Kocaeli Üniversitesi, Hereke Meslek Yüksekokulu 41800, Körfez, Kocaeli

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kocaeli Üniversitesi, Hereke Meslek Yüksekokulu 41800, Körfez, Kocaeli artkinf@yahoo.com, artkinf@kocaeli.edu.tr"

Gülistan Başar
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE BULGARİSTAN (ÖZET) Ferit ARTKIN Kocaeli Üniversitesi, Hereke Meslek Yüksekokulu 41800, Körfez, Kocaeli ÖZET Bu çalışma, Bulgaristan ın Osmanlı imparatorluğu hakimiyetinde olduğu 14. Yüzyılın sonlarından (1393 yılında Yıldırım Beyazid in oğlu Süleyman Çelebi komutasındaki Osmanlı ordusu Tırnova yı ele geçirerek Bulgar Krallığına son vermiştir); Bulgaristan Prensliğinin kurulduğu ( Osmanlı-Rus harbinden sonra gerçekleşen Berlin Kongresi (1878), 19. Yüzyılın sonlarına kadar devam eden bu dönem ile ilgili önemli kırılma noktalarını ve anektodları içeren araştırma-derleme makalesidir. Bu çalışma dönemin tasvir edilmesi için döneme ait en önemli gravür sanatçılarından olan *Felix Philipp Kanitz e ait eserlerle desteklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Bulgaristan ı, Osmanlı döneminde Bulgaristan da ekonomi ve eğitim. In this study, Bulgaria was in the Ottoman Empire rule in the 14th century (Yıldırım Beyazıd s son Suleyman Celebi who was conquered Bulgaria Kingdom in 1393), The establishment of the Principality of Bulgaria (After the Berlin Conference (1878), results of the Ottoman-Russian war) This research and review article is inclueded important breaking points and anecdotes until end of the 19th century. This study, one of the most important engraver of the 19th century is supported by the illustrations of *Felix Philipp Kanitz. Key Words: Ottoman Empire, Ottoman Bulgaria, Economy and Education in the Ottoman period in Bulgaria. Osmanlı Devleti nin Bulgaristan ı Fethi Osmanoğulları Beyliği sürekli Balkanlara ve Avrupa ya doğru genişleyen Bizans İmparatorluğu ndaki taht kavgalarını fırsat bilerek ilk defa 1344 yılında Balkanlar a akınlar yapmaya başlamıştır. Esasen aslı Türk olup sonradan Slavlaşan Bulgarların [1] başında 1360 lı yıllarda İvan Alexandr Asen bulunuyordu. İvan Alexandr Asen, 1362 ve 1363 yıllarında Osmanlı ların fethettikleri bazı yerleri geri aldı yılında Asen in ölümüyle taht kavgaları başlamış Osmanlı nın Bulgaristan ı fethetmesi kolaylaşmıştır [2]. Nitekim 1363 yılında Sultan II. Murat Cenevizli denizcilerle anlaşarak önemli miktarda Türk göçmeni Anadolu dan Trakya ya naklettirdi [3]. Anadolu dan Balkanlar a çeşitli tarihlerdeki bu tür göçmen yerleştirmeler Balkanlar ın Türkleşmesi ve Müslümanlaşmasına yardımcı olmuştur [4]. Macar Kralı Layoş 1365 de Vidin i ele geçirdi ve eski kral Aleksadr Asen in büyük oğlu İvan Stratişimir ve ailesini Hırvatistan a sürdü. Macar Kralı ayrıca kadar Bulgar ı zorla Katolik yaparak Bulgarlar üzerindeki baskıyı arttırdı. Aleksadr Asen in küçük oğlu Sasmanos (Şişman) ın abisi İvan Stratimişir ile yaptığı mücadelede, Osmanlı lardan yardım istedi. Sasmanos un kızkardeşi Mara, I. Murat a eş olarak verildi. Bu şekilde akrabalık ilişkileri kuruldu. Sasmanos 1367 de Osmanlı larla işbirliğine giderek Vidin e saldırılar düzenledi. Eflaklı lar 1373 de Niğbolu yu işgal ettiler. Öte yandan güneyden de Osmanlılar tarafından sıkıştırılan Bulgarlar Trakya bölgesinden atıldılar. Trakya bölgesi akıncıların üs bölgesi haline getirildi.

Yüzyılın sonlarından (1393 yılında Yıldırım Beyazid in oğlu Süleyman Çelebi komutasındaki Osmanlı ordusu Tırnova yı ele geçirerek Bulgar Krallığına son vermiştir); Bulgaristan Prensliğinin kurulduğu

2 SONUÇLAR VE TARTIŞMA Osmanlı-Rus savaşının sonuçları Türkler için tam anlamıyla bir yıkım oldu. Bulgaristan daki Türk varlığı önemli ölçüde zarar gördü. Savaş sonunda den fazla Türk hayatını kaybetti den fazla Türk Anadolu ya göç etti. Bulgaristan daki Türk varlığı nüfusunun yarısından fazlasını kaybetti. Osmanlı zamanında bu bölgelere yerleştirilen büyük bölümü Yörük ve Türkmen kökenli olan Türk toplulukları yaklaşık 500 yıl sonra tersine göç yaşayarak geldikleri topraklara zorla göç ettirildiler. Farklı zamanlarda Bulgaristan Türkleri asimilasyon politikasına maruz kalmışlardır. İsimleri, dinleri, dilleri zorla değiştirilmeye çalışılmış 93 harbinden sonra sinek gibi avlanıp asırlardır beri yaşadıkları, ekip diktikleri, karınlarını doyurdukları, atalarının mezarlarının bulunduğu toprakları terketmek zorunda kalmışlardır. Bulgaristan daki Osmanlı eserlerinin tamamına yakını tahrip edildi. Örneğin 93 harbinden önce Sofya da sayıları 44 olan cami sayısı bugün sadece 1 dir. Sofya daki Türk mezarlıklarının tamamı tahrip edilmiştir. Osmanlı eserlerinin neredeyse tamamı yağmalanmış ve yokedilmiştir. Bunca yaşanan tahribata ve yıkıma rağmen bugün bile varlığını inatla devam ettiren Osmanlı eserlerinin varlığı bizlere gurur vermektedir. Osmanlılar yaklaşık 500 yıl yönettikleri bu topraklarda Bulgarlar a asimilasyon politikası uygulamadılar eğer bir asimilasyon politikası uygulansaydı bugün Bulgar Kültürü ve dili tamamen yok edilebilirdi. Bunu bazı Bulgar aydınları bugün bile kabul etmektedir. Yeşil Bulgaristan partisi lideri Tarihçi Stoyan Dinkov a göre; Osmanlı lar sayesinde Bulgarlar ın etnik kimliklerini koruyabildiklerini, Osmanlı Padişahları nın zamanın Avrupalı idarecilerinden çok daha toleranslı olduğunu kabul etmektedir [32]. Bulgaristan ın Osmanlı idaresi altında yaşaması Bulgar halkını yok olmaktan kurtarmıştır. Bugün Bulgar kültürü ve toplumu varlığını Osmanlı ya borçludur.

Osmanlı zamanında bu bölgelere yerleştirilen büyük bölümü Yörük ve Türkmen kökenli olan Türk toplulukları yaklaşık 500 yıl sonra tersine göç yaşayarak geldikleri topraklara zorla göç ettirildiler.

3 KAYNAKLAR 1. Bulgar adı (Volga) havzasında yaşayan bir Türk kavmi, VII-XV asrın ortalarına kadar devam eden bir Türk devleti ve bu devletin merkezi olan şehrin adıdır. V. yüzyıl sonlarında Bizans hizmetine girerek Trakya ya yerleşip zamanla hristiyanlığı kabul ettiler. A.Nimet Kurat, Bulgar, İslam Ansiklopedisi (İA), II, (İst ), s TDV, İslam Ansiklopedisi, Bulgaristan, Osmanlı Dönemi, S.396, 397, Bibliyografya Yusuf Halaçoğlu. 3. İ. Hakkı Uzunçarşılı, aynı eser, I, s. 166; Anadolu Türklerinin Rumeli ye geçirilmesi muayyen bir devrede ve muayyen bâzı hâdiseler üzerine vukû bulmuş mahdut bir göç hareketi değildir. Bu geçişler zaman zaman olmak üzere Osmanoğullarının şarkî Trakya yı zabdetme teşebbüsünden önce başlamış ve senelerce sistemli bir şekilde devam etmiştir. M. Münir Aktepe, XIV. Ve XV. Asırlarda Rumeli nin Türkler Tarafından İskânına Dair, Türkiyat Mecmuası, 10, (1953), s Feridun M. Emecen, XIV. Asır Başlarında Bir Göçün Tarihçesi ve Gelibolu da Sirem Sürgünleri, Osmanlı Araştırmaları, X (1990), s. 161; Anadolu dan Rumeli ye sürgünler, bizzat devlet tarafından planlı bir şekilde yapılmıştır. Sürgünler, ya yeni fethedilen boş ve ıssız bölgeleri şenlendirmek için veya bir kişi yâhut âile, aşîret, köy gibi bir toplumu cezalandırmak, yâni o bölgede asâyişi sağlamak için yapılırdı. Yavuz Ercan, Devşirme Sorunu, Devşirmenin Anadolu ve Balkanlar daki Türkleşme ve İslâmlaşmaya Etkisi. Belleten, 198, (Aralık1986), s Tayip Gökbilgin, XVI. Asır Ortasında Osmanlı Devleti nin Tuna Havzası ve Akdeniz Siyasetleri, Bunlar Arasındaki Alaka, Muhtelif Vecheleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi (AÜDTCFD), III/4, (Aralık 1955), s Yusuf Halaçoğlu, Kuruluşundan Günümüze Bulgaristan da Türk Nüfusu, V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi, Ankara. 1990, s M. Münir Aktepe, aynı makale, s. 400; Bilâl N. Şimşir, Bulgaristan Türkleri ve Göç Sorunu, Bulgaristan da Türk Varlığı 1, Ank. 1987, s Halil İnalcık, Türkler (Osmanlılar),İA, XII/2, İstanbul 1993, s. 292., s M. Hüdai Şentürk, aynı eser, s.7; Fernand Braudel, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, II, İstanbul, 1990, s. 47; Salâhi R. Sonyel, Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğu nu Parçalama Çabalarında Hıristiyan Azınlığının Rolü, Belleten,195, (Aralık 1985), s Paul Wittek, Ankara Bozgunundan İstanbul un Zabtına Belleten, 27, (Temmuz 1943), s M. Hüdâi Şentürk, Osmanlı Devlet inde Bulgar Meselesi ( ), Ank. 1992, s. 5.

166; Anadolu Türklerinin Rumeli ye geçirilmesi muayyen bir devrede ve muayyen bâzı hâdiseler üzerine vukû bulmuş mahdut bir göç hareketi değildir.

4 12. Sosyoloji Konferansları 21. Kitap, İstanbul Üniversitesi, Bulgar İhtilalinin hazırlanmasında dış güçlerin yardımı ve kültürel faaliyetler, Nahit Dinçer, Bilâl Şimşir, Rumeli den Türk Göçleri, 1, Ankara 1970, s. XXXI. 14. Dr. Muharrem Bayar, Kuyud-u Kadime Arşivi, Şeriye Sicilleri sergisi-acildi#.vxblmbhrm5t 18. Halil İnalcık, Tanzimat ve Bulgar Meselesi, İstanbul, 1992, s. VII; Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi,VII, Ankara, 1987, s Osmanlı İdaresinden sonra Bulgaristan Türklerinin Sosyo-Kültürel hayatı, Yüksek Lisans Tezi, Erhan Vatansever, Trakya Üniv., SBE, Eylül Hüseyin MEMİŞOĞLU, Geçmişten Günümüze Bulgaristan da Türk Eğitim Tarihi, Ankara Evliya ÇELEBİ, Seyahatnâme III. Cilt, İstanbul 1993, s. 242, 262, 269, 283, 288, 291, 292, 294, 298, 301, Erhan VATANSEVER, Sabri Can SANNAV, XIX. Yüzyıl da Bulgaristan da Eğitim Kurumları, IV. Balkan Kongresi, Bulgaristan-Eski Zağra Evliya ÇELEBİ, Seyahatnâme III. Cilt, İstanbul 1993, s. 243, BULGARİSTAN IN ÜÇ DÖNEMİNDE YAŞAYAN MÜMİN ÖZER İN ANILARI ( ) Zeki ÇEVİK, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/10 Fall 2014, p , ANKARA-TURKEY

bg/en/post/100118781/socio-economic-history-of-bulgaria-collected-in-a-bookentitled-from-dobri-the-factory-owner-to-kozloduy-npp 17. http://bae.trakya.edu.

5 29. Osman Keskioğlu eserinde, son dönem göçleriyle Bulgaristan dan Türkiye ye gelen din adamı, öğretmen, idareci, gazeteci ve yazarlardan oluşan tespit edebildiği 20 kişiyi özgeçmişleriyle vermiştir. Osman Keskioğlu, Bulgaristan da Türkler (Tarih ve Kültür), (Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 1985), ; yılları arasında Bulgaristan da Türk varlığı mücadelesini yürüten kişi ve kuruluşlar hakkında geniş bilgi için bk. A.Ş. Şerefli, A.g.e., ( tüm eser) Turkish Refugees, The IIIustrated London News, September 1, 1877, page

1985), 164-193; 1879-1989 yılları arasında Bulgaristan da Türk varlığı mücadelesini yürüten kişi ve kuruluşlar hakkında geniş bilgi için bk. A.Ş. Şerefli, A.g.e., ( tüm eser) 30.

Benzer belgeler

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ YAYIN LİSTESİ

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ YAYIN LİSTESİ AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ 1. Adı Soyadı : Muharrem KESİK İletişim Bilgileri Adres : Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Telefon : (0212) 521 81 00 Mail : muharremkesik@gmail.com 2. Doğum -