ÜLKE ÖRNEKLERİ: FRANSA VE İNGİLTERE. Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN

Transkript

1 Ünite 11 Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN İki üniter devletin ve nin yerel yönetim sistemleri hakkında bilgi verilmektedir. Neden Başka Ülkeler? Kendi sistemini daha iyi tanıma ve tanımlama gücü kazanma, Elde edilecek daha geniş bakış açısıyla sorun çözme yeteneğini güçlendirmedir. Neden Başka Öğrenmek Yönetmek? Kendi zaaf ve faziletlerimizi hiçbir zaman kendimizi yine kendimizle kıyaslamak yoluyla öğrenemeyiz. Woodrow Wilson, İrdelenen ülkelere ilişkin bilgi dağarcığımızı zenginleştirmenin yanı sıra, (belki de bundan daha çok) Türk kamu yönetimine ilişkin kavrayışımızı derinleştirmek başka ülkelerden yönetmenin bilgisini alma arzusu 1

2 Hangi Ülkeler İncelenebilir? Gelişmiş ülkeler (,, Almanya ve ABD) Coğrafi olarak uzak olmasına rağmen sosyoekonomik çizgisiyle Türkiye ye yakın bir özellik sergileyen Arjantin, Son yıllarda Türkiye gündemine bölgeli devlet tartışmalarıyla birlikte yerleşen İspanya, Hangi Ülkeler İncelenebilir? Avrupa Birliği ne üyelik süreci bakımından özgün bir örnek oluşturan Polonya, Üniter yapısını federalizme açan Belçika, Federal yapıların (Yugoslavya) parçalanması sonucunda ortaya çıkan ülkeler, Sosyalizmden kapitalizme dönen Rusya, Japonya, Çin, Brezilya kamu yönetimi, dünyadaki temel yönetim sistemlerinden birini oluşturmaktadır. Osmanlı modernleşmesi ve Cumhuriyet Devrimi dönüşümlerinde, Türk kamu yönetiminin örgütlenmesine belli oranda örneklik etmiştir. Bu örneklikten kaynaklanan benzerlikler günümüzde de sürmektedir. İdare hukukumuzun pek çok kavram ve kategorisi Fransız idare hukuku kökenlidir. Türkiye nin yönetim yapısını kavrayabilmek için Fransız yönetim geleneği ve idare hukukuyla bağlantılarını kurmak kaçınılmazdır. Türkiye de yerel yönetim reformları, örneğiyle benzerlik taşımaktadır. 2

3 , bir Batı Avrupa devleti olmakla birlikte, ülke toprakları kıtayı aşar şekilde, sömürgeci geçmişin bir mirası olarak şu birimlerden oluşmaktadır: Anayurt Denizaşırı ülkesel yönetimler Özel statülü deniz aşırı topraklar, 22 bölge, 96 il ve belediyeden oluşmaktadır. (anayurt) Nüfus: (2013 anayurt) Başlıca Kentlerin Nüfusları PARIS (başkent) milyon, Marsilya milyon, Lyon milyon,, tekçi (üniter) bir devlettir. nın tekçi devleti, topluluklara tanınan serbestliğin mutlak özerklik derecesine varmaması koşuluyla belli bir oranda ademi merkeziyet ile uyumsuz değildir. Lille milyon, Cannes 977 bin. 3

4 Yerel yönetimlerce uygulanan yetkinin merkezi iktidardan gelmesi ve onun tarafından denetlenmesi durumunda uyum sağlanır. Üniter devlet yapısını, ulusal çıkarları ve hukuk bütünlüğünü korumak amacıyla merkezin vesayet denetimi (hukuki denetim ) bulunmaktadır. Anayasası Örgütlenmesi ademi merkezileştirilmiştir. (ek- 2003) Ulusal egemenlik halka aittir. Halkın hiçbir bölümü veya hiçbir kişi egemenliği kullanamaz. (madde 3) Yerel yönetimler kendilerini, seçilmiş meclisleri tarafından, yasada öngörülmüş koşullarla, hükümet temsilcilerinin yönetsel denetimine tabi olarak, özgürce yönetirler. (madde 72) Anayasası Son olarak ise 2001 yılında ulusal parlamentoda kabul edilen kanun ile nüfusu üzerindeki tüm yerel yönetimlerde Semt Meclisleri nin kurulması zorunluluk haline getirilmiştir. Bu sayede halkın belli ölçülerde karar alma mekânizmalarına gönüllü katılımına imkân sağlanmıştır arasında yerel yönetimlere önemli yetkiler aktarılmıştır. Anayasası 2003 Değişikliği Yerel yönetimlerin kural koyma yetkileri ve mali özerklikleri artırılmıştır. yerel yönetimler, kendi ölçeklerinde daha iyi hayata geçirilebilecek yetkilerin kullanımı için tüm kararları alma yetkisine sahiptir yerel yönetimler, yasalarla belirlenmiş koşullarda serbestçe kullanabilecekleri kaynaklardan yararlanırlar. 4

5 Anayasası 2003 Değişikliği Seçmenlere yerel yönetimlerin karar organlarının gündemine girmek üzere dilekçe verme hakkı tanınmıştır. Yerel yönetimlere alacakları kararlar için yerel referanduma gitme yetkisi verilmiştir. Referandum sonuçları bağlayıcıdır. Belediyeleri Fransız yerel yönetim sisteminde köy topluluğu bulunmamaktadır. En küçük yerel yönetim birimi komün dür. daki belediyeler, çok dağınık bir yapı sergiler belediye ile AB deki belediye sayısının yarısına sahip durumdadır. Belediyeleri Belediye bütçeleri tüm yerel yönetimler bütçesinin üçte ikisini, belediye personeli de yerel yönetimler toplam personelinin büyük bölümünü oluşturmaktadır. Belediyeler, genel yetkili yerel yönetimlerdir. Belediyeleri Kolluk yetkileri (kamu düzeni, kamu dirliği, kamu güvenliği) Trafik düzeni, cenaze hizmetleri, ilkyardım faaliyetleri, afet işleri, ulaşım, temizlik, çevre koruması. İlkokulların yönetimi, halk sağlığı, imar planları gibi yetkiler belediyelere bırakılmıştır. 5

6 İl Özel İdareleri İl genel meclisi (altı yıl için seçilir, yarısı her 3 seneden bir yenilenir) Daimi encümen İl genel meclisi başkanı Görevleri: sağlık hizmetleri, sosyal yardımlar, ortaokullar ve öğrenci taşımacılığı, kırsal hizmetler için araç-gereçler, konut, yolların bakımı. Bölge Yerel Yönetimi Bölge, 2 Mart 1982 de yerel yönetim birimine dönüştürülmüştür. Bölge Meclisi Daimi Encümen Bölge Meclis Başkanı Ekonomik ve Sosyal Komite: İktisadi-toplumsal güçlerin temsilini sağlayan meclis; danışma işlevi. Görev: Bölgenin iktisadi, toplumsal ve kültürel kalkınması. Yerel Yöneticiler da yerel yönetim birimlerinin başı olan belediye başkanı, il genel meclisi başkanı ve bölge meclisi başkanı doğrudan doğruya halk tarafından seçilmez. Belediye başkanı 1882 den bu yana genel oydan çıkan belediye meclisi tarafından kendi üyeleri arasından seçilmektedir. Birçok belediye meclis üyesi, hem il ölçeğinde il genel meclisi nde hem de ulusal parlamento da milletvekili olarak hizmet verebilmektedir. Böylece az nüfuslu bir komünün meclis üyesi ulusal ölçekteki kararlarda da söz sahibi olabilmektedir. Belediye (36.569) İl Özel İdaresi (96) İlçe (330) Bölge Yerel Yönetimi (22) belediyenin nüfusu 1000 in altındadır belediyenin nüfusu arasındadır belediyenin nüfusu 5000 in üzerindedir. (belediye hizmet birlikleri; su-çöp-kanalizayon) 2015 seçimlerinden itibaren il genel meclisi ve bölge meclisi tek meclis çatısı altında birleşecektir. 6

7 de yerel yönetimler, parlamentonun denetimi altındadırlar. Hükümetler, yerel yönetimlerin örgütlenmesini, görev alanlarını, işlevlerini, hizmet standartlarını diledikleri gibi değiştirebilmektedir. Anakent yönetimleri (Londra ve 6 kent daha) İl belediyeleri İlçe belediyeleri (ilk üçü toplam 444) Köy ve kasabalar (8900) Mahalle birimleri (1500) (Yerel meclisi olmayan mahalle birimlerinde kararlar seçmenlerin tümüne açık toplantılarda alınmaktadır, seçmen sayısı 200 den az) Yerel yönetimler, merkezi yönetimin istediği ve izin verdiği şeyler olmak koşuluyla, her şeyi yapabilirler yılında bölge yerel yönetimi oluşturulmuş. Nüfusun %37 si büyükşehirlerde, % 33 ü köy ve kasabalarda yaşamaktadır. Bu birçok Batı Avrupa ülkesine göre yüksek bir orandır. Londra ve altı büyükşehir dışında yaşayanlar açısından kır-kent dağılımına bakıldığında nüfusun yarısı kent merkezlerinde, yarısı kırda yaşamaktadır. de yerel seçimlere katılım, diğer birçok Avrupa ülkesine göre düşüktür. Katılım oranı %40; 2012 seçimlerinde % 32. Yerel Demokrasi de yerel demokrasi gündelik yaşam boyutuyla yerleşmiştir. Toplum, yerel karar süreçleri hakkında bilgi sahibidir; yerel meclisleri denetlerler Doğrudan demokrasi uygulamaları yaygındır. Yerel yönetimler, önemli kararlar öncesinde yöre halkına bilgilendirme formu göndermektedir. 7

8 Belediyelerde, doğrudan halk tarafından seçilen belediye başkanı yok. Londra da var yalnızca. Yerel yönetimlerde meclis egemenliği söz konusu. Yerel toplum, meclis üyelerini tanır; izler; onlara kolaylıkla erişebilir ve hesap sorarlar. Tek bir kişide güç yoğunlaşması yoktur. Meclis yasama ve yürütme işlevlerini birlikte yerine getiriyor. Başkan, meclis üyeleri arasından seçiliyor. Başkanın siyasal yansızlığı önemli. Meclis üyelerinin önemli bir bölümü maaş almıyor; bir kısmı ise asgari ücretten düşük maaş alıyor. Başkanın seçimle gelmesi yönünde bir eğilim var. (Koalisyon hükümetinin tasarısı) Başkanın seçimle gelmesine itirazlar: «Başkan temelli yapılanma ile yerel yönetimler temsil ettiği topluma yabancılaşacaktır.» 2012 yılında büyük çoğunluğu büyükşehir niteliği taşıyan 9 kentte halk tarafından seçilen belediye başkanı uygulaması için referandum yapılmıştır. Referandumda «hayır» çıkmıştır. Liverpool da 2012 de ilk kez belediye başkanı için seçim yapılmıştır. 8

9 Sonuç 1. Toplumun demokratikleştirilmesi (kamunun kamusallaşması) 2. Güçlü meclis 3. Merkezi yönetim yerel yönetimler dengesi 4. Küçük kentsel yerleşimlerin yaygınlığı 5. Tarihi kentsel dokunun çağdaş yaşamla bütünleştirilmesi 6. Planlı kentleşme 7. Yaşam kalitesi önceliği Aşağıdaki bağlantıları inceleyiniz: Ders Notu Ve Ek Okuma AVRUPA KENTSEL ŞARTI (1992) (ders notu) AVRUPA KENTSEL ŞARTI 2: Yeni Bir Kentlilik İçin Manifesto (2008) (ek okuma) Ünite 11 Teşekkürler Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN 9