-kitap, başka bir bilgisayarda kullanılamıyor. Bu tip server yazılımları ile telif haklarının korunması sağlanmıştır. 11

12 Şifreleme Yazılımları Microsoft DAS/DRM Windows Media Digital Rights Management (DRM) Microsoft Digital Asset Server (DAS) ; Bilgisayar, taşınabilir aygıt ve ağ aygıtlarında kayıttan yürütülmek üzere içerikleri koruma ve güvenli şekilde dağıtmak için geliştirilmiş bir platformdur. Tek yüklemelerden fiziksel biçimlerde dağıtıma kadar çeşitli iş modellerini destekleyecek kadar esnektir. 12

13 Server yazılımları Adobe Content Server Adobe un sunucu tabanlı E-Kitap şifreleme ve barındırma teknolojisidir. Mevcut E-Ticaret ve işlem sunucularına entegre edilebilen bir teknolojidir. Yayıncılara PDF dokümanlarını şifreleme ve dağıtma yeteneği kazandırmaktadır. Adobe içerik server sistemleri ile e-ticaret sisteminiz entegre edilerek telif haklarına uygun bir biçimde satış yapabilirsiniz. 13

14 Okuyucu yazılımları Adobe Digital Editions Adobe Digital Editions, Adobe Flash kullanılarak Adobe Systems tarafından yapılandırılan elektronik kitap okuma aracıdır. Adobe Digital Editions elektronik kitapları, dijital gazeteleri ve diğer dijital yayınları okumak, satınalmak ve yönetmek için kullanılmaktadır. Adobe Digital Editions yayıncıya dijital yayını koruma imkanı sağlamakta ve müşteri bu yayını çeşitli aygıtlardan okuyabilmesine imkan vermektedir. 14

15 Okuyucu yazılımları Adobe Reader Adobe Reader teknoloji dünyasının en eski yazılımlarından birisidir ve çığ gibi büyüyen elekronik kitap teknolojisinden yararlanabilmemizi sağlayan en köklü e-kitap okuma aracıdır. Eskisi gibi e-kitap okuma özelliği ile de sınırlı kalmayan bir yazılımdır. 15

16 Okuyucu yazılımları Diğerleri... Foxit gibi birçok e-kitap okuyucu yazılım alternatifi vardır. Bu alternatifler e-kitap teknolojisi geliştikçe artacak ve gereken ihtiyacı karşılamak için farklı özelliklerle karşımıza gelecektir. 16

17 E-kitap okuyucuları Amazon Kindle Amazon.com adlı Amerikan şirketi tarafından Kasım 2007'de piyasaya sürülen bir elektronik kitap görüntüleyicidir. Kindle, kablosuz internet erişimi sayesinde "Amazon Whispernet Ağı"na bağlanarak "Kindle Store" üzerinden satışa sunulan ürünleri belli bir ücret karşılığında indirebilmektedir. 600 x 800 piksel siyah-beyaz görüntü sağlayan elektronik kâğıt teknolojisi ürünü LCD ekranlı cihaz,.azw,.txt,.mobi,.prc,.mp3 ve.aa uzantılı dosyaları desteklemektedir. İçerisinde Intel PXA255 işlemci, 64 MB RAM ve 256 MB (180 MB kullanılabilir) dahili hafıza barındırmakta ve Linux ( kernel) işletim sistemiyle çalışmaktadır. 17

18 İnce... Hafif... Taşınabilir... 18

19 E-kitap okuyucuları Apple ipad Apple firması iphone ürünü ile aslında e-kitap dünyasına büyük bir adım attı. Yeni ürünü ipad i piyasaya sürmesi ile birlikte e-kitap teknolojisinde büyük bir dev olma yolunda ilerliyor. Pek fazla hissettirmese bile Apple, ipad ürününü piyasaya sürer sürmez kullanıcılarına bir sürpriz yaptı. Apple, ipad in çıkış gününde adet ücretsiz e-kitabı ibook Store a yükledi. 19

20 E-kitap okuyucuları Reeder Kablosuz bağlantı desteğine sahip. Reeder yine kapasitif dokunmatik ve 16 level gri skalalı yüksek derinlikli e-ink ekrana sahip. 240 gr ağırlığındaki Reeder in sahip olduğu e-ink teknolojisi standart monitörlerin aksine gözü yormayan bir görünüş sunuyor. Not alma ve sayfaları işaretlemenin yanında Reeder ile aynı anda müzik dinleyebiliyor ve internet tarayıcısı ile webde gezinti yapabiliyorsunuz. İnternet deneyimini bir laptop deneyimiyle karşılaştıramayız ancak e-postaları kontrol etmek adına kullanılabilmesi mümkün. 20

21 Müzik... Sörf... Sözlük... 21

22 E-kitap okuyucuları Google Android ebook Alex Alex, WiFi veya 3G, EVDO/CDMA ve GSM gibi ağlar üzerinden eksiksiz bir internet dolaşım özelliği sunan ilk Android temelli elektronik kitap okuma cihazı. Çift ekrana ve çoklu erişim yeteneğine sahip olan Alex elektronik kitap okuma cihazı tüm interneti kullanıcının parmak uçlarına bir kütüphane olarak getiriyor. 22

23 Ayraç... Farkı bir deneyim... 23

24 Ekran teknolojisindeki gelişmeler ve kağıt boyutunda katlanabilir ekranlar Her an ve online (wi-fi, 3G) olabilmek. E-kitap içeriklerinin satın alınmak yerine dönemsel olarak kiralanması Görüntülü içeriğin e-kitap kapsamına girmesi Ör: Yüzüklerin Efendisi 24

25 Dijital kitap içeriklerinin online olarak satılacak olması, müşteri bilgilerinin ve içeriklerin dijital ortamlarda saklanıyor olması güvenlik konusunun önemini artırıyor. Güvenlik için mutlaka uzman ve yeterliliğe sahip kişilerden destek alınmalı Kitabevleri belirli bir süre içerisinde satamadıkları basılı ortamdaki yayınları üretici firmaya iade etmektedirler. E-kitaplar, yayıncılık sektörüne özgü olan iade işlemine son vererek yayıncılar için büyük bir riski de ortadan kaldıracaklardır. 25

26 Baskı ve dağıtım maliyetleri ortadan kalkıyor fakat sunucu ve internet bağlantı yatırımları önem kazanıyor. Gelecekteki ihtiyaçları göz önüne alarak gelişmeye açık doğru teknolojilere yatırım yapmak gerekiyor. Altyapının kurulumu kadar sürekli ve kesintisiz çalışması da önemlidir. Bu konuda da gerekeli insan kaynağı ortaya çıkan unsurlar arasında. E-kitaplar çevreciler tarafından da desteklenmektedir. Çünkü çevreciler doğal kaynakların tükenmesine karşıdırlar ve e-kitaplar kullanıldıklarında yıpranmayacakları ve yenilenmeyecekleri için çevre dostu bir uygulama olarak görülmektedir. 26

27 E-kitapların kütüphanelerde kullanımıyla basılı kitaplarla gerçekleştirilen geleneksel ödünç verme işlemi de değişecektir. Kütüphanede bulunan bir e- kitaptan aynı anda sınırsız sayıda kullanıcı yararlanma olanağına sahip olacaktır. E-kitap okuyucu cihazlarda sizin için uygun büyüklükteki fontu (yazı karakteri) seçerek daha rahat okuma yapabilirsiniz. Böylelikle okuma yapmak için okuma gözlüklerine de gereksinim duymazsınız. E-kitaplar engelli okuyucular için de kolaylık sağlar. Eğer e-kitap okuyucu cihazlara bir de konuşan kelime işlemci eklenirse, görme engellilerin okuma problemi ortadan kalkacaktır. E-kitapların birbirine uymayan formatlarda üretilmesi e-kitap endüstrisinde henüz uluslararası standardın olmadığını göstermektedir. 27

28 Sorularınız? Teşekkürler.. Hamza Şamlıoğlu 28