SULAMA SİSTEMLERİNE KULLANICILARIN ETKİN KATILIMI

Transkript

1 SULAMA SİSTEMLERİNE KULLANICILARIN ETKİN KATILIMI Ferhat Şelli Dr. Başkan Yardımcısı GAP BKİ Başkanlığı Ankara/Türkiye Nesrin Baysan Uzman GAP BKİ Başkanlığı Ankara/Türkiye A. Mekin Tüzün Ekonomik Kalkınma Genel Koordinatörü GAP BKİ Başkanlığı Ankara/Türkiye Gonca Karaca Bilgen Uzman GAP BKİ Başkanlığı Ankara/Türkiye Süleyman Kodal Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Ankara/Türkiye ÖZET Çok sektörlü ve entegre bir bölgesel kalkınma projesi olan GAP, sürdürülebilirlik anlayışı içersinde yürütülmektedir. Projenin tamamlanması ile 1.7 milyon hektar alanın sulamaya açılması planlanmaktadır. Bu çok geniş potansiyel sulama alanlarının daha sulama öncesinde hem tarımsal verimliliği arttıran, su tasarrufunu teşvik eden ve çiftçi katılımı sağlayan ve hem de bölge koşullarına uygun ve devletin mali kaynaklarını optimum düzeyde kullanan bir işletme, bakım ve yönetim sistem modellerinin araştırılması ve uygulanması zorunlu kılmıştır. GAP Sulama Sistemleri İşletme, Bakım ve Yönetimi (GAP-İBY) projesinin uygulamaya konulmasının ana nedeni bu zorunluluktur. Bu proje, 1997 yılından bu yana GAP-BKİ tarafından uygulanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, sözü edilen projenin felsefe ve faaliyetlerini özellikle hedef grupların katılımı açısından değerlendirmektir GİRİŞ Tarımsal sulamadan beklenen optimum ürün artışının sağlanabilmesi, su kaynaklarının geliştirilmesi kadar sulama şebekelerinin işletme ve organizasyonu ile yakından ilgilidir. En ileri tekniğe göre tesis edilmiş sulama şebekelerinde, uygun işletme yöntemleri ve iyi bir yönetim organizasyonu kurulamadığı takdirde tarım arazilerinde çeşitli sorunlar çıkacağı gibi çiftçilerin sudan gereği kadar yararlanamamaları sonucunda ürün artışı sağlanamayacaktır

2 GAP'ın sürdürülebilir kalkınma yaklaşım ve stratejilerine uygun olarak Bölgede temel sosyal hizmetlere ilişkin proje uygulamaları ile kalkınmanın insani boyutunu vurgulayan özel programlar ve projeler başlatılmıştır. Sulama alanlarının tasarımı, yapımı, yönetimi, işletimi ve bakımı bu sosyal hizmetlerin önemli bir bileşenini teşkil etmektedir. GAP Bölgesi'nin sürdürülebilir kalkınması için sulu tarım esastır. GAP Master Planı ve bunu izleyen çalışmalar sulama sistemlerinin sürdürülebilir olması gerekliliği prensibini vurgulamaktadır. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin esas itici gücü su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesidir. Proje bu kaynakların sürdürülebilirlik prensibine bağlı olarak en yüksek ve etkin kullanımı ile ekonomik, mekansal ve sosyal kalkınmayı hedeflemektedir. AMAÇ VE KAPSAM Suyun yönetimi; su ölçümü, sulama zamanlaması, su dağıtımı, su ve toprak kaynaklarının korunması, sudan kaynaklanan hastalıkların önlenmesine yönelik tedbirler gibi ilk anda sayılabilecek bazı önemli konuları içermektedir. Tüm bu konuların eşit derecede ele alınması ve sudan faydalananlar tarafından iyi yönetilmesi gerekmektedir. İyi yönetilemeyen su beklenen faydaların aksine ileride geri dönülmesi son derece zor olan sonuçları beraberinde getirebilmektedir. Bu durumda su istenmeyen bir girdi durumuna bile gelebilmektedir. Büyük yatırımlarla gerçekleştirilecek olan sulama projelerinden beklenen yararın sağlanabilmesi ve birçok sulama alanlarında karşılaşılan sorunların tekrarlamaması için, sulama sistemlerinin işletme-bakım ve yönetiminde kullanılacak, yöre koşullarına en uygun işletme, bakım ve yönetim modelinin belirlenmesi ve uygulanması gerekmektedir. Sulama yönetimine doğrudan çiftçi katılımını sağlayan bu uygulama tesislerin sulayıcılar tarafından sahiplenilmesini sağlamasının yanı sıra bu süreç içerisinde sulama tesislerinin işletme-bakım ve yönetimi konusunda sulayıcıların bilgi, deneyim ve özgüven kazanmalarına sağladığı büyük katkı nedeniyle de sulama birliklerinin kurulmasında ve devir işlemlerinin ülke genelinde benimsenmesi ve yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır. Bu nedenle öncelikle genel anlamda çiftçilerin ortak çıkarları doğrultusunda nasıl hareket etmeleri gerektiğini, özel olarak da en önemli üretim girdisi olan suyun ortaklaşa nasıl kullanılacağını ve yönetileceğini göstermek amacıyla GAP İdaresi 1992 yılında GAP Sulama Sistemlerinin İşletme-Bakım ve Yönetimi (GAP İBY) Projesi'ni başlatmıştır. Bu proje esas olarak bir model arayışıdır. GAP ın şartlarında en uygun işletme ve yönetim modeli ne olmalıdır?sorusuna cevap vermeye çalışmıştır. Amaç, yaklaşık 2 milyon hektar gibi oldukça büyük bir alanda sulama yatırımı gerçekleştirilecek olan yörede, kalıcı ve bulundukları yöre şartlarına uygun işletmenin yapılması ve bu yatırımların ülke ekonomisine en kısa sürede katkı sağlayacak hale getirilmesidir. GAP İBY modelinin başlıca hedefi önerilen yönetim modelinin uygulanabileceği kurumsal ve organizasyonel çerçeveyi oluşturmaktır. Yönetim modeli temel çalışma hedeflerini tatmin edecek düzeyde olmalıdır. Model tabandan yukarı katılımcı yaklaşım temelleri üzerine oturtulmuştur. Toprak ve su kaynaklarının korunmasını sağlayan sürdürülebilir üretim tekniklerini öngören su dağıtımı ve su kullanım etkinliği adına bir çerçeve sunmaktadır. Yönetim organizasyonunun finans ve karar verme düzeylerinde bağımsızlık sağlamanın yanı sıra sulayıcıların sorumluluklarını maksimize etmektedir

3 Bu noktalardan hareketle ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının katkıları ile proje hayata geçirilmiştir. GAP-İBY Projesinin hedefi, tabandan-tavana su kullanıcılarının katılımları ile sulama tesislerinin işletme ve bakımını yapabilecek bir kurumsal yapının oluşturulması, su yönetimini yapacak olan kurumun devamlılığının sağlanması, idari ve mali yönden güçlü hale getirilmesi, sürdürülebilir bir kalkınma için tarım tekniğinin geliştirilmesi, sulama teknolojilerinin çiftçiye benimsetilmesi ve birim alandan daha fazla gelir temin amacıyla uygulamaya konulmuştur. GAP İBY, su yönetimi ve sulama tesislerinin işletme ve bakımını tabandan tavana örgütleyen Türkiye de uygulanan en önemli projelerdendir. GAP İBY Projesi üç aşamadan oluşmaktadır. 1. Tanımlama Aşaması ( Nisan Haziran 1994) 2. Uygulama Aşaması ( Ekim Ocak 2000) 3. İzleme ve Değerlendirme Aşaması (Ekim Ocak 2000) Projenin tanımlama safhası olan yıllarını kapsayan bu ilk dönemde ilgili kurumların katılımıyla gerçekleştirilen çalışma toplantıları sonucunda; - Bölgeye uygun bir işletme-bakım ve yönetim modeli seçilmiş, - Sulama sistemlerinin işletme-bakım ve yönetimi, hidrolik modelleme, drenaj ihtiyacının tespiti, su ücreti, çiftlik bütçesi, sulama yönetimine çiftçi katılımı gibi konuları kapsayan 23 adet Teknik Tartışma Raporu ve 3 adet El Kitabı hazırlamıştır. Projenin temel iki kavramı : 1. Tarımsal Sürdürülebilirlik çerçevesi içinde; su ve toprak kaynaklarımızın korunması ve randımanlı kullanılması anlamında, üretim yapılan tarımsal sistemin, - Bugün sahip olduğu üretim değerini koruyarak gelecekte de artacak talebi karşılayacak nitelikte geliştirilen, - Bunu yaparken çevreye zarar vermeyen, - Katılımcılığı ön plana çıkaran, - Ekonomik, teknik ve idari tedbirleri alabilme ve uygulayabilme becerisidir. 2. Sulama Yönetimi çerçevesinde; bitki yetiştirme amaçlı suyun, - Temini, regüle edilmesi, tahsisi, iletimi, dağıtımı, uygulanması ve drene edilmesi işlemlerini zaman içerisinde değişim gösterecek, - Su varlığı, bitki deseni, iklim koşulları gibi faktörlere uyum sağlayacak yöntemlerin geliştirilmesi ve uygulanması eylemidir. Sulama suyunu kullanan çiftçilerin organize olarak ana dağıtım noktalarından aldıkları suyu kendi üyeleri arasında eşitlik ilkelerine göre teknik ve ekonomik gerekleri dikkate alarak dağıtmaları, tesislerin bakım ve onarımlarını yaparak devamlılığını sağlamaları GAP İBY Projesinin temel hedefi olmuştur

4 Proje Amaçları Devlet tarafından inşa edilen sulama tesislerinin, suyu kullananlar tarafından işletilmesi, bakım ve onarımının yapılması ve sulu tarımdan beklenen faydanın sağlanabilmesi için GAP İBY Projesi uygulanmaya konmuştur. Proje amaçları şu şekilde özetlenebilir: - Sulama tesislerinin işletme-bakımını yapacak kurumsal yapının oluşturulması için model belirlenmesi. Belirlenen modelin pilot alanlarda test edildikten sonra, yeni açılacak GAP sulama projelerinde uygulanması. - Su tasarrufuna yönelik sulama teknolojisinin geliştirilmesi ve çiftçi tarlalarında uygulanması için uygulama alanlarının kurulması ve uygulanması sırasında yapılan faaliyetlerin izlemesi, değerlendirilmesi, aksayan konuların belirlenerek gereken önlemlerin alınması. - Sulama ve sulu tarım konularında çiftçi eğitimi. - Sürdürülebilir tarım için su ve toprağın korunması, çevreye olan zararlı etkilerin azaltılması için gereken önlemlerin belirlenmesi. - Sulu tarımda geliri yükseltecek, su tasarrufunu sağlayacak, toprağı boş bırakmayacak bitki münavebesinin uygulamaya konulması. - İşletme, bakım ve sulama tesislerini işletecek kurumun kurulması sırasında izlenecek yolu gösterecek rehber, el kitapları ve teknik talimatların hazırlanması. - Sulama tesislerini işletecek kurum için gerekli olan yasa, yönetmelik ve devir sözleşmelerinin hazırlanması. - Uygulama sonuçlarının GAP Bölgesinde yaygınlaştırılması için gerekli önerilerin ortaya konması. GAP-İBY Modeli GAP-İBY Projesinin ilk aşaması olan Tanımlama aşaması 1 Mart 1993 ile 30 Haziran 1994 tarihleri arasında sürdürülmüş ve bu süre sonunda bir İşletme-Bakım ve Yönetim Modeli ortaya konmuştur. İBY Modelini dört bileşenle tarif etmek mümkündür. 1. Yapılanma: Her bir tüzel kişiliğin kurumsal düzenlemelerini veya görev ve sorumluluklarını belirlemek, bunlar arasındaki hiyerarşik düzen, yetki ve sorumluluk, yönetim düzenlemeleri veya örgütsel yapılarını oluşturmak. 2. Her bir tüzel kişiliğin görev yapmak için ihtiyaç duyacağı yöntemlerini ortaya koyan sistemleri geliştirmek. Şöyle ki; altyapının planlama, tasarım, işletme ve onarım prensipleri; tarla içi uygulamalarının iyi yapılmasını teşvik eden prensipler; izlemedeğerlendirme ve destek yöntemleri. 3. Beceri ve kaynak geliştirilmesi; sorumlulukları yerine getirecek sistemleri uygulamak için ihtiyaç duyulacak kaynaklar, eğitim programları ve insan kaynaklarının geliştirilmesi

5 4. Kurumsal ve yönetim düzenlemeleri ile sistem prensiplerinin uygulanmasını sağlayacak yasalar, tüzük ve yönetmeliklerin geliştirilmesi. Seçilen model GAP Bölgesindeki sulu tarımın en etkin şekilde geliştirilmesini destekleyen bir kurumsal ve örgütsel çerçeveye sahip olmalıdır. Bu kapsamda; Proje üç asli hedefi Tablo 1 de ki gibi önermektedir. Tablo 1. Projede Asli Hedefler ve Kriterler Asli Hedef Asli Kriterler Net faydanın maksimum değere çıkarılması - Su kullanma randımanlarının ve gelirin azamiye çıkarılması - Yönetim, işletme ve bakım masraflarının minimum düzeye indirilmesi Sürekliliğin sağlanması - Politik yönden kabul edilebilirlik - Olumsuz çevresel etkilerin en alt düzeye indirilmesi - Mali işlerliğin sağlanması - Sosyal yönden kabul edilebilirlik - Fiziki performansın korunması ve geliştirilmesi - Kurumsal etkinliğin sağlanması Uygulanabilir ve esnek olması - Erken uygulama imkanının sağlanması - Değişkenliğe karşı esnekliğin sağlanması Burada temel amaç sulama tesislerinin işletme ve bakımını yapabilecek, devlet katkısı, masrafı ve müdahalesinin minimum olduğu, suyu kullananların hak ve yararlarının gözetildiği, demokratik usullerle oluşturulan, kendi kendini yönetebilen, mali ve idari özerkliğe sahip bir kurumun oluşturulmasıdır. İBY Modeli Kurumsal Çerçevesi Şekil 1 de görüleceği üzere ulusal düzeyden çiftçiye kadar indirgenmektedir. Burada hedef kitle olan çiftçilerin birinci basamakta oluşturacakları su kullanıcıları topluluğudur (SKT). SKT ler, üyelerinin etkin sulama metotları ve kar getirecek tarımsal üretimle ilgili arzu ve isteklerini yansıtabilmelerine olanak sağlayacak şekilde örgütlenmelidir. Çiftçiler her şeyden önce bir tüzük üzerinde anlaşmaya varmalı ve bir dizi çalışma yöntemleri ve düzenlemeler ortaya koymalıdır. Her SKT kendi tüzüğünü oluşturmak suretiyle toplumun farklı ihtiyaçlarını ortaya koyma şansına sahip olmalıdır

6 Şekil 1. İBY Modeli Kurumsal Çerçevesi Her SKT nin sahip olması gereken minimum şartlar ise; - Yasal statüsü mülkiyet edinebilmeye, banka hesabı açmaya ve gerektiğinde yasal sisteme başvurmasına olanak sağlamalı, tüzel kişiliğe sahip olmalıdır. - Düzenli olarak tüm üyeler tarafından seçilen ve kendilerine karşı sorumlu olan temsilcilerin oluşturduğu bir kurul tarafından yönetilmelidir. - SKT ler tesislerin devamlılığını sağlamak için idari ve mali özerkliğe sahip olmalıdır. - Üyelerin eşitlik ilkesine göre sulama suyunu almaları ve kullanmaları SKT tarafından temin edilmelidir. - Verilen hizmetin karşılığında SKT ler sulama suyu ücretini tahsil etmelidir. - SKT lerin mali hesaplarının yanında teknik hizmetleri de düzenli olarak her yıl denetlenmelidir. - SKT ler mali sürdürülebilirliği sağlayabilmek için minimum işletme büyüklüklerine sahip olmalıdır. Bu büyüklük projede ha olarak hesaplanmıştır. Aynı yedek kanal üzerindeki bir grup SKT yi temsil edecek ikinci düzeydeki çiftçi örgütü olan Yedek Kanal Yönetim Kurulu (YKYK) Sulama Makamı (SM) ile SKT ler arasındaki koordinasyon ve iletişimi kolaylaştıracağı gibi ortak tesislerin işletme-bakım ve yönetim masraflarının karşılanmasına ve suyun bölüşülmesine de yardımcı olacaktır

7 GAP Bölgesi özelinde sulama ile ilgili kurum ve kuruluşların koordinasyonunu sağlamak, bölge politikalarını belirlemek ve böylelikle gelecekteki proje çalışmalarında başta çiftçi arzularını dikkate alarak daha sağlıklı çalışmalar yapabilmek için GAP Sulamaları Koordinasyon Kurulu (GAPSKK) adı altında bir kuruluşun oluşturulması önerilmektedir Proje tanımlama aşaması Haziran 1994 te tamamlanmıştır. Projenin yeni safhasında GAP İdaresi ile DSİ Genel Müdürlüğü arasında işbirliği protokolü imzalanmış ve Ekim 1997 de tekrar başlayan GAP İBY Projesi mevcut durum dikkate alınarak revize edilmiştir. DSİ nin önerileri doğrultusunda iki pilot alan seçilerek, faaliyetleri şu şekilde belirlemiştir. - Daha önce kurulmuş olan mevcut bir sulama birliğinde planlı ve etkin su dağıtımına yönelik eğitim ve yayım hizmetlerinin yürütülmesi ile uygulama alanlarının kurulması, sulu tarım ve sulama konusunda çiftçi eğitimi, mevcut sulama birliği yönetiminin güçlendirilmesi. - Henüz sulamaya açılmamış bir sahada sulama tesislerini işletecek, bakım ve onarımını yapacak bir örgütün kurulması, planlı su dağıtımı, etkin su dağıtımına yönelik eğitim ve yayım hizmetlerinin yürütülmesi, sulu tarım ve sulama konusunda çiftçi eğitimi ile uygulama alanlarının kurulması, uygulamaların izlenip değerlendirilerek GAP Bölgesi ndeki diğer alanlarda uygulanabilecek çalışmaların önerilmesi. Buna bağlı olarak Fırat Sulama Birliği I. Pilot Alan ve Kayacık Sulama Projesi de II. Pilot Alan olarak seçilmiştir. Kuru tarım ile geleneksel çiftçilik metotları bünyelerinde sulamadan en uygun şekilde faydalanamadıkları için, GAP yerel çiftçileri eğiten ve kendilerinin mevcut su kaynaklarını kullanma planlama sorumluluğu ile su kullanıcısı grupları halinde örgütlenmelerini öngören bu Projeyi koordine etmiştir. Proje yerel su kullanıcısı grupları dahilindeki çiftçileri eğitmeyi ve yol göstermeyi amaçlamaktadır. Bu su kullanıcısı gruplar, birlikte sulama faaliyetlerini yürütmekte, sulama ücretlerini toplamakta ve diğer ilgili katılımcı faaliyetlere dahil olmaktadırlar Projesi kapsamında beş safhalı bir Katılımcı Proje Geliştirme Programı düzenlenmiş ve bu program Kayacık Pilot Alanında kısmen arazi testinden geçirilmiştir. Bu programın aşamaları: I Safha : Hazırlık ve Veri Toplama 1. Adım: Ön İnceleme ve İlk Ziyaretler 2. Adım: Toplum Bilgilendirme Kampanyası 3. Adım: Temel Arazi Etüdü II. Safha : Planlama ve Tasarım Süreci 4. Adım: Tarımsal Üretim Durumlarının Değerlendirilmesi 5. Adım: Tasarım Komitelerinin Oluşturulması ve Eğitilmesi 6. Adım: Katılımcı Tasarım Süreci 7. Adım: Sistem Tertip Anlaşması

8 8. Adım: Detaylı Sistem Dizaynı III. Safha : Grup Oluşturma 9. Adım: Sulama Grubu Üyelerinin Tanımlanması ve Mobilizasyonu 10. Adım: Sulama Gruplarının Oluşturulması 11. Adım: Sulama Yönetim Organizasyonlarının Tanıtılması ve Hazırlanması 12. Adım: Sulama Yönetim Organizasyonunun Oluşturulması 13. Adım: Proje Anlaşmasının Hazırlanması ve İmzalanması IV. Safha : İnşaat ve Grup Güçlendirme 14. Adım: Sulama Yönetim Organizasyonunun Kurumsal Yönden Güçlendirilmesi 15. Adım: Sulama Yönetim Organizasyonu ve Sulama Gruplarının İşletme Kapasitesinin Güçlendirilmesi 16. Adım: İnşaat Komitesinin Oluşturulması ve Eğitimi 17. Adım: Sistemin İnşası 18. Adım: Hizmet Anlaşmalarının Yapılması 19. Adım. Son İnceleme ve İşletme ve Bakım Sorumluluğunun Devri V. Safha: İzleme 20. Adım: Destek Programının İzlenmesi GAP İBY Projesi 31 Ocak 2000 tarihinde resmi olarak tamamlanmış. Proje sonuç raporunda sulama yönetim organizasyonlarına uygun desteğin temini için yoğun çaba sarfedilmemesi halinde önlenmeyecek olumsuz ekonomik ve çevresel etkiler ortaya çıkacağı ve söz konusu destek olmadığı takdirde devlet yatırımlarının yeterli bir şekilde korunamayacağı, su ücretlerinin sulama sistemlerinin devamlılığını sağlamayacak kadar düşük olduğu vurgulanmış ve sulama yönetimi ile ilgili mevcut uygulamada değişiklik yapılması ile ilgili başlıca üç ihtiyaç belirtilmiştir. Proje tasarım ve inşaatına arazi sahiplerinin dahil edilmesi, Sulama yönetim teşkilatlarının geliştirilmesi ve eğitimi için esaslı destek sağlanması, Hacimsel su ücreti ve hacimsel suya ödeme usulünün getirilmesi. Proje kapsamında bazı uygulamalar ilk ve bazı uygulamalar ise daha geniş kapsamlı bir şekilde yapılmıştır. Hedefi alışkanlıkları değiştirmek olan GAP İBY Projesinde kısa zamanda sonuca ulaşmak özellikle de eğitim seviyesinin çok düşük olduğu feodal yapının ağır bastığı bu bölgede gerçekçi bir yaklaşım olarak görülmemektedir. Bu nedenle bu projenin sonuçlarının uzun bir süreçte yaygınlaşacağı ve elde edilecek deneyimlere bağlı kalarak zaman içinde yeni düzenlemeler yapılarak en uygun yöntemlerin belirleneceği de göz önüne alınmalıdır

9 Proje Sonrasında Başlatılan Çalışmalar GAP İBY Projesinin tamamlanmasından sonra, bölgenin projenin devamına olan ihtiyacı göz önüne alınarak, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı ile DSİ Genel Müdürlüğü arasında görüşmeler yapılarak Haziran 2000 tarihinde bir protokol imzalanmış ve yeni projeye başlanmıştır. Bu protokol uyarınca, iki yıl boyunca yürütülecek projenin finansmanı GAP BKİ tarafından sağlanacaktır yılları arasında yürütülen GAP-İBY Projesinin devamı niteliğinde olan ve Haziran 2000 tarihinde başlayan yeni proje de, Harran Ovasında pilot alan olarak seçilen Fırat, Tahılalan ve Reha Sulama Birliklerinde sulama sistemlerinin işletme, bakım, etkin su kullanımı, uygulama alanları, eğitim, izleme ve değerlendirme, yönetim yapısının iyileştirilmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Diğer pilot alan olan Kayacık Sulamasında ise daha önce başlanan sulama birliği oluşturma (örgütleme) ve eğitim çalışmalarına, alanın sulamaya açılacağı tarihe bağlı olarak devam edilmektedir. DSİ ile yapılan protokol 2001 yılında sona ermiştir. Proje bu tarihten itibaren GAP BKİ tarafından yürütülmekte ve çalışmaları proje ekibi devam etmektedir. Proje ekibini yönlendirmek amacıyla proje müdürü göreve başlatılmıştır. GAP-İBY çalışmasında yeni pilot alan olarak Dicle Kralkızı sulama projesi PII Pompaj sahası seçilmiştir. Proje alanı 2002 yılında sulamaya açılmıştır. Dicle Kralkızı Sulama alanında Katılımcı Proje Geliştirme Programı uygulanarak yapılan tüm çalışmalara çiftçi katılımı sağlanmıştır. Proje çalışmalarında benimsenen katılımcılık ilkesi ile çiftçilerin yapılan tüm çalışmalardan haberdar olması sağlanmış ve önceden belirlenen pilot alanların dışında çiftçi talepleri ile birlikte çalışma isteklerini belirtmişlerdir. Çalışmalar Şanlıurfa-Harran Ovası, Yaylak Pompaj Sulaması, Diyarbakır, Dicle Kralkızı Sulaması ve Gaziantep, Kayacık Sulama alanlarında çalışmalar yürütülmektedir. BULGULAR 1. Sulama projelerinde inşaat çalışmaları başlatılmadan proje alanında yaşayanların fikir ve katkılarının alınması önemi bir kez daha oraya çıkmıştır. 2. Sulama yönetim organizasyonlarının bulundukları yörenin sosyal ve ekonomik koşullarına bağlı olarak oluştuğu gözlemlenmiş olup, ülke genelinde şablon yönetim modelleri yerine ana çatısı belli ancak detayların yöresel şartlarla şekillendiği modellerin kullanılmasının yerinde olacağı. 3. Kurulan organizasyonların sadece su dağıtımı değil aynı zamanda çiftçilerin ihtiyaç duyduğu tarımsal bilgi, eğitim ve yayım faaliyetlerini de yerine getirmesi gerektiği. 4. Sulu üretime geçişle birlikte üretici gelirinde en az iki katlık artış sağlanmaktadır. Halbuki pazarla entegre olmuş bir ürün deseni gerçekleştirilebilirse bu değer 5 ile 10 kat arası artmaktadır. Dolayısı ile işleme organizasyonu sorumluluk sahasında ürün deseni belirlenmesinde ve gerektiğinde üreticileri adına sözleşmeli üretim için gerekli girişimlerde bulunabilmelidir

10 KAYNAKLAR - Anonim, GAP Sulama Sistemlerinin İşletme-Bakım ve Yönetimi Projesi Müşavirlik Hizmetleri Sözleşmesi, Halcrow-Dolsar RWC Ortak Girişimi, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara. - Anonim, GAP Sulama Sistemlerinin İşletme-Bakım ve Yönetimi Projesi Tanımlama Raporu Cilt 1, Halcrow-Dolsar RWC Ortak Girişimi, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara. - Anonim, GAP Sulama Sistemlerinin İşletme-Bakım ve Yönetimi Projesi Revize Sözleşmesi, Halcrow-Dolsar RWC Ortak Girişimi, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara. - Anonim, 1998a. DSİ XV. Bölge Müdürlüğü Sulama Birliklerinin Yapısal Özellikleri. Şanlıurfa. - Anonim, 1998b. GAP Sulama Sistemlerinin İşletme-Bakım ve Yönetimi Projesi Fırat Sulama Birliği Alanı Tarımsal Özellikleri Raporu, Halcrow-Dolsar RWC Ortak Girişimi, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara. - Anonim, yılı DSİ ce İşletilen ve Devredilen Sulama Tesisleri Değerlendirme Raporu. DSİ, Ankara. - Aküzüm,T., S. Kodal, Ş. Hamidi, M. Tüzün, H.Demir ve F.Yıldız, GAP Sulamalarında Önerilen İşletme-Bakım Yönetim Modeli ve Uygulamaları. I.Ulusal Sulama Kongresi, 8-11 Kasım Kültürteknik Derneği, Antalya, s Ünver, İ.H.O., Tüzün, M., 2001,Dünya da, Türkiye de ve GAP ta Su; Sorunları ve Çözüm Önerileri. 1. Ulusal Sulama Kongresi Bildiriler Kitabı, s, Kasım 2001, Ankara

11 EFFECTIVE PARTICIPATION OF USERS TO IRRIGATION SYSTEMS Ferhat Şelli Nesrin Baysan A. Mekin Tüzün Gonca Karaca Bilgen Süleyman Kodal SUMMARY The GAP is a multi-sectoral and integrated regional development project which has been carrying out in the context of sustainability. At end of the project it is planned that 1,7 million hectares area will be irrigated. It is obvious that this huge amount of the potential irrigated area needs to search and implement new models of management, operation and maintenance system both which improves agricultural productivity, encourages water saving and provides farmers participation and which is suitable for the Regions conditions and uses the financial sources of the State at the optimum level in advance. The main reason of the implementation of the project of Management, Operation and Maintenance of GAP Irrigation Systems is this need. The project has been carrying out by GAP-RDA since The purpose of this study is to or evaluate the philosophy and the activities of the mentioned project especially in terms of the target groups participation