C# 3.0 ile Programlama Temelleri. Emre Ayrılmaz. Editör Hakan Kilyusufoğlu 14-5

Transkript

1 YAZILIM VE VERİTABANI C# 3.0 ile Programlama Temelleri Emre Ayrılmaz Editör Hakan Kilyusufoğlu 14-5

2 C# 3.0 ile Programlama Temelleri Emre Ayrılmaz Editör: Hakan Kilyusufoğlu Kapak Tasarımı: Melih Sancar Grafik Tasarım: Tuna Erkan Grafik Uygulama: Soner Işık Yayın Yönetmeni: Selçuk Tüzel Genel Yayın Yönetmeni: Mehmet Çömlekçi 1. Basım: Ocak 2008 Bilge Adam Yayınları: 15 Eğitim Yayınları Dizisi: 15 ISBN: Yayıncı Sertifika No: Copyright 2007, Bilge Adam Bilgisayar ve Eğitim Hizmetleri San. ve Tic. A.Ş. Eserin tüm yayın hakları Bilge Adam Bilgisayar ve Eğitim Hizmetleri San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinden yazılı izin alınmadan kısmen ya da tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve tekrar yayımlanamaz. Bilge Adam ın öğrencilerine ücretsiz armağanıdır, para ile satılamaz. Bilge Adam Bilgisayar ve Eğitim Hizmetleri San. ve Tic. A.Ş. 19 Mayıs Mahallesi, 19 Mayıs Caddesi, UBM Plaza, No: 59-61, Kat: 4-7; Şişli, İstanbul Telefon (212) (212) Faks: (212) info@bilgeadam.com Tanıtım nüshasıdır, para ile satılamaz.

3 İçindekiler Bölüm 1: Programlamaya Giriş ve.net Platformu...1 Yazılım Nedir?...1 Yazılımcı Kimdir?...2 Programlama Dilleri...2 Bölüm 2: Microsoft Visual Studio Arayüzü...9 Visual Studio Kurulumu...9 Visual Studio Ortamı...12 Yardımı Kullanmak...19 LAB 2.1 Dinamik Yardım...20 Lab 2.2 Contents...20 Lab 2.3 Arama...20 Lab 2.4 İndeks...21 Lab 2.5 Pencereler ile Çalışmak...21 Bölüm 3: Visual C#.NET ile Windows Tabanlı Programlama...25 İlk Uygulama...25 Visual C#.NET Kontrolleri...25 Özellikler, Metotlar ve Olaylar...30 Lab 3.1 Button Yakalama...34 Lab 3.2 Dokunma!...36 Lab 3.3 Dijital Saat...39 Ödevler...40 Bölüm 4: Değişkenler ve Veri tipleri...43 Değişkenler...43 Veri Tipleri...46 Çıkış Dizisi...49 Aritmetik Operatörler...52 Lab 4.1 Personel Formu...53 Lab 4.2 Global Değişken...55 Lab 4.3 Topla Birleştir...56 Ödevler...57

4 IV İçindekiler Bölüm 5: Hatalar ve Hataların Giderilmesi...61 Giriş...61 Hatalar...62 Lab 5.1 Yaş hesaplama...77 Lab 5.2 Dışarıdan uygulama çalıştırma...79 Lab 5.3 Geçiş Notu Hesaplama...81 Ödevler...84 Bölüm 6: Algoritma...89 Algoritma Nedir?...89 Akış Diyagramı...90 Algoritma Uygulamaları...91 Lab 6.1 Stok Takip Yazılımı...94 Ödev...94 Bölüm 7: Operatörler ve Karar Yapıları...97 Operatörler...97 if Deyimi switch Deyimi Lab 7.1 Sayı Tahmin Oyunu Lab 7.2 Uygulama Yükleyici Lab 7.3 Şans Oyunu Ödevler Bölüm 8: Döngüler for döngüsü while döngüsü do while döngüsü foreach döngüsü Lab 8.1 Tarih Doğrulama Lab 8.2 Gazeteler Lab 8.3 Kelime Arama Ödevler Bölüm 9: Diziler Bazı Dizi Özellikleri ve Metotları Lab 9.1 Sayısal Loto...130

5 İçindekiler V Ödevler Bölüm 10: Metotlar Metot Nedir? Metotları Kullanmak Parametreler Kendi Metodumuzu Yazmak Metot Overload Lab 10.1 Hesap Makinesi Lab 10.2 Hepsini Temizle Lab 10.3 IsNumeric Ödevler Bölüm 11: String Math DateTime Metotları String ToCharArray Math DateTime IsLeapYear Lab 11.1 Kaç Gündür Yaşıyorum Lab 11.2 Kayan Yazı Lab 11.3 Kelimeyi Ters Çevir Lab 11.4 İlk Harf Büyük Lab 11.5 Metot Çalışma Zamanı Ödevler Ek A:.NET Framework MSIL CLR Kavramları NET Framework Nedir? C# Compiler Kullanarak Uygulama Derlemek Wizard (Sihirbaz) Yardımıyla Setup Hazırlamak Online MSDN Üzerinden Arama ToString Metodu Numerik Biçimlendirme...174

6 Sunuş 1989 Bilgisayarla ilk tanıştığım ve Basic dili ile uygulama geliştirdiğim yıllardan itibaren bilgisayar ve yazılım konusundaki gelişmeleri çok zor takip ettiğimi hatırlıyorum. İnternet yerine BBS lerin (Bulletin Board System) kullanıldığı o yıllarda belirli konular üzerinde bilgi paylaşımı yapmak ve henüz yazılımla ilgili kitapların ilk çıktığı bu dönemlerde yazılımı öğrenmek oldukça zordu. Ancak günümüzde internetin hızlı gelişimi, Microsoft un yazılım hamleleri ve bu konudaki yayınların artışı ile birlikte bilgi paylaşımı kolaylaştı. Bu kitap, o yıllarda okumak istediğim kitaptır. Yusuf Emre Ayrılmaz

7 1Programlamaya Giriş ve.net Platformu

8 1 Programlamaya Giriş ve.net Platformu Yazılım Nedir? Yazılımcı Kimdir? Programlama Dilleri

9 Programlamaya Giriş ve.net Platformu Bu bölümde, bir yazılımcının bilmesi gereken temel programlama kavramlarına giriş yapılacaktır. Bir yazılımı oluşturan öğeler ve yazılım çalışma süreci tamamlanana kadar geçen aşamalar ayrı ayrı işlenecektir. Bu kavramlar yazılımcının ve programlama dillerinin tanımlanmasına yardımcı olacaktır. Bu bölümün sonunda: Bir yazılımın çalışma prensibini açıklayabilecek, Yazılımcı kavramını tanımlayabilecek, Değişik programlama dillerinin gelişimini açıklayabilecek, Microsoft.NET platformu hakkında genel bilgi sahibi olabileceksiniz. Yazılım Nedir? Günümüzde bilgisayarların kullanım alanları büyük ölçüde artmıştır. Dolayısıyla işlerimizi daha hızlı ve düzenli bir şekilde yapmamız, bilgisayarları ne kadar iyi kullandığımıza bağlıdır. Bunun için, çeşitli amaçlara göre yazılan uygulamaları kullanırız. Yazılım, bilgisayarın belli bir işi yapması için tasarlanan komutların tümüdür. Kullanım amaçları ve yerlerine göre birçok değişik yazılım türü vardır. Örneğin kelime işlemleri için MS Word, formülsel işlemler için MS Excel, tasarım işlemleri için Adobe Photoshop ve yazılım geliştirme işlemleri için Visual Studio.NET gibi uygulamalar kullanılır. Yazılımlar genel olarak üç bölümde incelenebilir, Sistem Yazılımları: Bilgisayar donanımlarını yöneten, kontrol eden ve uygulamaların çalışabilmesi için gerekli altyapıyı sağlayan yazılımlardır. Sistem yazılımları sayesinde uygulama geliştirici; bellek, işlemci ve diğer donanım özellikleriyle uğraşmadan kendi projesine odaklanır. İşletim sistemleri bu yazılım türüne örnektir. Uygulama Geliştirme Yazılımları: Yazılım geliştiricilerin, son kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılamak üzere, uygulamaları geliştirmek, derlemek, hata ayıklamak, test etmek ve yayınlamak için kullandıkları yazılımlardır. Bu yazılımlara örnek olarak, Microsoft Visual Studio.NET, J Developer ve Eclipse yazılımları verilebilir. Uygulamalar: Son kullanıcıların belli görevleri yerine getirmek amacıyla kullandıkları yazımlardır. Bu yazılımlara örnek olarak, endüstriyel otomasyon, müşteri ilişkileri yönetimi, kurumsal kaynak planlama, tedarikçi zinciri yönetimi uygulamaları verilebilir. Uygulamalar da kendi aralarında kullanılan teknolojiye göre üç bölümde incelenebilir. Windows Uygulamaları: Windows uygulamaları, işletim sistemi üzerine kurulan, arayüz ve içerik bakımından daha zengin uygulamalardır. Windows uygulamaları durum yönetimi, olaya dayalı programlama, yerel bilgisayar kaynaklarını kullanma gibi özelliklerde web uygulamalarına göre daha avantajlıdırlar. Bu avantajlarının yanı sıra Windows uygulamalarının tüm istemci bilgisayarlarda tek tek kurulma gereksinimi ve versiyonlama güçlükleri bu uygulamaların kullanımını büyük ölçüde kısıtlamış, yazılım geliştiricilerin daha çok web uygulamalarına yönelmelerini sağlamıştır. Windows uygulamalarına örnek olarak, Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft Live Messenger ve Logo gibi muhasebe uygulamaları verilebilir. Web Uygulamaları: Bir sunucu tarafından yayınlanan bir web uygulamasını görüntülemek için istemci tarafında sadece bir tarayıcı uygulaması çalıştırmak yeterlidir, dolayısıyla kurulum ve versiyonlama güçlükleri web uygulamalarında yaşanmaz. Durum yönetimi, olaya dayalı programlama, yerel bilgisayar kaynaklarının kullanımı açısından Windows uygulamalarına göre daha de-

10 2 Bölüm 1 zavantajlıdırlar. Web uygulamalarına örnek olarak, banka web siteleri, arama motorları, e-ticaret siteleri verilebilir. Kurumsal Uygulamalar: Günümüz uygulamaları, ölçeklenebilirlik, iş yükü ve güvenlik gibi kritik ihtiyaçlara sahiptirler. Tüm bu kritik ihtiyaçların şüphesiz tek bir uygulama üzerinde giderilmeye çalışılması hem uygulamanın geliştirilmesi sürecini zorlaştıracak, hem de uygulamanın performansını olumsuz yönde etkileyecektir. Bu sebeple birden fazla sunucu üzerinde çalışan ve farklı teknolojilerin bütünleşik bir şekilde çalıştığı kurumsal uygulamalar geliştirilmektedir. Bu tür uygulamalara örnek olarak, bankacılık uygulamaları ve kurumsal şirket uygulamaları verilebilir. Yukarıda sözü geçen tüm bu uygulama türleri ile beraber veya tek başına çalışmak üzere mobil uygulama çözümleri de geliştirilmektedir. Yazılımların Çalışma Modeli Yazılımların kullanılmasındaki amaç, girilen bilgilerin işlenip istenilen şekilde sonuçların üretilmesidir. Veri girişi: Yazılım, kullanıcıların veri girmesi ile başlar. Girilen veriler daha sonra işlenmek üzere hafızada saklanır. İşlem: Veriler, geliştirilen yazılımın çalışma sürecine göre bir dizi işlemden geçirilir. Sonuç: İşlenen veriler kullanıcıya aktarılır. Uygulamalar, belli kurallar çerçevesinde yazılır. Bu yazım kuralları sayesinde bilgisayar, programın işleyişini anlar ve gerekli sonuçları çıkartır. Uygulamalar, belirtilen yazım kuralları kontrol edilerek derlenir. Bu derleme işlemi sonunda, yazılan kaynak kodlar bilgisayarın anlayacağı tek dil olan makine diline çevrilir. Yazılımcı Kimdir? Yazılımcı, belirli işlevlere sahip uygulamalar geliştirebilen uzmandır. Bir yazılımcının, üzerinde çalıştığı platformu, kullandığı teknolojileri iyi tanıması ve bilgisayarın anlayacağı mantıksal dilde düşünebilmesi gerekir. Yazılımcılar bir proje takımında veya çalıştıkları şirketlerde üstlendikleri görevlere göre çeşitli unvanlar alırlar. Bu unvanları aşağıdaki gibi listeleyebiliriz, Uygulama Geliştirici / Application Developer Yazılım Mimarı / Software Architect Yazılım Uzmanı / Software Expert Veritabanı Uzmanı / Database Expert Proje Müdürü / Project Manager Proje Lideri / Project Leader Analist Programcı / Analyst Programmer Yazılım Geliştirici / Software Developer Uygulama Analisti / Application Analyst Programlama Dilleri Dünyada konuşulan her dilin amacı iletişim sağlamaktır. Farklı kültürlerden insanların anlaşabilmesi için ortak konuştukları bir dil gerekir. Programlama dillerinin amacı da bilgisayar ile yazılımcının haberleşmesidir. Yazılımcı, bilgisayara hangi komutların çalıştırılması gerektiğini bilgisayarın anlayacağı dilden konuşarak söyler.

11 Programlamaya Giriş ve.net Platformu 3 Uygulamalar, makine diline çevrildikten sonra çalışırlar. Numerik makine kodları ve o bilgisayara ait işlemci mimarisi komutlarından oluşan bu makine dili, en alt seviye dildir. Dolayısıyla yazılımların bu dilde yazılması oldukça zordur, bu yüzden konuşma diline daha yakın, kolay anlaşılabilecek diller kullanılır. Bu dillere yüksek seviye programlama dilleri denir. Programlama dillerinin seviyeleri makine diline yakın olup olmaması ile ölçülür. Bir programlama dili şu unsurlardan oluşur, Söz dizimi (Syntax): Bir dil, kendine ait kelimeler ile konuşulur. Programlama dillerinin de benzer bir yapısı vardır. Programlama dillerindeki bu kelimeler, programlama dilinin anahtar kelimelerini komutlarını oluştururlar. Gramer (Dilbilgisi): Programlama dillerini kullanmak için sadece kelimeleri bilmek yeterli değildir. Eğer anlamlı bir şekilde bir araya getirilemiyorsa, bu kelimeler hiçbir anlam ifade etmez. Semantik (Anlamsal): Bir dili, kelimeleri doğru bir gramer kullanımı ile bir araya getirerek kullanabiliriz. Ancak konuşulan kelimelerin ne için kullanıldığı da önemlidir. Bir programlama dilinin özelliklerinin nasıl ve ne için kullanıldığı da, bu dilin semantiğidir. Şu ana kadar 2500 den fazla programlama dili yazılmıştır. Bunlardan bazıları Pascal, Basic, C, C++, Java, Javascript, Cobol, Perl, Python, Ada, Fortran, Visual Basic.NET ve Visual C# programlama dilleridir. Yüksek seviye programlama dillerine Visual Basic.Net, Java ve Visual C#, düşük seviye programlama dillerine ise Fortran ve C örneğini verebiliriz. Programlama Dillerinin Tarihçesi Geçmişten günümüze bilgisayarların tarihçesine baktığımız zaman, dört önemli bilgisayar kuşağı sayabiliriz, 1. Kuşak Bilgisayarlar, 1943 yılında Pennsylvania üniversitesinde J.P. Erkert tarafından geliştirilmiştir, 30 ton ağırlığında olan bu bilgisayarda vakumlu tüpler kullanılmıştır. Saniyede 5000 işlem kapasitesine sahiptir. ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Calculator) (Elektronik Sayısal Doğrulayıcı ve Hesaplayıcı) ismine sahip bu bilgisayar, 6000 kablo kullanılarak geliştirilmiştir ve çalışması için Watt enerjiye ihtiyaç duymaktadır. Şekil Kuşak Bilgisayarlar, yılları arasında Burroughs firması tarafından Amerikan Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir. Vakumlu tüpler yerine transistörlerin kullanılmasıyla maliyet düşmüş, hız yükselmiştir. İlk işletim sistemi Fortran ve Assembler dilleri kullanılarak bu dönemde yazılmıştır. 3. Kuşak Bilgisayarlar, yılları arasında entegre devreler kullanılarak geliştirilmiştir. Yine aynı dönemde, 1973 te C dili ve Bell laboratuvarlarında Thompsonve Ricthie tarafından Unix işletim sistemi yazılmıştır. 4. Kuşak Bilgisayarlar, 1980 sonrası mikroçipler kullanılarak geliştirilen bilgisayarlardır, IBM 8086 serisi ile başlayan bu kuşak günümüzde kullandığımız bilgisayarları da içermektedir. Şekil 1.2

12 4 Bölüm 1 Bilgisayarlar, icat edilmeleriyle birlikte belli bir işi yapmak için bir dizi komutlara ihtiyaç duymuşlardır. En başta çok basit işlemler yapan bu komutlar zamanla nesne yönelimli (object oriented) gibi ileri seviyede özellikler kazanmıştır. İlk programlama dilleri, bilgisayarların üzerinde bazı araçların yerlerini değiştirerek veya yeni bileşenler eklenerek yapılıyordu. Yazılımın işlemesi için bir devinime ihtiyaç vardı. Eskiden yazılımlar fiziksel olarak yazılıyordu. Daha sonra fiziksel programlama yerini elektrik sinyaline bıraktı. Kurulan elektronik devrelere düşük ya da yüksek voltajda akım gönderilerek bilgisayarın davranışı belirlenmeye başlandı. Yüksek voltaj 1, düşük voltaj 0 sayılarını ifade ediyordu. Böylelikle bugün de kullanılan makine dilinin ortaya çıkması için ilk adımlar atılmış oldu. Ancak bu şekilde yazılımlar geliştirmek, sistemi oluşturan elektronik devrelerin her yazılım için baştan kurulmasını gerektiriyordu. Böylelikle yazılımlar bazı kavramlar çerçevesinde yazılmaya başlandı. Öncelikle bilgisayar donanımı her yazılım için baştan kurulmamalı, bunun yerine basit bir donanımın üzerine yazılan komutlar kullanılmalıydı. Daha sonra, yazılımlar tek bir komutlar kümesi yerine, küçük parçalar halinde yazılmaya başlandı. Bu parçaların yazılımın içinde defalarca kullanılabilmesi yordam (subroutine veya metot) kavramını ortaya çıkarmıştır. Bu modelin kullanılması ise mantıksal karşılaştırmaları, döngülerin kullanılmasını ve yazılan kodların tekrar kullanılabildiği kütüphane (library) mantığını ortaya çıkarmıştır yılında IBM, düşük seviye (makine diline yakın) bir programlama dili olan FORTRAN dilini ortaya çıkardı. FORTRAN ile beraber basit mantıksal karşılaştırmalar, döngüler, mantıksal ifadeler (true-false) ve sayısal değişkenler (integer, double) kullanılmaya başlandı yılında, bu programlama dilinin özelliklerini alıp, giriş-çıkış (Input Output IO) gibi yeni işlevler sağlayan COBOL dili ortaya çıktı. Daha sonra 1968 yılında, COBOL ve FORTRAN dillerinin en iyi özelliklerini alarak Pascal dili ortaya çıktı. Ayrıca Pascal dili, hafızadaki adresler üzerinde işlem yapmaya olanak veren işaretçi (pointer) kavramını da beraberinde getirdi yılında C, Pascal dilindeki birçok hatayı gidererek ortaya çıktı. C dili ilk defa Unix işletim sistemini yazmak için kullanılmaya başlanmıştır. C, düşük seviye bir dil olması özelliği ile işletim sistemlerinin yazılmasında tercih edilmiştir. Bütün programlama dilleri birçok özelliğe sahip olmasına rağmen, modüler programlamanın birçok eksiğini gidermek amacıyla, yeni bir programlama modeli olan nesneye yönelik programlama - OOP (object oriented programming) ortaya çıkarıldı. C dilinin ve OOP modelinin tüm özellikleriyle C++ dili oluşturuldu. C++ dilini, Sun Microsystems tarafından çıkartılan Java takip etti. Java dilinin kullanım alanları, nesneye yönelik bir programlama dili olması ve beraberinde getirdiği GC (garbage collection) gibi performans arttırıcı özellikleri ile büyük ölçüde genişledi. Microsoft 1975 yılında Bill Gates ve Paul Allen tarafından kurulduğunda vizyonu A pc for every desk (Her masaya bir pc) idi, bugün ise Every desk is a pc (Her masa bir pc) oldu. Donanım ve yazılım alanlarındaki gelişmelerin hızı ve birbirlerini sürekli tetiklemesinin sonucunda bilgisayar kullanıcı sayısı hızla arttı. Artan kullanıcı sayısı beraberinde yeni gereksinim ve talepleri ortaya çıkardı. Bu taleplerin doğal sonucu olarak da farklı platformlar ve farklı servis sağlayıcıları ortaya çıktı. İletişim, finansal hizmetler, ticaret, eğlence kullanıcıların (özellikle internetin yaygınlaşmasıyla birlikte) en yoğun talep gösterdiği hizmetler halini aldı. Günümüze baktığımızda Microsoft un çıkış noktasındaki hedefine büyük oranda ulaştığını görebiliyoruz. Ancak geldiğimiz noktada hızla artan bilgisayar ve internet kullanıcı sayısı, beraberinde güvenlik, iletişim, entegrasyon v.b. alanlarda çeşitli engellerin ortaya çıkmasına neden oldu. İhtiyaç duyduğumuz tüm bu altyapı işlemleri için hazır, kullanımı kolay ve esnek bir platforma ihtiyaç vardı, Microsoft, 2000 yılında.net platformunu sunarak, otuzdan fazla programlama dilini aynı çatı altında topladı. VisualBasic. NET ve C#,.NET platformunu kullanan günümüzdeki en

13 Programlamaya Giriş ve.net Platformu 5 güçlü yüksek seviyeli programlama dilleri arasında yer almışlardır. Bugün,.NET platformuyla 40 ın üzerinde programlama dili kullanılabilir..net Vizyonunun Oluşumu Microsoft, vizyonu doğrultusunda attığı adımların yazılım geliştiricilere yansıyan sonuçlarını sürekli izliyordu ve yazılım geliştiricilerin sorunlarını şu başlıklar altında ele alıyordu. Uygulamaların yani yazılımların, sistemlerin, kurumlardaki birimlerin ve farklı kurumların arasındaki iletişim sorunu. Çalışanların ihtiyaç duydukları verilere, ihtiyaç duydukları an, kesintisiz, hatasız, güvenli ve istedikleri platformdan erişebilme ihtiyacı. Uygulama geliştirme sürecinde, geliştiricilerin altyapı kodları ile uğraşmasından dolayı uygulama geliştirme ve test süresinin uzaması. Bir uygulamanın farklı platformlarda çalıştırılabilmesi için aynı işlemleri gerçekleştirecek kodların tekrar tekrar yazılması ihtiyacı. Microsoft 1990 yılında, yaşanacak 10 yılı da öngörerek bu ve benzeri sorunlara çözüm sunacak, uygulama geliştiricilerin ve son kullanıcıların işlerini kolaylaştıracak bir platform geliştirmeye başladı. Microsoft bu platforma öylesine inanıyordu ki kaynaklarının %80 inden daha fazlasını, bu platforma taşıdı. Çok geniş bir analiz ve geliştirme ekibinin çalışmalarının sonucunda.net platformu ortaya çıkmıştır. Microsoft.NET platformu her türlü yazılım geliştirme ihtiyacına yönelik hazır bir altyapı sunarak uygulama geliştiricilerin Windows, web ve mobil platformlarına yönelik uygulamaları, çok daha hızlı, kolay ve güçlü bir şekilde geliştirebilmelerine olanak tanıdı.

14

15 2Microsoft Visual Studio Arayüzü

16 2 Microsoft Visual Studio Arayüzü Visual Studio Kurulumu Visual Studio Ortamı Yardımı Kullanmak Lab 2.1 Dinamik Yardım Lab 2.2 Contents Lab 2.3 Arama Lab 2.4 İndeks Lab 2.5 Pencereler ile Çalışmak

17 Microsoft Visual Studio Arayüzü Bu bölüm, Microsoft Visual Studio arayüzünü tanımayı ve etkili bir biçimde kullanmayı anlatır. Nasıl ki, ev ve iş yerindeki çalışma ortamını düzenlemek daha verimli çalışmayı sağlarsa yazılım geliştirirken de çalışılan ortamı tanımak ve kişiselleştirmek rahat çalışılması açısından önemlidir. Bu bölümü tamamladıktan sonra: Microsoft Visual Studio kurulumunu öğrenecek, Microsoft Visual Studio çalışma ortamını tanıyacak, Menülerin işlevlerini açıklayabilecek, Başlangıç sayfasının özelliklerini kullanabilecek, Solution Explorer, Toolbox, Properties pencerelerini tanıyacak, Microsoft Visual Studio Yardımı etkili bir şekilde kullanabileceksiniz. Visual Studio Kurulumu Bu bölümde, Visual Studio 2008 in kurulumunu ekran görüntüleri üzerinden adım adım gerçekleştireceğiz. İlk olarak Visual Studio 2008 in kurulum DVD sine ihtiyaç duymaktayız. Bu ihtiyacı karşıladıktan sonra yapılacak tek şey DVD yi DVD sürücüsüne yerleştirmek ve karşımıza çıkan yönergeleri takip etmek olacaktır. DVD yi DVD sürücüsüne yerleştirdiğimizde karşımıza Şekil 2.1 deki Autorun (Otomatik Başlat) ekranı çıkmaktadır. Şekil 2.1 Install Visual Studio 2008 seçeneğine tıklayarak kurulum işlemine başlıyoruz.

18 10 Bölüm 2 Şekil 2.2 Bir sonraki ekranda Next düğmesine tıklayarak kuruluma devam ediyoruz. Şekil 2.3 I have read and accept the license terms seçeneğini seçtikten sonra Next düğmesine tıklayarak kuruluma devam ediyoruz.

19 Microsoft Visual Studio Arayüzü 11 Şekil 2.4 Default seçeneğini seçip ilgili boyutlandırma seçeneklerini inceledikten sonra Install düğmesine tıklayarak kurulumu başlatıyoruz. Şekil 2.5

20 12 Bölüm 2 Kurulum tamamlanana kadar bekliyoruz... Şekil 2.6 Kurulum başarılı bir şekilde tamamlandığında şekilde ki ekran üzerinde bulunan Finish düğmesine tıklayarak kurulumu sonlandırabiliriz. Opsiyonel olarak bilgisayarın yeniden başlatılmasının istenildiği durumlarda bilgisayar kesinlikle yeniden başlatılmalıdır. Visual Studio Ortamı Visual Studio, çok gelişmiş özelliklere ve yardımcı araçlara sahip bir editördür..net platformu üzerinde geliştirilen proje dosyaları dışında metin dosyaları, resim dosyaları gibi dosyalar da düzenlenebilir. Visual Studio ortamını oluşturan ve kullanımını kolaylaştıran dört ana bileşen vardır. Bunlar, Çalışma Sayfaları, Araç Çubukları, Menüler ve Pencerelerdir. Çalışma Sayfaları Visual Studio ortamında dosyalar, birer çalışma sayfası (Tab Pages) olarak açılır. Bu dosyalar sekmeler halinde sıralanır. Sayfalar arasında CTRL-TAB kısayolu ile geçiş yapılabilir. Varsayılan olarak bu çalışma modelinde, eş zamanlı olarak sadece bir sayfa üzerinde çalışma yapılır. Ancak Visual Studio bize, çalışma ortamını parçalara bölme imkânı da verir. Örnek: Visual Studio çalışma ortamını açın. Başlangıç sayfası (Start Page) karşınıza çıkar. (Eğer başlangıç sayfası çıkmıyorsa View menüsünden, Other Windows alt menüsüne işaret edin ve Start Page komutunu seçin.) View menüsünden, Other Windows alt menüsüne işaret edin ve Web Browser komutunu seçin. Visual Studio açmak istediğimiz internet tarayıcısı için yeni bir sayfa oluşturur. CTRL tuşuna basılı tutarak TAB tuşuna basın. Karşınıza çıkan menüden, açık olan herhangi bir sayfayı seçin. Başlangıç sayfasının sekmesine sağ tıklayın ve çıkan menüden New Vertical Tab Group komutunu seçin. Visual Studio birden fazla sayfa üzerinde çalışma imkânını, sayfaları sekme gruplarına ayırarak sağlar.

21 Microsoft Visual Studio Arayüzü Başlangıç sayfasını, sayfa başlığına basılı tutarak, internet tarayıcısının bulunduğu sekme grubuna taşıyın. Başlangıç Sayfası Visual Studio çalışma ortamını açtığımız zaman karşımıza ilk gelen başlangıç sayfasıdır. Bu sayfa, o Şekil 2.7 ana kadar çalıştığınız projeleri ve.net platformuna yönelik güncel haberleri gösterir. Bu menüden üzerinde çalıştığınız son projelerinizi (Recent Projects) açabilirsiniz. Son projelerde gözükmeyen bir projeyi açmak için Open Project veya yeni bir proje oluşturmak için Create Project seçeneğini seçebilirsiniz. Visual Studio ortamını bir web tarayıcısı olarak kullanabilirsiniz. Başlangıç sayfasını kapattıktan sonra, View menüsünden Other Windows alt seçeneğini işaretleyip Start Page seçeneğine tıklayarak açabilirsiniz. Şekil 2.8 Araç Çubukları Visual Studio, menü komutları için görsel kısayolları araç çubukları (Toolbars) ile sunar. Benzer işlemler için kullanılan komutlar bir araç çubuğunda gruplanır. Örneğin standart araç çubuğu, yeni dosya oluşturmak, bir dosyayı açmak - kaydetmek gibi genel dosya işlemleri için kullanılır. Araç çubukları, varsayılan olarak menülerin altında bulunur. Ancak, araç çubukları taşınarak yerleri değiştirilebilir veya kayan duruma (float) getirilebilir. Ayrıca istenen çubuklar gizlenebilir veya gösterilebilir. Araç çubuklarının listesini görmek için View menüsünden Toolbars alt menüsünü seçin. Visual Studio bize kendi araç çubuklarımızı oluşturma imkânı da verir. Farklı işlevlere sahip komutlar gruplanıp, kişisel araç çubuğu oluşturulabilir.

22 14 Bölüm 2 Örnek: Başlangıç sayfasının üst kısmında bulunan bir araç çubuğuna sağ tıklayın. Çıkan menü, var olan tüm araç çubuklarını listeler. İşaretli olan çubuklar eklenmiş çubuklardır. Bu listeden Formatting araç çubuğunu seçin. Web araç çubuğu üzerinde Formatting araç çubuğunu forma doğru sürükleyip bırakın. Bu işlem çubuğu floating (kayan menü) duruma getirir. Başlığına çift tıklandığında, çubuk Dockable (sabit duruma) gelir. Araç çubuğuna sağ tıklayın. Listenin en altındaki Customize (özelleştir) komutunu seçin. Toolbars sekmesinde New (Yeni) komutuna tıklayın. Çıkan pencerede çubuğa Genel İşlemlerim yazın. OK düğmesine basın. Visual Studio verilen isimde bir araç çubuğu oluşturur ve kayan durumda görüntüler. Commands (Komutlar) sekmesinde, Categories (Kategoriler) listesinden Help kategorisini seçin. Bu listenin yan tarafında bulunan Commands listesinden Index komutunu bulun. Bu komutu taşıyıp, oluşturduğumuz Genel İşlemlerim araç çubuğuna bırakın. Şekil Bu şekilde şu komutları da ekleyin. Categories Tools File View Window Commands Options Exit Web Browser Close All Documents 7. Araç çubuğunu, çalışma ortamının altına taşıyarak sabitleyin. 8. Araç çubuğuna sağ tıklayın ve listeden Genel İşlemlerim (General Operations) çubuğunu seçerek çalışma ortamından kaldırın. Menüler Visual Studio menüleri birçok uygulamanın menülerine benzer niteliktedir. Menü isimlerinde, belirli bir harfinin altı çizilmiştir. Belirtilen harfler ALT tuşu ile birlikte basıldığında, o menülere kısayolla ulaşılır. Menü komutlarının bazılarında ise, sadece o komuta özel bir kısayol tanımlıdır. Bu kısayollar CTRL veya SHIFT gibi birkaç tuş kombinasyonu ile gerçekleşir.

23 Microsoft Visual Studio Arayüzü 15 File Menüsü Tüm dosya işlemleri bu menü altındadır. Standart araç çubuğu ile bu menüdeki bazı komutlara ulaşılır. File menüsündeki komutlar ile: Yeni bir proje, bir dosya veya boş bir solution (çözüm) oluşturmak, Oluşturulmuş bir projeyi veya var olan bir dosyayı açmak, Web üzerinde paylaştırılmış dosya veya projeler açmak, Açık olan dosya veya projeleri kapatmak, Recent Files ile en son kullanılan dosyaları açmak, Recent Projects ile en son kullanılan projeleri açmak, Dosyaları kaydetmek, yazdırmak mümkündür. Edit Menüsü Tüm yazı düzenleme işlemleri için, bu menüdeki komutlar kullanılır. Text Editor araç çubuğu da bu menünün kısayoludur. Edit menüsündeki komutlar ile: Copy, Cut, Paste, Delete, Select All gibi temel işlemler, Find And Replace, Go, Bookmark gibi navigasyon işlemleri, Outlining ile metinleri gruplama işlemleri, Satırları yorum satırı yapma, yorum satırlarını kaldırma, büyük küçük harf çevrimi gibi ileri seviye işlemler gerçekleştirilir. View Menüsü Visual Studio çalışma ortamındaki tüm pencereler bu menü komutlarıyla gösterilir. Ayrıca Navigate Backward ve Navigate Forward komutlarıyla en son çalışılan satıra geri dönülür. Diğer Menüler Refactor (Yeniden Düzenleme); Kod üzerinde çeşitli değişiklikleri kolayca yapabilmemizi sağlayan seçenekler bu menü altındadır. Project (Proje): Projeye dosya eklemek, çıkarmak, proje özelliklerini göstermek ve referans eklemek için bu menü kullanılır. Build (Derleme): Projelerin çalışmak üzere derlenmesi için gereken komutlar, bu menü altındadır. Debug (Hata Ayıklama): Projede hata ayıklarken gereken komutlar Debug menüsü altındadır. Projeyi debug durumunda başlatmak, BreakPoint eklemek (hata ayıklarken durulması gerek satırları ayarlamak) gibi işlemler yapılır. Tools (Araçlar): Visual Studio ile beraber yüklenen yardımcı araçların listelendiği menüdür. Araç çubuklarını özelleştirmek için kullanılan Customize seçeneği gibi Options seçeneği de en sık kullanılan özelliklerden biridir. Visual Studio çalışma ortamının tüm ayarları Options menüsünden yapılır. Environment ve Text Editor en sık kullanılan seçeneklerdir. Environment (Ortam): Sayfa düzeni ve görünüm ayarları, yazı tipi (font) ve renk ayarları, komutlar için kısayol ayarları, internet tarayıcısı ayarları, yardım ve dinamik yardım ayarları yapılır. Text Editor (Metin Düzenleyicisi): Farklı programlama dillerine özgü yazı düzeni yapılır. Örnek: Tools menüsünden Options komutunu seçin. Sol pencerede bulunan Environment menüsünden Fonts and Colors (Yazı Tipi ve Renkler) sekmesine gelin.

24 16 Bölüm 2 3. Sağ pencerede bulunan Display items (Öğeleri Listele) menüsünden Numbers (Numaralar) alanını seçin ve Item foreground (Öğe ön planı) özelliğini Purple (Mor) olarak belirleyin. Tüm sayı değerlerinin rengi mor olacaktır Sol penceredeki Environment menüsünden Web Browser sekmesine gelin. Home Page metin kutusuna yazın. Sol penceredeki Text Editor menüsünden C# alt menüsünü seçin. Burada C# diline özel metin düzenleme seçenekleri bulunur. Sağ pencerede, Display sekmesinin altında Line Numbers (Satır Numaraları) seçeneğini işaretleyin. Bu seçenek, C# projelerinde çalışırken satır numaralarını gösterir. Window (Pencere): Sayfaların ve pencerelerin görünümlerini ve özelliklerini değiştirmek için kullanılan komutlar bu menü altında bulunur. Tüm açık çalışma sayfaları bu menü altında görüldüğü gibi, istenen sayfa seçilerek ön plana getirilir. Ayrıca, Close All Documents (Tüm Sayfaları Kapat) komutu ile açık olan bütün sayfalar kapatılır. Auto Hide All (Tümünü Otomatik Gizle) komutu ile sabit hale getirilmiş tüm pencereler gizlenir. Community (Topluluk): Yazılımcıların birbirlerine soru sorup, cevap alabilecekleri ve yazılımcıları örnek kodlar, üçüncü parti kontroller bulabileceği sitelere yönlendiren seçenekler bu menüde bulunur. Help (Yardım): Visual Studio çalışma ortamında çok sık kullanılan yardım pencerelerinin görünümü bu menü ile sağlanır. Bu menü ile ayrıca, kullanılan Visual Studio çalışma ortamının sürümü hakkında bilgi alınır, son güncellemeler kontrol edilir, teknik destek için gereken iletişim bilgilerine ulaşılır. Pencereler Şekil 2.10 Pencereler, Visual Studio içinde uygulama geliştirirken kullanılabilecek birçok elemanı belli gruplar halinde tutan alanlardır. Çalışma ortamında birçok pencere bulunmasıyla beraber en sık kullandıklarımız, Solution Explorer, Toolbox, Object Browser, Properties, Watch, Output, Search Result, Task List pencereleridir. Görmek istediğiniz pencerelerin çoğunu View menüsünden seçebilirsiniz. Pencereler, Visual Studio ortamı içerisinde istenilen yere taşınabilir veya sabitlenebilir. Pencerelerin birkaç genel özelliği vardır: Auto Hide (Otomatik Gizle): Pencerelerin, fare üzerindeyken gözükmesi ve fare çekildikten sonra gizlenmesidir. Dockable (Sabitlenebilir): Pencerelerin, Visual Studio ortamı içerisinde bir yerde sabitlenebilme özelliğidir.

25 Microsoft Visual Studio Arayüzü 17 Floating (Kayan): Kayan pencereler herhangi bir yere sabitlenemez, her sayfanın üstünde durur ve böylece sürekli görünür. Pencerelerin bu özelliklerine Window menüsünden erişilebilir. Örnek: View menüsünden Other Windows alt menüsünü işaret edin ve Macro Explorer penceresini seçin. Pencerenin başlığında, biri Auto Hide diğeri Close olan iki düğme görülür. (Pencerenin çıktığı yere göre sadece Close düğmesi de gözükebilir. Diğer seçeneklerin çıkması için pencerenin başlığına çift tıklayıp, pencereyi Dockable durumuna getirin.) Auto Hide düğmesine (Raptiye ikonlu düğme) basarak pencereyi gizleyin. Pencereyi tekrar seçin, Window menüsünden Auto Hide özelliğini seçin. Daha sonra aynı menüden Floating özelliğini seçin. Pencerenin taşınabildiğini ancak sabitlenemediği görülür. Tabbed Document seçeneğini seçin. Pencerenin sekme olarak forma yerleştiği görülür. Pencere seçili iken, Window menüsünden Dockable özelliğini seçin. Bu sefer pencerenin, taşındığı zaman çalışma ortamının herhangi bir yerine sabitlenebildiği görülür. Pencere seçili iken, Window menüsünden Hide komutunu seçin. Pencereyi tekrar açmak için bu etapları tekrarlayın. Solution Explorer Penceresi Visual Studio çalışma ortamında projeler bir solution (çözüm) altında açılır. Bir solution içine farklı dilde ve tipte projeler dâhil edilebilir. Visual Studio ile bir solution açıldığında, Solution Explorer penceresi solution içinde bulunan tüm projeleri, ilgili dosya ve klasörleri görüntüler. Pencerede koyu yazı tipinde görünen proje, solution içindeki başlangıç projesidir. Bu pencereden, öğeler üzerinde silme, kopyalama, taşıma, ismini değiştirme işlemleri yapılabilir. Ayrıca pencerenin üst kısmında, seçilen öğe üzerinde basit işlemler gerçekleştirmek için bir araç çubuğu bulunur. Refresh (Yenile): Proje dosyaları üzerindeki değişikliklerin görünmesini sağlar. Show All Files (Tüm Dosyaları Göster): Seçilen projenin bulunduğu klasördeki tüm dosyaları ve alt klasörleri gösterir. Pencerede görünen beyaz öğeler proje içine dâhil edilmemiş öğelerdir. Proje kapsamında kullanılmak istenen öğeler (örneğin arka plan resmi), üzerine sağ tıklanıp Include In Project komutu ile projeye dâhil edilmelidir. Şekil 2.11 Properties (Özellikler): Penceredeki tüm öğelerin özellikleri, Properties komutu ile görülebilir. Bu komut seçildiğinde, öğenin özellikleri Properties penceresi ile görüntülenir. (Properties penceresi bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır.) Solution Explorer penceresi, View menüsünden görülebildiği gibi, varsayılan klavye seçeneklerinde CTRL-ALT-L kısayolu ile de görülebilir. Solution Explorer penceresinde Solution bölümünü göremiyorsanız, Tools (Araçlar) menüsünden Options (Seçenekler) komutunu seçin. Açılan pencerede Projects and Solutions (Projeler ve Solution lar) altında bulunan Always Show Solution (Her Zaman Solution ı Göster) kutusunu işaretleyin ve OK komutu ile çıkın.

26 18 Bölüm 2 Toolbox Penceresi Toolbox (Araç Kutusu) penceresi, projelerde kullanılan çeşitli kontrollerin listelendiği penceredir. Buradaki öğeler, sekmeler içinde gruplanmıştır. Her sekme, ortak platformlarda çalışan veya benzer işlevleri olan kontrollere sahiptir. Örneğin, Data sekmesinde veri tabanı işlemlerinde kullanılan kontroller vardır. Printing kontrolleri Windows platformunda çalışan projelerdeki çıktı işlemlerinde kullanılır. Toolbox penceresinde kontroller, isimlerine göre sıralanmaktadır. Örneğin Common Controls sekmesinde en üstte Button, CheckBox, CheckedListBox ve ComboBox kontrolleri bulunur. Kontroller, yerleri ve sıraları taşınarak değiştirilebilir, ayrıca başka bir sekmeye de taşınılabilir. Şekil 2.12 Visual Studio çalışma ortamı, Toolbox penceresindeki kontrollere yeni isim verme, kontrolleri silme veya pencereye yeni sekmeler ve kontroller ekleme imkanlarını da sağlar. Örnek: Common Controls sekmesinde TextBox kontrolüne sağ tıklayın. Çıkan menüden Rename Item (Öğenin İsmini Değiştir) komutunu seçin ve Metin Kutusu yazın. Ortaya çıkan Metin Kutusu kontrolünü taşıyarak sekmenin en üstüne getirin. Pencereye sağ tıklayın ve Sort Items Alphabetically (Nesneleri Alfabetik Olarak Sırala) komutunu seçin. Metin Kutusu kontrolünün, alfabetik sırada yerini aldığı görülür. Metin Kutusu kontrolünün adını TextBox olarak değiştirin. Pencereye sağ tıklayın ve Add Tab komutunu seçin. Sekmeye Medya ismini verin. Sekmeye sağ tıklayın ve Choose Items (Öğeleri Seç) komutunu seçin. Choose Toolbox Items diyalog kutusu çıkar. Burada Toolbox penceresine eklenebilecek tüm kontroller listelenir. Com Components sekmesine gelin ve listeden Windows Media Player kontrolünü işaretleyin. OK düğmesine basarak, diyalog kutusunu kapatın. Windows Media Player kontrolünün, oluşturulan Medya sekmesine eklendiği görülecektir. Toolbox penceresine varsayılan klavye seçeneklerinde CTRL- ALT-X kısayolu ile ulaşılır. Properties Penceresi Properties (Özellikler) penceresi, seçilen bir nesnenin özelliklerini görüntüler. Penceredeki görünüm, Özellik Adı - Değeri şeklindedir. Silik olarak görünen özellikler salt okunurdur ve değiştirilemez. Pencerenin üzerindeki açılır liste, çalışma sayfasındaki kontrolleri listeler. Buradan istenilen kontrol seçilerek özellikleri görüntülenir. Penceredeki özellikler kategorilere göre gruplanmıştır, ancak alfabetik olarak da dizilir. Pencerenin üstünde bulunan araç kutusundan Categorized (Kategorileştirilmiş) veya Alphabetical (Alfabetik) seçilerek özelliklerin görünümleri değiştirilir. Şekil 2.13 Pencerenin en altında bulunan menüde, her özelliğin açıklaması bulunur. Bir kontrolün üzerindeyken F4 tuşuna basınca, Properties penceresi görüntülenir.

27 Microsoft Visual Studio Arayüzü 19 Yardımı Kullanmak Yazılım geliştirirken en çok kullanacağımız kaynaklar yardım dosyaları olacaktır. Bir programlama dilinin çok çeşitli özellikleri, kullanım farklılıkları olabilir. İyi bir yazılımcı bütün bu özellikleri ezbere bilen değil, bu özellikleri en kısa sürede bulan, öğrenen ve kullanandır. Yardım dosyalarının kullanımını bilmek, yazılımcılığın temelini oluşturan önemli unsurlardan biridir. Visual Studio Yardımı yazılımcıya, gelişmiş özelliklere sahip pencereler ve yardım dosyaları ile geniş bir kullanım kolaylığı sağlar. Visual Studio Yardım dosyalarının yapısı başlık, içerik ve ilişkili konulardan (See Also) oluşmuştur. Ayrıca her yardım dosyasının altında bulunan Send Comments bağlantısı ile konu hakkında yorum gönderilebilir. Visual Studio yardım pencereleri Dynamic Help, Search, Index ve Contents olarak dörde ayrılır. Bu pencereler, Help menüsünden ulaşılabilir. Şekil 2.14 Visual Studio Yardımını kullanmak için, MSDN (Microsoft Developer Network) yardım kütüphanelerinin yüklenmiş olması gerekir. Dynamic Help Dynamic Help (Dinamik Yardım) penceresi, içeriği otomatik olarak değişen bir araçtır. Kod yazarken, pencerelerde veya sayfalarda nesneler seçildiğinde, kullanıcının başka bir işlem yapmasına gerek kalmadan, o nesne hakkında yardım konularını listeler. F1 tuşuna bastığımız zaman ise seçilen nesneye ait, Dynamic Help penceresinde ilk sırada bulunan yardım konusu yeni bir sayfada görüntülenir. Penceredeki yardım konuları Help (Yardım), Samples (Örnekler) ve Getting Started (Başlangıç) olarak üç bölüme ayrılmıştır. Help bölümü, seçilen nesne ve bu nesneyle ilişkili olan kavramların listelendiği bölümdür. Samples, konuyla ilgili kod örnekleri bulunan yardım dosyalarını gösterir. Getting Started çalışılan sayfalara göre değişen, temel işlemleri içeren başlangıç yazılarını gösterir. Search MSDN kütüphanelerinde arama yapılan penceredir. Look for metin kutusuna, aranacak anahtar kelimeler girilir. Filtreleme (Filtered by) ile arama sonuçları belli konulara göre sınırlanır ve istenmeyen seçeneklerin gösterilmesi engellenir. Search penceresinde, Search in titles only, Match related words, Search in previous results, Highlight search hits arama seçenekleri bulunur: Search in titles only: Sadece konu başlıklarında arama yapar, içerik kısmına bakmaz. Match related words: Kelimeleri yazıldığı gibi arar, benzer yazımlı kelimeleri aramaz. Search in previous results: İlk aramadan sonra aktif olan bu seçenek ile kelimeler, bir önceki aramada bulunan sonuçlar arasına bakılır. Highlight search hits: Bulunan yardım sayfalarında, aranan kelimelerin seçili olmasını sağlar. Bulunan sonuçlar Search Results (Arama Sonuçları) penceresinde gösterilir. Bu pencerede; Title: Konunun başlığını, Location: MSDN kütüphanelerinde hangi başlık altında bulunduğunu, Rank: Konunun, aranılan kelimeye olan yakınlık derecesini ifade eder.

28 20 Bölüm 2 Index Yardım dosyalarındaki bütün konuları alfabetik sırada dizer. Filtreleme işlevi, arama penceresinde olduğu gibidir. Bu pencerenin özelliği, aranacak kelime yazılırken, bu kelime ile başlayan tüm konuların alfabetik sırada gösterilmesidir. Bu şekilde, aranan konulara çok hızlı bir şekilde ulaşılabilir. Eğer bir konu ile ilgili birden fazla yardım dosyası varsa, Index Results (Dizin Sonuçları) penceresinde bu seçenekler gösterilir. Contents Contents (İçerik) penceresinde, tüm MSDN içeriği konulara göre hiyerarşik yapıda, kategorilere ayrılmış olarak gösterilir. Bu pencerede de aynı şekilde filtreleme yapılarak istenmeyen içerikler çıkartılabilir. Bir yardım dosyası açıkken, Help menüsünden Sync Contents (İçerik Senkronizasyonu) komutu seçilerek o yardım dosyasının Contents penceresindeki yeri bulunabilir. Lab 2.1 Dinamik Yardım Bu lab ı tamamlamak için, MSDN yardım kütüphaneleri yüklenmiş olmalıdır Help menüsünden Dynamic Help komutunu seçerek Dynamic Help penceresini açın. Pencerede gösterilen ilk konunun ismi nedir? CTRL-ALT-X tuşlarına basıp Toolbox penceresini açın. Dynamic Help menüsünde ne değişti? Toolbox penceresinde, Windows Forms tabında Button kontrolünü seçin. Dynamic Help penceresindeki ilk konunun ismi ne olarak değişti? Button seçiliyken F1 tuşuna basın. Açılan sayfanın ismi nedir? Lab 2.2 Contents Sayfayı yazdırmak için bilgisayarınıza bağlı bir yazıcı bulunması gerekir. Yardım dosyalarını yazdırmak, özellikle uzun metinlerde, kolay çalışma imkânı sağlar Help menüsünden Sync Contents komutuna tıklayın. Button Members konulu yardım dosyası hangi konuların altında bulunuyor? Contents penceresinin ilk başlığı olan Visual Studio.NET altında, Gettings Assitance altında, Using Help in Visual Studio.NET altında, Tips for Using the Help Keyword Index konulu yardımı açın. File menüsünden Print komutunu seçin ve sayfayı yazdırın. Contents penceresini kapatın. Lab 2.3 Arama 1. Help menüsünden Search komutunu seçin. Look for metin kutusuna Visual Studio.NET yazın. Search in titles only, Match related words seçeneklerini işaretleyin. Search düğmesine basın. Kaç tane konu bulundu? En üst dereceli konu nedir? Search in previous results seçeneğini işaretleyin. MSDN kelimesini aratın. Kaç konu bulundu? Search in previous results seçeneğini kaldırın. MSDN kelimesini tekrar arattığınız zaman kaç konu bulunur? Search in titles only seçeneğini kaldırınca kaç konu bulunur? Search Results ve Search pencerelerini kapatın.

29 Microsoft Visual Studio Arayüzü 21 Lab 2.4 İndeks 1. Help menüsünden Index komutuna tıklayın. Look for metin kutusuna file types yazın. İlk çıkan konu nedir? Filtre olarak Visual C# seçin. İlk hangi konu gösteriliyor? File Types konusu üzerine tıklayın. Açılan sayfada Solution Files (.sln and.suo) adlı bölümü inceleyin. Project Files başlığında, Visual Basic and Visual C# alt başlığı altında, File Types and File Extentions in Visual Basic and Visual C# konusuna tıklayın. Açılan yardım dosyasını inceledikten sonra, sayfanın See Also başlığı altında What s New in Projects konusuna sağ tıklayın. Açılan menüden Open Link in New Window komutunu seçin. Window menüsünden New Vertical Tab Group komutunu seçin. Bir önceki yardım dosyasıyla arasındaki benzerlikleri inceleyin. Window menüsünden Close All Documents seçeneği ile bütün sayfaları kapatın ve Visual Studio ortamından çıkın. Lab 2.5 Pencereler ile Çalışmak 1. Toolbox penceresini Auto Hide düğmesine basarak sürekli görünür hale getirin Pencerenin başlığına sol tıklayıp sağ tarafta bulunan Solution Penceresine doğru taşıyın. Bu aşamada ekranda mavi kılavuz düğmeleri görünecektir. Kılavuz düğmelerinden ortadakinin üzerine gelip bırakın. Şimdi aynı tarafta bulunan Class View Penceresini alt taraftaki sekme yardımı ile sağ tarafa taşıyın. Tools menüsünden Import and Export Settings komutunu verin. Reset All Settings seçeneğini işaretleyip Next düğmesine basın. Karşınıza çıkan sihirbazın yönergelerini takip edin. Tüm pencere ayarlarınız ilk halini alacaktır.

30

31 3Visual C#.NET ile Windows Tabanlı Programlama

32 3 Visual C#.NET ile Windows Tabanlı Programlama İlk Uygulama Visual C#.NET Kontrolleri Özellikler, Metotlar ve Olaylar Lab 3.1 Button Yakalama Lab 3.2 Dokunma! Lab 3.3 Dijital Saat Ödevler

33 Visual C#.NET ile Windows Tabanlı Programlama Windows tabanlı uygulamalar, Windows işletim sistemi üzerinde çalışan uygulamalardır. Windows uygulamaları Windows formları ve kontrollerinden oluşur. Visual Studio bu formların ve üzerindeki kontrollerin tasarımını, kodların yazılımını büyük ölçüde kolaylaştırarak uygulama geliştirme sürecini daha hızlı ve kolay hale getirir. Bu bölümü tamamladıktan sonra: Windows tabanlı programlamada kullanılan kontrolleri tanıyacak, Kontrollerin özellik, metot ve olay kavramlarını öğreneceksiniz. İlk Uygulama Visual C#.NET ile yazacağımız Windows uygulaması ekrana, Merhaba Dünya mesajını çıkartır. Visual Studio çalışma ortamını açın. File menüsünden, New alt menüsüne işaret edin ve Project komutunu seçin. New Project diyalog kutusu, yazılacağı dile, çalışacağı ortama göre değişen proje tiplerini listeler. Proje tiplerinden Visual C# Project ve Windows Application tipinin seçili olduğunu kontrol edin. Name özelliğine HelloWorld yazın ve OK düğmesine basın. Bir windows formu tasarım görünümünde açılır. Toolbox penceresinden Button kontrolünü formun üzerine sürükleyip bırakın. Properties penceresini açarak Button kontrolünün Text özelliğine Hello World! yazın. Eklenen Button kontrolüne çift tıklayarak kod sayfasına geçin. Button kontrolüne basıldığında çalıştırılacak kodu yazın: Düzgün bir yazılımda koddan çok yorum MessageBox.Show( Merhaba Dünya ); olmalıdır. Yazdığınız kodun ne anlama geldiğini belirtmek için yorum satırları kullanmak, kodları okumayı kolaylaştırır. Zaman geçtikçe yazılımcı kendi yazdığı kod ile ilgili bazı bölümleri unutabileceği için yorum satırları çok önemlidir. Yorum satırları // ile başlayarak yazılmalıdır. MessageBox.Show metodunun yazıldığı kodun üstüne, yapılmak istenileni belirten bir yorum satırı yazın. // MessageBox ın Show metodunu kullanarak ekrana Merhaba Dünya yazdırıyoruz. F5 tuşuna basarak projeyi çalıştırın. Çalışma sayfalarının isimlerinin yanında yıldız işaretinin görünmesi, o sayfada değişiklik yapıldığını ancak daha kaydedilmediğini belirtir. Proje dosyalarınızı CTRL-S tuşlarına basarak sıkça kaydedin. Visual C#.NET Kontrolleri Windows tabanlı uygulamalar geliştirirken sıkça kullanacağımız bir grup kontrol vardır. Form kontrolü hariç diğer bütün kontroller Toolbox penceresinden seçilir. Bu kontroller sürüklenip form üzerinde istenilen pozisyona bırakılır.

34 26 Bölüm 3 Kontroller, ToolBox penceresinde üzerine çift tıklayarak da eklenebilir. Kontroller, ToolBox penceresinde seçilip, form üzerinde büyüklüğü çizilerek de eklenebilir. Şekil 3.1 Kontrollerin büyüklükleri ve yerleri, tasarım anında Size (Boyut) ve Location (Konum) özellikleri ile değiştirilebileceği gibi, fare ile de istenilen şekilde ayarlanabilir. Form Windows uygulamaları, Windows kontrollerinin tutulduğu pencereler olan formlardan oluşur. Bir Windows projesi açıldığı zaman form kontrolü otomatik olarak eklenir. İkinci bir form eklemek için Project menüsünden Add Windows Form komutu seçilir. Proje çalıştığı zaman başlangıç formu görüntülenir. Başlangıç formu Soluton Explorer da görülen Program.cs dosyası üzerinden değiştirilir. Şekil 3.2 Application.Run(new frmstart()); Visual Studio ortamında formlar, tasarım sayfası ve kod sayfası olmak üzere iki farklı sayfada görüntülenir. Tasarım sayfası, formun ve üzerindeki kontrollerin görünümlerini kolay bir şekilde değiştirmeyi sağlar. Visual Studio bu sayfada yapılan değişiklikleri kod sayfasında eş zamanlı olarak günceller. Örneğin bir Button kontrolünün genişliğini fare ile değiştirdiğimiz zaman, kod sayfasında bu kontrolün Width (Genişlik) özelliği yapılan değişikliğe göre güncellenecektir. Aynı değişiklikler properties penceresinde de görülebilir. Formların, diğer kontrollerin özelliklerinden farklı bazı özellikleri vardır. Formun ControlBox özelliği false iken uygulama, Debug menüsünden Stop Debugging komutu seçilerek kapatılabilir. ControlBox Form üzerindeki simge durumuna küçültme, ekranı kaplama ve formu kapama kutularının görünümünü ve erişilebilirliğini kontrol eder. StartPosition Form açıldığı zaman nerede görüneceğini belirler. CenterScreen seçeneği formu ekranın ortasında gösterir. Load Event Formlar açıldığı zaman Load olayı gerçekleşir. Eğer form, başlangıç formu olarak seçilmişse, proje başladığı zaman çalıştırılmak istenen kodlar bu olayın metoduna yazılır. private void Form1_Load(object sender, System.EventArgs e) label1.text = Uygulama başladı.. Başlangıç zamanı: + DateTime.Now;

35 Visual C#.NET ile Windows Tabanlı Programlama 27 Button Bir Windows düğmesini temsil eder. Button kontrolüne basıldığında Click olayı tetiklenir. Bu olay gerçekleştiği zaman yapılacak işlemler, varsayılan olarak ButtonIsmi_Click metodunda yazılır. TextBox private void btnchangecolor_click(object sender, System. EventArgs e) btnchangecolor.forecolor = Color.Gray; Bir Windows metin kutusunu temsil eder. Kullanıcıların değer girerek yazılım ile haberleşmesini sağlamak amacıyla kullanılır. TextBox kontrolündeki yazı değiştiği zaman TextChanged olayı gerçekleşir. Label private void textbox1_textchanged(object sender, System. EventArgs e) MessageBox.Show( Yazı değişti: + textbox1.text); Bir Windows etiketini temsil eder. Kullanıcıya, form üzerinde bir yazıyı göstermek amaçlı kullanılır. Bu yazının görünümü, Label kontrolünün bazı özellikleri ile değiştirilir. TextAlign Yazının Label kontrolü üzerinde nerede duracağını belirler. Font Font (Yazı Tipi) özelliği birçok alt özellik taşır. Bunlardan bazıları en sık kullanılan özelliklerdir. Name Yazı tipinin ismini belirler. Varsayılan Microsoft Sans Serif seçilidir. Şekil 3.3 Size Karakterlerin boyutunu belirler. Varsayılan büyüklük 8,5 değerini alır. Bold Yazının kalın (Bold) tipte olmasını belirler. Italic Yazının italik (Italic) tipte olmasını belirler. UnderLine Yazının altı çizgili (UnderLine) olmasını belirler. Label kontrolünün Text özelliğini boş bırakırsanız, tasarım zamanı Form üzerinde göremezsiniz. Böyle bir durumda kontrolü tekrar seçmek için Properties penceresinin en üstünde bulunan ComboBox tan kontrolü seçmeniz yeterli olacaktır.

36 28 Bölüm 3 Şekil 3.4 ComboBox Bir Windows açılan kutusunu temsil eder. ComboBox kontrolü, kullanıcıların bazı değerleri açılan bir listeden seçmesini sağlar. Listeye tasarım anında veya çalışma anında öğe eklenebilir. Listeye öğe eklemek için kontrolün Items özelliğinden faydalanılır. Tasarım anında öğe eklemek için Properties penceresinden Items özelliği seçilir. String Collection Editor penceresinde, her öğenin değeri tek bir satırda yazılır. Şekil 3.5 Çalışma anında öğe eklemek için kod sayfasında, kontrolün Items özelliğinin Add metodu kullanılır. private void Form1_Load(object sender, System.EventArgs e) combobox1.items.add( Beşiktaş ); combobox1.items.add( Galatasaray ); combobox1.items.add( Fenerbahçe ); combobox1.items.add( Trabzon );