SAĞLIKLI YAŞAM Özel Antalya Yaşam Hastanesi Sağlık Bülteni

Transkript

1 SAĞLIKLI YAŞAM Sağlık Bülteni Eylül - Ekim 2011 / Sayı: 07 / Ücretsizdir. Sağlıklı Yaşam 1 yaşında Sizin için hazırladığımız, Özel Yaşam Hastanesi ndeki yenilikler, birimler ve bilgilerin yanında hastalıklardan korunma yolları hakkında ipuçlarının verildiği Sağlıklı Yaşam Bülteni 1. yılını doldurdu. Diabet Semineri İç Hastalıkları, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Dr. Esin Şanlı Muratpaşa Belediyesi Sağlık İşleri ve Kültür Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen seminere katıldı. Uzm. Dr. Esin Şanlı, diabet, insülin ve diabetli bireylerin yaşam kalitelerini arttırabilmeleri için yapması gerekenler konusunda bilgi verdi. Diabetin farklı türleri olduğunu belirten Uzm. Dr. Esin Şanlı, Diabet yani şeker hastalığı kronik bir hastalıktır ve hayat boyu tedavi gerektirir. Bunun için diabetle ilgili tüm bilgiler, eğitimler ve tedavi süreci hastalara eksiksiz anlatılmalıdır. Hasta diabet ile yaşamayı öğrenmelidir. Bunun için vücudun ihtiyacı olan yiyeceklerin seçilmesi ve kan şekerinin normal düzeyde tutulması gerekmektedir diye konuştu. Uzm. Dr. Esin Şanlı, diabetli bireylerin yaşam kalitelerini arttırması için beslenme, egzersiz ve tıbbı tedavilerine dikkat etmeleri gerektiğini belirterek, yeterli ve dengeli beslenme ile fiziksel aktivite diabetin ortaya çıkmasının engellenmesinde, geciktirilmesinde ve önlenmesinde önemli rolü bulunmaktadır dedi. Büyükşehirli basketbolcular ve Tekirova Belediyespor oyuncuları sağlık kontrollerinden geçti Beko Basketbol Ligi nde mücadele eden Antalya Büyükşehir Belediyespor, sağlık sponsoru olan Özel Antalya Yaşam Hastanesi nde uzman ekip tarafından tam teşekküllü cihazlarla muayene ve tetkikleri yapılarak checkup tan geçirildi. Doktorlar yapılan kontroller sonucu sporcuların gayet sağlıklı olduklarını bildirdi. Antalya nın Spor Toto 3. Lig deki temsilcilerinden Tekirova Belediyespor da yeni transferler de sağlık kontrolünden geçti. Mavi beyazlı kulübün sağlık sponsoru olan Antalya Yaşam Hastanesi nde gerçekleştirilen tetkik ve tahlillerde oyuncu ve teknik adamlarda sağlık sorununa rastlanmadı.

2 Halsizlik Uzm. Dr. Hicran GÜLER Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Halsizlik ciddi bir enfeksiyon hastalığının ilk sinyali olabilir. Vücudumuz uyum içinde çalışan muhteşem bir makinedir. Bu kompleks yapının herhangi bir bölümünde problem çıktığında hemen uyarı sinyalleri gönderir. Bu sinyaller önemsiz olabilecekleri gibi önemli bir enfeksiyon hastalığının ilk belirtisi de olabilir. Halsizlik ve yorgunluk günlük yaşamda sık karşılaşılan bir durum olduğundan ve nedenleri kendimizce çoğu zaman belirli olduğundan genellikle hekime başvurma gereksinimi duymayız. Oysa uzun süreli halsizlik ve yorgunluk hiçbir koşulda olağan bir durum değildir. Bazen gerçek bir organik rahatsızlığa bağlı olarak ortaya çıkar. Halsizlik sürekliyse ve nedenleri saptanamıyorsa kesinlikle göz ardı edilmemesi gereken bir belirtidir. Bu durumda bir hekime başvurulmalıdır. Halsizlik; uykusuzluk, stres, aşırı yorulma, düşük ya da değişken tansiyon, kan şekerinde düşme, kansızlık, depresyon, bazı hormon hastalıkları, karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları gibi 2 birçok enfeksiyon dışı nedenlerle olabileceği gibi birçok enfeksiyon hastalığının ilk belirtilerinden ya da bazen tek bir belirtisi olarak karşımıza çıkabilir. CMV ve EBV olarak tanımladığımız ve damlacık ya da kan yolu ile bulaşan virüsler, boğaz ağrısı, ateş, lenf bezi büyümesi, kırgınlık, yorgunluk gibi belirtilerin yanında altı aydan fazla süren halsizlikle seyreden, kronik yorgunluk sendromu oluşturabilmektedir. Organ nakli olmayan hastalarda bu virüslerin oluşturduğu kronik yorgunluk sendromu iyi seyirli, kendini sınırlayan, tedavi gerektirmeyen fakat yaşam kalitesini düşüren bir hastalık tablosudur. Enfeksiyonların çoğunda hastalık başlangıcında ve özellikle zatürrelerden sonra iyileşme döneminde halsizlik şikayeti görülmektedir. Bunların çoğu geçici ve iyi seyirlidir. Önemli olan mevcut halsizliğin; ölümlere ve sakatlıklara yol açabilen ya da zahmetli tedaviler gerektiren enfeksiyon hastalığının bir belirtisi olup olmadığının ayırt edilmesidir. Endokardit olarak tanımladığımız kalp kapağı iltihabında; hastaların vücutlarından aldıkları ilk sinyal halsizliktir. Bu belirtiye çoğu zaman hastanın hissedemediği subfebril olarak tanımladığımız 37 o C ateş, daha az sıklıkla eklem ağrıları ve döküntüler eşlik edebilir. Endokardit erken tanı ve tedaviyi gerektiren aksi taktirde ölümcül seyredebilen enfeksiyon hastalıklarından biridir. Bu nedenle hastalık belirtilerinin tümünün ortaya çıkmadan tanının konulması durumunda hastanın ölüm riski ve cerrahi müdahale gerekliliği azalmaktadır. Halsizlik şikayeti ile başlayan tüberküloz hastalığı dünyada; hastanede uzun süreli yatışlara ve ölümlere neden olan hastalıklardan biridir. Dünya Sağlık Örgütü 2009 verileri 1.76 milyon kişinin tüberkülozdan öldüğünü göstermektedir. Hastalık, halsizlik şikayeti ile başlayıp kilo kaybı, ateş, gece terlemesi, öksürük gibi diğer belirtiler, hastalığın ilerlemesi ile tabloya eklenmektedir. Yine tüberkülozda da hastalık karşımıza sadece halsizlik belirtisi ile çıkabilmekte, öksürük ve ateş gibi belirtiler bazı hastalarda görülmeyebilmektedir. Hepatit B, Hepatit C gibi kronik viral hepatit etkenleri, sadece halsizlik şikayetine neden olup yıllar sonra diğer bulgular ortaya çıktığında, tedavisi pek mümkün olmayan ve karaciğer nakli gerektiren siroz hastalığına neden olabilmektedir. Pastörize edilmemiş ya da iyi kaynatılmamış süt ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarla bulaşan bruselloz hastalığında da halsizlik ve yorgunluk tek belirti olarak karşımıza çıkabilmektedir. Bruselloz hastalığı tanısı geciktiğinde tedavisi hasta için daha zahmetli olan kalp kapağı iltihabı, beyin zarı iltihabı, kemik iltihabı gibi organ tutulumlarına neden olmaktadır. Kene ile bulaşan lyme hastalığı da; kalp, santral sinir sistemi gibi organ tutulumu olduğunda tedavisi olmayan ve sakatlıklara yol açabilen, hastalık tablosu ilerleyinceye kadar halsizlik ve eklem ağrıları dışında belirti vermeyen hastalıklardan biridir. Kan yolu ve cinsel temasla bulaşan AİDS hastalığı gibi erken tanısı konup tedavi edilmesi gereken birçok enfeksiyon hastalığının ilk belirtisi bazen de tek belirtisi olarak halsizlik karşımıza çıkabilir. Bir haftadan fazla süren halsizlik şikayeti olduğunda kişilerin; ayrıntılı fizik muayene ve AST, ALT gibi karaciğer tetkikleri, kreatinin gibi böbrek tetkikleri, hemogram, sedimentasyon gibi kan tahlilleri yaptırarak önemli bir enfeksiyon hastalığının erken tanısının konularak tedavisinin yapılabilmesi için enfeksiyon hastalıkları polikliniğine başvurmaları uygun olacaktır.

3 Kolesterolle ilgili bilinmesi gerekenler! Vücudumuzun tüm hücrelerinde bulunan ve temel yapılarından birini oluşturan kolesterol kabaca yağ benzeri bir maddedir. Kolesterol seviyelerinin kanda fazla miktarda olması koroner arter hastalığı açısından zararlıdır. Uzm. Dr. M. Tunca PİŞKİN Kardiyoloji Uzmanı Kolesterol, aldığımız besin maddeleri tarafından karaciğerde üretilebildiği gibi genetik yatkınlığı olan bireylerde karaciğer besin maddelerinden bağımsız olarak da kolesterolu üretebilmektedir. Kolesterol neden bu kadar önemlidir? Kolesterol seviyesi yükseldikçe kalp ve damar hastalığı olasılığı artar. İyi kolesterol (HDL), kötü kolesterol (LDL) nedir? Kandaki kolesterolü taşıyan yapı LDL yani kötü kolesteroldür. LDL partikülleri atar damarlarımızın iç yüzeyinde birikerek damar sertliği dediğimiz ateroskleroz oluşmasında öncü olurlar. Damar duvarındaki inflamasyonda başlıca rol alırlar. Sonuçta atar damarın tam tıkanmasına kadar gidebilecek bir sürecin öncüsü olurlar. LDL seviyesindeki yükseklik arttıkça atar damarlarımızın tıkanma olasılığı da artacaktır. HDL partikülleri ise kolesterolü damar duvarından uzaklaştıran yani aterosklerozun oluşmasını engelleyen ya da geciktiren kolesterol paketidir. Kolesterol yüksekliği hangi şikayetlere neden olur? Aslında kolesterol yüksekliğinin şikayeti yoktur. Kolesterol yüksekliği kan ölçümü ile tespit edilir. Buna bağlı kalp ve damar tıkanıklığı gelişirse dolaylı olarak hastada kalp krizine kadar yol açabilecek bir sürecin öncüsü olabilir. Kolesterol ne zaman ölçülmelidir? 20 yaşını geçmiş her birey kontrol amacıyla kolesterol değerlerini ölçtürmelidir. Bunun yanı sıra ailesinde genç yaşta kalp hastalığı olanlar, şeker hastalığı olanlar bu ölçümleri daha sıklıkla yaptırmalıdır. olmamasına rağmen yüksek kolesterol neden oluşur? Kan kolesterol seviyesi, besin maddelerinin haricinde kalıtsal olarakta yüksek çıkabilir. Yani şişman bir bireyin kolesterolü normal çıkabildiği gibi, sürekli spor yapan, beslenmesine dikkat eden, atletik bir bireyin kolesterolü de yüksek olabilir. Bu durum ailevi kalıtsal kolesterol yüksekliklerinde görülür. Bireyin ailesinin yüksek kolesterol açısından taranması gerekir. Kalp ve damar hastası olmamak için nasıl bir diyet uygulanmalı? su fazla olan kişiler öncelikle toplam kalori alımını azaltıp, hareketlerini artırmalı, kilosunu azaltmalıdır. Besin maddelerinden etlerdeki görünen yağlar pişirilmeden önce ayrılmalı, sakatat tüketimi çok azaltılmalıdır. Sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş et ürünleri de az tüketilmelidir. Tavuk, hindi ve balık eti tercih edilmelidir. Kızartma yerine haşlama gibi pişirme şekilleri kullanılmalıdır. Balık eti kalp sağlığı açısından en yararlı ettir. Ancak karides ve kabuklu deniz hayvanları kolesterolden zengindir. Tahıl, sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır. Tam yağlı sütten hazırlanmış süt ürünleri yerine, az yağlı veya yağsız sütten hazırlananlar tercih edilmelidir. Katı yağ ve özellikle tereyağı kullanılmamalıdır. Kabuklu çerezlerden kaçınılmalıdır. Ancak günde bir avuç ceviz kolesterol için faydalı olacaktır. Diyet dışında yüksek kolesterol için başka neler yapılabilir? Sigara kan dolaşımını yavaşlatır ve atar damarlarımızdaki LDL kolesterolün olumsuz etkilerini artırır. HDL kolesterol seviyesini azaltır. Sigaranın bırakılması bu etkileri tersine çevirecektir. Yani HDL seviyesi artar ve LDL seviyesi düşer ve olumsuz etkileri azalır. Fizik aktivitenin artırılması da kötü kolesterolün düşmesine, iyi kolesterolün yükselmesine yol açar. ilk yardım - Hayvan Isırmaları Kedi, köpek ve vahşi hayvan s rmalar nda; yaray bol sabunlu suyla y kay n. Kanama varsa temiz bir bezle üzerine bas n ama turnike uygulamay n. Hastay, aş r duyarl l k durumlar ve tetenos, kuduz aş lar için hastaneye gönderin. Akrep, y lan, böcek, ar, kar nca sokma ve s rmalar nda; yaray temizleyin. Eğer ar sokmuşsa, görebiliyorsan z iğnesini ç kar n. Yaran n çevresine buz uygulay n. Is r lan yer kesilerek emilmez, özel cihazlarla emdirilebilir. Aş r duyarl l k olabileceğini unutmay n. Hayati fonksiyonlar kontrol edin. 3

4 Çocuklarda Şişmanlık (Obesite) Uzm. Dr. Ümid BAŞER Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Çocuklarda şişmanlığın giderek artıyor olması ve bunun sonucunda gelişen sağlık sorunları konuya toplumsal bir nitelik kazandırmaktadır. Çocuğun bedeninde artan yağ miktarı onun sağlığını bozmaya ve kendisini iyi hissetmesini engellemeye başladığında şişmanlık başlamış demektir. Şişmanlık enerji alımının, harcanımını aştığı durumlarda ortaya çıkan aşırı yağ depolanmasıdır. Şişman çocuklarda ilk ortaya çıkan sağlık sorunları genellikle duygusaldır. Ancak diabet, yüksek kan basıncı, kalp hastalıkları, uyku sorunları, kanser, karaciğer hastalığı, erken ergenlik veya göğüs büyümesi, anoreksi veya bulimi gibi beslenme hastalıkları, deri enfeksiyonları, astım ve diğer solunum sıkıntıları şişmanlık arttıkça veya süresi uzadıkça karşılaşılma olasılıkları artan durumlardır. Şişman çocuklar akranlarının alaylarına katlanmak zorunda kalırlar. Bazıları kendi aileleri içinde bile ayrıma uğrayabilir ve tedirgin edici davranışlarla karşılaşabilirler. una tekrarlayan benzer yaklaşımlar bu çocukların benlik saygılarını azaltarak depresyona girmelerine yol açabilir. Araştırmalar kilolu çocukların erişkin yaşlarda da kilolu olmaya eğilimli olduklarını göstermektedir. Ergenlikte kilolu olmanın erişkin dönemde artan ölüm oranlarına yol açtığı belirlenmiştir de yapılan bir araştırma şişman çocuklarda kolesterol düzeylerindeki anormal artışı ve ana atar damarlarında otuz yıla varabilen erken yaşlanma durumunu açıkça göstermiştir. Şişman çocukların aileleri üzerinde yapılan bir araştırma ise, ailelerin yalnızca %5 inin çocuklarındaki obesitenin ileride oluşturacağı sağlık sorunlarının farkında olduklarını ortaya koymuştur. Nedenleri: Aşırı gıda alımı: Çocukluk şişmanlığı sıklıkla bir çok etkenin bir arada oluşturduğu bir sorundur. Kalorisi yüksek içecek ve gıdalar her an çocukların ellerinin altında bulunmaktadır. Şeker yüklü içeceklerin tüketimi şişmanlığa önemli katkı yapmaktadır. 548 çocukta 19 ay boyunca yapılan bir araştırmada gün başına tüketilen her bir kutu meşrubatın şişmanlığı 1.6 kez artırdığı belirlenmiştir. Kalori değerleri yüksek atıştırmalıklar (bisküvi, kek, şeker, çikolata) çocukların çevresindeki bir çok yerden kolaylıkla satın alınabilmektedir. Şişmanlığın artmasıyla birlikte bazı ülkelerde okul içerisinde bu tür gıdaları satan makinaların bulunması yasaklanmaya başlanmıştır. Fast food endüstrisinin çocuk şişmanlığındaki olumsuz yeri çok açıktır sınıf öğrencilerinin %75 i haftada en az bir kez fast food restoranlarında yemektedir. Bu endüstri yılda 42 milyon doları çocuklara yönelik reklam harcamalarında kullanmaktadır. Yalnızca ünlü bir fast-food zinciri 13 web sitesi ile her ay 365 bin çocuğa ve 294 bin ergene ulaşabilmektedir. Çocukları ayartmak için kullanılan oyuncak dağıtımı da her gün çocukların %40 ının ailelerinden fast food isteğinde bulunmalarını sağlayan etkenlerden biridir. Bu restoranlarda çocuklar için hazırlanan 3000 menüden yalnızca 13 ü bilimsel olarak önerilen besin bileşimine uygun bulunmuştur. Okula yakın fast food restoranının bulunmasının bile öğrenciler arasında şişmanlığı artırdığı belirlenmiştir. Hareketsiz yaşam biçimi: Düzenli fizik aktivitelere katılamama ve hareketsiz 4 yaşam şişmanlık olasılığını önemli ölçüde artırmaktadır. Bir araştırmada 133 çocuğun fizik aktiviteleri akselometre ile 3 hafta boyunca izlendiğinde şişman çocukların diğerlerine göre okul saatlerinde %35 ve hafta sonlarında %65 daha az hareketli oldukları belirlenmiştir. Çocuklukta hareketsiz olanların erişkin yaşlarda da hareketsiz oldukları belirlenmiştir. Hareketsiz olanların kullanmadıkları enerjinin çoğu bedende yağ olarak depolanmaktadır. Çocukların çoğu boş zamanlarını bilgisayar, video oyunları ve televizyon karşısında geçirdikleri için hareketten uzaklaşmaktadırlar. Günde dört saatten fazla televizyon seyredenlerde ağırlıkta %21 artış, günde bir saatten fazla bilgisayar kullananlarda %4.5 artış saptanmıştır. Giderek daha küçük yaşlarda ve daha sık şişmanlıkla karşılaşılmaya başlanmıştır da okul öncesi çocuklarda yapılan bir araştırma ev içindeki meşguliyetin %89 unun, ev dışındaki meşguliyetin bile %56 sının oturularak yapıldığını ortaya koymuştur. Öğretmenin veya bakıcının yönlendirmesi burada önemli bir etken olmaktadır. Top gibi oyuncaklar devreye alındığında çocukların hareketlilikleri artmaktadır. Diğer nedenler: Çocukluk şişmanlığı birçok genetik (genlerle aileden geçişli) ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle oluşmaktadır. Erişkin çağda obes olma riski de ebeveynlerin sadece birinin ya da her ikisinin obes olması ile ilişkilidir. Bir araştırmada her iki ebeveynin de şişman olduğu durumda çocukların %80 oranında fazla kilolu olmasına karşılık her iki ebeveynin normal kilolu olması durumunda yalnızca %10 u fazla kilolu bulunmuştur daki bir çalışmada büyükanne ve büyükbabaları tarafından büyütülen çocuklarda şişmanlık anne ve babaları tarafından büyütülenlere göre daha fazla bulunmuştur. Emzirme obesiteye karşı koruyucu bir etkendir ve emme süresi ile daha sonra şişmanlık gelişimi arasında zıt yönde ilişki vardır. Obes olup kısa boylu olan hastalarda altta yatan hormonal veya genetik bir bozukluk akla gelmelidir. Aile içi olumsuz ilişkiler çocuğun ruhsal yapısını etkileyerek az ya da aşırı yeme davranışı doğurmaktadır. Obes çocuklarda özellikle puberte döneminde ortaya çıkan psikolojik bozukluklar (arkadaş edinememe, grup faaliyetlerine katılmama gibi) çocuğu pasif hale getirmekte ve obesite derecesini artırmaktadır. Yaygınlık: Şişmanlık 1980 den sonra büyük ölçüde artış göstermeye başlamıştır. Dünya ölçeğinde çocukların %10 unun obes olduğu bildirilmektedir. Ülkemizde yapılan iki saha çalışmasında çocuklarda obesite sıklığı %9.1 ve %12.8 olarak bulunmuştur. Birleşik Devletlerde 1980 lerden 2000 lere şişmanlık 3 kat artış göstermiştir deki milli toplum çalışması sonuçlarına göre 9 ay - 2 yaş arası çocukların yaklaşık %30 unun şişman olduğu anlaşılmaktadır. Kanada da aynı durumdadır. Avustralya da 21. yüzyılın başından sonra şişmanlığın ABD ile aynı gidişte olduğu ve artışın daha çok sosyoekonomik düzeyi düşük topluluklarda hızlı olduğu görülmektedir. Bu durumdan beslenme eğitiminin eksikliği sorumlu tutulmaktadır. Tedavi: Genel kanı, çocukluk çağı obesitesinde ilaç tedavisinin uygun olmadığı, kullanılması gereken vakalarda da fayda zarar dengesinin iyi değerlendirilmesinin gerekli olduğudur. Tedavinin esasını diyet ve egzersiz / aktivite artışı oluşturmaktadır.

5 Meme Hastalıklarında Tanı Yöntemleri ve Tanı Basamakları Meme hastalıkları başta meme kanseri olmak üzere, tüm dünyada en önemli sağlık sorunlarından birini oluşturmaktadır ve meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Kadınlarda görülen kanserlerin yaklaşık % 30 unu ve kansere bağlı ölümlerin ilk sırasını oluşturmaktadır. Doç. Dr. Fikret TAŞ Radyoloji Uzmanı Meme kanserli olgularda tüm evrelerde 5 yıllık sağ kalım oranları, gelişmiş ülkelerde % 73, gelişmekte olan ülkelerde % 53 olarak bildirilmektedir. Anlamlı fark, gelişmiş ülkelerde tarama mamografisi sayesinde erken tanı ve daha iyi tedavi olanakları ile açıklanabilmektedir. Meme hastalıklarına yaklaşımda ve meme hastalıklarının değerlendirilmesinde tanı basamakları; 1) Klinik 2) Radyolojik (görüntüleme yöntemleri) 3) Patolojik inceleme Diğer sistemlerde olduğu gibi anamnez ve iyi bir fizik muayene önemli ilk tanı basamağını oluşturur. Memenin kendi kendine muayenesi de bu basamak içinde yer alır. Daha sonra uygulanacak olan görüntüleme yöntemleri hastanın asemptomatik ya da semptomatik olma durumuna ve yaşına göre belirlenir. Klinik ve görüntüleme bulgularının değerlendirilmesinden sonra, kuşkulu lezyonlarda üçüncü adım olarak sitolojik ya da histolojik değerlendirmeye gidilir. Memede görüntüleme yöntemlerinin kullanımı: 1. Asemptomatik kadınlarda, meme kanseri için tarama amaçlı, 2. Semptomlu olgularda tanı ve tedavi planlaması amaçlı, 3. Tedavi edilen olgularda izlem amaçlı olmak üzere gruplanabilir. Meme görüntülemesinde başarı, yöntemin doğru seçimine, iyi tekniğe ve görüntülerin doğru yorumlanmasına bağlıdır. Günümüzde meme görüntülemesinde kullanılan temel vazgeçilmez yöntem mammografidir. Rutinde tek başına ya da mammografiyi tamamlayıcı olarak sıkça kullanılan diğer yöntem ultrasonografi (USG) dir. Son yıllarda manyetik rezonans görüntüleme (MRG) seçilmiş olgularda başvurulan bir görüntüleme yöntemi olarak memede kullanılmaktadır. Bunların dışında üzerinde halen çalışılan farklı yeni yöntemler vardır. Mammografi: Mammografi, memenin x ışını kullanılarak elde edilen film görüntüsüdür ve özel cihazla gerçekleştirilir. Yöntemde kullanılan x ışını miktarı göz ardı edilecek derecede düşüktür. Kullanım amacına göre tanısal mammografi ya da tarama mammografi tanımlamaları yapılır. Amerikan Kanser Derneği nin asemptomatik kadınlarda meme kanser tarama rehberindeki önerileri şunlardır: * 20 yaş üzerinde tüm kadınlar, her ay kendi kendine meme muayenesi yapmalıdır. * yaş arası kadınlar, her 3 yılda bir hekimin yapacağı meme muayenesinden geçmelidir. * 40 yaş ve üzeri kadınlar her yıl meme muayenesi ve her yıl mammografik inceleme yaptırmalıdırlar. Meme ultrasonografisi: Yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak gerçekleştirilen ve incelenen dokulardan yansıyan sesin görüntüye dönüştürülmesi prensibiyle çalışan ultrasonografi (USG), memenin önemli bir inceleme yöntemidir. Ultrasonografinin kullanımı şu şekilde özetlenebilir: * Mammografide saptanan ya da ele gelen kitlelerin kistik/solid ayırımında * Meme ağrısı ve duyarlılığının değerlendirilmesinde ve yaş altı kadınlarda primer görüntüleme yöntemi olarak * Gebelerde ve laktasyon fazındaki memelerde primer yöntem olarak USG kullanılmaktadır. * Dens, fibroglandüler dokulardan zengin parankim yapısındaki memelerde mammografiyi tamamlayıcı olarak kullanılır. * Erkek memesinin değerlendirmesinde USG den yararlanılır. * Nonpalpabl lezyonların lokalizasyon - biyopsi işlemlerinde de rehber olarak USG kullanılabilir. Bugün için USG nin tek başına meme tarama yöntemi olarak kullanımda yeri yoktur. Yeni görüntüleme yöntemleri: Mammografinin meme kanserinin erken saptanmasındaki etkinliği kanıtlanmıştır. Ancak hastalığı erken evrede yakalamak yanı sıra benign- malign ayırımını daha doğru yapabilmek için yeni görüntüleme yöntemleri üzerinde yoğun olarak çalışılmaktadır. Radyolojik görüntüleme yöntemleri içinde yer alan manyetik rezonans görüntüleme (MRG), özellikle son yıldaki teknik gelişmelerle meme hastalıklarının tanısında kullanılmaya başlamıştır. Ancak kullanımı bugün için sınırlı olup, konvansiyonel yöntemlerle incelendikten sonra gerek duyulan seçilmiş olgularda bu yönteme başvurulabilir. Görüntüleme rehberliğinde lokalizasyon ve biyopsi: Mamografide kanser kuşkusu gösteren bir bulgu saptanırsa hücre ya da doku örneği alarak değerlendirme yapılması ve kuşkulu odak için patolojik tanı getirilmesi gerekir. Ele gelmeyen kuşkulu lezyonlarda patolojik tanı elde etmek için birkaç şekilde yaklaşılabilir. Bunlar; * Mammografi ya da USG eşliğinde lezyon işaretlemesi (lokalizasyonu), * Stereotaktik mammografi ya da USG rehberliğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB), * Stereotaktik mammografi ya da USG rehberliğinde kalın iğne biyopsileri olabilir. Görüntüleme Yöntemlerinin Seçimi Meme yakınması olmayan kadınlarda tarama amaçlı görüntüleme: * 40 yaş altında, risk faktörü olmayan kadınlarda tarama mamografisine gerek yoktur. * 40 yaş üzeri kadınlarda yıllık periyodlarla tarama mammografisi önerilir. (40-50 yaşlar arasında 1-2 yıllık periyotta uygulanabilir.) Memede kitle ele gelen olgularda görüntüleme yöntemlerinin kullanımı: * 20 yaş altında yalnızca USG yapılır. * yaş altında ilk değerlendirme USG ile yapılır. USG bakıda kist saptanırsa başka bir görüntüleme gerekmez. Ancak USG bakıda solid kitle ve kuşkulu bir görünüm saptanırsa ya da fizik muayene bulguları USG ile açıklanamazsa mammografi eklenir. * 40 yaş üzerinde yıllık mammografik inceleme yapılır. Gerek duyulursa USG eklenir. 5

6 Fototerapi ile sedef gibi bir cilt Doç. Dr. Semih TATLICAN Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı Fototerapi deri hastalıklarının tedavisinde ultraviyole (UV) ışınlarının kullanılmasını ifade etmektedir. Günümüzde darbant UVB ( nm) ve psoralen + UVA (PUVA) en sık ve en etkin olarak kullanılan fototerapi ürünleridir. Her iki tedavi de tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Fototerapi haftada 2-4 seans arasında, hastalığa ve hastanın deri tipine bağlı olarak belirlenmiş dozlarda hekim kontrolünde uygulanmaktadır. Uygulamalar hastalığın yaygınlığına ve vücutta bulunduğu yere göre genel kabin uygulamaları şeklinde olabileceği gibi bölgesel (özellikle el ve ayak için) olarak da yapılabilir. UVB tedavisinde ek olarak bir duyarlandırıcı kullanmak gerekmez iken PUVA tedavisinde ışık uygulamasından önce ışığa duyarlılığı artıran psoralenlerin kullanılması gerekir. Her iki tedavi seçeneği çok sayıda dermatolojik hastalığın tedavisinde güvenle kullanılabilmekle birlikte dermatolojide en yaygın kullanımı psoriasis (sedef), vitiligo (ala), ekzemalar ve atopik dermatit hastalıklarıdır. Bugün için yapılan çok sayıda araştırma darbant UVB ve PUVA tedavilerinin sedef hastalığı tedavisinde en etkili ve güvenli seçeneklerden olduğunu göstermektedir. Ataklarla seyreden ekzema ve atopik dermatit gibi hastalıklarda da alevlenme dönemlerinin etkili bir şekilde tedavisi fototerapi ile yapılabilir. Fototerapi tek başına uygulanabildiği gibi topikal (sürme) ve oral (ağız yoluyla alınan) ilaçlarla da birlikte kullanılabilmektedir. Darbant UVB ve PUVA tedavisinin kullanım alanları Psoriasis (sedef hastalığı) Vitiligo (ala hastalığı) Atopik Dermatit 6 Polimorf Işık Erüpsiyonu (döküntüsü) Mikozis Fungoides Ekzemalar Akne Vulgaris Pitriazis Rozea Pitriazis Likenoides Kronika İdiyopatik (nedeni belirsiz) Kaşıntı Üremik Pruritus (böbrek yetmezliğine bağlı kaşıntı) Liken Planus Granüloma Annülare Parapsoriasis Ürtikaria Pigmentosa Kütanöz Graft Versus Host Hastalığı (organ naklinin reddi sonrasında oluşur) Lokalize Skleroderma Lenfomatoid Papülozis Darbant UVB ve PUVA tedavisi sırasında dikkat edilmesi gerekenler Tedavi öncesi tam kan sayımı, karaciğer ve böbrek fonksiyonları değerlendirilmelidir. 12 yaşından küçüklere ve deri kanseri olanlara uygulanması önerilmez. Tedavi günlerinde güneşe maruziyetten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Tedavi öncesinde vücutta parfüm, kolonya vb. olmamalıdır. Tedavi boyunca gebe kalınmamalıdır. Psoriasis (Sedef Hastalığı) için Fototerapi Sedef hastalığı tüm dünyada yaygın olarak görülen, sıklıkla diz, dirsek, avuç içi, ayak tabanı, tırnaklar ve saçlı deriyi tutabilen ve nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Hastalık aynı zamanda eklemleri de tutabilmekte ve psoriatik artrit adını almaktadır. Eskiden sadece deri ve eklemleri etkilediği düşünülen sedef hastalığı artık sistemik bir hastalık olarak kabul edilmekte ve birlikte görülen hastalıklar (co-morbidity) arasında kalp ve damar hastalıkları, inflamatuar barsak hastalıkları ve metabolik sendrom gibi önemli hastalıklar ve klinik tablolar bulunmaktadır. Sedef hastalığı insan yaşam kalitesini en çok etkileyen hastalıklar arasındadır. Bu nedenlerle sedef hastalarının takip ve tedavileri kozmetik önemin ötesindedir. Hastalığın tedavisinde kişinin yaşı, cinsiyeti, doğurganlığı, sosyal konumu, hastalığın şiddeti ve yaygınlığı ile birlikte görülen başka hastalıkların varlığı önem arz etmektedir. Seçilen tedavi etkili ve güvenilir olduğu kadar uygulanabilir, sürdürülebilir ve maliyet-etkin de olmalıdır. Sınırlı tutulumların tedavisinde topikal (deriye sürülen) ilaçlar öne çıkarken, yaygın ve şiddetli tutulumlar söz konusu olduğunda sistemik tedaviler (ağızdan alınan ilaçlar ve iğne tedavileri) öne çıkmaktadır. Topikal tedaviler uygulama zorlukları ve etkilerinin kalıcı olmaması gibi dezavantajlara sahipken, sistemik tedavilerin kullanımını sınırlayan en önemli etken de bu ilaçların yan etkileridir. Fototerapi işte tam da burada karşımıza çıkmakta ve topikal tedavi ile sistemik tedavi seçenekleri arasında yer almaktadır. Hem hastalık daha uzun süre kontrol altına alınabilmekte hem de yan etkilerinden korunmak mümkün olmaktadır. PUVA tedavisi yaygın ve şiddetli tutulumlarda bilinen en etkili tedavilerden birisidir. PUVA tedavisinde daha sonra geliştirilmiş olan darbant UVB tedavisi de yaygın ve orta şiddetli tutulumlar için artık tüm dünyada ve kabul edilmiş tedavi rehberlerinde ilk sıra tedavi seçeneğidir. Darbant UVB tedavisi oral ilaç kullanmaya ihtiyaç duyulmaması, çocuklarda da kullanılabilmesi ve yan etkilerinin çok az olması ile en güvenli tedavi yöntemi olarak kabul edilmektedir. Lokal (bölgesel) olarak uygulanan PUVA tedavisi de özellikle avuç içi ve ayak tabanlarında tedaviye oldukça dirençli bir sedef türü olan palmoplantar psoriasis tedavisinde en etkili ve güvenilir tedavi seçeneği olarak kabul edilmektedir. Her iki tedavi de haftada 2-4 seans arasında uygulanmakta, etki seans sırasında belirgin hale gelmekte ve hastalık kontrol altına alındığında idame tedavi uygulamasına geçilerek uzun süreli etkilerin sağlanması mümkün olmaktadır.

7 Vertigo Hastalığı Vertigo, baş dönmesi ve hareket duygusunun yitirilmesi demektir. Her hasta tarafından farklı tarif edilir. Başımı tutamıyorum, yer ayağımın altından kayıyor, bir tarafa doğru çekiyorum, her taraf dönüyor, gözüm kararıyor şeklindeki şikayetlerin hepsi vertigo sınıflamasına girmektedir. Op. Dr. Emel Güven CEYLAN Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Baş dönmesi deyince dengenin sağlanması ile ilgili her türlü problemi anlıyoruz. Dengenin sağlanması hala tam olarak çözülememiş çok karmaşık ve çok fazla organın rol oynadığı bir durumdur. Dengemizi sağlayan sistemlere beyin, omurilik, iç kulak (labirent), gözler, eklem ve kaslar dahil edilebilir. Bu organları etkileyen herhangi bir rahatsızlık baş dönmesi sebebi olabilir. Pozisyonel baş dönmelerinin büyük kısmından iç kulak sorumludur. Baş dönmesinin iç kulakla ilgili sebepleri: BPPV (pozisyona bağlı baş dönmesi) Meniere hastalığı Vestibüler nöriniti Labirentit (kronik orta kulak iltihaplarının iç kulağa yayılması) Menenjit ve diğer ateşli hastalıkların iç kulağı etkilemesi Akustik nörinom gibi iç kulak sinirini tutan tümoral oluşumlardır İç kulak dışı baş dönmesi yapan hastalıklar ise: Nörolojik hastalıklar: multiple skleroz, serebro vasküler olaylar (inme, kanama), beyin tümörleri, Ağır kansızlıklar Kalp hastalıkları un damarlarındaki tıkanıklıklar Metabolik bozukluklar, diabet, hipertiroidi vb. un kemiklerinde bozulma ve kireçlenmeler (beyin sapı ve beyinciği besleyen damarları sıkıştırarak oluşur.) Psikiyatrik bozukluklar BPPV benign paroksismal pozisyonel vertigo pozisyona bağlı baş dönmesi: İç kulakta bulunan otolit denilen kristallerin denge sıvısına karışmasıyla oluşan hareketle tetiklenen hastalıktır. Başın ani pozisyon değiştirmesine, gövde uyum sağlayamaz ve yataktan kalkma başın çevrilmesi gibi durumlarda baş dönmesi atakları ortaya çıkar. Ataklar, genelde 1 dakikadan az sürer. İşitme kaybı ve çınlama baş dönmesine eşlik etmez. Meniere hastalığı: İç kulaktaki sıvıların kimyasal durumlarının değişerek basınç artışı yapmasıdır. Tekrarlayan baş dönmesi atakları, kulak çınlaması ve zaman içerisinde tekrarlayan ataklarla yerleşen sağırlık vardır. Tipik bir atakta ani başlayan ve birkaç dakika ile saatler arasında süren baş dönmesi ve değişen şiddette kusma bulunur. Kulakta çınlama vardır. Atak sıklığı hastadan hastaya farklılık gösterir. Vestibüler nörinit: İç kulaktaki denge ile ilgili sinyalleri beyine ulaştıran sinirin iltihaplanmasıdır. Sıklıkla tek bir baş dönmesi atağı ile beliren iyi huylu bir tablodur. Çınlama ve sağırlık yoktur. Hastalar, genelde genç-orta yaş erişkinlerdir. Hastaların hemen hemen hepsi birkaç hafta önce geçirilmiş üst solunum yolu enfeksiyonunu tarif eder. Bu baş dönmesinin nedeni tam ispatlanamamış olsa da viral kökenli olduğu düşünülmektedir. Vertigo atağı ve kusma, günler içinde şiddeti azalarak geçer ani hareketle başlayan fenalık hissi ise haftalarca kalabilir. Nörolojik hastalıklara bağlı dönmelerde ise baş ağrısı, uyuşma, felç ve nistagmus eşlik edebilir. Baş dönmesi eğer iç kulağa bağlı ise kulak zarını muayenede normal olarak görürüz. Orta kulak iltihaplarının iç kulağı etkilemesi söz konusu ise baş dönmesine ilaveten kulak zarında delik veya akıntı olabilir. Hastada anormal göz hareketleri görülebilir. Baş dönmesi gözle görülür bir problem olmadığı için teşhis amacıyla hastaya bazı denge testleri yapılır. Doğru teşhis koymak amacıyla istediğimiz tetkikler, odyometri adı verilen ve hem işitme hem de iç kulak fonksiyonları hakkında bize bilgi veren testin yanı sıra kulak MR ı, kulak tomografisi bazı durumlarda servikal MR ve boyun damarlarında tıkanıklığı araştırmak için doppler anjiografidir. Baş dönmesi bir hastalık değil bir bulgudur. Bu yüzden öncelikle bu bulguya yol açan hastalığı tespit edip onu tedavi etmek gerekir. Gerçek baş dönmelerinden sorumlu ana organ kulaktır. Ancak çoğu vertigo hastalarında tam bir sebep ortaya konamamaktadır. Bu nedenle asıl amaç baş dönmesini ortadan kaldırmak haline dönmektedir. Tümoral durumlar haricindeki kulağa bağlı baş dönmeleri kısa ya da uzun zaman içinde kendiliğinden ortadan kalkar çünkü diğer kulak zaman içinde hasta kulağın problemini kompanse eder. Bu bazen 6 ay 1 yıla kadar uzayabilir. Verilen ilaç tedavileri bu süreyi kısaltmada hastaya yardımcı olur. Baş dönmesi eğer pozisyonel baş dönmesi ise (BPPV) bunun tedavisi epley manevrası denen doktorunuzun poliklinik koşullarında uygulayacağı hareketlerden oluşur. Şiddetli baş dönmelerinde bazen serum tedavisi veya hastaneye yatırarak tedavi gerekli olabilir. 7

8 Tesekkür mektupları. ALMİRA ERSEVER Doğum Tarihi : Anne Adı : BUKET Baba Adı : FATİH Cinsiyet : Kız : 50 cm : gr. AYAZ ÖZTÜRK Doğum Tarihi : Anne Adı : MAKBULE Baba Adı : AHMET Cinsiyet : Erkek : 49 cm : gr. AYŞE HAYAL TIĞLI Doğum Tarihi : Anne Adı : HASİBE Baba Adı : ŞABAN Cinsiyet : Kız : 50 cm : gr. BAHRİ ZAZAOĞLU Doğum Tarihi : Anne Adı : HAZAR DENİZ Baba Adı : FERİT Cinsiyet : Erkek : 52 cm : gr. BERKE DUMAN Doğum Tarihi : Anne Adı : SEDEF Baba Adı : EREN Cinsiyet : Erkek : 52 cm : gr. CEREN NİSA TOROS Doğum Tarihi : Anne Adı : GÜLŞEN Baba Adı : VEDAT Cinsiyet : Kız : 50 cm : gr. SAĞLIKLI YAŞAM Sağlık Bülteni İmtiyaz Sahibi adına Dr. Cemal ÖZKAN Yazı İşleri Sorumlusu Ayşe TUNÇ Halkla İlişkiler Müdürü Tasarım: Yediiletişim Baskı: Kutlu Avcı Ofset Bültende yer alan yazı ve fotoğraflar izinsiz kullanılamaz.