SEKTÖREL. HABER BÜLTENi

Transkript

1 SEKTÖREL HABER BÜLTENi Mart 2009 Sayı: 39 Reel Sektör TBMM nin Kyoto Kararına Destek Verdi Çetin Nuhoğlu Avrupa Adalet Divanı Vize Kararını Yorumladı Bilişim Teknolojileri ve Verimlilik Çelik Sektörü Krizden Çıkış Yolları Arıyor

2 İçindekiler Destek Verenler SEDEFED Gündemi Kriz Dönemlerinde Yönetim ve Firma Stratejileri 4 SEDEFED Genel Kurulu 6 SEDEFED Krizden Çıkışın Yollarını Tartışıyor Paneli 7 Reel Sektör TBMM nin Kyoto Kararına Destek Verdi 11 AB Gündemi Çetin Nuhoğlu Avrupa Adalet Divanı Vize Kararını Yorumladı 13 Rekabet Gücü Bölgesel İnovasyon Merkezleri: Türkiye için bir Model Önerisi Raporu Özet Bulguları 15 Bilişim Teknolojileri ve Verimlilik 19 En önemli konu, krizin yarattığı kısır döngüden çıkmak 20 TÜRKONFED Ekonomi Analizleri 21 STK lardan Sektörel Gündem STK lardan Sektörel Gündem 22 ODD Otomotiv Pazarı Değerlendirmesi 34 OSD Otomotiv Sektörü Değerlendirmesi 35 Çelik Sektörü Krizden Çikiş Yollari Ariyor 37 Demir Çelik Sektörü Gündemi 38 AYSAD dan Haberler 43 TKSD Eğitimleri Mart Ayı Programı 44 Barbaros Bulvarı No:24 / Balmumcu - İstanbul Telefon: Faks: info@sedefed.org SEDEFED 2 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

3 Yönetim Kurulu Başkanından Coşku ve heyecan bir o kadar da kaygı dolu bir başlangıç Bundan 5 yıl önce, yüzde 7 lik büyüme trendi yakalamış, ihracatı her ay yeni rekorlar kıran ve AB ye tam üyelik sürecini başlatmış bir Türkiye de yaşıyorduk. Aynı dönemde bu ülkenin en güçlü sektörlerinin temsil edildiği ve tamamen gönüllülük esasına dayanan sektörel dernekleri aynı çatı altında toplayacak SEDEFED in ilk adımlarını attık. Geniş katılımlı bir bilgilendirmeli arama konferansında SEDEFED vizyonunu belirledik ve Türkiye de bir ilk olan değişik sektörleri bir araya getiren çatı örgütümüzü kurduk. Sürdürülebilir rekabet gücünü artırmak ve AB tam üyelik hedefini gerçekleştirmek üzere yola çıkan Federasyonumuzun etkin bir sivil toplum kuruşlu olmasını öngören vizyonu ışığında 4 yıl çalıştık, projeler ürettik. Kurucuları arasında bulunmaktan her zaman gurur duyduğum bu değeli yapının bayrağını, çok değerli Bülent Akgerman dan devralırken, 2004 yılındaki gibi büyük bir coşku ve heyecan içindeyim. Ekonomik krizin reel sektöre yansıyan olumsuz etkilerini gözler önüne seren verilere göz attığımda ise bir o kadar de endişe duymaktayım. Küçülen ekonomiyi ve azalan istihdamı tekrar tersine çevirmek ve içinde bulunduğumuz ekonomik krizden çıkabilmek için ihtiyaç duyulan önlem paketi geciktikçe endişemin boyutları giderek artıyor. Ölü toprağını üzerimizden atmak için silkinmemiz gerektiğini biliyoruz ama bunun için doğru kararları zamanında verebilmeliyiz, tam da bu noktada hükümet nezdinde girişimlerde bulunmak ve gerekli baskıyı kurmak için SEDEFED in çok önemli bir rolü olduğuna inanıyorum. Attığı her adımı bu bilinçle atan Federasyonumuzun, 2005 yılından bu yana düzenli olarak çıkardığı Sektörel Haber Bülteni nin toplumun geniş kesimlerine ulaşmadaki başarısını da göz önünde bulundurduğumuzda dosya konusunu seçerken, azami özen gösteriyoruz. Bu ayki dosya konumuz malum olduğu üzere ekonomik kriz ve sektörlerin bu konudaki görüşleri. Bültenimizin bu sayısını okurken sektörlerin krize ilişkin verdiği mesajları dikkatle takip etmenizi öneriyorum. Umudun yitirilmediği bir ay geçirmeniz dileği ile saygılarımı sunarım. Çetin Nuhoğlu Yönetim Kurulu Başkanı SEDEFED 3 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

4 Konuk Yazar Kriz Dönemlerinde Yönetim ve Firma Stratejileri Prof.Dr.Esin Can Mutlu Yıldız Teknik Üniversitesi Tüm dünyayı ve ülkemizi etkisi altına alan küresel kriz, her alanda ciddi bir ekonomik gerilemeye neden olmaktadır. Bundan sonra ne yapacağız? sorusuna yanıt bulmak için, halihazırda iş dünyasını şekillendiren ekonomik faaliyetlerin bölgeler arası yer değiştirmesi, artan tüketici beklentileri, yaşlanmaya başlayan dünya nüfusu, jeopolitik istikrarsızlık, bilgiye erişimin ve kullanımının artması, artan denetimler, doğal kaynaklarda azalma, şirketlerin daha büyük ve daha karmaşık hale gelmesi gibi küresel eğilimleri anlamak ve bunlara uyum sağlamak üzere geleceğin şirketlerinin nasıl şekilleneceğini tasarlamak gerekecektir. Bu bağlamda; geleceğin şirketleri, müşteri beklentilerinin ötesinde yaratıcı, mevcut klişeleri yıkıcı, küresel olarak bütünleşmiş, gerçekte topluma katkı sağlayan ve hepsinden önemlisi değişime açık olmalıdırlar. Ancak, Dünyayı ve Türkiye yi saran nakit krizi ve piyasa daralması olarak kendini gösteren Küresel ekonomik kriz karşısında böyle şirketler inşa etmek ve onları sürekli kılıp, hayatta tutmak kuşkusuz hiç kolay olmayacaktır. Tüm dünya da, küresel ekonomik krizin etkilerinin ağırlıklı olarak sanayi mallarında yani ticarete konu olan mallarda - görüldüğü genel bir gerçektir. Ülkemizde, nüfusun büyük çoğunluğu (% 90 dan fazlası) Türkiye de krizin hissedildiğini ve bu krizin ekonomik, politik ve psikolojik olmak üzere çeşitli etmenlere bağlı olarak geliştiği yönünde görüşe sahiptir. Toplum tarafından da ciddi şekilde algılanan bu krize karşı, şirketlerin ne derece hazır olup olmadığı sorusu, bu şirketlerin yöneticileri için son derece kritik bir önem taşımaktadır. Bu kadar büyük etkilere sahip olan ve birçok soruyu da beraberinde getiren kriz kavramını kısaca bir toplumun, bir kuruluşun veya bir kimsenin yaşamında görülen güç dönem, bunalım, buhran olarak tanımlayabiliriz. Buradan yola çıkarak, örgütsel kriz kavramını ise, örgütün değer, amaç ve kaynaklarını tehdit ederek, tüm örgütü varlığını sürdürememe tehlikesi ile karşı karşıya bırakan, örgüt üyeleri arasında gerilim yaratan, gerekli önlemlerin zamanında alınmasıyla ortadan kaldırılabilecek veya etkileri en aza indirilebilecek plansız bir değişim süreci olarak ifade edebiliriz. Yukarıdaki gibi ifade edilebilecek kriz; teknoloji ve piyasa değişimlerine, büyümeye, değer yaratma stratejisinin tam oluşturulamamasına ve çok farklı operasyonel konulara bağlı olarak gelişebilir. Ancak, neye bağlı olarak gelişirse gelişsin, her kriz, oluşumu sırasında, yönetsel ve finansal bakımdan bazı sinyaller verir. Bu sinyallerden bazıları; önemli müşterilerin kaybı, paydaşlarla artan sıkıntılar, öncelikleri belirlemede yaşanan zorluklar, yetersiz çalışma sermayesi, aşırı büyüme ve dalgalanma olarak kendini gösterebilir. Sinyaller ortaya çıktığı andan itibaren genellikle şirketlerde iki durum ortaya çıkmaktadır. Bunlar; krizin fark edilmesi ve kriz yönetimi çalışmalarının başlaması ya da krizi inkar yoluna giderek görmezden gelme eğilimidir. Şirket bu sinyalleri görmezden gelse de krizin oluşumunu engelleyemeyecektir ve ilk etapta kriz kendini gizli kriz olarak gösterecektir. İlerleyen aşamalarda ise, çözülme ve çöküş görülecektir. Bu safhalar esnasında alınan önlemler, şirketleri ya yıkıma ya da iyileşmeye götürecektir. Burada kriz yönetimi ekibinin göstereceği yönetsel, finansal ve operasyonel beceriler anahtar krizden çıkma faktörleridir. Hiç kuşkusuz, kriz dönemindeki bir işletmede yöneticilerin çok iyi yönlendirmesi gereken birtakım değişiklikler meydana gelecektir. Bunlardan bazıları; yönetim merkezileşmesi, riskli ve fevri kararlarda artış, çatışmalarda artış olarak sıralanabilir. Ayrıca, stres ve zaman baskısıyla alınan kararların kalitesinde bozulma, otoriter ve tutucu eğilimlerin güçlenmesi çalışanlarda savunmacı/çekimser tutumların ortaya çıkması, güven duygusunun ve motivasyonun azalması gibi bazı tehdit edici etmenler de ortaya çıkabilir. Yönetici, ancak ve ancak tüm bu değişimleri ve etmenleri göz önünde bulundurabilirse etkin bir kriz planı oluşturur. Böyle bir planın oluşturulmasında en kritik unsurlardan biri doğru ve eksiksiz bilgi akışını sağlanmasıdır. Böyle bir bilgi akışının olduğu ortamlarda, daha etkin bir kriz yönetim ekibi kurulması, kriz göstergelerinin daha doğru tespiti ve bunların her kademeye bildirmesi mümkün olacaktır. Kriz yönetim planı çerçevesinde değerlendirilmesi gereken önemli bir konu da yeniden yapılandırma gereğidir. Bunun için şirketin durumunun her kademen bakış açılarına başvurarak ayrıntılı bir şekilde incelenmesi ve performans düşüklüğünün sebeplerinin doğru belirlenmesi şarttır. Aynı zamanda dış çevresel faktörlerinde bu dönemde iyi irdelenmesi gereklidir. Şirketi, sektörü, ülkeyi, dünyayı etkileyen gelişimlerin neler olacağını araştırmak ve öngörülerde bulunmak çok önemlidir. SEDEFED Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

5 Konuk Yazar Bu bağlamda; şirketin sürdürülebilirliğini ve ortalamanın üzerinde gelir getirici faaliyetlerini engelleyici tehditler ile şirketin sürekliliğini, ortalamanın üstünde gelir getirici fırsatları belirleyip bunlara göre, hangi faaliyet birimlerinin elden çıkarılması gerektiği, hangi piyasalara ve müşterilere odaklanılacağı, işletme sermayesinin ve maliyet yapısının nasıl yönetileceği, kurumda motivasyon seviyesinin ne düzeyde olduğu ve çalışanların uygun bilgi ve yeteneklere sahip olup olmadığı vb. konularda stratejiler belirleme yoluna gidilmelidir. Genelde yöneticilerinin bu dönemde yaptıkları en büyük yanlış sadece şirket içi finansal konulara odaklanmak, otoriteyi arttırmak ve iletişime kapalı olmaktır. Kriz yönetim sürecinin bütüne baktığımızda, bu süreci başarıyla yürüten ve krizi en az zararlara, hatta zaman zaman fırsata dönüştürerek, atlatmayı başaran işletmelerde son derce önemli bir etken daha karşımıza çıkmaktadır: Bu etmen; ÖRGÜTSEL BÜTÜNLEŞME dir. Örgütsel bütünleşmeyi, örgütün görevlerini yerine getirmek için birçok alt sistem arasında güç birliği oluşturma süreci olarak ifade edebiliriz. Örgütsel bütünleşme, temel olarak, bir örgütün değişik departmanlarının ne kadar uyumlu çalıştığına ve fonksiyonlarının birbiri ile ne derece yakın koordinasyon içinde olduğuna bağlıdır. Örgütün tamamını uyum içinde hareket ettirecek böyle bir bütünleşme için, yönetimin sağlayabileceği en büyük altyapı kuşkusuz stratejik planlama faaliyetlerinin eksiksiz ve doğu yerine getirilmesi ile mümkün olacaktır. Stratejik planlama örgütün tüm üyeleri için yol gösterici bir harita çizmektedir. Şirkette oluşturulan ortak amaç algısı ve stratejik bilinç, dış ve iç çevre unsurlarını gözeterek ortak bir hareket mekanizması sağlayacaktır. Burada yöneticiler, SWOT analizi gibi, kuruluşun çevresi ile etkileşim içinde sistematik olarak incelendiği çeşitli yöntemlerden yararlanmalı ve bu süreci yönetebilecek kişilerden profesyonel destek almalıdırlar. Son olarak, tüm bu unsurları göz önde bulundurarak, içinde bulunduğumuz ortamda kriz ile mücadelede sorulacak ilk sorunun Kurumsal olarak ne yapabiliriz? olduğunu söylemek en doğru yaklaşım olacaktır. Bu sorunun cevabı her işletme için farklı uygulamalar gerektirse de, bu uygulamaların başarılı bir şekilde yürütülmesi için zemin oluşturacak bazı önerileri şöyle sıralayabiliriz: Küresel ekonomik krizin oluşumunu ve gidişatını, dünyada ve ülkelerdeki etkilerini sürekli takip edin ve izleyin. Öncelikle, sadece iç finansal dengelerinize odaklanma yanlışı yerine iş dünyasını nelerin etkilediğini, neleri en iyi yaptığınızı ve bunun neden böyle olduğunu tam olarak inceleyin. Krizden çıkmanın yönetsel, finansal, operasyonel becerilerin bütünüyle olacağını unutmayın. Kısa vadeli değil, uzun vadeli düşünün, yeni düzene geçişteki fırsatları yeniden yapılanarak değerlendirin. Şirketiniz için fırsat olabilecek ve değer yaratabilecek itici güçleri ve şirketinizle ilgili kilit riskleri mutlaka tespit edecek stratejik planlar oluşturma çalışmalarına yönlenin. Bu planların esnek ve değişime adapte olabilecek tarzda olmasına dikkat edin. Çabanızı çok çeşitli ve değişik konulara harcamak yerine gerçekçi durum analizi yaparak hangi ürün, müşteri ve kanalların işletmeniz için katma değer yarattığını veya yaratmadığını tespit edin, size asıl güç kazandıracak konuya, temel yeteneklerinize odaklanın. Yönetim bilgisi ne sahip kişilerle çalışın. Çalışanlarınıza ve onların kendilerini geliştirmelerine olanak tanıyın. Bu dönemde deneme yanılma ile iş yapmak büyük risk yaratacaktır. Yönetim Buluşçuluğu yapın. Bunun için çalışanlardan önerileri toplayın. İşe yarayan önerileri değerlendirin. Yenilikçiliği (inovasyonu) sürekli hale getirin. Böylece krizin yarattığı fırsatlardan yararlanma şansını kaçırmamış olursunuz. Değerlerinizi koruyun ve paydaşlarınızı sürekli bilgilendirerek, onların güvenlerini sarsmayacak etik kararlar alın. Ürünlerinizin tanıtımını web üzerinden yaparak, ekonomik, etkili ve etkileşimli bir şekilde hız kazanın. Prof. Dr. Esin CAN MUTLU Arş.Gör. Pınar BÜYÜKBALCI Yıldız Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü SEDEFED Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

6 SEDEFED Gündemi SEDEFED Genel Kurulu Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED), 11 Şubat 2009 tarihinde gerçekleştirdiği 2009 yılı Olağan Genel Kurulunda Yeni Yönetim Kurulunu belirledi. Yönetim Kurulu ilk toplantısında Başkanlığa Ömer Çetin Nuhoğlu nu seçti. SEDEFED in 4. Dönem Yönetim Kurulu şu şekilde oluştu: 1-Türk Sanayici ve İşadamları Derneği TÜSİAD-Çetin NUHOĞLU Yönetim Kurulu Başkanı 2-Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği TKSD-Timur ERK Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı 3-Türkiye Müteahhitler Birliği TMB-Emre AYKAR Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı 4-Asansör ve Yürüyen Merdiven Sanayicileri Derneği AYSAD-Sefa TARGIT Sayman Üye 5-Demir-Çelik Üreticileri Derneği DÇÜD- Veysel YAYAN Yönetim Kurulu Üyesi 6-Otomotiv Distribütörleri Derneği ODD- İbrahim AYBAR Yönetim Kurulu Üyesi 7-Otomotiv Sanayi Derneği OSD- Ercan TEZER Yönetim Kurulu Üyesi 8-Promosyon Ürünleri İml. ve Satıcıları Derneği- PROMOTÜRK-Tolga SÖZEN Yönetim Kurulu Üyesi 9-Tüm Kırtasiye Sanayicileri İth. Ve Satıcıları Derneği TÜKİD- Erol AYKUT Yönetim Kurulu Üyesi 10-Türk Sanayici ve İşadamları Derneği TÜSİAD- Muharrem YILMAZ Yönetim Kurulu Üyesi 11-Türkiye Fuar Yapımcıları Derneği TFYD- Serdar YALÇIN Yönetim Kurulu Üyesi 12-Uluslararası Nakliyeciler Derneği UND- Tamer DİNÇŞAHİN Yönetim Kurulu Üyesi SEDEFED in yeni seçilen Yönetim Kurulu, 2009 yılı öncelikli hedefini; Türkiye nin içinde bulunduğu ekonomik krizin aşılması ve reel sektörün sürdürülebilir rekabet gücünün artırılmasına destek olacak çalışmalar yapmak, üretimin, ihracatın ve istihdamın krizden en az zararla çıkmasını sağlayarak krizi bir avantaja dönüştürecek açılımlar yaratmak şeklinde belirledi. SEDEFED Sektörel Dernekler Federasyonu SEDEFED Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

7 SEDEFED Gündemi SEDEFED Krizden Çıkışın Yollarını Tartışıyor Paneli Sektörel Dernekler Federasyonu nun hizmet ve imalat sektörlerini üst düzeyde temsil eden isimlerin katılımı ile gerçekleştirdiği SEDEFED Krizden Çıkışın Yollarını Tartışıyor Paneli 28 Ocak tarihinde İstanbul da yapıldı. Panel sonrasında yayınlanan bildiride şu ifadelere yer verildi den bu yana hızla büyüyen Türkiye ekonomisi 2006 da yavaşlama sürecine girdi. Zira o dönemde enflasyonist baskıyı ortadan kaldırarak istikrar ortamı yaratan politikalar ve yapısal reform ivmesi, istihdamı ve üretim artışını hedef alan yatırım ortamını iyileştirecek reformlarla sürdürülemedi. Yerel boyuttaki bu ilk göstergeler, 2008 yılında ABD ve Avrupa da patlayan küresel finans krizi sonucunda sektörleri çarpan etkisi ile sarstı. Yaşanan nakit sıkışıklığı, talepteki düşüş ve işsizlik gibi somut etkilerin de ötesinde, krizin en yıkıcı yansıması beklentilerdeki bozulma oldu. Hükümetin aldığı münferit önlemler beklentilerdeki bozulmayı ortadan kaldırmada etkisiz kaldı. Bu nedenle, alınması gereken önlemlere ilişkin ilkeler şöyle sıralanmalıdır; Paket zamanında uygulamaya sokulmalıdır; çünkü piyasa kan ağlıyor. Büyük olmalıdır; çünkü daralmanın boyutu çok ciddidir. Uzun süreli olmalıdır; çünkü durgunluk tahminlerden daha uzun sürecektir. Esnek olmalıdır; çünkü yarının ne gibi ilave sorunlar getireceğini henüz tam olarak bilemiyoruz. Sürdürülebilir olmalıdır; gelecekte kamu açıklarında ve kamu borçlarında taşınamayacak bir bozulmaya yol açmamalıdır. Paket kısa vadede talebi uyarıcı, uzun vadede rekabet gücünü artırıcı enstrümanlar içermeli ve sektörlere şu avantajları sağlamalıdır: Talebin Artırılması Türkiye bugüne kadar yaşadığı krizlerden (1980, 1994 ve 2001) dış talebe ve ihracata yönelerek çıktı. Ancak günümüzde böyle bir şansımızın olmadığı ortadadır. Türkiye istikrar döneminde sağladığı para ve maliye politikası manevra alanını kullanarak faiz ve vergi hamleleriyle gelirin talebe dönüşmesini sağlamalıdır. Kamu harcamalarının artırılması da, bu konjonktüre talebi artıracak önemli politika seçeneklerinden birisidir. Böylece, tüketim eğilimi güçlenecek ve kur avantajının da etkisi ile talep, ithal ürünlere değil yurtiçi üretime yönelecektir in son çeyreğinde ekonomide yaşanan yavaşlama dış ticareti de etkiledi, ithalat miktar ve fiyat bazında düşüş yaşarken, ihracattaki keskin daralmada yine fiyat düşüşleri de etkili oldu. Yurtiçi talebin azalması nedeniyle ithalatın hızla düşmesi, dış ticaret açığının gerilemesine yol açtı. Bu durum, 2009 yılında cari açık rakamlarını pozitif etkileyecek Üretimdeki yavaşlama işsizlik oranının artmasına neden olmaktadır. Yurtiçi talepteki hızlı gerileme ve yurtdışı fiyatlardaki düşüş, enflasyonun hedefler dahilinde ya da altında gerçekleşeceğini göstermektedir. Maliye politikası ise, diğer bazı ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça güçlü bir noktadadır. SEDEFED Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

8 SEDEFED Gündemi Bankacılık sektörü açısından bakıldığında takipteki kredilerdeki artış dikkatle izlenmelidir. Son olarak büyüme hızının 2009 da %0, da %2 civarında olacağına yönelik beklentiler krizin Türkiye de krizin dip noktasının 2009 boyunca süreceğine ilişkin endişeleri artırmıştır. İstihdamın ve Yatırımın Korunması İstihdamın korunması elzemdir. Çünkü büyük maliyetlerle yetişmiş personelin kaybı kriz sonrası için de büyük riskler barındırmaktadır. Bu amaçla, istihdam üzerindeki vergiler düşürülmeli ya da ötelenmelidir. Yatırım teşviklerinin tekrar yürürlüğe konması; Ar-Ge, çevre ve verimlilik yatırımları desteklenmelidir. Devlet teşvikleri, ABD ve AB gibi rekabet hukuku konusunda öncü ülke ve bölgelerin şirket bütçelerine doğrudan katkı yapmaya varan destekleri göz önüne alınarak yeniden gözden geçirilmelidir. Devlet ihalelerinde yerli ürünlere öncelik verilmesini teşvik eden Başbakanlık Genelgesi benzeri olumlu adımlar atılmalıdır. Kamu altyapı yatırımlarına ağırlık verilmeli, bu çerçevede gerek taahhüt gerekse malzeme alımındaki ödemeler zamanında ve düzenli olarak gerçekleştirilmelidir. Nakit sorununun Çözümü Türk reel sektörünün kronik sorunu olan işletme sermayesi yetersizliği ne karşı önlemler alınmalıdır. Hizmet sektörü, KOBİ sınıfına dahil edilerek, KOSGEB ve EXİMBANK olanaklarından yararlandırılmalıdır. Bankacılık ile ilgili yeni düzenlemeler yapılarak firmaların kısa vadeli finansman ihtiyacı karşılanmalıdır. Firma boyutunda önlemler Her sektör kendi tedarik zincirlerinde yer alan diğer sektörleri yakından tanımalı, işbirliğini geliştirmelidir. Tanıtım, bütçede ilk feda edilen kalem olmaktan çıkarılmalı aksine firmalar tanıtıma ağırlık vermelidir. Rekabet öncesi işbirlikleri geliştirilmeli, şirket evlilikleri teşvik edilmelidir. Her sektör hangi ülkelerde hangi teşviklerin verildiğini, hangi ihalelerin açıldığını titizlikle takip etmeli ve sektörlerin yatırım stratejileri buna göre şekillenmelidir. Beklentiler iyi yönetilmelidir. Zira gelecek endişesi taşıyan bireyin /kurumun sağlıklı kararlar alması beklenemez. Bir kez düşüş çemberine girildiğinde kaybetmek neredeyse kesindir. (istihdam azalışı, tüketimi dolayısıyla da üretimi düşürmede etkili rol oynamaktadır. Bu durumda istihdamı azaltmak değil aksine artırıcı önlemler alınmalıdır.) Esasen krizin psikolojik yansısı olan Beklenti Etkisi nden, krizi yok sayarak değil, krizle büyük bir motivasyon ve kararlılıkla savaşarak kurtulabiliriz. Reel Sektörün ortak mesajları Devletin kendine güveni olmalı: güven ve istikrarın sağlanması lazım Toplumdaki tansiyonu düşürmek kaçınılmazdır. Piyasaların açılması için tüketim özendirilmelidir. Tüketim trendinin düşmemesi için memurun, işçinin ve emeklinin maaşı düşürülmemelidir. Reel sektöre bankacılık sektörünün sağlayacağı kredi olanakları genişletilmelidir. Küreselleşme iyi analiz edilmelidir. Kamu ihalelerindeki %15 yerli malı teşvikine işlerlik kazandırılmalıdır. Kamu alt yapı yatırımlarını devam ettirmelidir. Radikal önlemlerden çekinilmemelidir. Asıl kaygının kar elde etmek değil istihdamın düşmesi olduğu vurgulanmalıdır. Krizi fırsat bilerek herkes bilinçli bir şekilde eksiklerini tamamlamalıdır. Sektörlere getireceği ilave yüklere karşın, Türk Ticaret Kanunu bir an önce yasalaşmalı ve yürürlüğe girmelidir. Sektör Bazında tespitler ve çözüm önerileri Karayolu Taşımacılığı Milli gelirden % 14 pay alan, toplam istihdamın %10 unu sağlayan karayolu taşımacılığı sektörü, ihraç mallarımızın %53 ünü modern araçları ile taşımaktadır. Sektörün gücü, ihracatçılarımıza, teslimat süresini kısaltarak rekabet avantajı sağlamaktadır. Kriz bu rekabet avantajını tehdit etmektedir. Taşımacılık sektöründe kriz emareleri 2008 yılı başında petrol krizi ile başladı. 100 dolar mertebesini aşan petrolün varil SEDEFED Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

9 SEDEFED Gündemi fiyatı sektörün maliyetleri taşınmaz boyuta getirdi. Taşıma Kotaları sorunu, düşük döviz kuru, sınır geçiş maliyetlerinin artması ve vize kısıtlaması gibi sorunlar krizin sektörel boyutunu büyüttü; navlun fiyatlarının düşmesi ve ticaretin azalması ile taşımacılık kriz sarmalına girdi. Taşımacılık sektörünün krizden çıkış yolu rekabet öncesi işbirliklerini geliştirip, şirket evliliklerine yönelmektir. Kamu otoriteleri sektör ayrımı yapmadan, KOSGEB ve EXİMBANK olanaklarını sektöre kullandırmalıdır. Müteahhitlik Sektörü İnşaat taahhüt sektörünün büyüme performansını 2002 yılına kadar kamunun sabit sermaye yatırımları belirlemiştir arasındaki büyümenin lokomotifi konut inşaatları olmuştur yılında yatırımların ağırlığının konut lehine bozulması sonucu, büyüme patlaması yaşayan sektör, 2006 yılının ortalarından itibaren konut sektöründe arz talep dengesinin bozulmasıyla yavaşlamaya başlamıştır yılında tüm ülkeleri etkileyen global krizin getirdiği sıkıntılar nedeniyle sektörde yaşanmakta olan durgunluk daha belirgin bir şekilde su yüzüne çıkmıştır. Krizden en az zararla çıkabilmek için, diğer gelişmiş ülkelerde benimsenen politikalara benzer şekilde, kamu yatırımları arttırılmalı, özel sektör yatırımları teşvik edilmeli ve yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinin önündeki engeller süratle kaldırılmalıdır. Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde elde edilmiş olan deneyim ve potansiyel iyi yönetildiğinde en az 100 bin kişilik ek istihdam olanağı yaratılabilecektir. Hızlı istihdam yaratma kabiliyeti, net döviz girdisi sağlayabilmesi, demir-çelik, seramik, kimya vb. temel sektörler ile olan güçlü bağları, müteahhitliğe kriz ortamında panzehir olma özelliği kazandırmaktadır. Fuarcılık Sektörü Firmalara en rasyonel tanıtım imkanını sunan fuarcılıkta, güçlü ve köklü firmalar krizden henüz olumsuz etkilenmedi, ancak sabun köpüğü tabir edilen firmalar birer birer kapanmaya başladı. Fuarcılık sektörünün düşük cirosu ve istihdamına rağmen, yarattığı yüksek katma değer ve geniş kitleleri etkileme gücü, tüm sektörlerin nabzını tutabilmesini sağlamaktadır. Krizin en yoğun yaşandığı 2008 in son çeyreğinde Avrupa ülkelerinden gelen katılımcılarda radikal bir artış olduğu gözlendi. Bunun sebebinin, kendi pazarından umudu kalmayan Avrupalı firmaların Türkiye, Kuzey Afrika ve Ortadoğu pazarına artan ilgilerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Promosyon Ürünleri Sektörü Promosyon ürünleri sektörü %50 den fazla cirosunu gerçekleştirdiği yılın son çeyreğinde krize yakalandı. Krizden çıkış yolu: sektör içi dayanışmayı ve bilgi paylaşımını arttırılmasını elzem kılıyor. Sektör yöneticilerinin fiyata dayalı rekabetin yanlışlarını görmeleri ve buna göre yapılanmaları kurmaları gerekiyor. Özellikle kurumsal müşterilerin ödeme vadelerini uzatma girişimlerine karşı sektör olarak sağlam bir duruş sergileyebilmelidir. Kaliteli Alacaklar olarak adlandırılan kurumsal müşteri alacaklarının bildirimsiz temlik gibi çok basit enstrümanlarla nakde dönüştürülebilmesi yolu açılmalıdır. Promosyon ürünleri ihracatına her zamankinden fazla önem verilmeli, mevcut ekonomik krizin Türk promosyon üreticilerine getirdiği arz esnekliği, üretim süresi kısalığı, iletişim kolaylığı, Avrupa pazarı için Gümrük Birliği avantajları gibi fırsatlar mutlak surette değerlendirilmelidir. Otomotiv Sanayii Türkiye nin temel sektörlerinden biri olan otomotiv, 1994 yılından bu yana yaşadığı krizler sonrasında üretimini büyük oranda AB ye yaptığı ihracata endeksledi. Bu nedenle sektörün yaşadığı kriz, diğer sektörlerden farklı olarak AB deki talep daralmasına dayanmaktadır. Siyasi otoritenin başta krizi kabul etmemesi ve önlem paketini açıklamada gecikmesi, krizin derinleşmesini ve maliyetini yönetilemeyecek boyutlara getirdi. Sektörün ihraç pazarının kısa vadede canlanmasının mümkün olmaması ve alternatif pazarların da olmayışı, üretimi durma noktasına getirmiştir. Sektörün satış kredisi ihtiyacının karşılanması bu nedenle gereklidir. Piyasadaki güven ortamı ivedilikle yeniden tesis edilmelidir. Nitelikli işgücü istihdam eden ve bunun için yılda ortalama 45 saatlik eğitim ile rekabetçi güce getirdiği işgücünü kaybetmemek için azami özen gösterse de maliyetlere katlanmak giderek zorlaşmaktadır. Pazarın hareketlenmesin sağlayacak önlemler yanında kredi piyasasının yeniden kurulması, şirketlerin likit ihtiyacını giderecek önlemler ile krizinden çıkışta işletmelerin ve istihdamın korunması temel konulardır. Kimya Sektörü Bir çok sektörün ana girdisini oluşturan Türkiye nin ana sektörlerinden olan kimya sanayii, Avrupa Birliği ve ABD deki kimya sanayi gelişimlerine paralel olarak 2008 de SEDEFED 9 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

10 SEDEFED Gündemi olduğu gibi 2009 da da küçülme beklemektedir. Özellikle inşaat ve otomotive yapığı tedarikte keskin talep azalması yaşanırken, tüketim kimyasallarında durum bir nebze daha umut vericidir. Kimyanın ana girdi olduğu düşünüldüğünde reel sektörün her alt sektöründe yaşanan üretim düşüklüğü Kimya sektörünü doğrudan etkilemektedir. Öte yandan, Türk kimya sanayisinin %40 civarında girdisi olan ham petrolün fiyatında yaşanan düşüş, maliyetleri azaltmakta ve sektöre bir miktar nefes aldırmaktadır. Sektörün gittikçe artan ara girdi ithalatını önlemek üzere ARGE ve İnovasyona önem vermesi gerekliliği özellikle vurgulanmaktadır. İnşaat sektörü Türkiye, inşaat malzemelerinin üretim üssü konumundadır aralığında %45 ler seviyesinde büyüyen sektör 2008 yılının ilk 9 ayında ise %-1 oranında küçüldü. İstihdam yaratma kabiliyeti çok yüksek olan sektörün milli gelire olan katkısı da %20 seviyesindedir. İhracatı ithalatından çok daha yüksek olan sektörün cari açığın kapanmasına olan katkısı yadsınamaz. Krizden çıkışta Türk Müteahhitlik sektörü ile işbirliği yapmak isteyen sektör temsilcilerinin beklentisi özellikle yurtdışı projelerinde mal temininde Türk ürünlerinin tercih edilmesi yönündedir. Binaların; asansör, yürüyen merdiven gibi mekanik tesisatının, kamu sağlığı bakımından da önemli ve teknik mevzuat gereği zorunlu olan bakım hizmetlerinin yapımının teşviki, istihdam yaratma açısından yararlı olacaktır. Kriz bahane edilerek, emniyet gerekleri için yapılan harcamaların kısılması, hem can emniyetini tehdit edecek, hem de ekonomik durgunluğu körükleyecektir. Krizi avantaja dönüştürmeyi hedefleyen sektör, bu amaçla binalarda enerji verimliliği konusunda koordinasyonlu, hedef belirleyerek çalışılması için bir hareket başlatacaktır. Zira enerji arzında büyük ölçüde dışa bağımlı olan ülkelerde özellikle binalarda sağlanacak verimlilik artışı, azımsanmayacak derecede maliyetleri düşürecektir. Diğer taraftan Enerji yoğun üretim yapan tüm sektörlerde enerji verimliliği sağlanmadığı takdirde krizden kaçınmak mümkün olamayacaktır. Mevcut yapı stokunun eritilmesi için dönemsel teşvik tedbirleri düşünülmeli ve yine sorunlu olan mevcut yapı kalitesinin arttırılması için yapıların tadilatı konusu öncelikle ele alınmalıdır. SEDEFED Sektörel Dernekler Federasyonu SEDEFED 10 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

11 SEDEFED Gündemi Reel Sektör TBMM nin Kyoto Kararına Destek Verdi Türkiye, TBMM nin 5 Şubat 2009 tarihinde aldığı kararla 2005 yılında yürürlüğe giren Kyoto Protokolü ne de, 4. yılında katıldı. Böylece küresel iklim değişikliği rejiminin inşasına katılma süreçlerine, 2012 sonrası dönem için ortak olan ülkemiz, 2012 sonrası tartışmalarda söz ve karar verme hakkı elde etti. Türk reel sektörünün önde gelen temsilcisi Sektörel Dernekler Federasyonu- SEDEFED üyesi dernekler, Kyoto Protokolü ne katılım öncesinde şu ortak açıklamayı yaptılar: Atmosferdeki insan kaynaklı iklim değişikliğini oluşturan sera gazları enerji, ulaştırma, sanayi, tarım, atık, ormancılık ve arazi kullanımı kategorileri altında değerlendirmeye alınmaktadır. Birleşmiş Milletler, insan kaynaklı bu olgunun önlenmesi için İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ni geliştirmiştir. Türkiye, 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ne (UNFCCC) 10 yıl aradan sonra, 24 Mayıs 2004 tarihinde katılmıştır. O tarihlerde henüz UNFCCC ye taraf olmadığı için, Türkiye, uluslararası camianın, yılında sera gazı salımlarının azaltılmasına yönelik, uluslararası geçerliliğe ve yaptırım gücüne sahip Kyoto Protokolü ile ilgili görüşmelerine de katılamamıştır. Bu nedenle Türkiye nin adı, Kyoto Protokolü nde sera gazı salım azaltım yükümlülüklerinin tanımlandığı Ek-B Listesinde yer almamıştır. Bunun sonucunda, Türkiye için Kyoto Protokolü kapsamında 2012 yılına kadar sera gazı salımlarını 1990 yılına göre belirli oranlarda azaltma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bakanlar Kurulu nun 2 Haziran 2008 de Kyoto Protokolünü benimsediğini açıklamasının akabinde Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı nın hemen yasalaşması beklenmekteydi. Ancak ne yazık ki bu süreç de uzadı ve Türkiye, Kyoto Protokolünün uygulama sorunlarının aşılması amacıyla 1-12 Aralık 2008 tarihlerinde Poznan, Polonya da yapılan BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar toplantısına Protokole taraf olarak katılma imkanını kaçırdı. Sera gazı salımlarını azaltma konusu, arıtma teknolojileri kullanılarak çözülebilir nitelikte bir sorun olmayıp enerjinin etkin kullanımı ve özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarından azami yararlanma gerektirmektedir. Bu konuda, ekonomisi sürekli büyüme gösteren, Türkiye için çözüm yaklaşımı konutlarda ısı yalıtımı, ulaştırmada toplu taşımacılık ve demir/deniz yolu ve sanayide temiz yakıt teknolojilerinin, yenilenebilir enerjilerin, ve uygun güvenlik ve ekonomik koşulların oluşturulması halinde gerekirse nükleer enerjinin de, kullanılmasının teşvik edilmesi olmalıdır. Bilindiği üzere, sera gazı salımlarının azaltımının faydamaliyet hesaplamasının sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için kamu ve özel sektörün tüm alt sektörlerinde detaylı salım envanterinin çıkarılması gerekmektedir. Ülkemizdeki kayıt dışı ekonominin oranı da göz önünde bulundurulduğunda, böyle bir envanter çalışmasına ivedilikle başlanması gerektiği ortadadır. Türkiye nin müzakere sürecini doğru bir şekilde sonuçlandırması için böyle bir envanterin varlığı hayati önem taşımaktadır. Kyoto Protokolü ne uyum maliyeti, Türkiye nin AB Çevre Mevzuatına uyum maliyeti ile de entegre edilmelidir. Zira sanayi, ulaşım ve enerji sektörlerinde çevreyle dost teknikler ve temiz teknoloji üretim birimleri kullanıldığı takdirde çevresel ve ekonomik sürdürülebilirliği sağlamak mümkün olacaktır. Bu sayede, rekabet avantajı ve hammadde verimliliği yaratılacaktır. Üretim kalitesini yükselten Türkiye, düşük teknolojili üretim yapan ülkelere karşı da ciddi bir rekabet avantajı elde edebilecektir. Ancak, bu arada Demir Çelik ve Çimento sektörü gibi Türkiye ekonomisinin önemli yapıtaşlarını oluşturan hassas sektörlerimizin gerekli alt yapı yenileme çalışmalarını yapabilmeleri ve geçiş sürecini rekabet gücünü kaybetmeden tamamlayabilmeleri sağlanmalıdır. Türkiye nin 2012 sonrasına yönelik uluslararası iklim değişikliği rejiminde, genelde gelişmiş ülkelerin bulunduğu Ek-B listesine dâhil olmadan, kendisiyle benzer koşullardaki diğer ileri gelişmekte olan ülkeler olan Güney Kore ve Meksika gibi ülkelerle beraber daha esnek yükümlülükler içeren bir grupta yer alması, Türkiye açısından hayati önem taşımaktadır. Aksi takdirde, Türkiye nin 2012 sonrası dönemde Ek-B Listesindeki ülkelerle beraber 1990 yılına göre mutlak sayısal azaltım hedefleri içeren bir yükümlülüğün getirebileceği çok ciddi maliyeti, söz konusu hassas sektörlerimizin kaldırabilmesi mümkün değildir. Uyumun maliyetinin net bir şekilde tespit edilebilmesi için gerçekleştirilecek etki analizi çalışmalarına, mutlaka devlet fonlarından katkı sağlanmalıdır. Kyoto mekanizmalarında rol oynayamayan Türkiye de, gönüllü piyasada karbon finansı sağlayan projeleri giderek SEDEFED 11 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

12 SEDEFED Gündemi artmakta ise de, bununla ilgili bir envanter maalesef bulunmamaktadır. Türkiye nin gönüllü piyasada projelerinin düşük fiyatlardan emisyon sattığı ve bu sektörün 2012 sonrasında yüksek gelir elde edilebilecek bir kaynak oluşturması nedeniyle, Türkiye nin 2012 sonrası dönemde kredi satan bir ülke pozisyonunda değerlendirilebilmesi için de müzakere yapılmalıdır. Ancak, Türkiye, Kyoto Protokolü ne katılımını her geçen gün ve dakika, 2012 sonrası dönemde ulusal çıkarlarına uygun şekilde yer alma hakkını kaybetmek üzeredir. Eğer Türkiye 2012 sonrası dönemde, aynı 1990 lı yılların başında Sözleşme sürecinde olduğu gibi, yanlış bir ülkeler ve yükümlülükler listesinde yer alırsa, 2012 sonrası bütün dünyanın izlemekte olduğu düşük karbon ekonomisine geçiş sürecinin tamamen dışında kalabilir. Türkiye, Kyoto Protokolü ne ne kadar erken katılabilir ve 2012 ye kadarki süreci doğru planlayıp değerlendirebilirse, 2012 sonrası dönemde söz edilen riskleri fırsata dönüştürülebilir. TBMM ninde bu hafta nihayet görüşülmeye başlanan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı nın acilen kabul edilmesi gerekmektedir. Zira Türkiye nin Protokol e katılım sağlanmış olması halinde, ilgili uluslararası düzey müzakerelerde taraf olması da mümkün olabilecektir. Konu üzerinde en önemli uzmanları ve doğrudan ilgili sektörleri içinde barındıran SEDEFED, gerek müzakere heyetine teknik destek sağlamak üzere, gerek iş dünyasını temsil eden sivil toplum kuruluşu kimliğile gözlemci kuruluş konumunda ulusal ve uluslararası düzeydeki sürece katkı vermeye hazırdır. SEDEFED Sektörel Dernekler Federasyonu SEDEFED 12 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

13 AB Gündemi Çetin Nuhoğlu Avrupa Adalet Divanı Vize Kararını Yorumladı SEDEFED Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Nuhoğlu, Avrupa Adalet Divanı nın Türk işadamlarına ve serbest meslek sahibi olan kişilere Avrupa Birliği ne vizesiz girme kararını olumlu bir gelişme olarak değerlendirdi. Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında 23 Kasım 1970 tarihinde imzalanan Katma Protokolün 42. maddesi uyarınca Türkiye de kurulu işletmelerde çalışanların, hizmet sunmak için AB ye vizesiz girme hakkı olmasına rağmen bunun 39 yıldır uygulanmadığını hatırlatan Nuhoğlu; Geç kalınmış bir karar olsa da AB-Türkiye üyelik sürecine olumlu yansıyacağını düşünüyoruz dedi. SEDEFED Başkanı Çetin Nuhoğlu; Küresel Krizin tüm dünyada ticareti son derece olumsuz etkilediği bir ortamda alınan bu karar, iki taraf arasındaki ticarete de olumlu yansıyacaktır. Dedi ve ekledi bu karar neticesinde AB- Türkiye ilişkileri yeni bir ivme kazanacaktır. ihracat ve taşımacılık sektörlerimizin bu konuda verdiği mücadelenin nihayet meyvesini vermesi sevindiricidir. Bundan sonra atılması gereken adım; AB Komisyonu ile Türk heyetinin ivedilikle bir araya gelerek, kararın nasıl hayata geçeceği konusundaki görüşmeleri yapmaları olmalıdır. SEDEFED olarak her iki tarafın heyetini göreve çağırıyoruz dedi. Vizeler konusunda en büyük sıkıntıyı yaşayan uluslararası taşımacılık sektörünü temsilen SEDEFED üyesi Uluslararası Nakliyeciler Derneği - UND de konu ile ilgli bir açıklama yayınladı: ATAD ın Vize Kararı, Ulaştırma Sektörü Adına Olumlu Bir Gelişmedir TIR sürücüleri Mehmet Soysal ve İbrahim Savatlı tarafından Berlin İdare Mahkemesi nde 2002 yılında Almanya aleyhinde açılan, reddedilen ve daha sonra bir üst mahkemeye temyize gönderilen; ardından söz konusu mahkeme tarafından 2006 yılında Avrupa Toplulukları Adalet Divanı na (ATAD) iletilerek 2008 yılında incelenmeye başlayan Karayoluyla uluslararası yük taşıyan Türk kamyon sürücülerine yönelik haksız vize uygulamasının iptali istemine ilişkin davada, 19 Şubat 209 tarihinde ATAD tarafından belirli Türk vatandaşlarına uygulanan vizenin haksız olduğu yönünde bir karar alınmıştır. ATAD aldığı kararda temel olarak şu hususları dikkate almıştır : Eylül 1963 tarihinde imzalanan ve 1964 yılında yürürlüğe giren, o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Türkiye arasında bir Ortaklık ilişkisi kuran Ankara Anlaşması nda Türk halkının yaşam standardının iyileştirilmesi ve Türkiye nin daha sonraki bir tarihte Avrupa Topluluğu na tam üye olmasının kolaylaştırılması amacıyla, işçilerin serbest dolaşımının kademeli olarak sağlanması, yerleşme serbestisi önündeki kısıtlamaların kaldırılması ve hizmet sunma serbestisi dahil olmak üzere, AET ile Türkiye arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin sürekli ve dengeli bir şekilde güçlendirilmesinin desteklenmesi karşılıklı olarak karara bağlanmıştır Kasım 1970 tarihinde Brüksel de imzalanan ve 1 Ocak 1973 tarihinde yürürlüğe giren Ankara Anlaşması nın Katma Protokolü nün 41. Maddesi nde de aynı amaçla Türk vatandaşlarının Avrupa Topluluğu na girme ve burada yerleşme hakkı bağlamındaki konumlarının kötüleştirilmesi yasaklanmış olup; Türk vatandaşlarının AT de yerleşme serbestisi ya da hizmet sunma serbestisi bağlamındaki konumunu etkileyebilecek herhangi bir tedbirin, Katma Protokol ün imzalandığı tarihte geçerli olan koşullardan daha katı ve olumsuz koşulları beraberinde getirmesi de hukuken engellenmiştir. ---Katma Protokol ün yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1973 tarihinde Almanya tarafından Türk vatandaşlarına yönelik bir vize uygulaması mevcut değilken; söz konusu vize kısıtlamaları 1980 den itibaren Almanya da yürürlüğe girmiş olan yeni kanunlarla uygulanmaya başlamıştır. ---Dolayısıyla, Katma Protokol ün yürürlüğe girdiği tarihte geçerli olanlardan daha az elverişli koşulların Almanya ya girişte geçerli hale gelmesi, Katma Protokol ün 41. Maddesi nde yasaklanmış bulunmaktadır ( standstill; mevcut şartların daha olumsuz şekilde değiştirilememesi kuralı) ---Sonuç olarak; son aldığı kararda ATAD, Türkiye ile AT arasında imzalanan Katma Protokol ün 41/1. maddesinin, hizmet sunmak amacıyla giden AB ülkelerine giden Türk vatandaşlarına yeni kısıtlamalar getirilmesini yasakladığını SEDEFED 13 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

14 AB Gündemi belirterek Schengen Anlaşmasıyla tesis edilen Schengen vizesinin ek masraf ve külfetler getirdiği gerekçesiyle, bu anlamda yeni bir kısıtlama olduğunu belirtmiştir. Söz konusu karar, mesleklerinin niteliği gereği birçok AB ülkesinin topraklarına çok sayıda giriş yapmak zorunda olan ancak son yıllarda AB ülkeleri tarafından birbiri ardına uygulamaya konan kısıtlamalar nedeniyle sınır kapılarında ciddi sıkıntılara maruz kalan Türk sürücülerinin durumu açısından son derece olumlu bir gelişme olmuştur. Ancak, ATAD tarafından alınan bu karar, yarından itibaren Türk sürücülerinin AB ye vizesiz girebilmesinin sağlanması için yeterli değildir. Söz konusu karar 27 AB ülkesi için bağlayıcı olsa da, AB üyesi ülkelerin kararı iç hukuklarında da uygulamaya almaları için atılması gereken önemli adımlar vardır. Bundan sonra, vakit kaybedilmeden, bu kararın idari dokümanlara yansıtılmasının sağlanması; bu amaçla Avrupa Komisyonu yetkilileri ile Türk tarafının idari makamlarının bir araya gelerek teknik çalışmayı başlatmaları ve kararın uygulamaya konması için idari kuralların netleştirilmesi gerekmektedir. Uluslararası sürücü vizeleri konusunda yukarıda ayrıntıları verilen önemli başarı, yaklaşık 7 yıllık bir mücadelenin ardından gelmiştir. İlerleyen zamanda, bugüne kadar Türk sürücüler tarafından ödenmiş olan vize ücretlerinin ilgili AB ülkeleri tarafından tazmin edilmesine yönelik hukuki girişimler de gündeme gelebilecektir. SEDEFED Sektörel Dernekler Federasyonu SEDEFED 14 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

15 Rekabetçilik Bölgesel İnovasyon Merkezleri: Türkiye için bir Model Önerisi Raporu Özet Bulguları Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD), Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), ve Ulusal İnovasyon Girişimi (UİG) tarafından başlatılan ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenen Bölgesel İnovasyon Merkezleri (T-BİM) projesi, 6 Ocak 2009 tarihinde, İstanbul Ceylan Intercontinental Oteli nde düzenlenen bir seminer ile kamuoyuna tanıtıldı. Bölgesel İnovasyon Merkezleri projesi ile Türkiye de sektörel odaklı çalışacak bölgesel inovasyon merkezlerinin kurulmasını amaçlamaktadır. Bölgesel inovasyon merkezleri, TÜRKONFED e bağlı federasyonların koordinasyonunda, Türkiye nin yedi bölgesinde kurulacaktır. Merkezlerin, faaliyet gösterecekleri bölgelerde sektörel odaklı inovasyon arabirimleri olarak çalışmaları hedeflenmektedir. Böylelikle, bölgesel kalkınmada inovasyonu önemli bir araç olarak kullanan yapılar hayata geçirilecektir. Bölgesel İnovasyon Merkezleri projesi ve konuyla ilgili hazırlanan raporun tanıtım toplantısının açılış konuşmaları, TÜSİAD Sanayi, Hizmetler ve Tarım Komisyonu Başkanı Dr. Erdal Karamercan, TÜRKONFED Yönetim Kurulu Başkanı Celal Beysel, AB 7. Çerçeve Programı Ulusal Koordinatörü Okan Kara ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Ar-Ge Genel Müdürü Ziya Karabulut tarafından gerçekleştirildi. Technopolis Group Türkiye Direktörü Şirin Elçi, Technopolis Group Uzmanı İhsan Karataylı ve TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu Direktör Yardımcısı Selçuk Karata tarafından kaleme alınan Bölgesel İnovasyon Merkezleri: Türkiye için bir Model Önerisi başlıklı raporda özetle şu bulgular yer almaktadır: İnovasyon, ilk defa ekonomist ve politika bilimcisi Joseph Schumpeter tarafından kalkınmanın itici gücü olarak tanımlanmıştır. Schumpeter 1911 de yazdığı kitabında, girişimcilerin inovasyoncu rolleriyle pazarda dengeyi bozduklarının ve ekonomide sürekli dinamizm yarattıklarının altını çizer. T-BİM projesi kapsamında kullanılan inovasyon tanımı, uluslararası kabul gören bir kaynak olan OECD ile Avrupa Komisyonu nun birlikte yayınladığı Oslo Kılavuzu ndan alınmıştır. Buna göre, İnovasyon, yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet), veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır. İnovasyon sayesinde kârlılığını artırmayı ve rekabet gücünü sürdürülebilir kılmayı hedefleyen işletmelerin faaliyet gösterdikleri ortamın özellikleri ve bu işletmelere sağlanan imkanların niteliği inovasyon performanslarını doğrudan etkiler. Hiçbir işletme inovasyonu izole bir ortamda gerçekleştirmez. Rakipler de dahil olmak üzere dış kurumlarla işbirliği halinde başlatılan ve yürütülen inovasyon faaliyetleri, araştırma, geliştirme ve pazara giriş maliyetlerinin düşüşü sayesinde risklerin azaltılması, ölçek ekonomisinin sağlanması, inovasyon sürecinin kısaltılması gibi çok çeşitli avantajı beraberinde getirir. İşletmelerin faaliyet gösterdikleri bölgede inovasyonda işbirliği yapma potansiyeline sahip olan kuruluşların ve inovasyon sürecini destekleyici iklim ve hizmetlerin varlığı önemlidir. Bu da Bölgesel İnovasyon Sistemi olarak adlandırılan ve bir bölgedeki işletmeler, üniversiteler ve eğitim kurumları, araştırma kuruluşları, kamu kurumları, finansman kuruluşları, aracı kuruluşlar (inovasyon ve iş destek merkezleri, teknoloji transfer ofisleri, vb.), sivil toplum kuruluşları, inovasyon ve teknoloji altyapısını destekleyen kuruluşlar (teknoparklar, kuluçka merkezleri, vb.) gibi çok çeşitli aktörün ve bunlar arasındaki etkileşimin oluşturduğu bir ortam olarak tanımlanan yapının varlığını ve etkin çalışmasını gerektirir. T-BİM-Bölgesel İnovasyon Merkezleri, bu yapılardaki aktörlerin birbirleriyle etkin şekilde işbirliği gerçekleştirmelerini ve sürekli iletişim halinde olmalarını sağlayan; bölgesel inovasyon sisteminin yapıtaşları olan işletmelerin ihtiyaçlarına göre şekillenmiş hizmetler sunan birer aracı kurum rolü üstleneceklerdir. Bölge için stratejik sektörler özelinde odaklanacak olan merkezler, yukarıda özetlenen rolleriyle inovatif kümelenmelerin tetikleyicisi ve koordinasyon birimleri olarak da düşünülebilir. Kümelenme kavramı konusunda önemli çalışmalara imza atan Michael Porter ın ortaya koyduğu şekilde, inovasyonla gelen rekabet avantajı, kümelenmeler temeline oturan bölgesel ve yerel inovasyon sistemlerinden kaynaklanmaktadır. Porter, kümeyi belli bir alanda birbiriyle bağlantılı şirketler ve kurumların oluşturduğu coğrafi yoğunluk olarak tanımlar. Küme, birbiriyle bağlantılı sanayileri ve rekabet için gerekli diğer kuruluşları kapsar. Örneğin, parça, makine ve hizmet gibi belli alanlarda uzmanlaşmış girdi tedarikçilerini ve yine alanında uzmanlaşmış altyapı sağlayıcılarını içerir. Genellikle, birbirlerini tamamlayan ürünlerin üreticileri, müşterileri ve dağıtım kanallarından beceri, teknoloji ve ortak girdi bakımından ilişkili sanayilerde faaliyet gösteren SEDEFED 15 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009

16 Rekabetçilik şirketlere kadar uzar. Ayrıca kümelerin çoğu, uzmanlaşmış eğitim, öğrenim, enformasyon, araştırma ve teknik destek gibi hizmetler sağlayan devlet kurumlarını; üniversiteler, standart belirleyici kuruluşlar, düşünce kuruluşları, mesleki eğitim sağlayıcı kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşları gibi farklı yapıları da bünyesinde barındırır. T-BİM-Bölgesel İnovasyon Merkezleri, birer inovatif kümelenmeye doğru evrilecek şekilde, bölgesel paydaşların katılımı ile kurulacak ve gelişecektir. T-BİM merkezleri için geliştirilen model, dünyadaki benzer yapılanmalara ilişkin en iyi uygulama örneklerinden ve bölgesel çalıştaylarda edinilen bilgi ve deneyimden hareketle oluşturulmuştur. Merkezlerin vizyonu, bulundukları bölgelerin kalkınmasına katkıda bulunmak üzere bölge için kritik sektörlerin inovasyona dayalı sürdürülebilir rekabet gücü kazanmasını mümkün kılacak lider kurumlar olmak olarak tanımlanmıştır. Misyonları ise, odaklandıkları sektörlerde faaliyet gösteren firmaların küresel düzeyde rekabet gücüne sahip; daha hızlı ve sağlıklı büyüyen, daha çok değer ve daha fazla istihdam yaratan firmalara dönüşmelerini sağlamak için inovasyona dayalı ihtiyaçlarını karşılamak ve inovasyon için işbirliklerini oluşturmaktır. Bu vizyon ve misyon doğrultusunda, T-BİM merkezlerinin temel amacı, bölgede odaklanılan sektörlerin küresel düzeyde rekabet edebilir hale gelmesi için inovasyona ilişkin fırsatları yaratmak ve bu amaçla bölgedeki inovasyon potansiyelini harekete geçirmektir. Bu çerçevede belirlenen özel amaçlar şunlardır: Odaklanılan sektörlerdeki tüm bölgesel paydaşları (büyük firmalar, KOBİ ler, üniversiteler, araştırma merkezleri, kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları) sektörün inovasyon performansının artması için işbirliği yapma konusunda cesaretlendirmek ve yönlendirmek, Odaklanılan sektörlerdeki firmaların inovasyon yapma yeteneğini artırmak, sektörde inovasyona dayalı yeni firmaların kurulmasını sağlamak, Odaklanılan sektörlerin inovasyon faaliyetlerinin etkinliğini artırmak için gerekli altyapı ve imkanların oluşmasını ve mevcut ve kurulacak olan altyapıların etkin kullanılmasını sağlamak. T-BİM merkezlerinin sağlayacakları hizmet ve faaliyetler, aşağıda görülen dört ana başlık altında toplanmıştır. Bunların dışında, merkezlerin vizyon, misyon ve amaçlarıyla uygun olması kaydıyla, bölgeye ve sektöre özel olarak ihtiyaç duyulacak hizmetlerin sunulması da söz konusu olabilecektir. Merkezler, bu hizmetlerin bir kısmını doğrudan kendileri sunabilecekleri gibi, bir kısmını alanında uzman kuruluşlarla işbirliği halinde gerçekleştirebileceklerdir. 1. İnovasyon farkındalığı yaratma faaliyeti 2. İnovasyona ilişkin veri ve bilgi toplama ve yayma hizmeti 3. İnovasyon eğitim ve danışmanlık hizmetleri 4. İnovasyon ortaklıkları oluşturma hizmeti T-BİM merkezlerinin kurumsal statüsüyle ilgili alternatifler önerilirken, aşağıdaki temel gereklilikler göz önünde bulundurulmuştur: 1. Merkezlerin, finansal destek için TÜBİTAK ın Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projeleri Destekleme Programı (İŞBAP) programına başvurmaları öngörülmektedir. 2. Merkezlerin başarısını belirleyecek iki temel unsur, bölgesel ve sektörel sahiplenme ve sürdürülebilirliktir. Sahiplenme, sürdürülebilirliğin ana belirleyicilerindendir. Bölgesel ve sektörel sahiplenme, bölgedeki tüm ilgili paydaşların merkezlerin kurulmalarında ve faaliyet göstermelerinde aktif rol oynamalarını gerekli kılarken, sürdürülebilirlik için profesyonel ve adanmış bir yönetim kadrosu, kurumsal yönetişim ilkelerini gözetme, uzun dönemli finansman kaynaklarının yaratılması ve korunması gibi konular ön plana çıkmaktadır. Bu da şirketleşme ihtiyacını beraberinde getirmektedir. Dünyadaki farklı uygulamalar da benzer yapıların bir şirket çatısı altında faaliyet gösterdiği takdirde arzu edilen başarıyı yakaladığını göstermektedir. 3. Merkezlerin etkinliğini sağlamak için yönetim ve maliyet etkinliği ön planda tutulmalıdır. 4. Merkezlerin etkinliğinde diğer bir belirleyici unsur, idari ve bürokratik yüklerin azlığı olacaktır. 5. Kamusal bir misyonla kurulacak ve çalışacak olan bu merkezlerin, İŞBAP programının yanı sıra, mümkün olduğu ölçüde mevcut olan ve yakın zamanda yürürlüğe girmesi planlanan kamu inovasyon desteklerinden yararlanması büyük önem taşımaktadır. Yukarıda sıralanan temel gerekliliklerden hareketle, merkezlerin bir şirket çatısı altında yapılanmaları kaçınılmaz bir gereklilik olarak kendini göstermektedir. Bulundukları bölgelerin sosyo-ekonomik kalkınmasına hizmet etmek amacıyla kurulacak bu şirketler, kâr amacı gütmeyen yapılar olarak faaliyet göstereceklerdir. Maliyet ve yönetim etkinlik konuları göz önüne alındığında, bir bölgede seçilen sektörlerin herbiri için ayrı ayrı şirketler kurulması yerine, her bir sektörel merkezin, altında birer yönetim birimi olarak yapılanacağı tek bir şirket kurulması (bölgesel inovasyon merkezi yönetim şirketi) önerilmektedir. Bir bölge için belirlenmiş ayrı sektörler için hizmet verecek merkezler, aynı şirketin kurumsal şemsiyesi altında faaliyet göstermek üzere bölgedeki farklı illerde yapılandırılabilecektir. Merkezlerin tek bir şirketin altında farklı sektörel birimler şeklinde oluşturulmasıyla kurulacak yapı, merkezlerin faaliyetleri arasında öngörülen uluslar arası ağlara entegrasyon konusunda da avantajlar sağlayacaktır. Özellikle Avrupa Birliği nin İş ve İnovasyon Merkezleri ve Avrupa nın İnovasyon Yapan Bölgeleri ağlarına kabulde ve SEDEFED 16 Sektörel Haber Bülteni - Mart 2009