Editörler Dr.Tarık Söylemiş &Yrd. Doç. Dr.Nihat Kurt GENEL HUKUK

Transkript

1 Editörler Dr.Tarık Söylemiş &Yrd. Doç. Dr.Nihat Kurt GENEL HUKUK Yazarlar Yrd.Doç.Dr.Nagehan Kırkbeşoğlu Yrd.Doç.Dr.Nihat Kurt Yrd.Doç.Dr.Özge Tuçe Gökalp Yrd.Doç.Dr.Ümmügülsüm Kılıç Nilgün Dolmacı Feyzanur Gök Dilek Karaman Pınar Çetin

2 Editörler Dr.Tarık Söylemiş & Yrd. Doç. Dr.Nihat Kurt Genel Hukuk ISBN: Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2016 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Lord Matbaası Lisans Yayıncılık Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr

3 ÖNSÖZ Çalışmada Türk hukuk sistemi içerisinde yer alan hukuk dalları ile ilgili temel bilgilere yer verilmiştir. Kitap öncelikli olarak iktisadi ve idari bilimler fakültesi, yüksekokul ve meslek yüksekokulu öğrencilerinin ders kitabı ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak hazırlanmıştır. Ancak, çalışmada öğrencilerin üniversiteden sonra girebilecekleri KPSS vb. sınavlar bakımından, ihtiyaçları olan bilgileri karşılamaya yönelik içeriğe de yer verilmeye özen gösterilmiştir. Kitap altı bölümden oluşmaktadır. Kitap bir ders kitabı olarak planlandığından dolayı, doktrin tartışmalarına çok fazla yer verilmemiştir. Konular olabildiğince sade ve anlaşılır bir şekilde anlatılmıştır. Yazarlarımız tarafından konuların teorik anlatımları, özellikle öğrencilerin anlayabileceği şekilde günlük hayattan örneklerle desteklenmiş, böylelikle konuların kolaylıkla anlaşılması hedeflenmiştir. Ayrıca, konu anlatımları yazarlarımız tarafından şemalarla desteklenerek, anlatılan konuların görsel olarak özet bir şekilde sunumu yapılmıştır. Kitap, farklı üniversitelerde genel hukuk derslerini uzun yıllardan beri yürüten öğretim elemanlarının özverili ve yorucu çalışmaları sonucunda meydana gelmiştir. Bölüm yazarlarımız, aktif olarak yürütmüş oldukları derslerdeki bilgi birikimi ve tecrübelerini çalışmalarına aktarmışlardır. Çalışmanın eksikleri olabilir, bu konudaki eleştirilerin tarafımıza iletilmesi bir sonraki baskılarda çalışmanın iyileştirilmesi bakımından yararlı olacaktır. Bölüm yazarı meslektaşlarımıza emek ve gayretleri için ayrıca kitabın organizasyonu ve hazırlanmasında büyük emeği geçen Lisans Yayıncılık ilgillerine de teşekkür ederiz. Kitabın tüm okuyuculara yararlı olması temennisiyle, bütün öğrencilerimize başarılar dileriz. İstanbul,2016 Editörler Dr.Tarık Söylemiş&Yrd. Doç.Dr.Nihat Kurt III

4 IV

5 İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1 HUKUK VE TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI 1.1. Toplumsal Yaşam ve Toplumsal Düzen Kuralları 1.2. Toplumsal Düzen Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Örf ve Adet (Gelenek-Görenek) Kuralları Görgü (Adab-ı Muaşeret) Kuralları Hukuk Kuralları 1.3. Hukuk Kurallarının Diğer Toplumsal Düzen Kurallarıyla Mukayesesi 1.4. Hukuk Kavramı ve Hukukun Çeşitli Anlamları Hukuk Kavramı Hukukun Çeşitli Anlamları 1.5. Hukukun Amacı ve Fonksiyonları 1.6. Hukuk Kurallarının Özellikleri 1.7. Hukukta Yaptırım ve Yaptırım Türleri Genel Olarak Yaptırımın Niteliği Yaptırımın Özellikleri Yaptırımın Tarihsel Süreci Yaptırım Türleri 1.8. Hukuk Sistemleri Kara Avrupası Hukuk Sistemi Anglo Sakson Hukuk Sistemi İslam Hukuku Sistemi Sosyalist Hukuk Sistemi V

6 Bölüm 2 HUKUKUN KAYNAKLARI 2.1. Aslî (Bağlayıcı) Kaynaklar Yazılı Kaynaklar Anayasa Kanun Kanuna Denk Metinler Uluslararası Andlaşmalar Kanun Hükmünde Kararnameler TBMM İçtüzüğü Tüzük Yönetmelik İçtihadı Birleştirme Kararları Yazılı Olmayan Kaynaklar (Örf ve Âdet Hukuku) 2.2. Yardımcı (Bağlayıcı Olmayan) Kaynaklar Bilimsel Görüşler (Doktrin) Mahkeme İçtihatları Mukayeseli Hukuk Kuralları Bölüm 3 HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI 3.1. Kanunlaştırma Kanunlaştırma Yöntemleri Somut Olay Yöntemi (Hadiseci Metot) Soyut Kural Koyma Yöntemi Türkiye de Kanunlaştırma Hareketleri 3.2. Hukuk Kurallarının Nitelik Bakımından Uygulanması Emredici Hukuk Kuralları Tamamlayıcı Hukuk Kuralları Tanımlayıcı Hukuk Kuralları Yorumlayıcı Hukuk Kuraları Yetkilendirici Hukuk Kuralları 3.3. Hukuk Kurallarının Yer Bakımından Uygulanması Kanunların Mülkiliği İlkesi (Yersellik İlkesi) Kanunların Şahsiliği (Kişisellik İlkesi) 3.4. Hukuk Kuralarının Zaman Bakımından Uygulanması Yazılı Hukuk Kurallarının Yürürlüğe Girmesi VI

7 Yazılı Hukuk Kurallarının Yürürlükten Kalkması Hukuk Kurallarını Geriye Uygulanma Durumu 3.5. Hukuk Kuralarının Anlam Bakımından Uygulanması Yorum Türleri Yorum Yöntemleri Lafzi Yorum Tarihsel Yorum Amaçsal Yorum 3.6. Hukuk Kurallarının Uygulanmasında Başvurulan İlkeler Kıyas (Örnekseme, Analogia) Evleviyet (Öncelikle Uygulama, Yeğleme) Zıt Anlamdan Hüküm Çıkarma (Aksi ile İspat) 3.7. Hakimin Hukuk Yaratması ve Takdir Yetkisi Bölüm 4 HAKLAR 4.1. Hak Kavramı 4.2. Hakların Konusu ve Hakkın Sahipleri 4.3. Hakkın Türleri Kamu Hakları- Özel Haklar Ayırımı Kamu Hakları Kişi Hakları (Negatif Statü Hakları): Sosyal ve Ekonomik Haklar Siyasal Haklar ve Ödevler Özel Haklar Hakkın Para İle Ölçülebilir Değeri Bulunup Bulunmamasına Göre Özel Haklar Hak Sahibinin Hakkını İleri Sürebileceği Çevre Açısından Özel Haklar Devredilebilir Olup Olmamalarına Göre Özel Haklar Hukuki Etkilerine Göre Özel Haklar 4.4. Hakkın Kazanılması 4.5. Hakkın Kaybedilmesi 4.6. Hakkın Korunması Hakkın Talep Yolu İle Korunması VII

8 Hakkın Dava Yolu İle Korunması Hakkın Cebri İcra Yolu İle Korunması Hakkın, Hak Sahibinin Bizzat Kendi Gücü İle Korunması Bölüm 5 HUKUKUN DALLARI Kısım 1 KAMU HUKUKU DALLARI Özel Hukuk-Kamu Hukuku Ayırımında Kullanılan Ölçütler Anayasa Hukuku Anayasasının Genel Özellikleri Anayasasına Göre Devletin Temel Nitelikleri Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına Göre Devlet Organları Yasama Organı Yürütme Organı Yargı Organı İdarî Hukuku İdarî Teşkilât Merkez Teşkilatı Taşra Teşkilatı Yerel Yönetimler İdari İşlemler Kamu Görevlileri İdarenin Sorumluluğu Ceza Hukuku Suç Suçun Unsurları Suçta Tekerrür Güvenlik Tedbirleri Ceza Yargılaması Hukuku Devletler Genel Hukuku VIII

9 Vergi Hukuku İnsan Hakları Hukuku Kısım 2 ÖZEL HUKUK DALLARI Medeni Hukuk Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler Kişisel Durum Tüzel Kişiler Aile Hukuku Miras Hukuku Mirasçılık Mirasın Kazanılması ve Reddi Eşya Hukuku Eşya ve Zilyetlik Ayni Haklar Borçlar Hukuku Genel Olarak Borcun Kaynakları Ticaret Hukuku Ticari İşletme Hukuku Ticari İşletme Tacir Şirketler Hukuku Adi Şirket Ticaret Şirketleri Kıymetli Evrak Hukuku Deniz Ticareti Hukuku Sigorta Hukuku Devletler Özel Hukuku Kanunlar İhtilafı Vatandaşlık Hukuku Yabancılar Hukuku IX

10 Kısım 3 KARMA HUKUK DALLARI Medeni Yargılama Hukuku Genel Olarak Yargılama Türleri Medeni Yargılama Hukukunda Görev ve Yetki Kavramları Medeni Yargılama Hukukunda Delil İcra ve İflas Hukuku Genel Olarak İcra Hukuku İlamsız Takip İlamlı Takip İflas Hukuku Konkordato İş Hukuku Genel Olarak Bireysel İş Hukuku İş Hukukunun Temel Kavramları Ücret ve Türleri İş Sözleşmesi ( Hizmet Akdi) Çalışma Süreleri Yıllık İzinler Sosyal Sigortalar Hukuku Banka Hukuku Sermaye Piyasası Hukuku Fikri Hukuk Hava Hukuku Çevre Hukuku Toprak Hukuku Bilişim Hukuku Bölüm 6 TÜRK YARGI SİSTEMİ, YARGI KURUMLARI VE DAVA ÇEŞİTLERİ 6.1.Türk Yargı Sistemi ve Yargı Kurumları Yargı Sistemleri X

11 6.1.2.Anayasa Yargısı Anayasa Mahkemesinin Yapısı Anayasa Mahkemesinin Görevleri Anayasaya Uygunluk Denetimi Yüce Divan Denetimi Bireysel Başvuru Yolu Adli Yargı Yargıtay Bölge Adliye Mahkemeleri Birinci Derece Mahkemeler Ceza Yargısı Medeni Yargı (Hukuk Yargılaması) İdari Yargı Danıştay Bölge İdare Mahkemeleri İdare ve Vergi Mahkemeleri Uyuşmazlık Yargısı Sayıştay Yüksek Seçim Kurulu 6.2.Dava Türleri Ceza Davası Hukuk Davaları İdari Davalar XI

12 XII