Doç. Dr. Melahat Akdeniz Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD
|
|
- Alp Toprak
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Doç. Dr. Melahat Akdeniz Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD
2 Sunum planı Akılcı ilaç kullanımı neden önemli? Tanım SB AİK çalışmaları Akılcı olmayan ilaç kullanımı AİK da Aile hekiminin sorumluluğu Akılcı antibiyotik kullanımı Sonuç Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 2
3 GİRİŞ Yeni ilaçların keşfedilmesiyle pek çok hastalığın tedavisi mümkün olmuş; tedavi seçeneklerimiz artmıştır. İlaç çeşitlerinin ve sayılarının hızla artması bu ilaçların doğru kullanımı konusunda yetkin olmamızı ve akılcı davranmamızı zorunlu kılmaktadır. İlaçlar doğru kullanılmadığında tedavinin etkisiz olmasına, hastaya zarar verilmesine, modern tıbba ve hekimlere güvenin azalmasına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 3
4 GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü nün verilerine göre, dünya genelinde tüm ilaçların yaklaşık % 50 si uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, satılmakta veya uygulanmaktadır. Tüm hastaların yarısından fazlası da ilaçlarını doğru şekilde kullanamamaktadır. Ülkemizde de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı halk sağlığını etkileyen ciddi bir sorundur Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 4
5 GİRİŞ İlaç Kullanımı; ülkelerin sağlık giderleri içerisinde belirli bir pay alır. Yanlış şekilde harcanan paranın yanında akılcı olmayan ilaç kullanımı; etkisiz tedavi, ilaç yan etkilerinde artış, antibiyotiklere direnç gelişimi ve ilaç stoklarında azalma gibi sonuçlar da doğurmaktadır. Tüm bu nedenlerden dolayı dünyanın her yerinde konu ile ilgili araştırmalar yapılmakta, sorunlar tartışılmakta ve çözüm yolları geliştirilmeye çalışılmaktadır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 5
6 En çok satılan ilaçlar (Dünyada) Kalp-damar hastalıkları % 19.3 Santral sinir sistemi hastalıkları % 15.8 Metabolik hastalıklar % 15.3 Antibiyotikler % 9.9 ** Solunum sistemi hastalıkları % En çok satılan ilaçlar (Türkiye de) Antibiyotikler % 19.0 ** Ağrı kesiciler % 12.8 Antiromatizmal ilaçlar % 11.0 Soğuk algınlığı ilaçları % 8.6 Vitaminler % Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 6
7 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. DSÖ nün 1985 Nairobi Uzmanlar konferansında yaptığı tanımla Akılcı ilaç kullanımı kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, kendilerine ve topluma en düşük maliyetle sağlayabilmeleri olarak tanımlanmıştır. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, ( ) Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 7
8 DSÖ akılcı ilaç kullanımının geliştirilmesi için tüm ülkelere önerilerde bulunmuştur Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 8
9 DSÖ nün AİK in teşvik edilmesi için belirlediği ve ülkelere önerdiği 12 temel düzeltici faaliyet Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 9
10 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları Dünya Sağlık Örgütü nün önerileri doğrultusunda ülkemizde AİK Programı yürütülmektedir lı yıllarda başlatılan AİK faaliyetlerinin bir kısmı akademik, eğitim, araştırma, sivil toplum kuruluşu faaliyetleri gibi adlar altında yapılmakla birlikte önemli kısmı Sağlık Bakanlığı nın öncülüğünde ve desteğiyle yürütülmektedir. Saha çalışmaları ise 1992 yılında başlamıştır yılında basılan Türkiye İlaç Kılavuzu - TİK hekim ve eczacılara tavsiye edilmiştir. Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 10
11 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları yıllarında Tanı ve Tedavi Rehberinin ilk kez basımı ve revizyonu yapılmıştır. DSÖ nün Reçete Yazma Rehberi ve Eğiticilere Yönelik Reçete Yazma Rehberi ve Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Halk Eğitimi kitabı ve ilgili bazı başka kaynaklar Türkçeye çevrilmiş ve basımları gerçekleştirilmiştir da AİK Çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Eczacılıkta AİK eğitimi uygulanmaya başlamıştır AKILCI İLAÇ KULLANIMI ULUSAL EYLEM PLANI Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 11
12 Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 12
13 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları 2010 yılında Ulusal AİK Koordinasyon Kurulu kurulmuştur yılında Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü kurulmuştur. İllerde koordinasyonu sağlamak amacıyla 81 ilde İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi bulunmaktadır. Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur. AKILCI İLAÇ KULLANIMI ULUSAL EYLEM PLANI Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 13
14 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları Sağlık Bakanlığının koordinatörlüğünde yürütülmekte olan AİK faaliyetleri Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı çerçevesinde etraflı biçimde yeniden hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur. AİK in yaygınlaştırılması amacıyla geliştirilen Reçete Bilgi Sistemi (RBS) aracılığıyla hekimlerimizin yazdığı reçete verileri analiz edilip, değerlendirilip bunlarla ilgili bilgilendirmeler yapılmaktadır. AİK konusunda araştırmalar yapılmaktadır. Ekim 2014 den itibaren Türkiye Akılcı ilaç Kullanım Bülteni adı ile bir dergi yayınlanmaktadır (son sayı Ocak 2017) Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 14
15 Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 15
16 Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 16
17 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı başlık, 20 stratejik hedef ve toplamda 99 faaliyetten oluşmaktadır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 17
18 İlaç hataları, en sık karşılaşılan tıbbi hataların başında gelmektedir. İlaçların akılcı olmayan kullanımı, dünya genelinde görülen yaygın bir problemdir. ABD 1999 verilerine göre; hastanelerde her yıl yatan hastalardan i tıbbi hatalar nedeniyle ölmektedir. Kanada da her yıl kişinin tıbbi hatalar nedeniyle hayatını kaybettiği bildirilmektedir. Hunter, D., & Bains, N. (1999). Rates of Adverse Events Among Hospital Admissions and Day Surgeries in Ontario from 1992 to Canadian Medical Association Journal, 160 (11), IOM- Institute of Medicine (1999). Committee on Quality Of Heaalth Care in America. Washington DC Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 18
19 ABD de tıbbi hatalar hastane ölümlerinin üçüncü nedenidir. Tartışılan araştırma sonucuna göre tıbbi hatalar sonucu hasta (%9.5) ölmektedir. Bu ölümlerin içinde ilaç kullanım hatalarının payı belirtilmemiş. Makary MA, Daniel M. Medical error the third leading cause of death in the US. BMJ 2016;353:i Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 19
20 TÜRKİYE DE DURUM Refik Saydam Hıfzıssıhha Müdürlüğü tarafından yapılan alan çalışmalarında; İlaç kutu sayısı açısından bakıldığında tanıya uygunluk bakımından yaklaşık % 50 sinin akılcı olmadığı, İlaç maliyetlerine bakıldığında ise yine % 50 sinin akılcı olmadığı görülmektedir Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 20
21 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı DSÖ nün AİK tanımda yer alan maddelerden birinin ya da birkaçının karşılanmaması durumu akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK) olarak kabul edilmektedir. Akılcı olmayan ilaç kullanımı: Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına İlaç etkileşimlerine Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına Olumsuz olay görülme sıklığının artmasına Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 21
22 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Dünya Sağlık Örgütü nün tahminlerine göre; ilaçların %50 sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, sağlanmakta veya satılmaktadır. İlaçlara bağlı olumsuz olaylar ABD de 4. sıklıkta ölüm nedenidir. Tahmin edilen, ilaçlara bağlı morbidite ve mortalite giderleri ABD de 30 milyon- 130 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor. Advers etkiler ABD ve Avustralya da hastaneye yatışların % 4-6 sından sorumludur. ABD ve Avustralya da hastane yatışlarının %4-6 sı olumsuz ilaç olaylarına bağlıdır. En sık ve en masraflı advers olaylar; kanama, aritmi, hipotansiyon, konfüzyon, ateş, diyare, döküntüler ve kaşıntı, kusma, böbrek yetmezliği olarak bildirilmiştir Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 22
23 UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ Çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) Uygun olmayan kişisel tedavilere başvurulması Gereksiz yere antibiyotik tüketimi Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi Hastanın özel durumuna dikkat edilmemesi Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 23
24 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının Nedenleri Hekimden kaynaklanan nedenler Eğitim ve bilgi yetersizliği Objektif ilaç bilgi eksikliği Aşırı hasta yükü Uygun olmayan (yanlış) reçete yazımı (uygun olmayan doz, süre, doz aralığı, veriliş yolu önerisi) Sosyal-politik-yönetsel baskılara boyun eğme Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 24
25 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının Nedenleri Eczacıdan kaynaklanan nedenler Reçetenin incelenmesi ve hastanın bilgilendirilmesi hekimin olduğu kadar eczacının da görevidir. Hastanın ilaçlar konusunda aydınlatılmaması Yanlış ilaç verilişi Reçetesiz ilaç satışı Reçete içeriği dışında ilaç hazırlanması Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 25
26 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının Nedenleri Hastaya ait nedenler Hastalanınca hekime danışılmadan ilaç alınması Başkalarına ilaç tavsiye edilmesi ve başkalarından tavsiye alınması, Evde ilaç depolama, benzer şikayetler ortaya çıktığında daha önceki deneyimlere göre evlerde mevcut ilaçların danışılmadan alınması Hekime gidilmişse yazılan reçetenin zamanında alınmaması, uygun dozda, hekimin tavsiye ettiği süre içinde kullanılmaması Hekimin önerilerine uyulmaması Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 26
27 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının Nedenleri Sisteme ait nedenler İlaç tedavisine ilişkin temel ilaç listelerinin ve standart tanı tedavi kriterlerinin olmaması Gerekli ilacın gerektiği zaman ve miktarda sağlanamaması, ilaca ulaşımda zorluk İlaç ve eczacılık uygulamalarına ilişkin mevzuat yetersizliği ve/veya yaptırım gücünün düşüklüğü İlaç ruhsatlandırması, ilaçların etkili ve sürekli denetimi gibi düzenleme mekanizmalarında aksaklıklara neden olan mevzuat yetersizlikleri Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 27
28 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının Nedenleri İlaç Firmalarından kaynaklanan nedenler Yanlış ve taraflı bilgi Hekime baskı Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 28
29 Akılcı ilaç kullanımından sorumlu kişiler Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi
30 AİK da hekimin sorumluluğu Hastalıkların ilaçla tedavisinden beklenen sonuç, hastanın sağlığında olumlu yönde bir değişikliğin olmasıdır. Ancak bu sonuç her zaman gerçekleşmeyebileceği gibi, hastanın sağlığı olumsuz yönde etkilenebilir ve hasta zarar görebilir. İlaç kullanımında hastanın zarara uğramasını önlemek için doğru tedavinin doğru şekilde uygulanması gerekmektedir. Bunun için ilaç tedavisi kararının akılcı bir süreç sonunda alınması gerekir Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 30
31 İlaç kullanımını etkileyen etmenler Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 31
32 AİK da Aile hekiminin Sorumluluğu Hastanın rahatsızlık/hastalık sürecinin doğru değerlendirilmesi Hasta ile etkili iletişim kurma Hasta merkezli yaklaşım Hastanın aydınlatılması Paylaşılmış karar alma Bekle - gör Tedavi sevk Dördüncül koruma Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 32
33 AİK da Aile Hekiminin Sorumluluğu Hekimin ilaç seçiminde dikkate alması gereken özellikler: Etkinlik: Tedavi amaçlarını ve tedavide belirlenen hedefleri sağlamada en etkili ilaç Güvenlik: İyileşmeyi sağlayacak ve yan etki açısından en güvenli ilaç. Uygunluk: Hastanın durumuna bağlı olarak en uygun dozda ve sürede Tedavi maliyeti: Jenerik ürün olarak bulunabilen, en ucuz ilaç Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 33
34 AİK basamakları 1. adım: Sorunun doğru tanımlanması ve doğru tanı konması 2. adım: Tedavi hedeflerinin belirlenmesi 3. adım: Tedavi seçeneklerinin gözden geçirilmesi ve hasta için en uygun tedaviye hasta ile birlikte karar verilmesi: Kişiye uygun etkin, güvenli, düşük maliyette 4. Adım: İlaç tedavisi gerekli ise reçetenin doğru biçimde yazılması: Uygun doz, süre, veriliş yolu 5. Adım: Hastanın bilgilendirilmesi: ilaç ve olası yan etkileri, besin - ilaç ve ilaç ilaç etkileşimleri konusunda bilgilendirilmesi (Güvenlik çemberi) 6. Adım: İzlem planı yapılması Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 34
35 AİK ve Dördüncül koruma Tıp mesleğinin temel karakteri Önce zarar verme ilkesidir. Bu ilke hekimlerin iyatrojenik zararlardan kaçınmasını gerektirir. Hekimlerin hastaların sağlığını ve yaşam kalitesini artırmak ya da sadece tedavi etmek için önerdikleri ilaç ve diğer girişimler bazen hastalara zarar verebilmektedir Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 35
36 AİK ve Dördüncül koruma Aile hekimleri, hastalarına değeri ve hastanın gereksinimlerine uygunluğu etik olarak kabul edilmiş ve onaylanmış, bilimsel olarak kabul edilebilir, kişisel olarak gerekli maksimum kalitede ve minimum sayıda girişimle başarılan tıbbi bakım sunmaya çalışırken onlara zarar vermekten nasıl kaçınabilirler sorusu dördüncül koruma kavramını ortaya çıkarmıştır. İlk olarak Belçika lı Aile Hekimi Marc Jamoulle tarafından tanımlanan dördüncül koruma kavramı 2003 yılında WONCA nın Genel Pratisyenler/Aile Hekimleri için sözlüğünde yayınlanmıştır. Günümüzde hızla yayılmakta ve diğer uzmanlıklarca da kabul edilmektedir Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 36
37 AİK ve Dördüncül koruma Sözlükteki tanımıyla dördüncül koruma aşırı medikalizasyon riskindeki hastayı ve toplumu tanımlamak, medikal istilalardan onları korumak ve onlara bilimsel ve etik olarak kabul edilebilir bakım prosedürlerini sağlamak için yapılan eylemdir Medikalizasyon çoğunlukla tıbbi olmayan sorunların bir hastalık olarak kabul edilmesi ve tedavi edilmesidir. Aşırı medikalizasyon aşırı tanı ve aşırı ve gereksiz tedavi ile sonuçlanmaktadır. Jamoulle M. Quaternary prevention, an answer of family doctors to overmedicalization. Int J Health Policy Manag 2015, 4(2), Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 37
38 Dördüncül korumanın hedefleri AİK hedefleri ile örtüşmektedir. 1. İyatrojenik zararları önleme ve yaşam kalitesini iyileştirme 2. Sağlık bakımının her aşamasında uygulanabilen kanıtsız taramalardan, uygun olmayan antibiyotik kullanımından, endikasyonsuz ve gereksiz ilaç kullanımından kaçınma 3. Maksimum kalitede ve en az sayıda girişimle hasta bakımı verebilmek için bilimsel olarak kabul edilebilir, etik olarak uygun ve hastanın gereksinimlerine uyarlanmış tıbbi bakım sunma Jamoulle M. Quaternary prevention, an answer of family doctors to overmedicalization. Int J Health Policy Manag 2015, 4(2), Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 38
39 Akılcı Antibiyotik kullanımı Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 39
40 GİRİŞ Türkiye de en çok reçetelenen ilaçların başında antibiyotikler gelmektedir. Antibiyotikler aynı zamanda en çok suiistimal edilen ilaçlardır. Gereksiz antibiyotik kullanımının hastaya zarar vermesi yanında direnç gelişmesine katkı yapması sorunun önemini artırmaktadır. Günümüzde pek çok antibiyotiğe direnç gelişmiştir. Yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi durma noktasına gelmiştir. Gelecekte antibiyotikleri kullanamayabiliriz Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 40
41 2002 de 26 Avrupa ülkesinde toplam ayaktan antibiyotik kullanımı giderek artmıştır. (WHO ATC/DDD version 2003) Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 41
42 TÜRKİYE DE AB KULLANIMI Türkiye de 2007 yılında kullanılan tüm ilaçların kutu bazında %17 si, TL bazında %18 i antibiyotiklerdir yılında kullanılan 1,3 milyar kutu ilacın 223 milyon kutusu antibiyotiktir yılında kişi başına kullanılan yıllık ortalama 20 kutu ilacın 3,5 kutusu antibiyotiktir yılında ilaca harcanılan 11 milyar TL nin 2 milyar TL si antibiyotikler için harcanmıştır yılında kişi başına yapılan yıllık ortalama 170 TL lik ilaç harcamasının 30 TL si antibiyotikler için harcanmıştır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 42
43 Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 43
44 Ulusal Antibakteriyel ilaç tüketim sürveyansına göre Genel olarak antibakteriyel ilaç kullanımında ve çoğu geniş spektrumlu olan çeşitli antibakteriyel ilaç alt gruplarının kullanımında Türkiye en ön sırada yer almaktadır. Türkiye de antibakteriyel ilaçlar bazı ülkelerin 3 ya da 3,5 katına yaklaşan miktarda tüketilmektedir: AOAK Antibakteriyel ilaçlar Türkiye de hala sık ve sorunlu bir şekilde kullanılmaktadır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 44
45 Neden Gereksiz Kullanıyoruz? Bilgi eksikliği Zaman yetersizliği Bakteriyel-viral enfeksiyon ayrımı Yetersiz laboratuvar olanakları Hastaların antibiyotik yazdırma baskısı Akran baskısı Rehberlerin yetersizliği Malpraktis korkusu Yoğun ilaç promosyonları Antibiyotiklerin reçetesiz satılması Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 45 Holloway KA. Promoting the rational use of antibiotics. Regional Health Forum, 2011;15(1):
46 ANTİBİYOTİKLERİN YANLIŞ VE AŞIRI KULLANIMININ SONUÇLARI Dirençli bakterilerin ortaya çıkması çok ilaca dirençli: Tedavisi zor, ölüm oranı yüksek Tüm ilaçlara dirençli: Tedavi edilemeyebilir, ölüm oranları çok yüksektir. İlaç masraflarının artması Tedavi yetersizliği İlaç yan etkileri İlaç etkileşimleri Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 46
47 Akılcı antibiyotik kullanımında amaç maksimum tedavi etkinliği sağlarken direnç gelişimini minimum düzeyde tutmaktır Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 47
48 Antibiyotik yazmadan önce sorular 1. Klinik bulgulara göre antibiyotik kullanma endikasyonu var mı? 2. Tedavi öncesi klinik örnekler alınıp, incelemeleri ve kültürleri yapıldı mı? 3. Bu enfeksiyona yol açması en olası mikroorganizmalar hangileridir? 4. Bu enfeksiyon için en uygun antibiyotik hangisidir. 5. Kombine antibiyotik tedavisi gerekli mi? Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 48
49 Antibiyotik yazmadan önce sorular 6. Bu hasta için en uygun antibiyotik hangisidir? Hasta daha önce aynı durumda ne kullandı? Daha önce antibiyotik deneyimi var mı? Bu hastanın özel bir durumu var mı? 7. En iyi uygulama yolu nedir? 8. En uygun doz nedir? 9. Kültür-antibiyogram sonuçları ve klinik yanıta göre başlangıç tedavisinde değişikliğe gereksinim var mı? 10. En uygun tedavi süresi nedir? Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 49
50 Akılcı Antibiyotik Kullanımı Doğru hasta Doğru ilaç Doğru doz Doğru doz aralığı Doğru süre Uygun maliyet Minimal yan etki Doğru bilgilendirme Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 50
51 SONUÇ Aile hekimlerinin hastalarına bakım verme yanında hasta savunuculuğu görevleri de vardır. Hastalarının hem kendi uygulamalarında hem de sağlık sisteminin her noktasında zarar görmelerini önlemeleri gerekir. AİK ve dördüncül koruma ilkelerini uygulayarak bu görevlerini başarı ile yerine getirebilirler Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 51
52 SONUÇ Akılcı ilaç kullanımı, ilaç tedavisinin etkili, güvenli ve ekonomik biçimde uygulanmasına olanak tanıyan planlama, yürütme ve izleme sürecidir. Bu süreç, devletin, ilaç endüstrisinin, başta hekimler ve eczacılar olmak üzere sağlıkçıların ve toplumun akılcı davranmasını gerektirmektedir. Kurumlar, sağlık çalışanları ve hastaların hepsinin AİK nı artırmada rolleri vardır. Etkili düzenleme, net klinik rehberler, destekleyici teşvik yapıları, eğitim ve yönetim bu alanda etkili politikanın temel bileşenleridir Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 52
53 Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 53
54 KAYNAKLAR Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, ( ). The rational use of drugs Report of the Conference of Experts Nairobi, November 1985 Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015 Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı Şahin MK, Güven V, yarış F. Birinci basamakta akılcı ilaç kullanımı. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 2015;7(1):2-5 Sürmelioğlu N, Kıroğlu O, Erdoğdu T, Karataş Y. Akılcı Olmayan İlaç Kullanımını Önlemeye Yönelik Tedbirler Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2015;24(4): T.C. Sağlık Bakanlığı, Akılcı ilaç kullanımının alfabesi, Ankara, 1993 DSÖ, T.C.SB. Akılcı ilaç kullanımı konusunda halk eğitimi. Geneva 1987 Walger P. Rational use of antibiotics. İnternist,2016;57(6): Holloway KA. Promoting the rational use of antibiotics. Regional Health Forum, 2011;15(1): CDC, Combating Resistance: Getting Smart About Antibiotics Antalya 2. Ulusal Aile Hekimliği Kongresi 54
AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. PINAR DAL KONAK ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ
AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. PINAR DAL KONAK 20.05.2017 ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ Akılcı ilaç kullanımı (AİK), ilk defa 1985 te Kenya da gerçekleştirilen Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplantısında, kişilerin
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM. Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD
AKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı ( ) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı
Akılcı İlaç Kullanımı (29.05.2016) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Sunu Planı 1. Akılcı İlaç Kullanımı Tanım 2. Akılcı İlaç Kullanımı Sorumluluk Sahibi
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi
Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi http://www.cardiovascularacademy.org/ Orijinal İlaç Geliştirme Süreci Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Kişilerin hastalığına
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr.Şenol Çomoğlu
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr.Şenol Çomoğlu 2 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI
AKILCI İLAÇ KULLANIMI İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD Perinatoloji BD Prenatal-Tanı Tedavi Ünitesi Dr. Tuğba Saraç Sivrikoz Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı. Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015
Akılcı İlaç Kullanımı Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına
DetaylıAĞRIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Prof. Dr. Arzu Yağız On Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir
AĞRIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof. Dr. Arzu Yağız On Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir AKILCI İLAÇ KULLANIMI -Tanım- Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ
AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Kenya da Dünya Sağlık Örgütü
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Sunum Planı Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Kavramı AİK te Paydaşlar AİK Süreç Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı ve Problemin Boyutu Türkiye deki AİK Uygulamalarına Genel Bakış AKILCI İLAÇ
DetaylıProf. Dr. Hayri T. ÖZBEK Çukurova Ünviversitesi, Algoloji Bilim Dalı
Prof. Dr. Hayri T. ÖZBEK Çukurova Ünviversitesi, Algoloji Bilim Dalı ĠLAÇ NEDĠR? Dünya Sağlık Örgütü ne (DSÖ) göre; Fizyolojik sistemleri, patolojik durumları alanın yararına değiştirmek, incelemek amacıyla
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı
Akılcı İlaç Kullanımı Botulinum Toksin Komplikasyonları ve Kontrendikasyonları IV. DOD Dermatoloji Gündemi 3-6 Eylül 2015-Eskişehir Prof. Dr. Kamer GÜNDÜZ Celal Bayar Üniversitesi Deri ve Zührevi Hastalıklar
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Kürşat Tigen İLAÇLAR Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek amacıyla kullanılan kimyasal, bitkisel, biyolojik kaynaklı ürünler
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı. Prof. Dr. Rümeysa Demirdamar Lefke Avrupa Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Kurucu Dekan
Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Rümeysa Demirdamar Lefke Avrupa Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Kurucu Dekan 23.09.2016 Akılcı İlaç Kullanımı Kişilerin uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Yrd. Doç Dr. Işıl Göğcegöz Gül Üsküdar Üniversitesi
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Yrd. Doç Dr. Işıl Göğcegöz Gül Üsküdar Üniversitesi İlaç endüstrisindeki gelişmeler ile birlikte tüm dünyada yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımını artırmış
DetaylıDiyabette Akılcı İlaç Kullanımı. Dr. Ahmet KAYA TRABZON
Diyabette Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Ahmet KAYA 06.10.2016 TRABZON AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına
DetaylıToplum Sağlığı Açısından Akılcı İlaç Kullanımı
Toplum Sağlığı Açısından Akılcı İlaç Kullanımı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Ekin Koç tarafından Prof.
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı. Doç.Dr.Osman Raif Karabacak Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH
Akılcı İlaç Kullanımı Doç.Dr.Osman Raif Karabacak Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH 1 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı ilaç kullanımı tanımı ilk kez 1985 yılında DSÖ tarafından yapılmıştır Kişilerin ilaçları; Klinik
DetaylıAkılcılık Zihnin dogustan itibaren bazı temel ilkeler ya da fikirlerle donatılmıs oldugu anlayısı
Felsefi olarak akılcılık akımı Platon la baslamıstır Akılcılık Zihnin dogustan itibaren bazı temel ilkeler ya da fikirlerle donatılmıs oldugu anlayısı İlaç kullanımında akılcılık Deney ve gözleme dayalı
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik YöneAmi ve TanıBm Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik YöneAmi ve TanıBm Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Uzm. Dr. F. İlknur VAROL İnönü Ünv. T.Ö.T.M. Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme BD.
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Uzm. Dr. F. İlknur VAROL İnönü Ünv. T.Ö.T.M. Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme BD. AKILCI İLAÇ KULLANIMI GeliĢmekte olan toplumların en büyük sorunlarından biri haline
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIM REHBERİ
AKILCI İLAÇ KULLANIM REHBERİ Neden Akılcı İlaç Kullanımı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bir insanlık hakkı olarak sağlık ve sağlığa erişmekte eşitlik ilkesinden hareketle, ilaca erişebilirliğin uzun vadeli
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Prof.Dr. Merih BAYRAM
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof.Dr. Merih BAYRAM AKILCI İLAÇ KULLANIMI Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI FAALİYETLERİ & VERİLERLE İLAÇ KULLANIMI. Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı
AKILCI İLAÇ KULLANIMI FAALİYETLERİ & VERİLERLE İLAÇ KULLANIMI Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı Akılcı İlaç Kullanımı SUNUM AKIŞI AİK Yapılanması Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI. Adana Devlet Hastanesi 2016 Ecz. Gonca DURAK
AKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI Adana Devlet Hastanesi 2016 Ecz. Gonca DURAK Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı Temel İlkeleri
Akılcı İlaç Kullanımı Temel İlkeleri Doç. Dr. Kamil VURAL Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Akılcı İlaç Kullanımı Hastaya doğru tanı sonrası, Sorunun dikkatlice tanımlandığı,
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. Mert TURGAL
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Mert TURGAL AKILCI İLAÇ KULLANIMI Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri olarak
DetaylıOBSTETRİK VE JİNEKOLOJİDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. Cemile Dayangan Sayan Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD
OBSTETRİK VE JİNEKOLOJİDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Cemile Dayangan Sayan Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD Kişilerin ilaçları; Klinik gereksinimlerine uygun biçimde Kişisel
DetaylıİLACIM NE EKSİK, NE FAZLA! M.Ümit Uğurlu MÜTF Genel Cerrahi Ad.
İLACIM NE EKSİK, NE FAZLA! M.Ümit Uğurlu MÜTF Genel Cerrahi Ad. 1948'de kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 25.maddesi; "1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme,
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMININ YAYGINLAŞTIRILMASI
AKILCI İLAÇ KULLANIMININ YAYGINLAŞTIRILMASI Uzm. Dr. Burçak Deniz DEDEOĞLU Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürü AKILCI İLAÇ KULLANIMI Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı,
DetaylıAtriyal Fibrilasyonda Akılcı İlaç Kullanımı. Dr Özlem Özcan Çelebi
Atriyal Fibrilasyonda Akılcı İlaç Kullanımı Dr Özlem Özcan Çelebi Akılcı İlaç Kullanımı Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı uygun süre ve dozda en uygun maliyetle ve
DetaylıAkılcı ilaç Kullanımı. Prof.Dr. Coşkun USTA
Akılcı ilaç Kullanımı Prof.Dr. Coşkun USTA Dünya Sağlık Örgütü, 1985 yılında Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri
DetaylıPROF.DR.İSMAİL BALIK
PROF.DR.İSMAİL BALIK Ankara Ü.Tıp Fak. Enfeksiyon H. Öğr.Üyesi. Akılcı İlaç Derneği Başkanı S.B. İlaç ruhsat kom. Baskanı ve akılcı ilaç şb. danışmanı WHO: antibiyotiklere karşı bakteri direncinin artmasının
DetaylıDiyabet Teknolojileri ve Akılcı İlaç Kullanımı. Dr. Kamil Başköy NB Kadıköy Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hast. Uzmanı
Diyabet Teknolojileri ve Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Kamil Başköy NB Kadıköy Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hast. Uzmanı AKILCI İLAÇ KULLANIMI O Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. Ayşe S. Şahin
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Ayşe S. Şahin AKILCI İLAÇ KULLANIMI (AİK) Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı uygun süre ve dozda kendilerine ve topluma en düşük maliyetle
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı ve İlaç Uygulama Hataları. Prof. Dr. Sinan ÇAVUN Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Akılcı İlaç Kullanımı ve İlaç Uygulama Hataları Prof. Dr. Sinan ÇAVUN Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi İLAÇ YÖNETİMİ Tüm ilaçlar tehlikelidir ama bazıları yararlıdır AKILCI İLAÇ KULLANIMI Kişilerin klinik
DetaylıDİYABETTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI
DİYABETTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Asena GÖKÇAY CANPOLAT SBÜ Ankara Numune Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği 3. Diyabet Tedavisi Sempozyumu 16.11.2018-
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı
Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Hikmet YILMAZ XVII. Uyku Tıbbı Hekimliği Sertifikasyon Kursu Uyku Tıbbı Teknisyenliği Sertifikasyon Kursu 26 Şubat-2 Mart 2014 Spice Otel, Belek, Antalya Akılcı İlaç Kullanımı*
DetaylıAkılcı ilaç kullanımı. Dr. Hikmet YILMAZ
Akılcı ilaç kullanımı Dr. Hikmet YILMAZ Akılcı İlaç Kullanımı* Hastaların klinik gereksinimlerine en uygun olanilaçları, bireysel ihtiyaçlarını karşılayan dozlarda, uygun bir süre için, en düşük maliyette
DetaylıDİYABETTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. İlknur ÖZTÜRK ÜNSAL 2. Diyabet Tedavisi Sempozyumu 2017
DİYABETTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. İlknur ÖZTÜRK ÜNSAL 2. Diyabet Tedavisi Sempozyumu 2017 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır.
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımında İlaç Uygulama Hataları. Prof. Dr. Sinan ÇAVUN Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Akılcı İlaç Kullanımında İlaç Uygulama Hataları Prof. Dr. Sinan ÇAVUN Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi İLAÇ YÖNETİMİ Tüm ilaçlar tehlikelidir ama bazıları yararlıdır AKILCI İLAÇ KULLANIMI Kişilerin klinik
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı
Prof. Dr. Alaeddin Akcasu Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp Akılcı İlaç Kullanımı Eğitimi ve Temel İlkeleri Doç. Dr. Kamil VURAL Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Akılcı İlaç Kulanımı
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI PROJE YARIŞMASI BAŞVURU FORMU
TC. Saîjlık BaKanlığ» ImîııV^SA, ve 1ıbl>!CtWh^tiTV- Türkiye îlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu AKILCI İLAÇ KULLANIMI PROJE YARIŞMASI BAŞVURU FORMU ADI SOYADI MESLEĞİ YAŞI MEDENİ DURUMU EĞİTİM DURUMU MEZUN OLDUĞU
DetaylıKAPATOKS 2017 Akılcı İlaç Kullanımı
KAPATOKS 2017 Akılcı İlaç Kullanımı Doc. Dr. Emine Emektar AKILCI İLAÇ KULLANIMI Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, kendilerine ve topluma en
DetaylıONKOLOJİ ECZACILIĞINA DOKTOR BAKIŞI
ONKOLOJİ ECZACILIĞINA DOKTOR BAKIŞI Dr. Evren Özdemir Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü Ankara 05.04.2014 Akılcı İlaç Kullanımı İçin Sorumluluk Sahibi Taraflar Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Ardahan İl Sağlık Müdürlüğü. Ardahan Lise Öğrencileri EĞİTİM SEMİNERİ
T.C. Sağlık Bakanlığı Ardahan İl Sağlık Müdürlüğü Ardahan Lise Öğrencileri EĞİTİM SEMİNERİ AKıLCı İLAÇ KULLANıMı TANıMı İLK DEFA 1985 YıLıNDA DÜNYA SAĞLıK ÖRGÜTÜ TARAFıNDAN YAPıLMıŞTıR. KİŞİLERİN KLİNİK
DetaylıGEBELİKTE VE KADIN SAĞLIĞINDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI
GEBELİKTE VE KADIN SAĞLIĞINDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Banu Aktaş Yılmaz Endokrinoloji/Metabolizma Hastalıkları, Kadın Sağlığı ve 4. Gebelik Sempozyumu Mart 2017 Ankara 1 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı
Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Hikmet YILMAZ Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji AD, Manisa Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Hikmet YILMAZ Akılcı İlaç Kullanımı* Hastaların kendi klinik gereksinimlerine
DetaylıVERİLERLE ANTİBİYOTİK KULLANIMI. Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı
VERİLERLE ANTİBİYOTİK KULLANIMI Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı AKILCI İLAÇ KULLANIMI? Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun sürede, uygun
DetaylıİLAÇ KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
İLAÇ KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR T.C. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü Klinik Proloterapi 1. Basamak İntegratif Tıp Derneği, Proloterapi
DetaylıProf. Dr. H. Zafer Güney Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Prof. Dr. H. Zafer Güney Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Araştırma Serisi 9-2011 1 AİK- DSÖ TANIMI Hastaların ilaçları klinik ihtiyaçlarına uygun şekilde,
DetaylıAntibiyotiklerin Kullanımının Monitörizasyonu
Antibiyotiklerin Kullanımının Monitörizasyonu Prof. Dr. Ayşe ERBAY Bozok Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Antibiyotikler halen her gün hayat
DetaylıDOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM & AKILCI İLAÇ KULLANIMI
DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM & AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof. Dr. Şule Rabuş Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Anabilim Dalı 2017 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Yavuz Selim SÜRAL 30.11.2014-İZMİR 2 3 İlacın Kısa Tarihi M.Ö. 2000 Al, bu kökü ye. M.S. 1000 O kök kötü! gel, bu duayı oku. M.S. 1850 O dua batıl inanç. al, bu iksiri iç. M.S.
DetaylıAkılcı Ġlaç Kullanımı. SELĠME TOPRAK Malatya Devlet Hastanesi
Akılcı Ġlaç Kullanımı SELĠME TOPRAK Malatya Devlet Hastanesi İLAÇ M.Ö. 300 : Al, bu kökü ye. M.S. 1000 : O kök kötü! gel, bu duayı oku. M.S. 1850 : O dua batıl inanç. Al, bu iksiri iç. M.S. 1940 : O iksir
DetaylıANTİMİKROBİYAL DİRENÇ 2018 FARKINDALIK AKTİVİTELERİ
ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ 2018 FARKINDALIK AKTİVİTELERİ Prof. Dr. Çiğdem Kayacan STK ve kanun yapıcılar bir arada Multidisipliner yaklaşım Amaç Kanıta dayalı tedavi yaklaşımı Halk ve sağlık çalışanı farkındalığı
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı
Akılcı İlaç Kullanımı Diyabet ve Böbrek Doç.Dr. Özkan GÜNGÖR Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı NEFROLOJİ YAN DAL OKULU 14 OCAK 2017 AKILCI İLAÇ KULLANIMI TANIM Kişilerin
DetaylıHASTANELERDE AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI, TEMİNİ VE SATINALMA
HASTANELERDE AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI, TEMİNİ VE SATINALMA Uzm.Ecz. ÖZLEM KALSIN Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Ulusal Hastane ve Kurum Eczacıları Kongresi 3-6 Nisan 2014, Girne-KKTC
DetaylıPsikiyatride Akılcı İlaç Kullanımı. Doç.Dr.Vesile Altınyazar
Psikiyatride Akılcı İlaç Kullanımı Doç.Dr.Vesile Altınyazar Tüm dünyada ilaç harcamalarının toplam sağlık harcamaları içindekipayı ortalama %24,9 Ülkemizde bu oran 2000 yılı için %33,5 Akılcı İlaç Kullanımı;
DetaylıDiyabette Akılcı İlaç Kullanımı
Diyabette Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Uğur Ünlütürk Hacettepe Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı 52. ULUSAL DİYABET KONGRESİ 20-24 Nisan 2016 Antalya AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç
DetaylıAtriyal Fibrilasyonda Akılcı İlaç Kullanımı. Dr Özlem Özcan Çelebi
Atriyal Fibrilasyonda Akılcı İlaç Kullanımı Dr Özlem Özcan Çelebi Akılcı İlaç Kullanımı Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı uygun süre ve dozda en uygun maliyetle ve
DetaylıPsikiyatride Akılcı İlaç Kullanımı. Doç.Dr.Vesile Altınyazar
Psikiyatride Akılcı İlaç Kullanımı Doç.Dr.Vesile Altınyazar Tüm dünyada ilaç harcamalarının toplam sağlık harcamaları içindeki payı ortalama %24,9 Ülkemizde bu oran 2000 yılı için %33,5 DSÖ tahminlerine
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIM PROSEDÜRÜ
1. AMAÇ : Hastanedeki akılcı ilaç kullanımına yönelik uygulamaların belirlenmesi. 2. KAPSAM : Hastalara verilecek ilaç tedavilerinin uygunluğunu, bunun kontrolü için kurulan Akılcı ilaç kullanımı sorumlu
DetaylıDr. Burç Aydın, Prof. Dr. Ayşe Gelal Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı, İzmir
Akılcı İlaç Kullanımının Yaygınlaştırılmasında Tıp Fakültelerinde Eğitim Faaliyetleri Dr. Burç Aydın, Prof. Dr. Ayşe Gelal Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı, İzmir
DetaylıCilt:2 Sayı:9 Eylül 2015
Cilt:2 Sayı:9 Eylül 2015 1 Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni EDİTÖR Uzm. Ecz. Elif SARIGÖL Yayın Kurulu Prof. Dr. İrfan ŞENCAN Prof. Dr. Özkan ÜNAL Uzm. Dr. Muhammet Ali ORUÇ Dr. Ali ALKAN Ecz. Mesil
DetaylıAKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı ve İlaç Tedarik Yönetimi Dairesi
AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı ve İlaç Tedarik Yönetimi Dairesi Neler Var? Neler Yok? Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Akılcı Olmayan
DetaylıANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI ( )
ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI (2018-2023) Prof. Dr. Selçuk KILIÇ T.C. Sağlık Bakanlığı Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı Antimikrobiyal Direnç
DetaylıAn$biyo$k tüke$minde birinci basamakta sorunlar Aile hekimlerinin yaklaşımı
An$biyo$k tüke$minde birinci basamakta sorunlar Aile hekimlerinin yaklaşımı Prof. Dr. Salih Hoşoğlu Fa2h Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile hekimliği ve an2biyo2k Aile hekimliği henüz gerçek anlamda uygulanamıyor
DetaylıMezuniyet Öncesi Tıp Eğitiminde Yetersizlik
ANTİBİYOTİK KULLANIMINDA NEDEN DÜNYA BİRİNCİSİYİZ Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitiminde Yetersizlik Dr. erife Akalın Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıklar ve Klinik Mikrobiyoloji AD. Denizli,
DetaylıAKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI Birleşik TOD 29. Yaz ve 14. Mart Sempozyumu. Neler Var? Neler Yok? Akılcı İlaç Kullanımı Nedir?
AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI Birleşik TOD 29. Yaz ve 14. Mart Sempozyumu PROF. DR. ORHAN ATEŞ T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı ve İlaç Tedarik Yönetimi Dairesi
DetaylıTDS 137 AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Yrd.Doç.Dr. Soner METE
TDS 137 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Yrd.Doç.Dr. Soner METE Ders Hakkında Akılcı ilaç kullanımı (AİK) ile ilgili temel kavram ve tanımların verileceği bu derste, mevzuat ve yasal düzenlemelerin AİK e sağladığı
DetaylıAvrupa Antibiyotik Farkındalık Günü ve Amacı
Avrupa Antibiyotik Farkındalık Günü ve Amacı Antibiyotik direnci, toplum sağlığını tehdit eden en önemli unsurlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu problemin kontrolü için, toplumun ve siyasi yetkililerin
DetaylıEĞİTİMİNDE TFD nin ROLÜ
İLAÇLA AKILCI TEDAVİ EĞİTİMİNDE TFD nin ROLÜ Prof. Dr. Ersin Yarış Karadeniz adeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Ab.D. Türk Farmakoloji Derneği Akılcı İlaç Eğitimi Kurulu Başkanı ICIUM
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. Devrim DEMİR DORA Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı İLAÇ NEDİR? İLAÇ Hastalığı Tedavi etmek ve/veya önlemek, Teşhis koymak veya Bir
DetaylıECZACILIK FAKÜLTESİ KLİNİK ECZACILIK
ECZACILIK FAKÜLTESİ KLİNİK ECZACILIK PROGRAM KOORDİNATÖRÜ Prof. Dr. Rümeysa DEMİRDAMAR, rdemirdamar@neu.edu.tr YÜKSEK LİSANS DERSLERİ EKE 600 Uzmanlık Alanı Dersi Z 4 0 4 EKE 601 Klinik Eczacılık I S 5
DetaylıUlusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı
Türkiye Halk Sağlığı Halk Genel Sağlığı Müdürlüğü Kurumu Ulusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı Doç. Dr. Serap SÜZÜK YILDIZ Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanı, PhD SB
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI
AKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI FARMAKOTERAPİ EĞİTİMİNDE GRONİNGEN MODELİ (AKILCI FARMAKOTERAPİ İLKELERİ) Yrd. Doç. Dr. İlker KELLE DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı AKILCI
DetaylıPratisyen Hekimlerin Akýlcý Ýlaç Kullanýmý Konusunda Bilgi ve Tutumlarýnýn Deðerlendirilmesi
Pratisyen Hekimlerin Akýlcý Ýlaç Kullanýmý Konusunda Bilgi ve Tutumlarýnýn Deðerlendirilmesi Dr. Ahmet Akýcý*, Dr. M. Ümit Uðurlu*, Dr. Narin Gönüllü*, Dr. Þule Oktay*, Sibel Kalaça** Akýlcý olmayan ilaç
DetaylıAcil Serviste Akılcı Antibiyotik Kullanımının Temel İlkeleri Dr. A. Çağrı Büke
Acil Serviste Akılcı Antibiyotik Kullanımının Temel İlkeleri Dr. A. Çağrı Büke Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji 12/o4/2014 Akılcı antibiyotik kullanımı Antibiyotiklere
DetaylıSAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017
SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017 Sağlık Hizmeti Geri Ödemeleri ile Yalın Uygulamaların İlişkisi 2 Sağlık Hizmeti Geri Ödemeleri ile Yalın
DetaylıAntibiyotik Yönetiminde Hemşirenin Rolü
Antibiyotik Yönetiminde Hemşirenin Rolü Seyhan AKTAŞ KTÜ Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi İnfeksiyon Kontrol Komite Hemşiresi Sunum planı Dünyadaki ve ülkemizdeki antibiyotik direnci ne durumda? Antibiyotik
DetaylıAMR Global Case Studies. Antimikrobiyal Direnç ile İlgili Global Çalışmalar
AMR Global Case Studies Antimikrobiyal Direnç ile İlgili Global Çalışmalar AMD: Global Bir Tehdit G7 ülkelerindeki infeksiyonların %50 si başlangıç tedavilerinde kullanılan antibiyotiklere direnç gösterebilmektedir.
DetaylıNüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların maliyeti artıyor Pahalı teknolojiler ve ilaçlar piyasaya sürülüyor Nüfusun sağlık hizmetinde
UZM. ECZ. HARUN KIZILAY GENEL SEKRETER TÜRK ECZACILARI BİRLİĞİ 3. Uluslararası İlaç Kullanımını Geliştirme Konferansı,i 14-18 18 Kasım 2011, Antalya Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların
DetaylıD DOĞAL ÜRÜNLERİN ECZANEDEKİ YERİ DR.ECZ.CANAN ERİŞ
D DOĞAL ÜRÜNLERİN ECZANEDEKİ YERİ DR.ECZ.CANAN ERİŞ eczacıların doğal sağlık ürünü rolleri ve sorumlulukları konusunda bir araştırma Kanada da eczane ve paydaş liderlerin (eczacılar,alternatif tedavi
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı. Doç.Dr. Osman Raif Karabacak Dışkapı Yıldırım Beyazıt E.A. Hastanesi
Akılcı İlaç Kullanımı Doç.Dr. Osman Raif Karabacak Dışkapı Yıldırım Beyazıt E.A. Hastanesi 1 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı ilaç kullanımı tanımı ilk kez 1985 yılında DSÖ tarafından yapılmıştır Kişilerin
DetaylıDİYALİZDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Doç. Dr. M. Sena Ulu
DİYALİZDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Doç. Dr. M. Sena Ulu O Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. O Ülkemizde Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç
DetaylıAntibiyotik Direncini Önlemek! (Hastane Bakış Açısı) Dr Gökhan AYGÜN İÜC- CTF Tıbbi Mikrobiyoloji AD
Antibiyotik Direncini Önlemek! (Hastane Bakış Açısı) Dr Gökhan AYGÜN İÜC- CTF Tıbbi Mikrobiyoloji AD Sunum Giriş Felsefe Yapılabilecekler Öneriler Sonuç Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları ABD
DetaylıVETERİNER HEKİMLİK ALANINDA ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ İZLEME ve KONTROL STRATEJİLERİ EYLEM PLANI
VETERİNER HEKİMLİK ALANINDA ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ İZLEME ve KONTROL GIDA ve KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ VETERİNER SAĞLIK ÜRÜNLERİ ve HALK SAĞLIĞI DAİRESİ BAŞKANLIĞI A Veteriner Hekimlik Alanında Antimikrobiyel
DetaylıKEMOTERAPÖTİK İLAÇ HAZIRLAMASINDA SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE İLAÇ HATALARI
KEMOTERAPÖTİK İLAÇ HAZIRLAMASINDA SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE İLAÇ HATALARI Uzm. Ecz. Gamze KORUBÜK Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Onkoloji Hastane Eczanesi Kanser tedavi yöntemlerinden biri olan
DetaylıUÜ-SK KALP VE DAMAR CERRAHİSİ ANABİLİM DALI HİZMET KAPSAMI
Rev. No : 03 Rev.Tarihi : 28 Şubat 2012 1 / 6 1. HİZMET : Kalp ve Damar Cerrahisi AD, her yaş grubundaki ayaktan ve yatan hastalara tanı ve tedavi hizmetleri sunmaktadır. Bu hizmet haftada 7 gün ve 24
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı nedir?
Akılcı İlaç Kullanımı nedir? Akılcı İlaç Kullanımı genel anlamıyla halkın sağlığını ve toplumun çıkarını gözetmektir. Bunu detaylandıracak olursak aslında akılcı ilaç kullanımı, hastaya doğru tanının konması,
DetaylıHASTANE ENFEKSİYONLARI KAÇINILMAZDIR. SADECE BİR KISMI ÖNLENEBİLİR.
Hastalar hastaneye başvurduktan sonra gelişen ve başvuru anında inkübasyon döneminde olmayan veya hastanede gelişmesine rağmen bazen taburcu olduktan sonra ortaya çıkabilen infeksiyonlar Genellikle hastaneye
DetaylıArşiv Kaynak Tarama Dergisi
Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal Akılcı Olmayan İlaç Kullanımını Önlemeye Yönelik Tedbirler Measures for Prevention of Irrational Drug Use Nursel Sürmelioğlu 1, Olcay Kıroğlu
DetaylıHata /Kaza. İstenen sonuca gidiş istenen performans
HASTA GÜVENLİĞİ Sağlık hizmetlerinde hasta güvenliği, sağlık bakım hizmetlerinin sunum süresince hastaya zarar verilmesini önlemek amacıyla kuruluş ve çalışanlar tarafından alınan önlemlerdir Amaç hataları
DetaylıSTANDARDİZASYON KURUMLARI VE TÜRKİYE
STANDARDİZASYON KURUMLARI VE TÜRKİYE (yalnızca CLSI mı?) Dr.ELViN DiNÇ OKMEYDANI E.A.H ENFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ KLİNİĞİ Antibiyotik tedavisi gerektiren bir enfeksiyonda rolü olan
DetaylıAKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI FAALİYETLERİ
AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI FAALİYETLERİ Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı 8.07.18 1 SUNUM AKIŞI Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014 2017 Yürütülen Çalışmalar 8.07.18 2
DetaylıAKILCI (RASYONEL) İLAÇ KULLANIMI
AKILCI (RASYONEL) İLAÇ KULLANIMI Seda TAŞDEMİR İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji AD ÖZET İlaçların akılcı olmayan kullanımı hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkelerde ciddi tıbbi ve ekonomik
Detaylı