Avrupa 19. Kur an Tilavet Yar flmas yap ld PERSPEKTIVE

Transkript

1 YIL/JAHRGANG: 13 SAYI/NR.: 150 HAZ RAN / JUNI 2007 PERSPEKTIVE Monatliche Zeitschrift der Islamischen Gemeinschaft Milli Görüfl slam Toplumu Millî Görüfl aylık yay n organ Avrupa 19. Kur an Tilavet Yar flmas yap ld

2 K TAP KULÜBÜ Merheimer Str. 229, Köln Tel: Fax:

3 IGMG Perspektive IGMG AYLIK YAYIN ORGANI ED TÖR HAZ RAN / JUNI 2007 Y l/jg.: 13, Say /Nr.: 150 ADRES ANSCHRIFT IGMG Perspektive Boschstr , D Kerpen Tel.: 02237/ Fax: 02237/ dergi@igmg.de YAYINCI HERAUSGEBER Islamische Gemeinschaft Millî Görüfl IGMG e.v. Amtsgericht Bonn, VR 6621 Vertreten durch den Vorstand: Osman Döring, Vorsitzender Oguz Ücüncü, Generalsekretär Ali Bozkurt, stellv. Vorsitzender GENEL YAYIN YÖNETMEN CHEFREDAKTEUR O uz Üçüncü (V.i.S.d.P) D ZG -LAYOUT Fatih Gür BASKI DRUCK Yavuzsöhne-Duisburg Yay nlanan makale ve fikir yaz lar n n sorumluluklar yazarlar na aittir. Die in der Zeitschrift veröffentlichten Meinungen binden die Autoren, nicht die IGMG. LAN SERV S ANZEIGENSERVICE Tel.: 02237/ Fax: 02237/ tanitma@igmg.de ABONE SERV S ABONNEMENT Islamische Gemeinschaft Millî Görüfl Lastschriftabteilung Boschstr , D Kerpen Tel.: 02237/ Fax: 02237/ mitglied@igmg.de Y ll k abone ücreti: 59,-EURO Jahresabonnement: 59,-EURO IGMG Genel Merkez Üyelerine Ücretsizdir Für Vereinsmitglieder der IGMG kostenlos Der Bezugspreis ist im Mitgliedsbeitrag enthalten HESAP NO BANKVERBINDUNG SEB-AG Köln. Kontonr.: BLZ Müslümanlar n temsili meselesi... Geçen ay Almanya da Federal çiflleri Bakanl öncülü ünde slam Zirvesi nin ikincisi yap ld. slam Zirvesi de gösteriyor ki, Almanya da slam dini di er dinlerle eflit hukukî statüye kuvuflmad müddetçe Müslümanlar n gerçek entegrasyonu zor. Zirveden ç kan bir baflka gerçek te, Müslümanlar n kamu alanlar nda bir dinî cemaat olarak temsil edilmesi konusunda hükümetin ve siyasetin kafas kar fl k oldu u gerçe i. Bu konuda da, farkl bir norm ve uygulama niyetleri söz konusu. slam varl n n en büyük iflareti olan camiler ve bu camilere ba l bulunan cemaatlere, bir dinî cemaat gözü ile bak lmas istenmiyor. Aksine, ço u yerde dinin sadece kiflilerin vicdanlar na hasredilmesini isteyenler ve zaman zaman da din karfl tl ile tan nanlar n Müslümanlar temsil etmesi gerekti i üzerinde duruluyor. Bu flekildeki bir anlay fl ise, Almanya n n bugüne kadar uygulad seküler yap ile çelifliyor. Bu yüzden, Müslüman kurulufllar n KRM ismiyle ortak bir koordinasyon kurulu ile ortaya ç kmas n bile kabullenemeyenlerin nas l bir entegrasyonu söz konusu ettikleri anlafl l r de il. Bundan hareketle, toplant larda daha uzun müzakereler yap lmas, müzakerelerin de karl kl anlay fl ve tahammül anlay fl ile yap lmas gerekiyor. Bu arada, AB Entegrasyon Bakanlar toplant s nda da önemli kararlar al nd. Ancak bu kararlar aras nda camilerin terörle mücadele kapsam nda daha çok denetime tâbi tutulmas yönündeki çabalar n da yanl fl oldu una inan yoruz. Böylesi bir uygulama hem haks zl k hem de yanl fl beklentiler oluflturuyor. Bu say m zda kutsal kitab m z Kur an- Kerim ile ilgili yaz lara dikkatlerinizi çekmek istiyorum. Kur an n anlafl lmas üzerine Dr. Mehmet Emin Maflal n n yazd yaz da bu yüce kitab n nas l anlafl lmas gerekti i üzerinde duruluyor. Kur an a s rf bilgilenme ve kültürlenme amac yla de il, ilâhî emir ve yasaklar hayat m za aktarma amac yla yaklaflt m zda, onun s rlar bize aç lacakt r, diyor Maflal. Gelecek sayımızda buluflmak üzere Allah a emanet olunuz. O uz ÜÇÜNCÜ

4 BU SAYIDA... yorum Irkç l k, slam ve Yahudi düflmanl yasayla önlenebilir mi? 5 5 gündem teşkilat 8 teşkilat Gençlik Teflkilat Bilgi Yar flmas sonuçland 7 Avrupa 19. Kur an Tilavet Yar flmas yap ld 8 irşad Kur ân anlaman n anlam üzerine 9 Müddesir Sûresi ile yeniden bafllamak 12 Kur ân n yaz lma serüveni 14 Kur ân k ss lar na girifl 16 Yolculukta dinî kolayl klar 18 9 Irkç l k, slâm ve Yahudi düflmanl yasayla önlenebilir mi? irşad Avrupa 19. Kur an Tilavet Yar flmas yap ld toplum 20 toplum S la yolu 20 Dünya yeni kavimler göçüne sahne oluyor 22 Kur ân anlaman n anlam üzerine S la yolu kültür bn Sinâ kültür islam coğrafyası 28 slâmî tarih yaz l m ve Ibn shâk 26 islam coğrafyası Azerbaycan 28 bn Sinâ Azerbaycan kultur Die islamische Geschichtsschreibung und Ibni Ishâk irschad kommentar 37 irschad Die Niederschrift des Korans 33 Von Neuem beginnen mit der Sure Muddaththir 35 kommentar In der Türkei nichts Neues Die Niederschrift des Korans In der Türkei nichts Neues...

5 yorum Irkç l k, slâm ve Yahudi düflmanl yasayla önlenebilir mi? lhan B LGÜ ibilgu@igmg.de Avrupa Birli i adalet bakanlar, birli in 27 ülkesinde genel anlam yla rkç l n cezaland r lmas na iliflkin ortak tav r alma karar ald. Dönem baflkan Almanya n n üzerinde durmas ile al nan ortak karar, rkç l n, yabanc düflmanl n n, dinî ay r mc l n ve uluslararas adalet divan n n soy k - r m olarak tan mlad olaylar n inkâr edilmesinin cezaland r lmas n öngörüyor. Avrupa, ortak de erlerini zor kullanarak korumaya ve bu de erleri ayaklar alt na alarak çi neyenleri cezaland rmaya kararl d r denilerek kamuoyuna duyurulan bu karar olumlu bir geliflme olarak de erlendirilebilir. Ancak bu ortak karar da gösteriyor ki, Avrupa, her ne kadar tehlikeyi görüp ciddîye alsa da, rkç l n ve yabanc düflmanl n n önüne geçememifl olmay da itiraf ediyor. Irkç l k ve yabanc düflmanl sorununa karfl yasal tebdir almak bir görev ve sorumluluktur. Bu görev ve sorumluluk sadece yasal önlemlerle yerine getirilmeye çal fl l rsa, eksik yerine getirilmifl olur. Sorunun temeli tart fl l p toplumsal fluur gelifltirilmeden al nacak önlemler yetersiz kalmaya mahkûm olacakt r. Yabanc lara, Müslümanlara, Yahudilere karfl siyasetçilerin ve kamuoyunu yönlendiren güçlerin kulland klar dil ve tan mlamalar n, ilerleyen zaman sürecinde nas l bir kin, öfke ve düflmanl k ortaya ç - kard n, Avrupa ne yaz k ki, ac yla, gözyafl yla ve kanla tecrübe etmifltir. Bu tecrübeler fl nda, bu flekilde yasal önlemler al nmas tabiî bir mecburiyet haline gelmifltir. Sorunun temeli, Xenephobia terimi ile ifade edilebilecek olan baflka, öteki, ayr, farkl olan a karfl düflmanl n haf zalara kaz nm fl olmas nda yat yor. Avrupa, haf zalara kaz nm fl olan bu izleri nas l silece- inin önlemlerini de bulmak zorundad r. Her seçim döneminin, göçmenler, yabanc lar, Müslümanlar, Yahudiler ve teninin rengi koyu olanlar için nas l bir süreç oldu unu görmezlikten gelerek tebdirler al nd n söylemek, sorunun hal alt na saklanm fl olmas ndan baflka bir fley ifade etmez. Avrupa adalet bakanlar, bir kiflinin ya da grubun, din veya etnik kökeni sebebiyle afla lanmas na, bu kifli ya da gruplara karfl kin, öfke ve fliddet kullanmay k flk rtan söylem ve eylemlere ceza getirmeyi planlad gibi, düflünce özgürlü ü s n rlar n da muhafaza etmeyi planl yor. Kararda dinî köken e vurgu yap lmas na ra men aç k bir ifade kullan lm yor. Hangi sözün, hangi afla laman n suç teflkil edece ine ilgili ülkeler kendi yasalar nda bir tan mlama getirecek. Ama bu tan mlama yap l rken, düflünce özgürlü ünü zedeleyecek olan tan mlamalardan da kaç n lacak. Dolay s yla burada, rkç l a karfl dolayl bir önlem al nm fl oluyor. Önlemin, aç k bir sald r y öngörmemesi, meselâ, flu dükkâna veya flu eve sald r fleklinde olmamas durumunda cezaland r lamayaca n öngörmesi de tehlikenin sadece kriminal olan k sm na karfl yap lm fl olmas da dikkat çekicidir. Bir dinî veya etnik grubun, parizitler veya yok edilmesi gerekenler olarak tan mlanarak sald - r ya hedef gösterilmesi cezaland rma sebebi say labilecek. Bunlar n haricinde yap lacak olan tüm tan mlamalar ve hakaret içerikleri ise genel yasaklaman n d fl nda tutuluyor. Örne in Danimarka da Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ile ilgili olarak yay nlanan çirkin karikatür olay benzeri afla lamalar n Müslümanlar aleyhine bir afla lama ve IGMG PERSPEKTIVE 5

6 yorum Alem-i Islam Camii ne kamal haç çizildi. karalama kampanyas olup olmayaca yönündeki kanaatlere iliflkin bir tan mlamay bulmak mümkün de il. Aksine, bu ve buna benzer afla lamaya ve karalama kampanyalar na neredeyse cesaret verilmifl oluyor. Görülüyor ki, Avrupa Birli i ayak seslerini ve zaman zaman da ac sonuçlar n tatt rkç l k olaylar na karfl gerçekçi bir önlem almaktan uzakta görülüyor. Irkç l, baflkalar n afla lamay, dinleri ve dinî hükümleri ile alay etmeyi ve bu yüzdende bu dinlere mensup insanlar n normal muamele yi haketmeyecekleri yönündeki genel kanaatlerin yanl fll n vurgulayan bir anlay fl ortaya koyamayan Avrupa Birli i bu karar yla, yabanc düflmanl n n önüne geçemeyecektir. Almanya örne inden yola ç karsak, Müslümanlar n nas l bir dine inanmalar gerekti i yönündeki imalar n bizzat bir bakanl k taraf ndan gündeme getirilmesi gibi, bir baflka dinî inanca müdahalenin, halk katmanlar nda nas l bir kini, öfkeyi ve fiilî ay r mc l ortaya koyaca n düflünmek gerekiyor. Avrupa bu anlamda, kendi ortak de- erleri ni zor kullanarak da olsa koruyamaz. Zira öfkenin kayna n sadece siyasetçiler, medya ya da kamuoyunu yönlendiren güçler de- il, do rudan idare besliyor. Böylesi bir ortamda sald r yapmaya haz r, ya da sald r y hak olarak gören afl r rkç bir grubun tahrik olup olmayaca n kestirmek hiç te kolay olmaz. Adalet bakanlar karar nda, Nazi Swastikas n n kullan lmas n n yasak olmayaca na da ayr ca vurgu yap l yor. Böylesi bir vurgunun yap ld günlerde, Almanya n n Ludwigshafen kentinde bir Cami ye ve Fransa n n ulusal mezarl olan Notre-Dame de Lorette de bulunan Müslümanlara ait kabirlere Nazi Swastikas n n çizilmesinin suç olup olmayaca ancak yerel mahkemelere b rak l yor. Yasak olmayan bir fleyin, yerel mahkemelerce nas l cezaland r laca da her halde hukukçular n ictihadlar na kalm fl olacak. AB nin rkç l kla mücadele karar nda en uzun bölümü, insanl a karfl suçlar ile soy k r m iddialar - n n inkâr na ait bölüm oluflturuyor, Uluslararas bir mahkemenin onaylad insanl a karfl ifllenen suçlar ve soyk r m olaylar n n inkâr edilmesi, bu olaylar n tazminat almak için istismar edildi inin iddia edilmesini de suç kapsam içine al - yor. Buradaki soy k r m tan mlamas ise ancak, Uluslararas Adalet Divan n n kuruluflunda ve Nürnberg Askerî Divan n n tan mlad flekilde olmas halinde suç kapsam na giriyor. Bu flekilde tan mlan p karara ba lanm fl olan bir soyk r m ile ilgili yap lacak olan her türlü inkâr veya bu olaylar n önemli olmad yönündeki ifadeleri gündeme getirmek 1 y l ila 3 y l aras nda bir hapis cezas ile cezaland r lacak. Soy k r - m inkâr edenlere karfl özellikle Yahudilere karfl yap lan soyk r m inkâr edenlerin cezaland r lmas n öngören yasalar AB ülkelerinin sadece dokuzunda mevcut. Bu ülkeler ise flunlar: Belçika, Almanya, Fransa, Litvanya, Avusturya, Polonya, Romanya, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti. Hollanda ve Yunanistan da ise ilgili kifliler, hakarete u rad klar n veya ay r mc l k gördüklerini iddia ederek dava açabiliyorlar. Her ne kadar karar sonras nda Almanya Adalet Bakan Brigitte Zypries: Yabanc lar n ne ay r mc l - a u ramas na ne de her hangi bir fliddete maruz kalmas na izin vermeyece iz diyerek, görevini yapm fl olman n huzurunu yaflasa ve AB Adalet Komiseri Franco Frattini de Irç l k ve yabanc lara karfl olan nefret, Avrupa demokrasisinin temellerini sars yor, sözleriyle tehlikenin ciddiyetini gördüklerini ortaya koysa da, Avrupa hâlâ yabanc düflmanl na karfl yeterli ve gerekli önlemi alm fl gözükmüyor. 6 IGMG PERSPEKTIVE

7 teşkilat Yar flma heyecan Gençlik Teflkilat Bilgi Yar flmas sonuçland slam Toplumu Millî Görüfl Gençlik Teflkilat n n her y l geleneksel olarak gerçeklefltirdi i e itim amaçl Bilgi Yar flmas sonuçland. Yar flma ve yafl gruplar olmak üzere iki ayr yafl grubunda gerçeklefltirildi. Yar flma sonucunda ferdî olarak yafl grubunda, Berlin den Yalç n Delikaya 396 puan ile birinci olurken, Stuttgart bölgesinden Fatih Sönmez de 390 puan ile ikinci, Belçika bölgesinden Kemal Altuntafl ise 387 puan ile üçüncü oldu yafl grubunda ise, Kuzey Ruhr bölgesinden Muhammed Gençler bir arada Reçber 390 puan ile birinci olurken, Güney Hollanda bölgesinden 368 puan ile Sinan Özgen ikinci, Hessen bölgesinden Osman Kutlucan ise 355 puan ile üçüncü oldu. Bölgelerden kat lanlar n ald klar toplam puanlara göre ise yar flma sonuçlar flöyle gerçekleflti yafl grubu: Belçika 1151 puan ile birinci s rada, Stuttgart bölgesi 1135 puan ile ikinci ve Berlin bölgesi ise 1126 puan ile üçüncü s rada yer ald yafl grubu: Güney Hollanda 1021,5 puan ile birinci s - rada, Hessen bölgesi 1018 puan ile ikinci ve Ruhr A bölgesi ise 972 puan ile üçüncü s rada yer ald. IGMG Gençlik Teflkilat Bilgi Yar flmas nda sorular din ve ahlâk bilgisi, f k h, slam tarihi, genel kültür ve güncel konular alanlar ndan seçildi. 60 dakika süren yar flma, test usulüne göre yap ld. Puanlamalar ise, hem ferdî alanda ve hem de ayn bölgeden kat lan üç kiflinin toplam puan ile bölgeler aras puanlamalar fleklinde gerçeklefltirildi yafl grubunun sorular daha çok IGMG E itim Baflkanl n n haz rlad Temel Bilgiler 1, 2 ve 3 kitaplar ndan haz rlan rken, yafl grubunun sorular ise bilgi yar flmas kitapç klar ndan ve genel kültür bilgilerden oluflturuldu. IGMG Gençlik Teflkilat, gençler aras nda yap lan bu yar flman n genel amac n, Allah a kulluk bilinci kazand rmay, Kur an- Kerim ile Peygamberimizin sünnetini sevdirerek hayata yans mas n sa lamak olarak de erlendiririyor. Bununla birlikte, gençlerin kifliliklerininin geliflmesi ve birlikte çal flma kabiliyeti kazanmalar ile plânl yaflamay ö retmeleri de bu yar flman n amaçlar n teflkil ediyor. Bilgi yar flmas nda birinci gelen gençlere diz üstü bilgisayar, ikincilere ise video kamera hediye edilirken, üçüncülere de dijital foto raf makinas hediye edildi. IGMG PERSPEKTIVE 7

8 teşkilat Yar flmac lar hocalar ile Avrupa 19. Kur an Tilavet Yar flmas yap ld slam toplumu Millî Görüfl rflad Baflkanl taraf ndan her y l düzenlenen Avrupa 19. Kur an- Kerim Tilavet Yar flmas yap ld. Jüri baflkanl n Bursa Uluda Üniversitesi lâhiyat Fakültesi ö retim üyelerinden Dr. Mehmet Emin Maflal n n yapt - ve büyük bir heyecan içinde geçen yar flmada Abdulkadir Akargöl ile Muhammed Musab Özden gruplar nda birincili i elde ettiler. Rhein Saar bölgesinden Abdulkadir Akargöl yafl grubunda birinci olurken, Bremen bölgesinden Muhammed Musab Özden de yafl grubunda birinci oldu. Yar flman n jüri üyeleri aras nda Doç. Dr. Mustafa Öztürk, brahim Y lmaz ve Necati Sezgin ile Ahmet Akgül de yer ald. Yap lan de erlendirmeler sonucunda yar flmac lar flu puanlar ald lar: yafl grubunda Rhein Saar bölgesinden Abdulkadir Akargöl 270 puan ile birinci s rada yer al rken, Kuzey Bavyera bölgesinden Muhammed Ahmedo lu 244 puan ile ikinci s rada, Ruhr A bölgesinden Yunus Emre Yanaz da 242 puan ile üçüncü s rada yer al rken, Kuzey Ruhr bölgesinden Faruk Kaplan da 236 puan alarak dördüncü s rada yer ald yafl grubunda ise, Bremen bölgesinden Muhammed Musab Özden 268 puan ile puan ile birinci s rada yer al rken, Schwaben bölgesinden Abdulkerim Erdo an 262 puan ile ikinci s rada, Rhein Saar bölgesinden Mücahid Akargöl 259 puan ile üçüncü s rada yer al rken, Köln bölgesinden Macid Bozkurt 253 puan alarak dördüncü s rada yer ald. IGMG FM radyosu sunucu ve programc lar ndan Murat Gencer in takdim etti i programda, Jüri üyelerinden Doç. Dr. Mustafa Öztürk ile Jüri Baflkan Dr. Mehmet Emin Maflal ve Türkiye den Haf z shak Dan fl, M s r dan da dünyaca ünlü meflhur karilerden Dr. Ahmed Nuayna da Kur an- Kerim okuyarak yar flmaya heyecan ve manevî bir hava katt lar. Yar flmada ödül olarak birincilere 1.000, ikincilere 700, üçüncülere 500 Euro ödül verilirken, dördüncü gelenlere de 300 Euro ödül verildi. Yar flma IGMG rflad baflkan yard mc lar ndan Hulusi Ünye nin yapt dua ile son erdi. Yar flmac lar toplu halde yafl grup 1.si Musab Özden yafl grup 1.si A.Kadir Akargöl 8 IGMG PERSPEKTIVE

9 irşad irşad Kur an anlaman n anlam üzerine Dr. Mehmet Emin MAfiALI eminmasali@hotmail.com Nuzûlünden bu güne de in, Kur an, yaflan lan döneme tafl mak, Müslümanlar için en öncelikli görev olmufltur. Bu görevin hakk yla yerine getirilebilmesinin evvelemirde Kur an n sa l kl bir biçimde anlafl lmas yla mümkün oldu u izahtan varestedir. Son y llarda Kur an, daha ziyade tercüme edilmifl tefsirler ile mealler üzerinden anlama çabas nda hayli bir art fl n oldu u gözlenmektedir. Bu durum Müslüman cemaatin Kur an a olan ilgisinin artt n göstermesi bak m ndan kayda de- erdir. Ancak fluras unutulmamal d r ki an lan ilginin beklenen sonucu verebilmesi, Kur an anlama faaliyetinin sa l kl bir zeminde gerçekleflmesiyle mümkündür. flte bu yaz, tefsir veya meal okuyarak Kur an anlamaya çal flan kiflilere k lavuzluk edece ini düflündü üm baz tespitleri ihtiva etmektedir. Öncelikle flunu belirtmek gerekir ki Kur an anlamak salt zihnî bir etkinlik ve bir bilgilenme faaliyeti de ildir. Di er bir ifade ile Kur an anlamadan kas t, Kur an n ayet ve sûrelerinin ihtiva etti i manalar bellemek de il, onun emir ve yasaklar n hayata aktarmak olmal d r. Nitekim sahabenin Hz. Peygamber den (sav.) ö rendikleri on ayeti hayatlar na tatbik etmeksizin, di er on ayete geçmediklerini ifade eder nitelikteki rivayetler bu yönde bir tavsiye ve mesaj ihtiva etmektedir 1. Kur an kerimde çok say da ayette bunda akledenler için, ak l sahipleri için, düflünenler için, bilenler için, kulak verenler için, inananlar için, inanm fl bir topluluk için vb. kay tlarla anlat lmak ve aktar lmak istenen de bu gerçek olsa gerek. Bunun için Kur an anlamak, öncelikle Kur an n emir ve tavsiyelerini hayat m za aktarmaya çal flmakla mümkün olacakt r. Yani, Kur an, kültür art rmak, daha fazla bilgilenmifl olmak, estetik bir zevk almak için de il, Allah n kiflisel ve toplumsal konulardaki emrini elde etmek, bunun da ötesinde söz konusu emri prati e koymak için okunur 2. Dolay s yla ideal bir Kur an okumas Kur an ne söylüyor de il, Kur an bana ne yapmam emrediyor düflüncesi temelinde gerçekleflecek bir etkinlik olacakt r. Öte yandan çok say da ayette Kur an n ancak muttakiler ve müminler için bir hidayet ve rahmet kayna olaca ndan, kula n, gözünü, kalbini hakikate t kam fl kimselere Kur an n hidayet sunmas - n n mümkün olmad ndan bahsedilmektedir. Nitekim flte bu ilâhî bir kelamd r. Bunda hiç flüphe yok! Ve bu ilâhî kelam Allah a itaatsizlikten sak nan kimseler için bir rehberdir mealindeki (Bakara [2:2]) ayeti ile Ey insanlar Rabbinizden size bir nasihat, gönüllere bir flifa, müminlere hidayet ve rahmet gelmifltir mealindeki (Yûnus [10:57]) ayeti, ilâhî vahyin, yaln zca müminler için bir hidayet ve rahmet olaca gerçe ine dikkat çekmektedir. Di- er bir deyiflle bu ve benzeri ayetler, Kur an n özellikle müminler için bir rehber ve rahmet olarak gösterilmesinin, insanlar n Kur an karfl s ndaki tavr yla ilgili oldu u gerçe ini ifade etmektedir. Çünkü inatç ve önyarg l tav rlar yla daha bafltan do ru ve hay rl olan fleylere kendilerini kapatanlar, nübüvvet ve vahyin ruhundan yararlanamayacaklar; bu yüzden de özünde hidayet ve rahmet olan Kur an n bu tip kimselere fayda sa lamas söz konusu olmayacakt r 3. Nitekim onlar n kalpleri vard r, ama onunla kavrayamazlar, gözleri vard r ama onunla göremezler, kulaklar vard r ama onunla duyamazlar mealindeki (A raf [7:179]) ve Yeryüzünde haks z yere büyüklenenleri ayetlerimizden uzak tutaca z mealindeki (A raf [7:146]) ayetleri bu yönde bir delalete sahip gözükmektedir. Bu sebepledir ki Süfyân b. Uyeyne hazretleri bu son ayetin Kur an anlamay onlardan çekip ç karaca- m anlam na geldi ini ifade etmifltir 4. slam âlimlerinin, Kur an anlamaya çal flan kiflinin sahip olmas gereken özelliklere iliflkin de erlendirmelerinde de bu hususa iflaret eden tespitlere rastlamaktay z. IGMG PERSPEKTIVE 9

10 irşad Nitekim mam Suyûtî (ö. 911/1505) Kur an n anlamlar na vak f olabilmenin temel flartlar ndan biri olarak kiflinin bildikleriyle amel etmesini zikretmifl, Kur an kendisini, yaln zca bildikleriyle amel eden kimselere açaca n söylemifltir 5. Zerkeflî (ö. 794/1392) ise, bidat, kibir, kendini be enmifllik gibi ahlaki zaaflarla günahta srar ve iman zay fl gibi imani ve ameli kusurlara sahip kimseler için Kur an anlaman n imkân ndan bahsedilemeyece ini ifade etmifltir. Zerkeflî ye göre Kendilerine bahfletti imiz vahye hakk yla uyanlar var ya, iflte bunlard r ona gerçekten iman etmifl kimseler mealindeki (Bakara [2:121]) ayeti de bu gerçe e iflaret etmektedir 6. Bütün buraya kadar söylediklerimiz, Kur an anlaman n, Kur an n emir ve tavsiyeleri do rultusunda bir hayat yaflama amac yla, Kur an a gönlümüzü açmak ve kulak vermekten ibaret oldu unu göstermektedir. Bu amac gerçeklefltirecek manevî gücü ise Kur an n lafz n okumaya ba l olarak oluflacak olan ruhî coflkudan alaca z. Zira Kur an okundukça, okunanlar dinledikçe, ilahî kelam n tesiriyle, gönül dünyam zdaki coflku ve heyecan artacak, bu ruhî coflku ve heyecan ise Kur an n hakikat nurlar n n girmesi için gönül kap lar m z sonuna kadar dayayacakt r. Zira Kur an n en temel özelliklerinden birisi, onun laf zlar na muhatap olanlar üzerinde güçlü bir tesir b - rakmas d r. Birçok ayette Hz. Peygamber e (sav.) ve müminlere, Kur an a r a r okumalar n n emredilmesi ve bunun daha ziyade gece ve seher vakti gibi sükûnet ve zihinsel dinginlik zamanlar nda yap lmas n n tavsiye edilmesi, ilâhî kelam n bu yönünden istifadeye ça ran emirlerdir. Bu tesir yaln zca Kur an a gönül vermifl kiflileri de il, ona karfl ç kan, onu inkâr ve reddeden kiflileri dahi tesir alt nda b rakan bir yap dad r. Nitekim çok say da rivayette Kur an dinleyen müflrikler üzerinde ilâhî kelam n ne gibi bir etki b rakt n, bu kimselerin nas l hayret, flaflk nl k ve hatta zihinsel kar fl kl k ve depresif bir ruh hâli yaflad klar ifade edilmektedir 7. Sözgelimi Mekke müflriklerinin ileri gelenlerinden olan Velîd b. el-mu ire nin yaflad bu tarz bir flaflk nl k ve depresyon Müddessir sûresinin ilk ayetlerinde aktar lmaktad r 8. lâhî kelam n bu tesir gücü karfl s nda yenik düflmemenin çaresini müflrikler Kur an okundu u zaman gürültü ç karmada bulmufllard r. (Fussilet [41:26]) Yukar da da ifade etti imiz gibi çok say da kifli için Kur an anlamak, mealler vas tas yla mümkün olmaktad r. Özellikle de son y llarda Kur an anlamaya çal flma çabas n n art fl na ba l olarak Kur an, mealler üzerinden anlama yönünde bir ilginin yayg nlaflt aç kça görülmektedir. Bu bir taraftan Kur an la günümüz insan aras ndaki irtibat n kuvvetlendi i anlam na gelse de di- er taraftan bir tak m sak ncal sonuçlar tevlit etti i de görülmektedir. Bu çerçevede an lan ilginin sa l kl bir sonuç verebilmesi için meal ile ilgili flu hususlar n dikkatten uzak tutulmamas gerekmektedir. Bir terim olarak sözün manas n k smen eksik biçimde ifade etmek fleklinde tan mlanan meâl, Kur an n anlam n bütünüyle aktarman n imkans z oldu unu, dolay - s yla Kur an kelime ve cümlelerine verilen anlamlar n, Kur an n ifade etti i anlamlar n tamam n kapsamad - n ifade etmeyi amaçlayan bir kavramd r 9. Yani, hiçbir meal, Kur an n ifade etti i manalar n tamam n kuflatacak bir nitelik arz edemez. Öte yandan her meal belli bir yorumu yans - t r. Di er bir ifadeyle her meal, meal sahibinin yorumlar n içeren bir tefsîrî tercümedir. Günümüzde mealler üzerinden Kur an anlama çabas baz kesimlerde farkl bir mahiyet kazanm flt r. Özellikle son y llarda slami gelene e yöneltilen elefltirilerin etkisinin bir sonucu olarak gelene in, slam n ve Kur an n sa l kl bir biçimde anlafl lmas n n önünde bir engel oluflturdu u, slam n sa l kl bir biçimde anlafl - labilmesinin yegâne yolunun gelene in tasfiye edilerek Kur an merkezli bir slam anlay fl n n ikame edilmesiyle mümkün olaca, yani Kur an d fl ndaki hiçbir kayna a ihtiyac n bulunmad yönünde bir anlay fl, en az ndan baz kesimlerde revaç bulmufl gözükmektedir 10. Kur an slamc l olarak ifade edilen bu anlay fltaki tehlike, yaln zca Kur an la yetinilip, baflta hadis ve sünnet olmak üzere gelene in tamam na hiçbir biçimde ihtiyac n bulunmad, dahas bunlar n Kur an n anlafl lmas n n önünde birer engel oldu u fleklindeki kabulde gizlidir. Hâlbuki böy- 10 IGMG PERSPEKTIVE

11 irşad le bir yaklafl m öncelikle Kur an la çeliflmektedir. Nitekim çok say da Kur an ayeti Hz. Peygamber in (sav.) Kur an insanlara aç klamakla yükümlü oldu unu ifade etmektedir. Zira Sana da zikri/kur an indirdik ki amaç insanlar için indirilmifl olan bu zikri onlara aç klayas n da belki ak llar n bafllar na al rlar mealindeki (Nahl [16:44]) ayetinde Hz. Peygamber in (sav.) Kur an insanlara aç klamakla yükümlü oldu una iflaret edilmektedir. flte Hz. Peygamber in (sav.) sözleri, fiilleri ve tutumlar n n tamam bu beyan görevinin bir parças d r. Öte yandan ayetlerin hangi flartlarda, ne zaman, kime yönelik olarak indi i, ilk neslin söz konusu Kur an ifadelerinden neler anlad - gibi Kur an n anlafl lmas n mümkün k lan unsurlar n sonraki dönemlere aktar lmas gelenek taraf ndan gerçeklefltiriliyor oldu u içindir ki, gelene in tasfiyesi, asl nda bütün insanlar n Kur an anlamas nda ortak payday oluflturan bir vasat devre d fl b rakarak, herkesin Kur an kelime ve cümlelerine istedi i gibi anlam yüklemesinin önünü açacak, bu da hem her kafaya göre bir Kur an anlay fl n n üretilmesini sonuç verecek, hem de birçok dinî sembol ve de erin göz ard edilmesi sonucunu do uracakt r 11. Sonuç olarak Kur an n, anlam dünyas n bize açmas, bizim Kur an a yaklafl m biçimimizle ilgilidir. Kur an a s rf bilgilenme ve kültürlenme amac yla de il, ilâhî emir ve yasaklar hayat m za aktarma amac yla yaklaflt m zda, onun s rlar bize aç lacak, sundu u hidayet nuru içimizi ayd nlatmaya bafllayacakt r. Bunun tamam olabilmesi için ise Kur an n lafz n n bize sunaca ruhî deste e de ihtiyac m z vard r. Zira Kur an okudukça ve dinledikçe onun laf zlar - n n bizde b rakaca tesir iman m - z art racak, iman m z artt kça da Kur an n anlam dünyas kap lar n bize açacakt r. Kur an n dilini, yani Arapça y Sonuç olarak, Kur an n, anlam dünyas n bize açmas, bizim Kur an a yaklafl m biçimimizle ilgilidir Taberî, Ebû Ca fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu l-beyân an te vîli l-kur ân, nflr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-türkî, yy. ts., Dâru Hecr, I. 74. Nayed, Aref Ali, The Radical Qur anic Hermeneutics of Sayyid Qutp, Islamic Studies(1992), III (Alpya l, Recep, Kimin Tarihi? Hangi Hermenötik?, stanbul 2003, A aç yay nlar, s. 74 ten naklen). Razî, Fahreddin, Mefâtîhu l- ayb, yy., 1422/2001, Dûru hyâi t-türâsi l-arabî, XVII ; Komisyon, Kur an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara 2006, D BY, III Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman b. Ebû Bekir, el- tkân fî ulûmi l-kur ân, nflr. Mustafa Dîb Bu a, Dimaflk, Dâru bn Kesîr, II Bu sebeple oryantalistlerin yapt gibi Kur an bir araflt rma nesnesi olarak ele alan, buna ba l olarak da Kur an a kulak vermekten ziyade onu sorgulamay esas alan bir Kur an okumas, okuyana hiçbir katk sa lamayacak, bu tarz okumalar Kur an n sundu u mesaj n tespitine de imkan vermeyecektir. Çünkü Kur an n anlam na ulaflmada sagduyu ve iyi niyet temel bir flartt r. Bu olmad nda Kur an la muhatap/okuyucu aras ndaki iletiflim kopaca ndan, Kur an a muhatap olan okuyucu, onun sundu u hakikat mesajlar ndan hiçbir biçimde istifade edemeyecek, bu mesajlar o kiflinin gönlünün ayd nlanmas - n sa lamayacakt r. Bu konuyla ilgili olarak bkz. Alpya l, s bilemeyen kiflilerin meallerden hareketle Kur an n manas na vak f olaca bir gerçektir. Ancak flunu unutmamak gerekir ki mealler, Kur an kelime ve cümlelerinin ifade etti i anlam n tamam n kapsayacak nitelikte de ildir, keza her bir meal, ayn zamanda meal yazar n n o ayetten anlad anlam yans t r, dolay s yla da tefsirî bir tercümedir. Meal okumak, Kur an n emir ve yasaklar hakk nda bilgilenmeyi sa layacakt r. Ancak bu hiçbir zaman bizleri meal merkezli bir din anlay fl tesis etme gibi bir sonuca sevk etmemelidir. Zira böyle bir yaklafl m, sonuç itibar yla, sünnetin de içinde yer ald ve bizim Kur an anlamam za imkân veren unsurlar bar nd ran gelene i tasfiye etmek gibi bir sonucu tevlit edecek, bu da herkesin kendi kafas na göre bir slam anlay fl ve Kur an yorumu ortaya koymas sonucunu do uracakt r. 5 Suyûtî, II Zerkeflî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah, el-burhân fî ulûmi l-kur ân, nflr. Muhammed Ebü l-fadl brahim, yy. 1400/1980, Dâru l-fikr, II Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, lâhî Hitab n Tabiat, çev. Mehmet Emin Maflal, Ankara 2001, Kitâbiyât, s Tek olarak yarat p kendisine genifl servet ve gözü önünde duran o ullar verdi im, kendisi için (nimetleri önüne) serdikçe serdi im o kimseyi bana b rak! Üstelik o, (nimetlerimi) daha da art rmam umuyor. Aslâ! Çünkü o, bizim ayetlerimize karfl alabildi ine inatç d r. Ben onu sarp bir yokufla sard raca m. Zira o düflündü, tafl nd, ölçtü biçti. Can ç kas ca ne biçim ölçtü biçti.! Sonra can ç kas ca tekrar (ölçtü biçti); nas l ölçtü biçtiyse! Sonra bakt. Sonra kafllar n çatt, surat n ast. En sonunda kibirlendi ve s rt çevirdi de bu (Kur an) dedi, olsa olsa (eski zamanlardan) nakledilen bir sihirdir; bu insan sözünden baflka bir fley de ildir. (Bu nedenle) onu (öteki dünyada) cehennem atefline sokaca m. (Müddesir [74:11-26]). 9 Elmal l Muhammed Hamdi Yaz r, Hak Dini Kur an Dili (Mukaddime), yy., ts, Eser Neflriyat, I Bu konuda genifl bilgi için bkz. Öztürk, Mustafa, slami Kökencili in Bir Tezahürü: Mealcilik, slâmiyât (2007), c. 10, sy. 1, s Öztürk, s IGMG PERSPEKTIVE 11

12 irşad Müddesir Sûresi ile yeniden bafllamak Ahmet ARSLAN Müddesir Suresi (74. Sure) ad n ad birinci ayetinden alm flt r. Fakat bu ad, bütünüyle sürenin konusunu yans tmamaktad r. Bu surenin ilk yedi ayeti Mekke döneminin henüz bafllar nda nazil olmufltur. Sahih olan rivayetlerle sabittir ki ilk inen Alak Suresi nin ilk befl ayetinden az bir müddet sonra nazil olmufltur. Surenin geri kalan k sm, yani 8. ayetten sonuncu ayete kadar olan bölüm slâm n aç ktan aç a tebli edilmeye bafllan ld ktan sonraki ilk hac mevsiminde Mekke de nazil olmufltur. Surenin Konusu Yukar da aç kland gibi Rasulüllah a inen ilk vahiy Alak Suresi nin ilk befl ayeti idi. O surede Oku, yaratan Rabbinin ad ile. O insan bir kan p ht s ndan yaratt. Oku! Kalemle ö reten, insana bilmedi ini bildiren Rabbin sonsuz kerem sahibidir denilmektedir. Bu, vahiy nüzulunun ilk tecrübesidir. Bu vahiyde Allah Rasulü ne ne kadar büyük bir ifl için tayin edildi i ve ileride yapaca fleyler için bunun sadece bir bafllang ç oldu u söylenilmektedir. Bundan sonra O, bir müddet yaln z b rak ld. Bu sayede bu floku atlatmas ve yeniden sakinleflerek zihinsel olarak gelecek olan vahiyleri almaya ve peygamberli in gereklerini yüklenmeye haz r olmas istenmifltir. flte bu fetret (kesilme) döneminden sonra yeniden vahiy gelmeye bafllad - nda ilk gelen ayetler bu Müddessir Suresi nin ilk yedi ayetiydi. Burada ilk defa Allah Rasulü ne, Kalk ve halka gitmekte olduklar yolun sonucundan onlar korkut ve dünyada Allah tan baflka yücelttiklerinin yerine sen yaln zca O nun yüceli ini hayk r! emri verilmifltir. Bunun yan nda, vazifesi gere i yaflay fl - n n her bak mdan temiz olmas ve bütün dünyevî faydalar bir kenara b rakarak tam bir ihlâs ile insanlar n slah için görevini yerine getirmesi emrolunmufltur. Son cümlede ise Bu görevi yerine getirirken sana gelecek olan zorluk ve musibetlere karfl da Rabbinin hat r için sabret telkininde bulunulmaktad r. Bu ilahî fermana göre Allah Rasulü tebli vazifesine ve Kur an n pefl pefle nazil olan surelerini anlatmaya bafllad - zaman öyle bir telafl bafllad ki muhalifler bu panikte fliddetle karfl koymaya bafllad lar. Bir kaç ay böyle geçtikten sonra hacc mevsimi gelmiflti. Mekke dekiler bu sefer: Hacc için bütün Arabistan dan kafileler gelecek ve e er Muhammed (s.a) bunlar ziyaret ederek bu hac lara Kur an okursa, bu emsalsiz ve etkili kelam duyan hac lar taraf ndan Arabistan n en ücra köflelerine kadar slâm n ça r s yay l r ve sonra da kim bilir neler olur diyerek telafla düfltüler. Bunun üzerine Kureyfl in ileri gelenleri bir toplant yaparak gelen hac lara Hz. Muhammed e (s.a) karfl propaganda yap lmas karar n ald lar. Görüfl birli- inden sonra toplant da bulunanlara Velid bin Mu ire flöyle dedi: Muhammed hakk nda bir fikir etraf nda toplanal m, ihtilafa düflmeyelim. Yoksa birbirimizi yalanc ç karm fl ve sözlerimizin bir k sm öbür k sm n yalanlam fl olur. O zaman itibar m z kaybolur. Bir fley üzerinde birleflelim ki herkes Muhammed için hac lara ayn fleyi söylesin. Bunun üzerine baz lar : Onun bir kâhin oldu unu söyleyelim dediler. Velid, Hay r, Tanr ya andolsun ki o bir kâhin de ildir. Kâhinleri gördük. Muhammed in okudu u fleyler öyle kâhin m r ldan fl ve tekerlemeleri cinsinden de il dedi. Baz lar, Öyleyse deli oldu unu söyleriz dediler. Velid, Hay r, o bir deli de il ki. Delili i gördük, biliyoruz. Hâlbuki Muhammed in durumu delili in insanda meydana getirdi i bayg nl k, titreyifl ve vesveseye benzemiyor dedi. Kureyflliler Peki öyleyse flair oldu- unu söyleyelim dediler. Velid, Hay r, o bir flair de olamaz. Biz fliirin her çeflidini biliriz. Bu sözler ise fliir de ildir dedi. Kureyflliler Öyleyse büyücü oldu unu söyleyelim dediler. Velid, Hay r, o büyücü de il. Biz büyücüleri ve yapt klar büyüleri gördük. Muhammed in sözleri büyücülerin okuyup üfürmelerine ve dü- üm dü ümlemelerine benzemiyor dedi. O zaman Kureyflliler Velid e, Ey Abduflflems! Peki, ama ne söyleyelim? deyince Ebu Cehil, Velid e, Sen kendi görüflünü söylemezsen bu insanlar senden raz olmayacaklar dedi. Velid onlara, Tanr ya and olsun ki onun sözlerinde bambaflka bir tatl l k var. Sözlerinin bafllang c sa lam bir hurma a ac na, sonlar da o a ac n meyvelerine benzer. Muhammed hakk nda bu dediklerinizin herhangi birini söylerseniz bunun do ru olmad anlafl l r dedi. Kureyflliler Velid in bu söylediklerini kabul ederek da ld lar. Sonra bu karar gere ince hacca gelen halk bekleyip önlerine ç karak rast geldikleri herkese Muhammed den sak nmas n söylemeye ve onun bir sihirbaz oldu unu ve sihrinin bütün aileleri parçalad n anlatmaya bafllad lar. Ama bütün bunlar n sonucu sadece onlar n yapabildikleri fley onun ismini bafltanbafla bütün Arap yar madas na duyurmak oldu. (Sireti bn Hiflam, C.L. ss , Ebu Cehil in Velid e kendi görüflünü söylemesinde srar etmesi olay n krime nin rivayetinden bn Cerir kendi tefsirinde nakletmifltir.) Bu surenin ikinci k sm nda yorumu yap lan bu ayn hadisenin konular flöyle s ralanm flt r: 8. ayetten 10. ayete kadar Hakk tahkir edenlere bugün yapt n z n kötü sonucunu k yamet günü göreceksiniz denilmektedir. 11. ayetten 26. ayete kadar olan bölümde Mu ire o lu Velid in ismi an lmadan Allah n nimetlerle donatt ama bunlara karfl l k onun Hakk a karfl gelerek düflman oldu u kiflinin zihni yap s yans t lmaktad r. Çünkü o bir yandan Hz. Muhammed in (s.a) ve Kur an n do ru oldu una inan yorken, öte taraftan kendi kavminin aras ndaki 12 IGMG PERSPEKTIVE

13 irşad makam ve mevkiini tehlikeye sokmak istemiyordu. Bu yüzden iman etmemiflti. Ve bir süre kendi içinde bocalamadan sonra sadece iman etmemekle yetinmeyerek kavmini de iman etmekten cayd rmak için bunun bir büyü oldu unu ilan etmiflti. flte burada onun bu aflikâr çirkin yüzü ortaya serilerek bu flahs n bütün bunlara ra men hala daha nimetler bekledi i anlat lmaktad r. Oysaki nimetlere de il cehenneme müstahakt r art k. Bundan sonra 27. ayetten 48. ayete kadar cehennemin korkunçlu u beyan edilerek hangi karaktere sahip olanlar n ona müstahak olacaklar aç klanmaktad r. Sonra 49. ayetler ile 53. ayetler aras kâfirlerin gerçek hastal klar n n as l sebebinin onlar n ahiret hakk nda korkular n n olmamas ve herfleyin bu dünyadan ibaret oldu unu zannetmeleri oldu u bildirilmektedir. Onun için onlar, Kur an dan t pk aslan görmüfl yaban efle i gibi kaçmaktalar. man etmek için de acayip acayip gayri mant - ki flartlar ileri sürülüyor. Asl nda onlar n bu flartlar yerine getirilse de onlar ahireti inkâr edecekler ve iman etmeyecekler. En sonunda da aç k aç k, Allah bir kimsenin iman na muhtaç de il ki onlar n flartlar n kabul etsin. Kur an herkese takdim edilen genel bir ö üttür. Kim isterse kabul etsin. Allah insanlar n O na itaat etmemekten korkmalar n ister. Ve takvay ve Allah korkusunu seçmifl bir kimseyi de daha önce ne kadar günah ifllemiflse ifllesin, affetmek de O nun flan ndand r. Peygamberlerin ve Takipçilerinin lk ve En Önemli Ödevi: Allahuekber Bu surede, bir peygamberin bu dünyada yerine getirece i ilk ve en bafl ödevinin Allah n d fl nda bütün büyüklük taslayanlar bir kenara iterek, cahil insanlara bu kâinat n yüceli inin ancak ve ancak Allah için oldu unu, O nun d - fl nda kimsenin buna lay k olmad n bildirmek oldu u belirtilmifltir. Onun içindir ki slâm da Allah-u Ekber (Allah en büyüktür) en önemli kelimedir. Ezana bafllarken bunu ilan ederiz. Namaza da bununla bafllar z. Otururken kalkarken Allah en büyüktür deriz. Bir hayvan kesece imiz zaman Allah n ad yla, Allah en büyüktür deriz. Tekbir seslenifli bütün Müslümanlar için en bariz bir nifland r. Çünkü bu ümmetin peygamberi de ilk vazifesine Allah-u Ekber diyerek bafllam flt. fiuras aç kt r ki, böyle bir vazifeyle emir öyle bir toplum ve öyle bir flehirde verilmiflti ki oras flirkin merkeziydi ve daha önemlisi Mekke, bütün Arap yar madas n n müflriklerinin en önemli merkeziydi. flte böyle bir yerde yapayaln z tek bafl na Tevhid in bayra - n yükseltmek çok tehlikeli bir iflti. Onun için Kalk ve uyar! emrinden hemen sonra Rabbinin yüceli ini ilan et buyrulmufltur. Yani flu anlam ç k - yor: Sana karfl ç kan o korkunç ve büyük güçlere hiç ald r fl etmeden aç k aç k benim Rabbim hepsinden daha büyüktür, de. Bu ça r ya karfl koyanlar n Allah a karfl hiçbir ehemmiyeti yoktur. Allah yoluna girenler için en büyük cesaret verici fley, Allah n büyüklü ü bir kimsenin kalbine girdikten sonra o kimsenin Allah n r zas için bütün bir dünyay karfl s na almaktan çekinmeyece i gerçe idir. Davetçinin Temel Nitelikleri Elbiselerini temiz tut. Çünkü beden ve elbisenin temizli i ile ruhun temizli i birbirlerinin gerekleridir. Temiz bir ruh, pis bir beden ve pis bir elbise içerisinde kalamaz. Allah Rasulü insano luna, beden ve giysi temizli i e itimini ayr nt l olarak vermifltir. slâm da hadis ve f k h kitaplar Taharet Bahsi ile bafllarlar. Bu kitaplarda temizlik ve necislik aras ndaki farklar anlat l r ve nas l temiz olunur, nas l taharet al n r, detaylar yla izah edilir. Gerçekte insan n yarat l fl pislikten nefret eder. Az buçuk bir duygu sahibi insan temiz ve intizaml insanlar sever. Ayn flekilde Allah yolunda davet eyleminde bulunan bir kimse görünüflte de nazif ve pâk olmal d r ki insanlar ondan i renmesin. Böyle insanlarda hiç bir kirlilik olmamal d r ki di- er insanlara a r gelmesin, onlar nefret ettirmesin. Ayn prensip flöyle de anlafl labilir: Giysilerinizi ahlâki ay plardan da temiz tutunuz. Bu demektir ki giysileriniz temiz ve düzgün olmal d r, ama bir kibirlenme, bir gösterifl ve bir flan-flöhret vesilesi olmamal d r. Elbise; bir insana di er bir insan tan tan ilk fleydir. Karfl daki insan bir kimsenin elbisesini görerek bu kiflinin nas l birisi oldu unu tahmin edebilir. Reislerin elbiseleri, a alar n elbiseleri, dinî liderlerin elbiseleri, kibirli insanlar n elbiseleri, berdufllar n ve hafif meflreplilerin elbiseleri vs. bütün bu elbiseler sahiplerinin mizaçlar n ortaya koyar. Allah a davet eden kimseler bu yukar da sayd klar - m z gibilerinden f traten farkl d rlar. Bu yüzden de giysileri de farkl olmal - d r. Bu kifliler öyle bir giysiye bürünmelidir ki onu gören herkes bu kiflinin flerefli bir insan oldu unu ve bu kiflinin kalbinde hiç bir kötülük bulunmad n farketsin. Temizlenmek Ahlak - n z temiz tutun ve her türlü kötülükten ve çirkin ifllerden kendinizi ar nd r n manas nda da anlafl lm flt r. Arapça deyimlerde, bir kifli di er birisi için elbisesi temizdir ve görünüflü temizdir dedi inde bundan güzel ahlak sahibi bir insan kastedilir. Bunun tersine elbisesi kirlidir denildi inde de o kimsenin iliflkilerde iyi bir insan olmad ve sözüne itibar edilmeyen biri oldu u kastedilir. Sak n lmas gereken pislikten ise, her türlü pisliktir. Akidedeki pislik, düflüncedeki pislik, ahlâkî pislik, ameldeki pislik, beden ve elbisedeki pislik ve yaflant daki pislik vs. Yani çevrende, toplumda her türlü pislik yayg n haldedir, iflte bundan kendini temiz tut. Kimse; Bu, baflkalar na bir fleyler anlat yor ama kendisi bile yaflant s nda bu pisliklerden ar nm fl de il dememelidir. Bu yüzden senin yaflant nda bütün bunlardan hiç bir iz bile olmamal d r. Surede Yapt n iyili i çok görerek bafla kakma diye geçen ayetin anlam çok genifltir. Bir anlam fludur: hsanda bulun, ba fl yap, cömert ol, iyi muamelede bulun. Bunlar n hepsini sadece ve sadece Allah r - zas için yap. Bunlar yaparken hiçbir dünyevî menfaat bekleme. Di er bir söyleyiflle: Allah için ihsan et, kendi menfaatini sa lamak için ihsanda bulunma demektir. kinci anlam fludur: Senin peygamberli in asl nda büyük bir ihsand r ve senin arac l n ile insanlara hidayet ulaflmaktad r. Bu yüzden baflka insanlara ihsanda bulunuyoruz diyerek bir gösterifle kap lma ve bundan kiflisel bir ç kar gütme demektir. Üçüncü anlam da flu olabilir: Senin yapt n bu hizmet çok büyüktür. Ama sak n ben büyük bir ifl yap yorum gibi düflüncelere kap lma. Bu peygamberlik vazifesini yerine getirmek için can n ortaya koyarak Allah a bir iyilikte bulunmakta oldu unu zannetme. Ve davetçinin en temel niteliklerinden biri olan sab r tavsiyesi bu surede de yap lmaktad r: Sana verilen bu görev çok zor bir ifltir. Bu yüzden birçok musibet ve eziyetlerle karfl karfl ya kalacaks n. Senin halk n bile sana düflman olacak. Bütün Arap Yar madas sana karfl cephe alacak. Ama ne olursa olsun Rabbinin hat r için bunlara sabret ve bu vazifeyi sebat ve karar ile yerine getir. Hiçbir korku, h rs, dostluk, düflmanl k ve sevgi seni bu davadan vazgeçirmek için araya girmesin. Bunlara ra men kendi yolunda srarla devam n sürdür. Bir kimse e er Allah n, Peygamberine nübüvvet davas na bafllarken verdi i ilk emirleri, bu k sa cümleleri ve onun manalar n düflünecek olsa; bir peygambere peygamberli ine bafllarken bundan daha iyi bir tavsiyede bulunulamayaca na kalbi flahit olacakt r. IGMG PERSPEKTIVE 13

14 irşad Kur an n yaz lma serüveni Semra ALTAfi semra.yil@web.de Allah n Resûlü Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed a (s.a.v) ilk vahiy, peygamberlik öncesinde de s k s k çekildi i Hira ma aras nda geldi. Bu ilk vahyin gelifli, Allah Resûlü nün hayat ndaki en önmeli bölüm oldu. Kur an n tarihi iflte bu andan itibaren bafllar. Kur an- Kerim, iddia edildi i gibi, Peygamberimiz Hz Muhammed (s.a.v.) taraf ndan uydurulmufl veya ortaya konulmufl de ildir. Bilakis, vahiy mele i Cebrail arac l yla Allah (c.c.) taraf ndan vahyedilmifltir. Nitekim. Kur an da flöyle buyurulur: Sen onlara [de ki:] Hakikati apaç k ortaya koyan bu ilahî kelâm size indiren O iken, [neyin do ru neyin yanl fl oldu u konusundaki] hüküm için O ndan baflkas n m arayaca m? Ve kendilerine daha önce vahiy bahflettiklerimiz bilirler ki bu [vahiy] de Rabbin taraf ndan safha safha indirilmifltir. Öyleyse flüphe edenlerden olmay n. (En am Sûresi, 114) mdi, bu Kur an, asla Allah tan baflkas taraf ndan tasarlanm fl, uydurulmufl olamaz; üstelik o, önceki vahiylerden hakikat ad na bugüne kalm fl ne varsa onu do rulay p, âlemlerin Rabbinden [geldi- inden] flüphe olmayan vahyi özlü bir biçimde aç kl yor. (Yunus Sûresi, 37) Allah Resûlü de, bir hadisi fleriflerinde ashab na vahyi flöyle anlatmaktad r: Vahiy de iflik tarzlarda gelir. Bazen Cebrail insan flekline girer ve benimle bir insan n konufltu u gibi konuflur. Bazen kanatlar olan özel bir varl k olarak görünür ve bana dediklerinin tümünü akl mda tutar m. Bazen de, kulaklar mda bir çan n çal n fl gibi birfley duyar m iflte s navlar n en zoru budur ve bu kendinden geçme durumu geçer geçmez, belle ime çak lm fl gibi her fleyi eksiksiz bir biçimde hat rlar m. Kur an, ço u yerde Kur an ve Kitâb olarak tan mlan r. Bu tan mlamalar, Kur an n hem okunan hem de yaz lm fl bir vahiy oldu una iflaret eder. Vahiy süreci 23 y l sürmüfl ve Peygamber Efendimiz in (s.a.v.) vefat na kadar devam etmifltir. Vahyin bu flekilde bir süreç içerisinde gelmesinin hikmeti ise, vahiy Allah Resûlü nun (s.a.v.) hayatta bulundu u s rada devam ederken, vahye ilginin çekilmifl ve ümmetin Allah Resûlü ne olan ba- n n sürekli olarak canl tutulmufl olmas d r. Böylece, ilk geldi i s rada vahye karfl flüpheli bulunanlar n da kalpleri kazan lm flt r. Hz. Muhammed (s.a.v.), vahiy geldi inde bu vahyi insanlara bildirirdi. Sonra da sahabeden baz kimselere yaz l olarak kaydettirirdi. Sahabelerin pek ço u, vahyedilen ayetleri daha ilk geldi i s rada ezberleyerek ö renirlerdi. O zamanlarda yazma kültürünün eksikli i dolay s yla, Kur an ayetlerinin yaz lma ifli az say da kifliler taraf ndan üstlenilmiflti. Kur an n yaz ile kay t alt na al nmas slam n ilk y llar ndan itibaren bafllam flt r. Buna, Mekke de nazil olan ilk ayetlerde de iflaret edilmektedir. Ayr ca, Onun, sabah akflam kendisine okunsunlar diye yazd rd eskilerin masallar, efsaneleridir bu! diyorlar. (Furkan Sûresi, 5) Düflün Sina Da n! Düflün [Allah n] vahyi[ni], ki ifllenmifltir, aç k tomarlar üstüne. (Tûr Sûresi, 1-3) Kutsanm fl tertemiz sahifeler (vahiyler) ileten Allah tan bir elçi. (Beyyine Sûresi, 2) Bu konuda ayn flekilde, Buharî, Muslim ve Tirmizî nin rivayet etti i hadislerle tarihî eserlerde haberler mevcuttur. Halife Hz. Ömer in (r.a) hidayete eriflinin hikayesi de yine Kur an n yaz ya dökülmesi ile ilgili bir hareket noktas oluflturmaktad r. Hz. Ömer in k z kardefli ve enifltesi, yaz lm fl olan Kur an ayetlerini okurken, bu ayetler Hz. Ömer e öylesine tesir etmiflti ki, Ömer bunun sonucunda slam kabullenmiflti. ( bn-i Hiflâm) Kur an- Kerim, düz deve kemikleri, tabaklanm fl deri, düz tafl, hurma yapraklar ile tahta ve kâ tlar gibi çeflitli maddeler üzerine yaz lm flt r. Kur an- Kerim i h fzetmifl bulunan sahabelerin say s ise tam olarak tesbit edilmemifltir. Çeflitli rivayetlerde bu rakamlar 4 ile 10 dan fazla olarak geçmektedir. Kur an- Kerim Peygamber Efendimiz hayatta iken bir kitap haline getirilmemifltir. Zira, vahyin ne zaman sona erece i bilinemiyordu. Her Ramazan ay nda, Vahiy mele i Cebrail, o zamana kadar inen ayetleri karfl l kl olarak birbirlerine okurlard. (Buhârî, Bad ul Halk)ki burda, Kur an n ileride bir kitap haline getirilece ine dair bir iflaret bulunmaktad r. Peygamberimizin vefat öncesindeki son Ramazan ay nda karfl l kl olarak Kur an n okunmas iki kez gerçekleflmifltir. Kur an- Kerimin Cebrail ile Peygamberimiz aras nda karfl l kl olarak okunmufl olan bu son hali, Peygambe- 14 IGMG PERSPEKTIVE

15 irşad lk dönem Kur an yazmalar rimizin vefat sonras nda, hem yaz l ham de h fzedilmifl bir kitap olarak eski halinde kalm flt r. Kur an- Kerim i h fzederek okuyabilenlerin say s n n savafl gibi sebeblerle azalmas üzerine Hz. Ömer (r.a.), Halife Hz. Ebu Bekir e (r.a.) Kur an- Kerim in bir kitap haline getirilmesini önerdi. (Buhârî, Bad ul Halk) Halife Ebu Bekir (r.a.) bunun üzerine vahiy kâtiplerinden Zeyd bin Sabit i, Kur an- Kerim in toplanmas ile görevlendirdi. Bunun üzerine, yan nda Kur an ayetleri bulunanlar n iki flahit ile birlikte Zeyd bin Sabit e müracaat etmeleri istendi. Böylece, Zeyt bin Sabit baflkanl ndaki heyet, kendilerine iki flahitle getirilen ayetleri, Cebrail in son Ramazan ay nda Peygamberimize okudu u ve okuttu u flekli ile tamamen mushaf haline getirdi. Tamamlanm fl olan mushaf, halife Ebu Bekir e teslim edildi. Ebu Bekir in vefat üzerine de kitap ikinci halife Hz. Ömer e devredildi. Hz. Ömer in vefat üzerine de, ayn zamanda Peygamberimizin ham n ve mü minlerin annesi olan Hz. Hafsa ya (r.anha) teslim edildi. (Buhârî, Fazâilul Kur ân) Hz. Ebu Bekir in bu kitab muhafaza alt na al nd. Ashab kendilerinde bulunan ayetlerden, h fzetmifl olanlar da ezbere olarak Kur an- Kerim i okumaya devam ettiler. Halife Hazreti Ömer (r.a.) ve Hazreti Osman (r.a.) dönemlerinde fetihler artt. slam beldelerinin genifllemesi üzerine de çeflitli ve farkl bölgelerde yaflan Arab as ll olmayan Müslümanlar da Kur an- Kerim i çeflitli ashab n okuyuflu ve metinlerine göre ö rendiler. Arab dilinin kendine özgünlü ü sebebiyle bu çeflitli ve farkl okuyufllar sebebiyle, yanl fl manalar oluflmas üzerine de sert tart flmalar ortaya ç kt. Enes bin Malik in bir rivayetine göre, Azerbaycan ve Ermenistan n fethi esnas nda bu ordulara komutanl k eden Huzeyfe bin Yemenî, Irak ve Suriye kökenli askerler aras nda Kur an n okuyuflu ile ilgili tart flmalara flahit oldu. Bu durumdan büyük bir endifle duyan Huzeyfe bin Yemenî, Halife Hz. Osman a müracaat ederek sorunun çözümlenmesini istedi. Bunun üzerine Halife Hz. Osman, Hz. Hasfa n n emanetinde bulunan ve Hz. Ebu Bekir in toplad kitab ço- altarak slam beldelerinin çeflitli merkezlerine göndermeye karar verdi. Bu çal flma da, yine, Zeyd bin Sabit baflkanl nda, aralar nda, Abdullah bin Zubeyr, Said bin As ve Abdurrahman bin Haris bin Hiflam n da bulundu u 12 kiflilik bir heyet taraf ndan yap ld y llar aras nda befl y lda tamamlanan bu çal flma sonunda, Hazreti Osman, ilk halife Hazreti Ebu Bekir taraf ndan toplat lan nüshay Hazreti Hafsa ya iade etti. Bu son heyet taraf ndan haz rlanan 7 nüsha, yanlar nda birer Kâri ile birlikte Mekke, Kufe, Basra, fiam (Dimeflk), Yemen ve Bahreyn e gönderildi. Nüshalardan biri de Medine de kald. (Dânî, el- Muknî; Zerkeflî; Suyûtî, el-itkân) Hazreti Osman bundan sonra, kiflilerin yanlar nda bulunan bölümlerin ise imha edilmesini emretti. Bu önemli ve baflar l bir çal flmaya ra men Kur an n okunuflunda zorluklar ve yanl fll klar devam etti. Bunun sebebi ise Arab alfabesinde noktalama ve harekeleme iflaretlerinin bulunmay fl idi. Bunun üzerine Halife Abdulmelik bin Mervan n Irak valisi Ziyad bin Ebih, Ebul Esved ed Dualî den, bu yanl fl okuman n önüne geçecek bir usül bulmas n istedi. Abul Esved ed Dualî, bir katib yard mc s ile birlikte bafltan sona Kur an- Kerim i harekeledi. ( bnu n Nedîm; Dânî, el-muhkem) Ama maalesef, buna ra men problemin tamamen çözümüne ulafl lamad. Gerçi, bu harekeleme ifllemi Kur an n okunmas n oldukça kolaylaflt rmas na ra men, Arab dilini ve Kur an yeni ö renenler, birbirine benzer harfleri ay rd etmekte zorlan yorlard. Bu problemin de çözümlenmesi için sonraki zamanlarda Irak valisi Haccac, bn Yemâr ve Nasr bin Âs m görevlendirdi. bn Yemâr ve Nasr bin Âs m da, Ebul Esved in harekeleme ve noktalamalar na ilave yapt. Kur an üzerinde yap lan bu ek çal flma slam dünyas nda genifl bir flekilde yayg nlaflt. (Dânî, el-muhkem) Daha sonraki dönemde ise, Halîl bin Ahmet harekeleme ve noktalama ifllemlerini daha da gelifltirerek Kur an- Kerim in yaz l fl fleklini bugünkü yaz l haline getirdi. Kaynaklar: Muhammed Hamidullah, Kur an- Kerim Tarihi, stanbul, Türkiye Diyanet Vakf, slam Ansiklopedisi, Cilt 26, s , Ankara, Sure An âm, Vers Sure Jûnus, Vers 37 3 Sure Furkân, Vers 5 4 Sure Tûr, Verse 1 bis 3 5 Sure Bajjina, Vers 2 6 Ibni Hischâm 7 Buchârî, Bad ul halk 8 Buchârî, Bad ul halk 9 Buchârî, Fazâilul Kur ân 10 Dânî, al-muknî; Zarkaschî; Suyûtît, al-itkân 11 Ibnun Nadîm; Dânî, al-muhkam IGMG PERSPEKTIVE 15

16 irşad Kur ân k ssalar na girifl Ali METE amete@igmg.de Prof. Dr. M. Sait fiimflek in bu kitab n okumaya bafllayan kifli kendine, yazar n neden örne in Hz. Adem (as) n k ssas ile de il de kur ânî k ssalar n menfleini ve gerçeklili ini inceleyerek bafllad n sorabilir. Ancak müsteflriklerin babas olarak an lan Ignaz Goldziher gibi gayri müslimlerin ve M s rl M. Ahmed Halefullah gibi Müslümanlar n bu husulardaki fikirlerini ö renince girifl gayet anlaml gözüküyor. Goldziher Rasulullah n k ssalar hakk nda bilgisini bilhassa Kitab- Mukaddes ten derleyerek ald ndan bahsederken asl nda iki iddiada bulunmakta: Birincisi Kur ân n Hz. Muhammed (sav) taraf ndan yaz ld, ikincisi Kur ân n kayna- n n Kitab- Mukaddes oldu u. Oysa bu gerek Kitab- Mukaddes in üslubu aç s ndan gerekse sunulan inanç sistemi bak m ndan mümkün olmayaca yazar taraf ndan misallerle ispatlamaktad r. Goldziher in k ssalar n vaki oldu u konusunda flüphesi yoktur. M. Ahmed Halefullah ise bu hikâyelerin vuku bulmad n ve tamamen edebi olduklar n öne sürer ve doktora tezinde flöyle yazar: Kur ân da masal bulundu unu söylemeyi sak ncal bulmuyoruz. Bunu söyledi imiz zaman da Kur ân n herhangi bir nass na ayk r birfley söylemifl olmuyoruz. Hâlbuki 1 Kur Kur ân- Kerim de bu iddia flöyle de erledirilmekte: Öyle ki, o küfretmekte olanlar, sana geldiklerinde, seninle tart flmaya girerek: Bu, öncekilerin uydurma-masallar ndan baflka bir fley de ildir derler. 2 Nitekim bu konulardaki tart flmalara en son Münster Üniversitesi ö retim üyelerinden Muhammed Kalisch, peygamberlerin ve dolay - s yla Kur ân da yer alan k ssalar n gerçek olmad n düflündü ünü aç klayarak sebep olmufltur. Bir reddiye fleklinde yaz lan giriflten sonra fiimflek Kur ân daki K ssalar n Gaye Ve Hedefleri bafll alt nda k ssalar n hedefi peygamberleri teselli etmekten ve insanlara ibret vererek ve düflündürerek e itmekten ibaret oldu unu aç klar ve bu ba lamda k ssalar n tekrar n n sebebi hakk nda bilgi verir. Hayat, bir bak ma çat flmad r, varl n devam ettirme ve kendini kabul ettirme kavgas d r. 3 diyen M. Sait fiimflek k ssalarda iyilik ve kötülü ün çat flmas nda iyi ve kötü insanlar n duygu ve düflüncelerinden ö ütler ç kar labilece ini söyler. K ssalarda ayn flekilde toplumsal kurallara dikkat çekilerek, her toplumun ilahi mesaj karfl s nda sorumlu oldu unu, her toplumda peygamberleri kabul etmeyen insanlar n bulundu unu, bunlar n gelenekçi mukallidler, ya da fl mar k zenginler ve makam sahipleri oldu unu ve her toplumun kendisinin haz rlad bir eceli oldu unu aç klamakta. Ayr ca peygamber k ssalar n e itim aç s ndan ele alan yazar, kimi insanlar n ak l yönü a r basarken baz insanlar n da duygu yönlerinin ön planda oldu u gerçe ini göz önünde bulundurarak Hz. sa (as) ve Hz. brahim (as) k ssalar n daha çok akla hitap eden k ssalardan sayarken, kalbe hitap eden k ssalar aras nda Hz. Eyyub (as) ve Hz. Yunus (as) k ssalar n zikreder. K ssalar n tekrar ba lam nda yazar nesh konusu hakk nda fikir beyan eder. fiimflek Kur ân tedebbür etmiyorlar m? E er Allah tan baflkas taraf ndan olsayd, onda birbirini tutmaz çok fley bulurlard. 4 ayetine dayanarak Kur ân da neshi reddeder. Bu konuda müstakil bir eseri 5 bulunan yazara göre ayetler birbirlerini tamamlar. Ayr ca yazar ayetlerin birbirlerini aç klad klar fikrini kabul etmiyor gibi. Nitekim Kur ân da bir hususun tekrar çeliflki olarak kabul edilemiyece ine örnek olarak verdi i Takva ile ilgili üç 6 ayeti flöyle de erlendirmekte: Nasslar n birbirlerini tamamlad klar kural ndan hareket etti imizde anlamlar iflte böyle bütünlü e kavuflmaktad r. Ama ayetlerin ayn anlam kasdettikleri ve birbirlerini aç klad klar kural n rehber edinseydik, ayetlerin delalet ettikleri anlamlardan bir 16 IGMG PERSPEKTIVE

17 irşad k sm kaybolurdu. 7 Fakat fakirlik korkusuyla 8 veya fakirlikten dolay 9 çocuklar n öldürülmesinin yasaklanmas husununda ayetlerin hem birbirlerini tamamlad klar n hem de konunun çeflitli boyutlar na dikkat çektiklerini söyler. Ço unlu unun Yahudi kaynakl olmakla birlikte di er kültürlerden de slam kültürüne giren bütün haberlere srailiyat ad verilir ki M. Sait fiimflek ayr bir bölümde srailiyyat n tan m n, k s mlar n ve tarihçesini ifllemekte. srailiyyat, slam a uygun olan, slam a uygun olmayan ve do ru veya yanl fl oldu unu ölçebilmek için delil bulunmayan srailiyyat diye üçe ary ld n belirten yazar, Rasulullah n srailo ullar ndan haber nakledilmesine cevaz verdi ini de hat rlat r. Ancak, üçüncü kategoride de erlendirilen haberlerin özellikle ev sohbetlerinde ve vaazlarda anlat lmas n caiz görmeyen müellif, bilgi nam na Kur ân ve sahih sünnetin yeterli oldu u kanatindedir. Ayr ca Taberi, bn Kesir ve Razi nin tefsirlerini büyük oranda srailiyyattan korunmufl kitaplar olarak de erlendirilirken Hazin in tefsiri kendisinin bir vaiz oldu u için srailiyyata çokça yer verilen bir çal flma olarak nitelendirilir. slam n evrensel boyutunu ve genel olarak bir slam Kültürü nden bahsetmenin tart fl l r bir konu oldu u göz önünde bulundurulursa Prof. Dr. M. Sait fiimflek in ça dafl srailiyyat hakk ndaki de- erlendirmeleri pek tutarl say lamaz. Mesela, Allah n s fatlar na dair nasslar n te vili meselesi(ni) de asl nda srailiyyat n çeflitlerinden 10 sayan müellif Ça m zda da bu tür kültürün temelinde büyük oranda Yahudiler yatmaktad r. Ellerine imkân geçti inde yeryüzünde fesat ç karmak ve hak yoldan al koymak yahudilerin temel özelli idir. 11 der. Hâlbuki kitab n daha önceki sayfalar nda müslümanlar geri kal fllar n komplo mant yla izah etmeye çal fl rlar 12 diyerek bu tür yaklafl mlar reddeder. Kitab n son bölümünde Hz. Adem (as) in k ssas ele al narak halifeli in ne anlama geldi ini, Hz. Adem (as) in yarat l fl ve meleklerin ona secde etmelerini, peygamberlerin masumiyeti ifllenmekte ve cennet hakk nda bilgi verilmekte. Ayr - ca Habil ile Kabil in k ssas ve Kur ân ve Tevrata Hz. Adem (as) in k ssalar mukayese edilmekte. Hz. Adem (as) in halife olarak adland r lmas n n sebebini ve anlam n araflt ran yazar kelimenin sözlük anlam n ve Kur ân da geçti i formlar n aç klad ktan sonra Mevdudi, Tabatabaî ve bn Teymiyye nin görüfllerini mukayese eder. Mevdudi ve Tabatabai ye göre Hz. Adem (as) in Allah n halifesi oldu- unu söyleyen yazar, bn Teymiyye nin görüflüne meyilli olarak Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer in bile kendilerine Allah n halifesi diye hitab edilemesine karfl ç kt klar n hat rlat r ve halifeli in insan n yeryüzündeki hakimiyeti ile ilintili oldu- unu söyler. Bilinmesi mümkün olmayan hususlarda spekulasyonlara dal nmamams gerekti ini düflünen müellif Hz. Adem (as) in yarat l fl ba lam nda Ve ruhumdan ona üfürdüm. 13 ve ki elimle yaratt m 14 tabirlerini inceler. Ruh un Allah n bir cüzü olmad n benimseyen yazar konuyu flöyle özetler: nsan n ruh ve beden fleklinde bir taksimata tabi tutulmas ve ruhun semavi olmakla, bedenin ise dünyevi olmakla nitelendirilmesi dini nasslardan kaynaklanan bir de erlendirme de ildir. 15 Ayn gerekçe ile ve Ebu Hanife nin El den maksat Allah n kudreti, yahut nimetidir denilemez... Lakin Allah n eli, keyfiyetsiz olarak s fat d r. 16 sözlerine dayanrak yazar ki elimle yaratt m tabirinin tevilinin yap lmas n yanl fl buluyor. Son olarak Hz. Adem (as) in unutarak kendisine yasaklanan a açtan yedi i husundaki unutman n mahiyetini soruflturarak fiimflek bu unutman n haf za zafiyetinden veya gafletten kaynaklanan bir unutman n olam yaca, fakat ayn ayetteki Biz onda azim ve sebat bulamad k 17 cümlesinden dolay bir terketmeden bahsedildi i fikrindedir. Burdan yola ç karak peygamberlerin masumiyeti konusu hakk nda bilgi veren yazar, Maide Suresinde 18 geçen Habil ile Kabil k ssas na e ilir. fiimflek e göre bu k ssadan ç kar labilecek alt dersin birincisi fludur: Hz. Adem in bu iki o lunun sergiledikleri iki tip insan, dünyan n her yerinde ve her zaman yaflayan tiplerdir. Çevresini ibretle gözlemleyen her insan, kendi çevresinde bu insan tiplerini yaflad klar n görecek Muhammed Ahmed Halefullah, el-fennu l Kasasi fi l-kur ân, Kahire 1972, s En am Suresi, 6/25 3 Kur ân K ssalar na Girifl, M. Sait fiimflek, stanbul, 1998, s Nisa Suresi, 4/82 5 Kur an n Anlafl lmas nda ki Mesele, Yönelifl Yay nlar, stanbul, Bakara Suresi, 2/87; Enfal Suresi, 8/88; Hadid Suresi, 57/94 7 age, s sra Suresi, 17/31 9 En am Suresi, 6/ age, s age, s age, s Hicr Suresi, 15/29; Sad Suresi, 38/72 14 Sad Suresi, 38/75 15 age, s age, s Taha Suresi, 20/ Maide Suresi, 5/ age, s. 219 IGMG PERSPEKTIVE 17

18 irşad Yolculukta dinî kolayl klar M. Hulusi ÜNYE Bu yaz y kaleme almay, özellikle yaz tatilini de erlendirmek üzere kara, hava ve deniz yollar n kullanarak Türkiye ye veya baflka herhangi bir ülkeye sefere ç kan kardefllerimiz için düflündük. Gerçi irdeleyece imiz konular, az-çok de- iflmeyen f khi mevzular oldu u için, f khen sefer mesafesine yola ç - kan ve müsafirli i devam eden bütün kardefllerimizin yararlanaca konulardan oluflmaktad r. Dinimiz yolculuk halinde müslümanlara bir tak m kolayl klar getirmifltir. Müslümanlar bu ad na ruhsat dedi imiz kolayl klar tatbik ettikleri zaman, dinin emirlerini yolculu un o zor ve meflakkatli günlerinde bile rahatl kla yerine getirebilme imkân n bulabilirler. Kullar na karfl son derece merhametli olan Rabbimiz teala Hz.leri, yola ç kan veya baz zorluklarla karfl laflan Müslümanlara önce kolayl namaz hususunda sa lam flt r. Nisa Suresi 101. ayette bu duruma flöyle iflaret buyurulmufltur: "E er kâfirlerin size fitne vermesinden korkarsan z, yeryüzünde sefere ç kt n z zaman namazlar k saltarak k lman zda bir sak nca yoktur." Bu ayette k saltman n korku flart na ba lanmas o günkü flartlar tesbit aç s ndand r. Çünkü Peygamber efendimiz (as) n yapt yolculuklar n ço u o gün korkudan hali de ildi. Ashab- Kiram'dan Ya'la b. Ümeyye (ra) Hz. Ömer'e flöyle demifltir: Biz neden namazlar k saltarak k l yoruz? Halbuki güven içindeyiz. Hz. Ömer de buna cevap olmak üzere flöyle buyurmufltur: Ben de ayn durumu Hz.. Peygamber'e sormufltum; flöyle buyurmufltu: "Bu, Allah' n size verdi i bir ba flt r, Allah n sadakas n kabul edin." 1 Hz. Peygamber'in umre, hac ve di er yolculuklar nda namazlar k - saltarak k lm fl olmas tevatür derecesinde sabittir. Abdullah ibn Ömer (r.a) flöyle demifltir: "Hz. Peygamber (s.a.s)'e yolda arkadafll k ettim. O, yolculuklar nda iki rekattan fazla k lmazd. Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman da böyle yaparlard." 2 Hz. Ömer (ra)'in flöyle dedi i rivayet edilmifltir: "Yolcunun namaz, Nebiniz (as) n lisan üzere k salt lmaks z n tam iki rekatt r." 3 Yolculuk halinde dört rek atl farz namazlar, iki rek at; üç ve iki rek atl farz namazlar ise üç ve iki rek at olarak k l n r. Hanefîlerde vacip olan vitir namaz üç rek at olarak, k l n rsa sünnet olan namazlar da mukim olundu u zamanda k l nd gibi tam olarak k l n r. Yolcunun dört rekatl farz namazlar k saltmas zorunlu mudur; yoksa k saltmakla tam k lmak aras nda serbest midir? Bu husus mezhepler aras nda ihtilafl d r. Hanefî mezhebi alimlerine göre, yolcunun namazlar k saltarak k lmas vacib ve ayn zamanda azimettir. Yolcunun bilerek iki rekattan fazla k lmas mekruhtur. Hz. Aifle (ra)' n flöyle dedi i rivayet edilmifltir: Namaz ikifler rekat olarak farz k l nd, sonra hazarda (yani müsafir olunmad zaman) art - r ld, seferde ise oldu u gibi b rak ld 4 Malikîlere göre, seferde namaz k - saltarak k lmak müekked sünnet, fiafiî ve Hanbelîlere göre ise yolculukta namazlar k saltarak k lmak, muhayyer olmak üzere ruhsatt r. Müsafir kifli namazlar n k saltarak da, tam olarak da k labilir. Ancak Hanbelîlere göre k saltmak mutlak olarak tam k lmaktan daha faziletlidir. Yolculuk hangi gaye için olursa olsun namazlar k saltarak k lmak caizdir. Yolculuk halinde bir di er ruhsat ise, Ramazan ay orucu da olsa tutulmayarak tehir edilmesidir. Ancak gücü yeter de tutabilirse elbette tutulan oruç yerini bulmufl olur. Bu gün modern ça da yolculuk vas talar ço alm fl ve haliyle yolculuk kolaylaflm fl ta olsa, yine de bir çok zorlukla karfl laflma imkan her zaman söz konusudur. Onun için de dinde tan nm fl olan bu kolayl klardan yararlanmak laz md r. flte bu ruhsat ve kolayl klardan birisi de her ne kadar Hanefî mezhebinde cevaz verilmese de yolculuk veya ya mur, kar ve korku gibi bir mazeretle iki vakit namaz n bir vakitte k l nmas meselesidir. Hanefîler sadece Arafat'ta ö le ile ikindi, Müzdelife'de akflam ile yats namazlar n birlefltirip cemaatle k lmay caiz görmüfllerdir. Hanefî mezhebine mensup imam ve âlimlerin d fl nda di er üç mezhebin imam ve âlimlerine göre bir mazeret bulununca ö le ve ikindi veya akflam ile yats namazlar n takdim veya tehir flekliyle bir vakitte birlefltirmek caizdir. Meselâ; ö le namaz ile ikindi namaz ö le vaktinde k l - nabilece i gibi, ikindi vaktinde akflam ile yats birlefltirilerek iki vakit- 18 IGMG PERSPEKTIVE

19 irşad ten birinde yani takdim veya te'hirle k l nabilir. Hanefîlerin d fl nda kalan âlimler takdim ve te'hir'in caiz oldu- u kanaatindedirler. Yani cumhur-u ulema dedi imiz ve slam âlimlerinin ço unlu unu teflkil eden âlimlerin kanaat nda oldu u gibi, iki vakit namaz birlefltirerek k lman n duruma göre caiz oldu u kanaatindeyiz. Çünkü bu durum sünnetle sabittir. Ancak namazlar n tam vakitlerinde k l nmas nda hiçbir âlim aras nda ihtilaf yoktur. Onun için de misafirlikte de olsa namazlar n vakitlerinde k l nmas en uygun olan d r. Fakat bilhassa kara veya deniz yolu ile izine giden Müslümanlar n yol güzergahlar nda her vakit için her zaman durma imkanlar yoktur. Yol emniyeti veya iklim flartlar aç s ndan ço- u zaman zaruri hallerle karfl lafl labiliyor. Bu itibarla namazlar n bir vaktini di erine tehir ederek veya bir sonraki namaz öne çekerek k lmalar caizdir. Böyle yap lmas namaz n kazaya b rak lmas manas na da gelmez. Mesela ö le namaz n n vaktinde ikindi namaz n, yats namaz n n vaktinde akflam namaz n k lmak gibi. Her vakit için ayr kamet getirilerek iki vakit namaz bir vakit içinde k l nabilir. Bu bir kolayl kt r ve bundan Müslümanlar n istifade etmeleri namazlar kazaya b - rakmalar ndan daha efdaldir. Namazlar n hepsinde bu takdim veya tehirleri yaparak cemetmek suretiyle namazlar k l nabilir. Cenab- Hakk? n dinini yaflamakta bir di er kolayl k ve ruhsat ise mestler üzerine veya mest anlam nda aya a giyilen bir giysi üzerine meshetmektir. Bilindi i gibi misafir olan insanlar n mestler üzerine meshedecekleri müddet yetmifl iki saat, yani üç günlük bir süredir. Ayaklar y kanarak abdest al nd ktan sonra aya a giyilecek mest veya mest manas nda olan ayakkab, potin, çar k ve benzeri giysiler üzerine üç gün boyunca bu giysiler ayaktan ç kar lmad müddetçe meshedilir ve ayaklar n y kanmas gerekmez. Mestler üzerine meshedilmesi konusunda âlimlerimiz aras nda yap lan tart flmalardan birisi de çoraplar üzerine de meshedilip-edilemiyece i konusudur. Genel olarak F k h kitaplar m zda çoraplar üzerine meshedilmesinin caiz oldu u bilgisi mevcuttur. Tart flma konusu olan fley ise, meshedilmeye uygun olan çoraplarda bulunmas gerekli olan özelliklerdir. Nas l bir çorap olmal ; kal nl ve dayan kl l vs özellikleri neler olmal gibi konular müzakere edilmifltir. Bütün bu tart flmalar n sonunda var lan nokta flu olmufltur: Ayak derisini göstermeyen, giyildi inde ayakta kendili inden durabilen ve kendisi ile üç-dört kilometre yürünmesi mümkün olan çoraplar üzerine meshedilmesi caizdir. Hanefî mezhebi müctehidlerinden mam Ebu Yusuf ve mam Muhammed Hz.leri öteden beri bu düflüncede idiler. mam Ebu Hanife Hz.lerinin de ömrünün sonuna do ru ayn görüflü benimsedi i ve Eski fetvama muhalefet ediyor ve ben de çoraplar ma meshediyor, ben de çorap üzerine meshediyorum? mealinde görüfl beyan etti i rivayet edilmifltir. 5 Buna göre yol güzergahlar nda veya kimi toplant larda çok kalabal k ortamlarda veyahut örf-adet itibariyle el y kan lan lavaboda ayak y - kanmas gerçekten zor ve edep d fl görülen yerlerde, çoraplar üzerine meshederek, bilhassa slam ve Müslüman küçük ve görgüsüz seviyeye düflürecek yerlerde illa da aya- m y kayaca m diyerek elektrikli ve h fl ml bak fllara muhatap olmamak daha güzeldir. Avrupa insan genelde lavaboda ayaklar n y kam - yor. Biz petrol istasyonlar nda abdest al rken sa a-sola su s çratarak ve insanlar rahats z edecek davran fllar yerine, ayaklar m z y kayarak abdest ald ktan sonra aya m za giydi imiz çoraplar m z n üzerine meshederek namazlar m z k labiliriz. Ço u zaman toplant ve kongre yapt m z büyük salonlarlar n s n rl lavabo imkanlar n n oldu u yerlerde bilhassa han mlar n uzun ve külotlu çoraplar n ç kararak ayaklar n y kamalar son derece meflakkatlidir ve hatta bazan imkans zd r. Halbuki çoraplar n n üzerine meshederek abdestlerini alabilir ve dinimizin bu ruhsat ndan yararlanm fl olur, namazlar n kazaya b rakmadan vaktinde eda etmifl olurlar. Son olarak yolculuk esnas nda pratik bir öneri de k blenin tesbiti konusunda sunmak istiyorum. Evet bu gün teknoloji çok ileri bir seviyeye ulaflm fl, yön tayin edecek pusulalar icat edilmifl; hatta seccadeler üzerine bile monteleri yap lm flt r. Ama böyle bir imkan her zaman ve herkes kullanamayabilir. Onun için de devreye baba-dede ifli modelleri girdirmek daha pratik olur. Gündüz yolculuk yap yor ve bir ormanl k m nt kada ilerliyorsak, durdu umuz yerdeki a açlara bakarak yönümüzü tayin edebiliriz. Burada bir küçük pratik bilgi bizim iflimizi kolaylaflt r r. O da a aç gövdelerinin yosunlu taraf her zaman kuzey yönünü gösterir. Kuzey yönünü tesbit eder de yönümüzü kuzeye do ru döndürürsek, arkam zda kalan k s m güney yönünü, sa m z do u, solumuz bat y gösterir. Burada bir fleyi daha bilmemiz gerekir; o da K blenin hangi yönde oldu udur. Bat Avrupa k tas ndan Türkiye ye do ru giden hemen bütün yollar genel olarak güney ve güney-do uya do ru seyreder. K ble ise Bat Avrupa ülekelerine göre yine güney-do u istikametinde yer al r. Öyleyse biz güney-do u yönünü keflfedersek K ble cihetini tesbit etmifl oluruz. Gece ise kuzey yönünün iflareti kutup y ld z - d r. Kutup y ld z na göre yönler belirlenerek, K ble yönü tesbit edilmifl olur. Tabi bunlar K ble yönünü soracak o bölgeyi tan yan bir insan n bulunmad zamanlarda yap lacak ifllemlerdir. K ble yönünü tarif edece ini umdu umuz birisi varsa ona sormam z gerekir. Bunlar n hiç birisini yapam yor isek, telafl ve pani e gerek yok. K ble yönü bu taraft r diye ictihat ederek namazlar m z k lar z. Cenab- Hak ta inflaallah kabul eder.. Bütün izine gidecek kardefllerime hay rl yolculuklar diliyorum. Cenab- Hak kaza ve belalardan beri ve muhafaza buyursun; herkese s lai rahim yapm fl olma sevap ve mükafat versin.. Sa l k, s hhat ve afiyetler ihsan eylesin.. 1 Müslim, Misafir, 4; Tirmizi, Tahare, 4, 20; Nesâi, Taksir, I 2 bn Mâce, Ikâme, 75 3 Buhârî, Taksîr, 11; Küsûf, 4; Ibn Mâce, Ikâme, 73, Buhari, Salat,1; Müslim, Misafirin,1; Ebû Davud, II, 3 5 bn Abidin, c.1, shf. 248; Mezahibu l Erbaa, c.1, shf. 38) IGMG PERSPEKTIVE 19

20 toplum S la yolu Bekir ALTAfi baltas@igmg.de Avrupa daki Müslümanlar n yaz aylar ndaki en güzel gelene i flüphesiz S la-i Rahim giriflimleridir. Anne- Baba, akraba ve dost ziyaretleri en gözde insani bir de er ve görevdir. Ancak yolculuk bir meflakkat halidir. Saatinde ve dakikas nda vas taya yetiflmek, zor hava flartlar ve teknik ar - zalar yolculu un zor olan taraflar d r. Özellikle karayolundan seyahat edecek olan gurbetçilerimiz yolculu a ç kmadan önce baz ön haz rl klarda bulunmak durumundad rlar. Öncelikle pasaport ve oturma izni süresinin dönüfl tarihinden en az alt ay daha geçerli olmas na dikkat edilmesi gerekmektedir. Yola ç kmadan önce, uluslararas sürücü belgesini, arac n ruhsat n ve uluslararas yeflil sigorta kart n yan na ald klar ndan emin olmalar gerekmektedir. Ayr ca, araç kasko sigortal de ilse, seyahat öncesinde k sa süreli kasko ve yolcu kaza sigortas yapt r lmas nda fayda bulunmaktad r. Otomobil kulüplerinin bir k sm üyelerine bu yönde çeflitli hizmetler sunmaktad rlar. Arac n ruhsat, kullanacak olan kiflinin ad na de ilse, arac n sahibinin konsolosluk tasdikli vekaletname vermesi gerekmektedir. Seyahat edecekler, pasaportlar - n n yan s ra mutlak surette nüfus cüzdan ve benzeri baflkaca kimlik belgelerini de yanlar nda, fakat ayr bir yerde bulundurmal d rlar. Pasaportun kaybolmas halinde yenisini düzenlettirmek için nüfus cüzdan na ihtiyaç duyulacakt r. Pasaportun refakathanesinde kay tl çocuklar n mutlaka nüfus cüzdanlar n da yan nda bulundurmalar gerekiyor. Yedi yafl ndan büyük çocuklar n ise pasaportun refakat hane sayfas nda foto raf olmas laz m. Avrupa Birli- i ülkesi vatandafllar kimlik kartlar - n n yan s ra geçerli pasaportlar n da yanlar nda bulundurmal d rlar. Örne in Bulgaristan ve S rbistan ve Karada kimlik belgesi ile s n rdan geçifl vermemektedir. Kararyoluyla seyahat edecek vatandafllar m z n ayr ca geçecekleri ülkeler için vize almak gerekip gerekmedi ini ö renmeleri ve gerekiyorsa bu ülkelerin temsilciliklerine, baz ülkeler s n r kap lar nda vize verse dahi, en az bir ay önce gidifl-gelifl çift transit vizesi için müracaat etmeleri gerekmektedir. Ayr ca y pranm fl pasaportla yap lan vize baflvurular kabul edilse ve vize al nsa dahi, kiflinin s n rdan geri çevrilmesi mümkündür. Yine baz yolcular n refakat hanesinde kay tl çocuklar na Türkiye de yeni pasaport tanzim ettirdikleri, ancak dönüflte gidecekleri ülke için çocuklar na vize almad klar ve bu nedenle sorunlarla karfl lafld klar s kça yaflanan bir durumdur. Türk Vatandafllar n n tabi oldu- u vize uygulamalar Afla daki vize rejimi bilgileri T.C. D fliflleri Bakanl, Konsolosluklar ve ülkelerin temsilciliklerinin internet sitelerinden derlenmifl ve güncel tutulmalar için gerekli çaba gösterilmekle beraber, bu bilgileri seyahat edece iniz ülkenin temsilcili ine de teyid ettirmenizi rica ediyoruz: Almanya: Almanya, Schengen üyesi ülkelerde yasal olarak ikamet etmekte olan vatandafllar m z n vizesiz geçifl yapmalar na izin vermektedir. Di er ülkelerden gelen vatandafllar - m z bulunduklar ülkedeki Almanya temsilciliklerinden vize almalar gerekmektedir. S n r kap lar nda vize verilmemektedir. Avusturya: Avusturya, Schengen üyesi ülkelerde yasal olarak ikamet etmekte olan vatandafllar m z n vizesiz geçifl yapmalar na izin vermektedir. Di er ülkelerden gelen vatandafllar - m z bulunduklar ülkedeki Avusturya temsilciliklerinden vize almalar gerekmektedir. S n r kap lar nda vize verilmemektedir. Belçika: Belçika dan geçifl yapacak vatandafllar m z, AB üyesi bir ülkede ikamet etmekte olmalar halinde, kendilerine ikamet ettikleri ülke taraf ndan verilen kimlik kartlar yla seyahat edebilmektedirler. Di er vatandafllar m z ise vizeye tabi bulunmaktad rlar. S n rlarda vize verilmemektedir. Pasaportlar nda geçerli bir Schengen vizesi bulunan vatandafllar m z, sözkonusu vizenin süre s n rlar dahilinde Belçika topraklar nda ikamet edebilmekte veya buradan geçifl yapabilmektedirler. Bulgaristan: Bulgaristan a seyahat etmek isteyen Umuma Mahsus ve Hususi pasaport hamili vatandafllar - m z n Bulgaristan n Türkiye ya da di- er ülkelerdeki temsilciliklerinden vize almalar gerekmektedir. Ancak Avrupa Birli i ve sviçre de ikamet et- 20 IGMG PERSPEKTIVE