Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz Etkililik-Yeterlik Düzeyleri

Transkript

1 Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz Etkililik-Yeterlik Düzeyleri Ezgi KARADAĞ*, Yeşim AKSOY DERYA**, Meral UCUZAL*** ÖZET Amaç: Çalışma, bir sağlık yüksekokulu öğrencilerinin öz etkililik-yeterlik düzeyini belirlemek amacıyla, tanımlayıcı ve karşılaştırmalı nitelikte gerçekleştirildi. Yöntem: Çalışmanın evrenini, sağlık yüksekokulu hemşirelik ve ebelik bölümü öğrencilerinin tamamı (N=500), örneklemini ise çalışmaya katılmayı kabul eden 382 öğrenci oluşturdu. Araştırma, Mart 2009 tarihleri arasında uygulandı. Veri toplama aracı olarak tanıtıcı özelliklerin yer aldığı anket formu ve Öz Etkililik-Yeterlik Ölçeği (ÖEYÖ) kullanıldı. Veriler, frekans, ortalama, standart sapma, t testi, ANOVA ve Tukey testi kullanılarak analiz edildi. Bulgular: Öğrencilerin %67 sinin hemşirelik, %33 ünün ebelik bölümünde, %77.7 sinin kız ve %22.3 ünün erkek olduğu belirlendi. Öğrencilerin, ÖEYÖ toplam puan ortalamasının 88.95±11.43, davranışa başlama 31.65±5.31, davranışı sürdürme 27.47±4.51, davranışı tamamlama 20.23±3.51 ve engellerle mücadele puan ortalamasının 9.60±2.46 olduğu saptandı. I. sınıf öğrencilerin toplam ve tüm alt grup puan ortalamalarının diğer sınıflardan yüksek olduğu, ancak sadece davranışa başlama (p=0.042) ve ÖEYÖ toplam puan ortalaması (p=0.023) arasındaki farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlendi. Hemşirelik bölümü öğrencilerinin ÖEYÖ toplam puan ortalamasının 89.07±11.88, ebelik bölümü öğrencilerinin 88.68±10.49 olduğu ancak aradaki farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı saptandı (p=0.753). Sonuç: Yüksekokuldaki tüm öğrencilerin öz-etkililik-yeterlik düzeyinin yüksek olmasına karşın, I. sınıf öğrencilerin toplam ve alt grup ÖEYÖ puan ortalamalarının daha yüksek olduğu bulundu. Anahtar sözcükler: Ebe, Hemşire, Öğrenci, Öz etkililik-yeterlik, Sağlık Yüksekokulu ABSTRACT The Self-Efficacy-Sufficiency Levels of a Health College Student Objective: The study was carried out to determine the self-efficacy-sufficiency levels of health college students in a descriptive and comparative type. Method: The population of the study was composed of all the students (N= 500) in the nursing and midwifery departments of Health College. 382 students who created the study agreed to participate consisted of the sampling group of the study. The study was performed between 16th and 27th March, As an instrument of accumulating the data, a questionnaire including descriptive features and Self-Efficacy-Sufficiency (SES) scale was used. The data were evaluated using frequency, average, standard deviation, t test, ANOVA and Tuckey s tests. * Dr. Öğretim Görevlisi İnönü Üniversitesi Malatya Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü ** Uzman Öğretim Görevlisi İnönü Üniversitesi Malatya Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü *** Yrd. Doç. Dr. Öğretim Üyesi İnönü Üniversitesi Malatya Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü

2 14 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı: Results: Of all the students enrolled into the study, 67% were from the nursing department, and 33% from the midwifery department, and 77.7% and 33.3% of the students were determined to be girls and boys, respectively. Of the students, average total scores for SES scale were found to be 88.95±11.43, average scores for starting the behaviours were found to be 31.65±5.31, scores for continuing the behaviours to be 27.47±4.51, scores for completing the behaviours to be 20.23±3.51 and scores for struggling against the obstacles to be 9.60±2.46. It was determined that total and whole subgroup scores of 1st year students were higher than those from other classes, but only the difference between the scores for starting the behaviours (p=0.042) and total SES scale score (p=0.023) was statistically significant. Total SES scale scores of the nursing and midwifery students were found to be 89.07±11.88 and 88.68±10.49, respectively, but the difference was determined not to be statistically significant (p=0.753). Conclusion: The findings indicate that while self-efficacy-sufficiency levels of all students in the health college are high, total and subgroup SES scale scores of 1st year students are higher, compared to scores of other students. Key words: Health College, Midwifery, Nurse, Self-Efficacy-Sufficiency, Student GĠRĠġ Öz etkililik-yeterlik (ÖEY) inancı, Albert Bandura nın Sosyal Öğrenme Kuramı nın merkezinde yer alan temel kavramlardan biridir. Öz-etkililik Bireyin belirli bir performans düzeyini başarma kapasitesine ilişkin yargısı, öz-yeterlik ise Bireyin yaşamını etkileyecek olaylarla ilgili önemli ölçüde performansta bulunabilme yeteneğine ilişkin inançları olarak tanımlanmaktadır (Bandura 1982). Aksayan ve Gözüm (1998), bireyin öz etkililik-yeterlik algısının, sağlığı geliştiren davranışların başlatılması ve sürdürülmesinde önemli bir belirleyici olduğunu vurgulamaktadır. Öz etkililikyeterliğin, diğer birçok sağlık davranışı kuramının da önemli bir bileşeni olduğu görülmektedir. Schwarzer tarafından geliştirilen ve bir sağlık davranışı değişim modeli olan Sağlık Eylem Süreci Yaklaşımı nda (The Health Action Process Approach HAPA), bireyin öz etkililik-yeterlik algısının davranışı benimseme, davranışa başlama ve değişimi sürdürmede önemli bir rol oynadığı belirtilmektedir (Akkoyunlu ve Kurbanoğlu 2003; Alabay 2006; Bandura 1982; Ekici 2005; Gözüm ve Aksayan 1999; Üredi ve Üredi 2006). ÖEY inancı, bireylerin nasıl hissettiklerini, düşündüklerini, kendilerini motive ettiklerini ve davrandıklarını belirlemektedir (Bandura 1982). Öz etkililik-yeterlik düzeyi arttıkça motivasyonun arttığı ve öz etkililik-yeterlik düzeyinin kavranmasının, bireylerin sahip oldukları yetenek ve bilgilerle neler yapabileceklerinin belirlenmesine yardımcı olduğu bildirilmektedir (Pössel ve ark. 2005; Zulkosky 2009). Öz etkililiği yüksek olan bireyler, dış tehditlerle daha kolay başa çıkmakta ve daha az sıklıkta depresyon deneyimlemektedir (Chemers, Hu ve Garcia 2001). Düşük öz etkililik algısı çaresizlik, anksiyete, depresyon, öz güvende azalma ve bireysel başarı ve gelişim hakkında kötümser düşüncelerin oluşmasına neden olmaktadır. Yüksek öz etkililik algısı ise, işlemlerin daha kolay kavranmasına, daha karmaşık ve riskli görevlerin seçilmesine ve hedefe ulaşmak için daha fazla çaba harcanmasında etkili olmaktadır (Bray, Nash, Robin ve Froman 2003; Britner 2008; Doni, Şimşek, Gürses ve Özer 2009; Keskin ve Orgun 2006; Risemberg ve Zimmerman 1992; Yiğitbaş ve Yetkin 2003). Britner (2008) ve Bray ve ark. (2003) yaptıkları çalışmada, yüksekokul öğrencilerinin, öz etkililik puan ortalamalarına paralel olarak akademik performanslarının da arttığını bulmuşlardır. Bu anlamda ÖEY si yüksek olan hemşirelik ve ebelik bölümü öğrencilerinin daha başarılı olabileceği kuşku götürmez bir gerçektir.

3 Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz Etkililik 15 Öz yeterlik inancının bireyin doğru ya da yanlış etkinlikler yapma davranışını etkilediği, aynı zamanda bireyin bir sorun ile karşılaştığında sorunu çözmek için ne kadar çaba harcayacağı ve ne kadar ısrarcı olacağının belirtisi olduğu belirtilmektedir (Alabay 2006). Düşük öz-yeterlik inancına sahip bireyler yapacakları çalışmaların gerçekte olduğundan daha da zor olduğuna inanmakta, bu tip bir düşünce ise kaygıyı ve stresi arttırarak, kişinin bir sorunu en iyi şekilde çözebilmesi için gereken bakış açısını daraltmaktadır. Bu nedenle öz-yeterlik inancı, bireylerin başarı düzeyini önemli ölçüde etkilemektedir. Yüksek düzeyde öz-yeterliğe sahip bireyler, zorluk düzeyi yüksek olan çalışmalarla karşı karşıya kaldıklarında, daha rahat ve verimli olmaktadırlar (Pepi, Faria ve Alesi 2006; Üredi ve Üredi 2006 ). Hemşirelik ve ebelik lisans eğitiminin hedefi; öğrenciye bilişsel, duyuşsal ve psikomotor boyutta temel mesleki bilgi, beceri ve tutumlar kazandırmaktır. Öğrencilerin ÖEY düzeyinin belirlenmesi, öğretim sürecinde başarıyı artırmak için alınması gereken önlemlere ilişkin önemli bilgiler sağlayacak ve öğrenmeyi kolaylaştıracak stratejilerin geliştirilmesine yol gösterecektir. Bu bağlamda çalışma, bir sağlık yüksekokulu öğrencilerinin öz etkililik-yeterlik düzeyini belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve karşılaştırmalı nitelikte gerçekleştirilmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Tanımlayıcı ve karşılaştırmalı nitelikte gerçekleştirilen bu çalışma, Mart 2009 tarihleri arasında bir sağlık yüksekokulunda yapıldı. Çalışmanın evrenini, sağlık yüksekokulu hemşirelik ve ebelik bölümü öğrencilerinin tamamı (N=500) oluşturdu. Çalışmada örneklem seçimi yapılmadan öğrencilerin tamamının çalışma kapsamına alınması düşünüldü. Ancak, çalışmaya katılmayı kabul etmeyen öğrencilerin olması ve veri toplama tarihlerinde öğrencilerin devamsızlık yapmaları nedeniyle 382 (%76.4) öğrenci araştırmanın örneklemini oluşturdu. Araştırmanın yapılabilmesi için Sağlık Yüksekokulu Müdürlüğü nden yazılı izin ve Öz Etkililik-Yeterlik Ölçeği nin Türkiye deki geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapan yazarlardan kullanım izni alındı (Gözüm ve Aksayan 1999). Öğrencilere araştırma ile ilgili gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra, gönüllü olanlar çalışma kapsamına alındı. Araştırmada veri toplama aracı olarak, tanıtıcı özelliklerin yer aldığı anket formu ve Öz Etkililik- Yeterlik Ölçeği (ÖEYÖ) kullanıldı. Anket formunda, öğrencilerin bölümünü, yaşını, cinsiyetini, sınıfını, bölüme isteyerek gelme, bölümlerinde bulunmaktan memnun olma, mezun olduktan sonra başarı ile çalışacaklarına inanıp inanmama durumlarını belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır yılında Sherer ve Madduks tarafından geliştirilen ÖEYÖ, 1999 yılında Gözüm ve Aksayan tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. ÖEYÖ 5 li Likert tipi bir öz-değerlendirme ölçeğidir. 23 maddelik ölçekte, her bir madde için; 1. Beni hiç tanımlamıyor, 2. Beni biraz tanımlıyor, 3. Kararsızım, 4. Beni iyi tanımlıyor, 5. Beni çok iyi tanımlıyor seçeneklerinden birinin işaretlenmesi istenmektedir. 1, 3, 8, 9, 13, 15, 19, 21, 23. maddeler için verilen puan esas alınmaktadır. Ancak 2, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 20, 22. maddeler ters yönde puan almaktadır. Böylece ölçekten en az 23, en fazla 115 puan alınabilmektedir (Çizelge 1). Ölçekten alınan toplam puanın yüksek olması, bireyin ÖEY algısının iyi düzeyde olduğunu göstermektedir. Ölçeğin dört alt grubu vardır. Bunlar: 1. Davranışa Başlama (DB): 2, 11, 12, 14, 17, 18, 20, 22. maddeyi, 2. Davranışı Sürdürme (DS): 4, 5, 6, 7, 10, 16, 19. maddeyi, 3. Davranışı Tamamlama (DT): 3, 8, 9, 15, 23. maddeyi 4. Engellerle Mücadele (EM): 1, 13, 21. maddeyi içermektedir.

4 16 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı: Çizelge 1. Öz Etkililik-Yeterlik Ölçeğinin Toplam ve Alt Grup Madde Sayısı ve Puan Aralıkları Alt Gruplar Madde Sayısı Puan Aralığı DavranıĢa baģlama (DB) DavranıĢı sürdürme (DS) DavranıĢı tamamlama (DT) Engellerle mücadele (EM) TOPLAM (ÖEYÖ) Ölçeğin Türkçe formunun cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı.81 olarak bulunmuştur (Gözüm ve Aksayan 1999). Bu çalışmada cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı.76 olarak belirlendi. Veriler, SPSS 11.5 paket programında, tanımlayıcı istatistiksel yöntemler (frekans, ortalama, standart sapma), t testi, ANOVA ve Tukey testi kullanılarak analiz edildi. BULGULAR VE TARTIġMA Çalışma kapsamına alınan öğrencilerden %67 sinin hemşirelik, %33 ünün ebelik bölümünde, %77.7 sinin kız, %22.3 ünün erkek ve yaş ortalamalarının 21.11±1.61 (minimum 17, maksimum 28) olduğu belirlendi. Öğrencilerin %29.3 ünün I.sınıf, %30.1 inin II.sınıf, %18.6 sının III.sınıf ve %22 sinin IV. sınıfta öğrenim gördüğü saptandı. Öğrencilerin %52 sinin okudukları bölümü isteyerek seçmediği, %29.3 ünün bu bölümde mutlu olmadığı ve %11.3 ünün mezun olduktan sonra çalışma hayatında başarılı olacağına inanmadıkları saptandı. Tablo 1. Öğrencilerin ÖEYÖ Toplam ve Alt Grup Puan Ortalamaları (N=382) ÖEYÖ ve Alt Gruplar Puan Aralığı Min. Maks. *X±SS DavranıĢa baģlama ±5.31 DavranıĢı sürdürme ±4.51 DavranıĢı tamamlama ±3.51 Engellerle mücadele ± 2.46 Toplam (ÖEYÖ) ±11.43 * Ortalama-standart sapma Hemşire ve ebelerden, farklı teknik ve stratejilerle sağlıklı ve hasta bireylerin öz etkililik algılarını yükselterek, sağlıksız davranışları terk etmelerini ve sağlıklı davranışları başlatarak sürdürmelerini sağlamaları beklenmektedir (Aksayan ve Gözüm 1998). Geleceğin sağlık profesyonelleri olarak öğrenci hemşire ve ebelerin, bu hedefe ulaşabilmeleri için her şeyden önce kendilerinin yüksek öz etkililik-yeterlik algısına sahip olmaları gerekmektedir. Tablo 1 incelendiğinde öğrencilerin, ÖEYÖ toplam puan ortalamasının 88.95±11.43 olduğu, alt gruplara bakıldığında, DB 31.65±5.31, DS 27.47±4.51, DT 20.23±3.51 ve EM puan ortalamasının 9.60±2.46 olduğu görülmektedir. Sonuçlar,

5 Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz Etkililik 17 Yiğitbaş ve Yetkin (2003) ile Zengin in (2007) sağlık yüksekokulu öğrencilerinin öz etkililik-yeterlik düzeylerini inceledikleri çalışma bulguları ile benzerlik göstermektedir. Tablo 2. Öğrencilerin Sınıflara Göre ÖEYÖ Toplam ve Alt Grup Puan Ortalamaları (N=382) ÖEYÖ ve Alt Gruplar 1.sınıf (n:112) 2.sınıf (n:115) 3.sınıf (n:71) 4.sınıf (n:84) DavranıĢa baģlama 32.80± ± ± ± *p:0.042 DavranıĢı sürdürme DavranıĢı tamamlama Engellerle mücadele 28.16± ± ± ± p: ± ± ± ± p: ± ± ± ± p:0.779 Toplam (ÖEYÖ) 91.47± ± ± ± *p:0.023 * p<0.05 F: ANOVA 1. sınıf öğrencilerinin ÖEYÖ toplam ve tüm alt grup puan ortalamalarının, 4. sınıf öğrencilerinden yüksek olduğu, ancak DB alt grubu dışında diğer puan ortalamaları arasında görülen farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görüldü. Yapılan ileri analizler sonucu bu durumun, 1. ve 2. sınıflar arasındaki DB puan ortalaması farklılığından kaynaklandığı belirlendi. Sevindik ve ark. (2007) yaptıkları çalışmada, 4. sınıf öğrencilerinin toplam ve alt grup puan ortalamalarının, 1. sınıf öğrencilerinden yüksek olduğunu bulmuştur (Sevindik, Yeşil, Sevindik ve Açık Y 2007). Benzer şekilde Tiler (1995), sınıf ilerledikçe ÖEYÖ puan ortalamasının arttığını belirlemiştir (Tiler 1995). Çalışmamızda, sınıf ilerledikçe eğitimin etkisi ile bilgi ve becerileri artan öğrencilerin, ÖEYÖ toplam ve alt gruplara ait puan ortalamalarının yükselmesi beklenirken, 4. sınıf öğrencilerinin toplam ve alt grup puan ortalamalarının, 1. sınıf öğrencilerin puan ortalamalarından düşük olduğu görülmektedir. Mesleki eğitime yeni başlayan 1. sınıf öğrencilerinin, öğrendikleri yeni bilgileri, uygulamalarında kullanabilmek için daha istekli olmalarının sonuç üzerinde etkili olabileceği söylenebilir. 4. sınıftaki öğrencilerin, mezuniyet sonrası atanma sınavı nedeniyle kaygı yaşadıkları, gelecek hakkında bilinmezlik hissettikleri ve toplumun beklentilerine göre davranma çabası içinde oldukları bilinmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin, sözü edilen nedenlerle çaresizlik, anksiyete, depresyon gibi psikolojik sorunlar yaşayabileceği, kendilerine olan inançlarını kaybedebileceği ve diğer faktörlerin de (ebeveyn eğitimi, yaşanılan yer, ekonomik durum vb.) etkisiyle ÖEY düzeylerinin azalabileceği düşünülebilir. Tablo 3. Öğrencilerin Bölümlere Göre ÖEYÖ Toplam ve Alt Grup Puan Ortalamaları (N=382) ÖEYÖ ve Alt Gruplar Hemşirelik (n:256 ) Ebelik (n:126 ) DavranıĢa baģlama 31.67± ± p:0.905 DavranıĢı sürdürme 27.66± ± p:0.260 DavranıĢı tamamlama 20.15± ± p:0.564 Engellerle mücadele 9.59± ± p:0.972 Toplam (ÖEYÖ) 89.07± ± p:0.753 t: Student t Testi t F p p

6 18 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı: Tablo 3 incelendiğinde, hemşirelik bölümünün DB ve DS alt grup puan ortalamaları ile ÖEYÖ toplam puan ortalamasının, ebelik bölümünün ise DT ve EM puan ortalamalarının daha yüksek olduğu, ancak aradaki farklılıkların istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmektedir. Zengin (2007) in hemşirelik ve ebelik bölümü öğrencilerinin toplam ve alt grup puan ortalamalarının benzer olduğunu belirlediği çalışma sonuçları, bu verileri destekler niteliktedir. Scholz ve ark. (2002), erkeklerin öz etkililikyeterlilik düzeyinin kadınlardan daha yüksek olduğunu belirtmektedir. Yiğitbaş ve Yetkin (2003), erkek öğrencilerin ÖEYÖ toplam ve alt grup puan ortalamalarının, kız öğrencilerden daha yüksek olduğunu belirlemiştir. Bizim çalışmamızda erkek öğrencilerin tamamının (n: 85, % 22.3) hemşirelik bölümünde yer almasının sonuç üzerinde etkili olduğu düşünülebilir. Tablo 4. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre ÖEYÖ Toplam ve Alt Grup Puan Ortalamaları (N=382) ÖEYÖ ve Alt Gruplar Kız (n:297) Erkek (n:85) DavranıĢa baģlama 31.65± ± DavranıĢı sürdürme 27.44± ±4.55-0, DavranıĢı tamamlama 20.38± ± Engellerle mücadele 9.55± ± Toplam (ÖEYÖ) 89.02± ± t: Student t Testi Öğrencilerin cinsiyetlerine göre ÖEYÖ alt grup puan ortalamaları incelendiğinde, gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olmadığı görüldü. Kız öğrencilerin ÖEYÖ toplam puan ortalamasının, erkek öğrencilerden yüksek olduğu ancak bu farklılığın da istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlendi. Gürşen Otacıoğlu (2008), müzik öğretmenliği adayı öğrenciler üzerinde yaptığı çalışmada, kız öğrencilerin ÖEY düzeylerinin, erkek öğrencilerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek olduğunu belirlemiştir. Bununla birlikte, cinsiyetin öz-etkililik-yeterlik düzeyine önemli bir etkisinin olmadığını gösteren diğer çalışmalar, araştırma sonuçlarımızı destekler niteliktedir (Britner 2008; Coşkun ve Ilgar 2004; Doni ve ark. 2009; Keskin ve Orgun 2006; Tiler 1995; Yiğitbaş ve Yetkin 2003). Geleneksel olarak, hemşirelik/ebelik mesleğinin kadın cinsi ile özdeşleştirilmesi ve bu bölümlerde okuyan öğrencilerin büyük bir bölümünün kız öğrencilerden oluşmasının, erkek öğrencilerin başarı ve mesleğe ait olma duygularını etkileyerek, ÖEY düzeylerini olumsuz yönde etkileyebileceği düşünülebilir. SONUÇ VE ÖNERĠLER Araştırma kapsamına alınan sağlık yüksekokulu öğrencilerinin; %52 sinin okudukları bölümü (hemşirelik, ebelik) isteyerek seçmediği, Genel olarak tüm öğrencilerin öz-etkililik-yeterlik düzeyinin yüksek olduğu (88.95±11.43) (Tablo 1), Hemşirelik bölümü öğrencilerinin ÖEYÖ toplam puan ortalamasının ebelik bölümünden yüksek olduğu ancak aradaki farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı (p=0.753) (Tablo 3), Öğrencilerin cinsiyetinin öz-etkililik-yeterlik düzeyine önemli bir etkisinin olmadığı (p>0.05) görüldü. t p

7 Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz Etkililik 19 Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda; sağlık yüksekokulu öğrencilerinin ÖEY düzeylerinin incelenmesi ve yetersizlikleri gidermeye yönelik eğitim çalışmalarının düzenlenmesi, ÖEY düzeyini etkileyen faktörleri belirlemeye yönelik ileri araştırmaların yapılması önerilebilir. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin, ÖEY düzeyini geliştirici eğitim almaları ve bunu uygulama alanlarında etkin bir şekilde kullanmaları ile (artmış motivasyon, sorun çözme vb.) nitelikli hasta bakımı sağlanabilir. KAYNAKLAR Akkoyunlu B, Kurbanoğlu S (2003). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24: Aksayan S, Gözüm S (1998). Olumlu sağlık davranışlarının başlatılması ve sürdürülmesinde özetkililik (kendini etkileme) algısının önemi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(1): Alabay E (2006). İlköğretim okulöncesi öğretmen adaylarının fen ile ilgili öz yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1). Bandura A (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Phychologist, 37(2): Bray C, Nash K, Robin D, Froman R (2003). Validation of measures of middle schoolers selfefficacy for physical and emotional health, and academic tasks. Research in Nursing & Health, 26: Britner SL (2008). Motivation in high school science students: a comparison of gender differences in life, physical, and earth science classes. Journal of Research in Science Teaching, 45(8): Chemers MM, Hu LT, Garcia BF (2001). Academic self-efficacy and first-year college student performance and adjustment. Journal of Educational Psychology, 93: Coşkun S, Ilgar Z (2004). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Deneyimi Çalışmalarının Adayların Öz Yeterlik Algılarına Etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya. Doni N, Şimşek Z, Gürses G, Özer M (2009). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin öz etkililik-yeterlik düzeyleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(2): Ekici G (2005). Biyoloji öz-yeterlik ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29: Gözüm S, Aksayan S (1999). Öz etkililik-yeterlik ölçeğinin Türkçe formunun güvenirlik ve geçerliliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(1): Gürşen Otacıoğlu S (2008). Müzik öğretmenliği okul deneyimi uygulamalarına katılan öğretmen adaylarının öz etkililik-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. C.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1): Keskin GÜ, Orgun F (2006). Öğrencilerin öz etkililik-yeterlik düzeyleri ile başa çıkma stratejilerinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7: Pepi A, Faria L, Alesi M (2006). Personal conceptions of intelligence, self esteem and school achievement in italian and portuguese students, adolescence. Academic Research Library, 41(164). Pössel P, Baldus C, Horn A, Groen G, Hautzinger M (2005). Influence of general self-efficacy on the effects of a school-based universal primary prevention program of depressive symptoms in adolescents: a randomized and controlled follow-up study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 46(9 ):

8 20 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı: Risemberg R, Zimmerman BJ (1992). Self regulated learning in gifted students. Roeper Review, 15(2): Scholz U, Dona BG, Sud S, Schwarzer R (2002). Is General Self-Efficacy a Universal Construct? Psychometric Findings from 25 Countries. European Journal of Psychological Assessment, 3(18): Sevindik T, Yeşil G, Sevindik F, Açık Y (2007). Üniversite öğrencilerinde benlik saygısı ile özetkililik yeterlik arasındaki ilişki. e-journal of New World Sciences Academy, 2(2): Tiler D (1995). Self efficacy in college students. Erişim: Üredi I, Üredi L (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının cinsiyetlerine, bulundukları sınıflara ve başarı düzeylerine göre fen öğretimine ilişkin öz yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Erişim: doc Yiğitbaş Ç, Yetkin A (2003). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin öz-etkililik-yeterlik düzeyinin değerlendirilmesi. C.Ü Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 7(1):6-13. Zengin N (2007). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinde öz-etkililik-yeterlilik algısı ve klinik uygulamada yaşanılan stresle ilişkisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1): Zulkosky K (2009). Self-efficacy: a concept analysis. Nursing Forum, 44(2): ĠletiĢim adresi: Ezgi KARADAĞ İnönü Üniversitesi Malatya Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü, İnönü Üniversitesi Elazığ Yolu 15. km, 44280, Malatya Gsm: ezgi.karadag@inonu.edu.tr