Daha ayrıntılı bilgi için:

Transkript

1

2

3 Daha ayrıntılı bilgi için: İSEDAK Koordinasyon Ofisi Necatibey Caddesi No: 110/A Yücetepe Ankara/TÜRKİYE Telefon : Faks : İnternet Sitesi : E-posta : comcec@comcec.org

4 AMAÇ VE KAPSAM Bu rapor, Nisan 2016 tarihlerinde İstanbul da düzenlenecek olan 13. İslam Zirve Konferansı na sunulmak üzere hazırlanmıştır. Raporda, İSEDAK Stratejisi nin ve Revize Statüsü nün uygulanması başta olmak üzere İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) bünyesinde kaydedilen ilerlemelerin yanı sıra 2013 yılında Mısır ın başkenti Kahire de düzenlenen 12. İslam Zirve Konferansı ndan bu yana ekonomik işbirliğinde sağlanan önemli gelişmelere yer verilmektedir. Rapor, yedi bölümden oluşmaktadır. Raporun ilk bölümünde, İSEDAK Stratejisi ve Revize Statü ile ilgili gelişmelere ve bunların İSEDAK çalışmalarına etkisine yönelik bilgiler verilmektedir. İkinci bölümde, İSEDAK Stratejisi nde belirlenen altı işbirliği alanının yanı sıra özel sektör işbirliği alanında kaydedilen ilerlemelerin kısa bir özeti sunulmaktadır. Üçüncü bölümde, İSEDAK Stratejisi nin getirdiği yeni bir fırsat olan İSEDAK Proje Finansmanı na değinilmekte ve bu çerçevede finansman sağlanan projeler ile ilgili bilgiler verilmektedir. Raporun dördüncü bölümünde ise ekonomi alanında faaliyet gösteren İİT Kuruluşlarının oluşturduğu Oturum Komitesi Toplantıları ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Beşinci bölüm, İSEDAK yayınlarına odaklanmaktadır. Altıncı ve yedinci bölümlerde ise, ele alınan dönemdeki Bakanlar görüş alışverişi oturumları ve İSEDAK yan etkinlikleri ile ilgili gelişmeler vurgulanmaktadır. 3 Rapor, kapanış bölümüyle sona ermektedir.

5

6 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ BÖLÜM: İSEDAK STRATEJİSİ VE REVİZE STATÜ İLE ÇALIŞMA KURALLARI NE GİBİ YENİLİKLER VAR? BÖLÜM: İŞBİRLİĞİ ALANLARI Ticaret Özel Sektör İşbirliği Ulaştırma ve İletişim Turizm Tarım Yoksulluğun Azaltılması Mali İşbirliği BÖLÜM İSEDAK PROJE FİNANSMANI BÖLÜM OTURUM KOMİTESİ BÖLÜM BİLGİ ÜRETİMİ: İSEDAK YAYINLARI BÖLÜM: BAKANLAR GÖRÜŞ ALIŞVERİŞİ OTURUMLARI BÖLÜM: İSEDAK YAN ETKİNLİKLERİ...64 SONUÇ...66

7

8 YÖNETİCİ ÖZETİ İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK), İİT Üyesi 57 Ülke arasında ekonomik ve ticari işbirliğini güçlendirmeye yönelik olarak 1984 yılından bu yana çalışmalarını sürdürmektedir. İSEDAK ın ana hedefi, İslam Ümmetinin yaşadığı ekonomik sorunlara çözüm bulmak ve Üye Ülkelerin ekonomik kalkınma çabalarına katkı sağlamaktır. İSEDAK, aynı zamanda Üye Ülkeler arasında bilgi üretilmesi ve yayılması, tecrübeler ile en iyi uygulamaların paylaşılması, ortak bir anlayış geliştirilmesi ve politikaların yakınlaştırılmasına yönelik bir politika diyalog platformu olarak da görev yapmaktadır. İSE- DAK, bu doğrultuda İİT Üye Ülkeleri arasında ekonomik ve ticari işbirliğini güçlendirmek amacıyla faaliyetlerin koordinasyonu ile takibini yapmakta ve ortak eylem ve etkinliklere yönelik programlar hazırlamaktadır. İSEDAK, hedeflerine ulaşabilmek için 1984 yılından bu yana pek çok işbirliği programı ve projesini hayata geçirmiştir. İSEDAK, 2013 yılında Mısır ın başkenti Kahire de düzenlenen son İslam Zirve Konferansı ndan bu yana İİT nin ekonomik işbirliği faaliyetlerinin koordinasyonunu ve izlemesini yapmaya devam etmiştir. Bu raporun amacı, son İslam Zirvesi nden bu yana İSEDAK ile ilgili önemli gelişmelere ve gerçekleştirilen başarılara dikkat çekmektir. Tablo 1:2013 yılından bu yana İSEDAK bünyesinde yaşanan önemli gelişmeler 7 İSEDAK Stratejisi ve Gözden Geçirilen Tüzük Uygulamaya Konuldu İSEDAK Çalışma Grubu Toplantıları Gerçekleştirildi İSEDAK Proje Finansmanı çerçevesinde İlk Çağrı Yapıldı İSEDAK Odak Noktaları Yıllık Toplantıları Düzenlendi 30. Yıl Dönümü Kutlandı ve Ödül Töreni Gerçekleştirildi Raporda incelenen dönemde yaşanan en önemli gelişme, İSEDAK Stratejisi ile Revize Statünün tanıtımı ve başarılı bir şekilde uygulanmaya konulması olmuştur. Bu iki belge sayesinde İSEDAK bir vizyona ve daha etkin kurumsal bir altyapıya sahip olmuştur. İSEDAK ın yeni vizyonu, dayanışma ve karşılıklı bağımlılık, dolaşımın arttırılması ve iyi yönetişim üzerine tesis edilmiş müreffeh bir İslam Ümmeti inşa etmektir. Bu doğrultuda İSEDAK ın misyonu ise İslam Ümmeti nin kalkınma sorunlarını ele almak ve bu sorunlara çözüm bulmak üzere Üye Ülkeler arasında bilgi üretimi ve yayılımı, tecrübe ve iyi uygulamaların paylaşılması, ortak bir dil ve anlayış geliştirilmesi ile politikaların birbirine yakınlaştırılmasına hizmet eden bir forum olarak görev yapmaktır. Bu Vizyon ve Misyon ışığında İSEDAK Stratejisi nin temeli; Dolaşımın Arttırılması, Dayanışmanın Güçlendirilmesi ve Yönetişimin İyileştirilmesi adlı ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeler, İslam Dünyası nın yaşadığı devam edegelen temel yapısal sorunlara hitap etmekte ve İSEDAK çalışma-

9 larına ışık tutmaktadır. Bu üç ilke İSEDAK ın ticaret, tarım, ulaştırma ve iletişim, turizm, yoksulluğun azaltılması ve mali işbirliği başlıkları altında yürütülen çalışmalarına da yol göstermektedir. Çalışma Grupları ve İSEDAK Proje Finansmanı ise Strateji nin uygulanmasına yönelik iki temel araçtır. Bu araçlar sayesinde Üye Ülkelerdeki ekonomik işbirliği potansiyeli harekete geçirilirken İSEDAK ın üye ülke odaklı yapısı da güçlendirilmektedir. Çalışma Grupları, Üye Ülkeler arasında bilgi üretimi ve yayılımına, ortak bir anlayış geliştirilmesine ve politikaların birbirine yakınlaştırılmasına hizmet etmektedir. Proje finansmanı ise Üye Ülkeler ve İİT kuruluşlarınca sunulan ve Strateji de yer alan hedeflere ulaşılmasına hizmet eden projelere hibe desteği sağlamaktadır. Üye Ülke Uzmanlıklarının Harekete Geçirilmesi ve Bir Havuzda Toplanması: Çalışma Grupları Çalışma Grupları oluşturulması, işbirliği alanlarındaki ortak sorunların teknik düzeyde derinlemesine tartışılması ihtiyacından doğmuştur. Bu bağlamda, Çalışma Grupları, gerekli yetkinlik ve uzmanlıkla donanmış olarak asli konulara daha iyi odaklanmalarını sağlayan rahat ve esnek bir çalışma düzenine sahiptir. Bir başka deyişle bu gruplar, usul ve resmiyetin daha az olduğu iş odaklı teknik uzmanlık toplantıları niteliğindedir. 8 Strateji de öngörüldüğü üzere 2013 yılının Mart ayından itibaren her bir işbirliği alanında faaliyetlerine başlayan altı Çalışma Grubu, ortak sorunları ve konuları görüşmek üzere yılda iki kez Ankara da bir araya gelmektedir. Her bir çalışma grubu toplantısı ile ilgili olarak Strateji de belirlenen işbirliği alanlarının çıktılarına yönelik bir konu belirlenirken o konu hakkında araştırma raporu da hazırlanmaktadır. Bu raporlar, önemli birincil veri ve saha araştırmalarına yönelik bilgiler içerdiğinden pek çok durumda konuyla ilgili mevcut literatüre eşsiz katkılar sunmaktadır. Her bir araştırma ile ilgili olarak en az üç saha ziyareti gerçekleştirilirken bu ziyaretlerde derinlemesine çalışmalar yürütülmektedir. Raporlar, aynı zamanda rapora konu olan sorunu İİT düzeyinde analiz etmesi bakımından çoğu zaman türünün ilk örneği olarak da karşımıza çıkmaktadır. Analitik çalışmalara takviye olarak her bir işbirliği alanında genel bir durum değerlendirmesi yapmak üzere sektörel görünüm raporları hazırlanıp çalışma grubu toplantılarına sunulmaktadır. Son olarak çalışma grubu toplantılarını izleyen bir ay içerisinde toplantı tutanakları, ayrı bir yayın olarak Sekretarya tarafından katılımcılara dağıtılmaktadır. Çalışma gruplarının bir başka önemli özelliği de Üye Ülkelerin doğrudan katılımlarını sağlamalarıdır. Katılımcılar, üye ülkelerin yaptığı sunumlar sayesinde hem ilgili alanda kendi ülkelerindeki mevcut durumu gözler önüne serme şansı yakalarken hem de diğer ülkelerin deneyimlerinden ve başarı öykülerinden de dersler çıkarabilmektedir. Ayrıca uluslararası kuruluşlar, özel sektör temsilcileri, STK lar ve yerel yönetimler deneyimlerini ve uzmanlık bilgilerini paylaşmak üzere toplantılara davet edilmektedir. Çalışma gruplarının işbirliği alanlarında nitelikli, amaca uygun ve kanıta dayalı bilgiler üretmeleri ve uzmanların ilgili alanlardaki teknik tartışma ve müzakereleri vesilesiyle Üye ülkelerdeki karar verici merciler, hem ulusal hem de İİT işbirliği düzeyinde işbirliği alanlarında daha yetkin karar verme imkanına kavuşmuş olmaktadır. Ardından bu bilgi birikimi, İSEDAK Toplantıları nda

10 Bakanlar düzeyinde gerçekleştirilen tartışmalara girdi sağlayarak somut adımlara ve nihayetinde ilgili alanlarda politika tavsiye kararlarına dönüşmektedir. Bu bağlamda, Üye Ülkeler arasında ortak bir anlayış geliştirilmesi ve politikaların birbirine yakınlaştırılmasına yönelik somut adımlar atılmaktadır. Çalışma gruplarının dördüncü tur toplantılarından bu yana (Eylül-Ekim 2014) her bir çalışma grubunda, toplantının konusu ile ilgili olarak pek çok politika tavsiye kararının çıktığı politika tartışma toplantıları düzenlenmektedir. Bu politika tavsiye kararları, daha sonra değerlendirilmek ve kabul edilmek üzere İSEDAK Bakanlar Oturumu na sunulmaktadır. İSEDAK, Strateji nin uygulamaya girdiği günden bu yana (Mart 2013-Mart 2016) 6 işbirliği alanında toplam 41 çalışma grubu toplantısı düzenlemiştir. Bu toplantılar ile ilgili olarak İSEDAK Sekretaryası tarafından sektörel konularda 41 analiz raporu, 22 sektör görünüm raporu ve 41 toplantı tutanağı yayımlanmıştır. İİT ye Üye 57 Ülkeden 48 i, en az bir İSEDAK Çalışma Grubu na üye olmuştur. Aşağıda görülebileceği üzere toplantı ve yayın sayıları, İSEDAK ın Stratejisi öncesi dönemiyle büyük bir fark arz etmektedir: Tablo 2: Strateji sayesinde artan İSEDAK faaliyetleri Yıl/Sayı Uluslararası Toplantılar* İSEDAK Yayınları *İSEDAK Koordinasyon Ofisi tarafından düzenlenen Özetle çalışma grupları, İSEDAK ın bilgi üretme ve yayma, deneyimleri ve en iyi uygulamaları paylaşma, ortak bir anlayış geliştirme ve politikaları birbirine yaklaştırma misyonunu gerçekleştirme anlamında oldukça etkili olmaktadır. Üye Ülkelerin İşbirliği Çalışmalarına Doğrudan Katılımı: İSEDAK Proje Finansmanı Strateji nin ikinci uygulama aracı olan İSEDAK Proje Finansmanı, çalışma gruplarına katılan Üye Ülkelerin ve ilgili İİT kuruluşlarının sunduğu teknik işbirliği ve kapasite geliştirme projelerine hibe sağlamak amacıyla 2013 yılının Eylül ayında hayata geçirilmiştir. Bu uygulama aracı, İSEDAK Stratejisi ile ilgili amaç ve hedeflere ulaşmak üzere Üye Ülkeler ve İİT kuruluşlarını harekete geçirme amacı güderken aynı zamanda Üye Ülkelerin işbirliği alanlarında karşılaştığı ortak sorunların üstesinden gelinebilmesi için işbirliği çalışmalarının ilerletilmesini amaçlamaktadır. Bu araç, ayrıca Üye Ülkelerin çok taraflı projeleri uygulama kapasitesini de geliştirecektir. Son olarak İSEDAK Proje Finansmanı; Güney-Doğu Asya dan Mağrip Ülkelerine, Latin Amerika dan Kafkasya ya kadar geniş bir coğrafyada İİT Üye Ül-

11 kelerine ortak sorunlar konusunda birlikte çalışmak gibi eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Proje seçim kriterleri doğrultusunda her bir proje teklifi, proje sahibi üye ülke dışında en az iki üye ülkenin daha katılımını gerektirmektedir. Böylece her bir proje, en az üç üye ülkeye fayda sağlarken projelerde toplam yararlanıcı sayısı proje sahibi ülkelerinden sayısından çok daha fazla olmaktadır. Örneğin, 2014 yılında 20 yi, 2015 yılında ise 40 ı aşkın Üye Ülke projelerden yararlanmıştır. İSEDAK Proje Finansman mekanizması aracılığıyla ilk uygulama yılı (2014) süresince 99 proje teklifi arasından 8 proje başarılı bir şekilde uygulanmıştır yılında 62 proje teklifi sunulmuş olup bunların 14 ü, uygun bulunmuş ve başarılı bir şekilde uygulanmıştır yılında İSEDAK a 49 proje teklifi sunulmuş olup bunların 10 una finansman sağlanacaktır. Tablo 3: İSEDAK Proje Finansmanı: Yeni Özellikler 10 İSEDAK tarafından değerlendirmeye alınan İSEDAK Proje Finansmanı proje fikirleri ve teklifleri Başvuru İşlemleri - Değerlendirme Kriterleri - - Program Yönetimi - - Finansman - - Proje teklif sayısı Uygulanan proje sayısı Yukarıdaki tablo, İSEDAK Stratejisi nin yürürlüğe konulmasının ardından İSEDAK bünyesinde projelerin belirlenmesi ve uygulanması anlamında kaydedilen hatırı sayılır gelişmeleri göstermektedir. Strateji uygulamaya konulmadan önce sağlıklı bir proje döngü yönetimine dair unsurlar mevcut değildi. Bu nedenle, Üye Ülkeler için işbirliği alanında proje hazırlamak, teklifte bulunmak ve uygulamak imkanları kısıtlıydı. Projeler hazırlanıp teklif aşamasına geldiğinde ise biri hariç bu projelerin hiçbirisi uygulamaya konulamamıştır. Bu da başvuru, değerlendirme, finansman ve uygulama aşamaları net bir şekilde tanımlanmış bir proje döngü mekanizmasının olmamasından kaynaklanmıştır. Ancak, her bir aşamanın net bir şekilde tanımını yapıp gerekli kaynakları ayırmak suretiyle 22 proje, Strateji nin uygulandığı ilk iki yıl içerisinde uygulamaya konulmuştur. Tablodan da fark edilebileceği üzere proje teklif sayısı, yılları arasında düşüş gösterirken bu da aslında Strateji uygulamasında ilerleme kaydedildikçe proje tekliflerinin daha konu odaklı hale geldiğini göstermektedir.

12 İSEDAK Çalışma Grupları Odak Noktaları İSEDAK Stratejisi nin Çalışma Grupları ve İSEDAK Proje Finansmanı aracılığıyla etkin bir şekilde uygulanması için Üye Ülkeler ile İSEDAK Sekretaryası arasında doğru iletişim kurulması hayati önem taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda her bir Üye Devlet, çalışma gruplarına yönelik odak noktalarının yanı sıra İSEDAK ile ilgili tüm çalışmalarda eş güdüm sağlanması amacıyla ulusal bir odak noktası belirlemiştir. İSEDAK Sekretaryası, ortak sorun ve konuları tartışmak ve İSEDAK Çalışma Grupları nın ileride yürüteceği çalışmaları şekillendirmek üzere ilgili tüm paydaşları bir araya getirmek amacıyla her yıl odak nokta toplantıları düzenlemektedir. Diğer Önemli Gelişmeler Çalışma Grupları ve Proje Finansman Mekanizması dışında kayda değer başka önemli İSE- DAK girişimleri de bulunmaktadır. İSEDAK ın ticaret alanındaki amiral gemisi olan TPS-OIC projesinde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir yılının Kasım ayında gerekli sayıda Üye Ülke, üç TPS-OIC Anlaşması na imza atıp onaylamış ve taviz listelerini iletmişlerdir. Ardından ilgili Bakanlar, TPS-OIC Sistemi nin tamamen uygulamaya konulması için 1 Mart 2016 tarihine kadar her ülkenin gereken önlemleri alması konusunda İSEDAK 31. Oturumu nda mutabakata varmıştır. 11 Bunun dışında çeşitli İİT ve İSEDAK forumları, ilgili alanlarda işbirliğinin ilerletilmesi anlamında faydalı bir zemin oluşturmuştur. Bu doğrultuda İSEDAK Özel Sektör Turizm Forumu, turizmde özel sektör ile ilgili konuların tartışılması amacıyla Üye Ülkelerin kamu ve özel sektör temsilcilerini düzenli olarak bir araya getirmektedir. Mali işbirliği alanında görev yapan İİT Menkul Kıymetler Borsaları Forumu ve İSEDAK Sermaye Piyasası Düzenleyicileri Forumu, bu sektörde işbirliğini arttırmak ve derinleştirmek adına çalışmalar ve faaliyetler düzenlemektedir. İİT Kuruluşları ve Girişimlerinin Strateji nin Uygulanmasına Katkıları Ekonomi alanında faaliyet gösteren İİT Kuruluşlarının işbirliği çabalarının, İSEDAK Stratejisi nde belirlenen hedeflere ulaşılması anlamında özel bir yeri olduğunu belirtmek gerekir. Oturum Komitesi, İSEDAK ın Revize Statü de tanımlanmış yeni işlevler doğrultusunda ekonomi alanında faaliyet gösteren İİT Kuruluşlarını İSEDAK Bakanlar oturumu ve İzleme Komitesi toplantıları esnasında bir araya getirmektedir. İİT Kuruluşları, Oturum Komitesi toplantıları aracılığıyla İSEDAK Stratejisi ile belirlenen hedefler ve beklenen çıktılar ışığında faaliyetlerini planlamakta ve düzenlemektedir.

13 İSEDAK, aynı zamanda küresel kalkınma gündemi ve Üye Ülkelerin giderek artan ihtiyaçlarının takibine de devam etmektedir. Bu bağlamda İSEDAK, yılları arasında Yıllık Oturumları sırasında önemli konular ile ilgili Görüş Alışverişi Oturumları düzenlemeye devam etmiştir. İSEDAK, son Zirve Konferansı ndan bu yana sırasıyla Doğrudan Yabancı Yatırım, Turizm sektöründe Kamu-Özel Ortaklıkları (KÖO) ve 2015 Sonrası Kalkınma Gündemi konularında Bakanlar Görüş Alışverişi Oturumları düzenlemiştir. 12

14 1. BÖLÜM: İSEDAK STRATEJİSİ VE GÖZDEN GEÇİRİLEN TÜZÜĞÜ İLE ESAS VE USULLER NE GİBİ YENİLİKLER VAR? Bu bölümde, İSEDAK Stratejisi ve revize Statü nün temel özelliklerine dair kısa bilgiler verilerek bunların İSEDAK faaliyetleri üzerindeki en belirgin etkileri ele alınacaktır.. Bu noktada Strateji nin, münhasıran İSEDAK çalışmalarına yönelik olarak hazırlanan ilk belge niteliğinde olduğunu da hatırlatmak gerekir. Strateji nin öncesinde 1981 yılında kabul edilip 1994 yılında gözden geçirilen Ekonomik İşbirliğine yönelik İİT Stratejisi ve Eylem Planı bulunmaktaydı. Ancak bu belge zamanla ekonomik ve ticari işbirliğinin genişlemesinin yanı sıra Üye Ülkelerin ihtiyaç ve önceliklerinin değişmesi karşısında yetersiz hale gelmiştir. İSEDAK, 2009 yılında 25. kuruluş yıl dönümü vesilesiyle devlet ve hükûmet başkanları düzeyinde Ekonomi Zirvesi düzenlemiştir. Zirve de kabul edilen İstanbul Bildirisi nde İSEDAK Başkanı ndan, İİT Genel Sekreteriyle işbirliği içerisinde, ekonomik ve ticari işbirliğinin kurumsal yapısını ve bu doğrultuda alınan tavsiye kararların uygulama etkinliğini iyileştirmeyi gündemine alması talep edilmiştir. Söz konusu Zirve de aynı zamanda İSEDAK tan Strateji Belgesi ve Eylem Planı nı, İİT Üyesi Ülkelerin ihtiyaç ve gereksinimlerine uygunluğu açısından gözden geçirmesi ve gerektiği taktirde bir İSEDAK Vizyon Belgesi oluşturması talep edilmiştir. Bunun üzerine İSEDAK Başkanı, bu taleplerin yerine getirilmesi amacıyla gerekli çalışmaları başlatmak üzere ilgili yetkililere talimat vermiştir ve 2011 yıllarında düzenlenen sonraki İSEDAK Oturumları nda, bu çalışmalara yönelik olarak kaydedilen gelişmelerin yanı sıra bu çalışmalara ait önemli bulgular da paylaşılmıştır yılında konuyla ilgili önemli bir değerlendirme raporu hazırlanmış ve bu rapor, İSEDAK 26. Oturumu tarafından memnuniyetle karşılanmıştır. Tüm bu çalışmalar, İSEDAK Stratejisi ve Tüzüğü nün nasıl oluşturulduğuna ışık tutmaktadır. Sayın Abdullah GÜL, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve İSEDAK Başkanı sıfatıyla bu iki belgeyi, 2012 yılında Mekke-i Mükerreme de düzenlenen 4. Olağanüstü İslam Zirvesi nde sunmuş ve bu belgeler, Üye Ülkelerin Devlet ve Hükumet Başkanları tarafından memnuniyetle karşılanıp kabul edilmiştir.

15 Strateji nin temelinde Serbest Dolaşımın Arttırılması, Dayanışmanın Güçlendirilmesi ve Yönetişimin İyileştirilmesi adlı üç ilke yatmaktadır. Strateji, Serbest Dolaşımın Arttırılması ilkesiyle Üye Ülkelerde refah düzeyini yükseltmek amacıyla Üye Ülkeler arasında ticari mal, sermaye ve insan dolaşımını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. İslam Dünyası nın birbirini tamamlayıcı özelliği ve ekonomik potansiyelinden, çeşitli engeller nedeniyle gerektiği şekilde yararlanılamamıştır. Bu nedenle üye ülkeler arasındaki bağlantıyı arttırmak, sermaye akışlarına olanak sağlayıp yatırım fırsatlarını arttırarak ekonomik büyümeyi harekete geçirecek ve daha çok istihdam yaratacaktır. Bu ilke, İslam Ümmeti nin birbirine daha çok bağlı hale gelmesine hizmet edecektir. Strateji nin ikinci önemli ilkesi ise dayanışmanın güçlendirilmesidir. İslam Ülkeleri, sosyoekonomik sorunlar ile uğraşırken aynı zamanda bu sorunlar ile baş edebilecek zengin doğal, beşeri ve mali kaynaklara da sahiptir. Bu noktada ihtiyaç duyulan şey, bu ilkenin uygulamaya konulması ve böylece ortak sorunların üstesinden gelmek üzere kaynakların ve çalışmaların bir araya getirilerek deneyimlerin ve iyi uygulamaların paylaşılmasıdır. 14 Strateji nin üçüncü ilkesi ise İslam dünyasının müzmin sorunlarından birinin yani kötü yönetişim sorununun ele alınması ile ilgilidir. Daha önce pek çok kez şahit olunduğu üzere kötü yönetişim, üye ülkelerin kalkınma çabalarını sekteye uğratmaktadır. Zira kötü yönetişim sonucunda kamu kaynaklarının verimli şekilde kullanılamaması, yolsuzluk ve toplumsal huzursuzluk görülmekte ve bu da yoksulluğa neden olmaktadır. Strateji, yönetişimin iyileştirilmesiyle birlikte daha etkin, şeffaf, kapsayıcı ve hesap verebilir bir yönetişim anlayışı doğrultusunda kamu hizmetlerinin niteliğini iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Strateji de yer alan ticaret, ulaştırma ve iletişim, turizm, tarım, yoksulluğun azaltılması ve mali işbirliği gibi alanlarda yürütülen çalışmalara, temel ilkeler yol göstermektedir. Strateji nin kendi içinde tutarlılığı ve kavramsal bütünlüğü bulunmaktadır. Her bir işbirliği alanı ile ilgili olarak tanımlanmış hedefler ve beklenen sonuçlar, bu ilkeler ışığında tasarlanmıştır. Strateji hedefleri ile çıktı alanlarından beklenen sonuçlara kadar Strateji nin tüm aşamalarında bu ilkelere gereken özen gösterilmektedir. Ayrıca, Strateji nin politika ortamı ile ilgili bölümlerinde her bir işbirliği alanına dair kısa bir görünüm raporu yer almakta olup bu bölümlerde Üye Ülkelerin söz konusu işbirliği alanında karşılaştıkları ortak yapısal sorunlara değinilmektedir. Strateji nin, çalışma grupları ve proje finansman mekanizması gibi yeni destek araçlarıyla birlikte üye odaklı bir İSEDAK hedeflediği gözlemlenmektedir. Strateji, öncelikle Üye Ülke uzmanlarının Çalışma Grubu toplantıları aracılığıyla işbirliği alanlarına aktif ve doğrudan katılımını amaçlamaktadır. İkinci olarak Üye Ülkeler, tanımı net bir şekilde yapılmış proje finansman mekanizması sayesinde proje tekliflerini sunarak İSEDAK Stratejisi nde yer alan hedeflere ulaşılmasına hizmet etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti, İSEDAK a ev sahipliği yapan ülke olarak yeni Proje Döngü Yönetimi çerçevesinde söz konusu projelere hibe yardımında

16 bulunmaktadır. Böylece Strateji nin uygulamaya konulması, Üye Ülkelere mali anlamda ek bir yük getirmemektedir. Strateji nin temel özellikleri ve getirdiği yenilikler, şu şekilde sıralanabilir: Üye odaklı bir İSEDAK öngörülmektedir İşbirliği faaliyetlerine daha sistematik bir şekilde stratejik bir yön kazandırmaktadır Üye Ülkeler arasında dayanışmanın güçlendirilmesini amaçlamaktadır Çalışma gruplarına doğrudan katılım yoluyla Üye Ülkeler arasında daha fazla etkileşim olmasına ve Üye Ülkelerin daha sık bir araya gelmesine fırsat tanımaktadır Kavramsal bütünlük ve kendi içinde tutarlılık sağlamaktadır İlkeler doğrultusunda tanımı net bir şekilde yapılmış ve uygulanabilir stratejik hedefler belirlemektedir Uzmanlık alanlarına ağırlık vermektedir Belirli finansal bir mekanizma dahilinde tanımı net bir şekilde yapılmış bir süreç kapsamında proje başvuru ve uygulama işlemlerini belirlemektedir. Strateji nin İSEDAK a getirdiği yenilikler ve iyileştirmelerin yanı sıra İSEDAK ın kurumsal yapısının iyileştirilmesi ihtiyacı da hasıl olmuştur. Bu noktadan hareketle Strateji nin etkin bir şekilde uygulamaya konulabilmesi için İSEDAK Tüzüğü ve Çalışma Kuralları nda bazı değişikliklere gidilmesi gerekmiştir. Son üç yılda gözlemlendiği üzere bu değişiklikler sonucunda, yeni Strateji de yer alan hedeflere ulaşılmasına daha iyi hizmet eden bir çalışma düzeni ortaya çıkmıştır. 15 Revize Statü de Başkan ın İSEDAK çalışmalarını denetleme görevi, daha belirgin hale getirilmiştir. Bu bakımdan Revize Statü, Başkan ı İSEDAK ın organlarından biri olarak tanımlarken kendisine bir dizi önemli görev de vermektedir. Bunlar arasında Başkan ın İSEDAK ın düzgün bir şekilde faaliyet göstermesini sağlaması ve İSEDAK ın etkililiğinin arttırılması amacıyla gereken tüm yasal, kurumsal ve kurumsal önlemleri alması da yer almaktadır. Yeni Strateji de İSEDAK bünyesinde ve İSEDAK Ekonomi Zirvesi nin İSEDAK Başkanı ndan ekonomik ve ticari işbirliğinin kurumsal yapısını iyileştirme talebi doğrultusunda yürütülen faaliyetlerin hacmi ve çeşitliliğinin arttırılması öngörülürken Sekretarya nın görevleri ise Revize Statü ile birlikte daha net bir şekilde tanımlanmış, arttırılmış ve İSEDAK Koordinasyon Ofisi ne devredilmiştir. Yapılan değişiklikler arasında, İSEDAK Oturum Komitesi ne verilen yeni görev de yer almaktadır. Tüzüğün gözden geçirilmesi sonucunda Oturum Komitesi ne, ekonomik ve ticari işbirliği alanında faaliyet gösteren İİT Kuruluşları nın faaliyet ve programlarını inceleme ve koordine etme görevi verilmiştir. Oturum Komitesi, ilgili kuruluşların katılımıyla birlikte her bir İSEDAK Bakanlar Oturumu nun yanı sıra İzleme Komitesi toplantıları vesilesiyle bir araya

17 gelip bu kuruluşların, gerçekleştirdikleri faaliyetler ile ilgili görüş alışverişinde bulunmalarını sağlamaktadır. Oturum Komitesi toplantıları, aynı zamanda söz konusu kuruluşların bir sonraki yıl düzenleyecekleri faaliyetleri, Strateji de yer alan hedef ve amaçlar ile uyumlu hale getirmesini sağlamaktadır. Sonuç olarak Oturum Komitesi aracılığıyla İİT Kuruluşları arasında daha güçlü ve etkin bir eş güdüm sağlanmaktadır. İİT Genel Sekreterliği, İİT nin temel eş güdüm organı olarak ekonomik işbirliği alanında hayati bir rol oynamaktadır. Sekreterlik, bu konuda vazgeçilmez ve son derece stratejik bir paydaş olarak rüştünü ispatlamıştır. 16

18 2.1. Ticaret 2. BÖLÜM: İŞBİRLİĞİ ALANLARI Bütün çok taraflı ekonomik işbirliği girişimlerinde olduğu gibi ticaret de İSEDAK çerçevesinde yürütülen işbirliği çalışmalarının bel kemiğini oluşturmaktadır. İSEDAK, faaliyetlerine başladığı ilk günden bu yana özellikle ticaret serbestisi ve ticaret finansmanı alanlarında pek çok proje geliştirmiş ve uygulamaya koymuştur. İSEDAK Stratejisi nde, ticari işbirliğinin stratejik amacı üye ülkeler arasında ticaretin genişletilmesi olarak tanımlanmış olup bu hedefe ticaret serbestisi, ticaretin kolaylaştırılması, ticaretin desteklenmesi ve ticaret finansmanı gibi dört çıktı alanı çerçevesinde ulaşılması öngörülmektedir. İSEDAK Ticaret Çalışma Grubu nun dışında İKB, ICDT ve SMIIC gibi pek çok İİT Kuruluşu, Üye Ülkeler arasında ticaretin arttırılmasına yönelik önemli faaliyetler yürütmektedir. Raporun bu kısmında TPS-OIC, İstişare Grubu, DTÖ ile ilgili faaliyetler ve İKB Grubu nun ticaret finansman programları gibi İSEDAK tarafından denetlenen bazı girişimler konusunda kaydedilen gelişmelere yer verilmektedir. Bununla birlikte özel sektör işbirliği, İslam ticaret fuarları ve özel sektör toplantıları ile ilgili bilgilere yönelik ayrı bir bölüm bulunmakta olup ticaret ile ilişkili konulara ayrıca değinilecektir. 17 İSEDAK Ticaret Çalışma Grubu Toplantıları Ticaret Çalışma Grubu, inceleme süresi boyunca yedi kez bir araya gelmiş ve düzenlenen toplantılarda Üye Ülkelerde KOBİ lerin finansmana erişimi, gümrük işlemlerinin günümüze uygun hale getirilmesi, bölgesel ticaret anlaşmaları, ihracat kredi kuruluşları, ulusal ticareti kolaylaştırma kurumları, standartlar ve kalite altyapısı gibi konulara ağırlık verilmiştir. Birinci Toplantı (20 Haziran, 2013) Birinci Toplantı, İİT Üyesi Ülkelerde KOBİ İhracatlarının Desteklenmesi: Ticaret Teşvik Kurumlarının Rolü temasıyla düzenlenmiştir. Aynı başlık altında bu toplantıya yönelik olarak hazırlanan araştırma raporu doğrultusunda toplantı katılımcıları, KOBİ lerin karşılaştığı ihracat sorunlarının yanı sıra KOBİ ihracatını desteklemek üzere Ticaret Teşvik Kurumlarının oynayabileceği muhtemel rollere de değinmiştir. Katılımcılar, Ticaret Teşvik Kurumlarının KO- Bİ lere ihracat alanında önemli düzeyde destek vermesi gerektiğinin altını çizmiştir. Ayrıca, kurumsal ve beşeri kapasitenin ve Ticaret Teşvik Kurumlarının destek araçlarının etkinliğinin arttırılması için Ticaret Teşvik Kurumları ve uluslararası kuruluşlar arasında deneyim paylaşımının önemli olduğuna da vurgu yapılmıştır. Toplantıda altı çizilen belli başlı sorunlar şu şekilde sıralanabilir:

19 Ticaret finansman fırsatlarının kısıtlı olması Dış pazarlara yönelik bilgi eksikliği KOBİ lerin ihracata yeterli ilgi göstermemesi Toplantıda alınan tavsiye kararlar ise şu şekildedir: Çok taraflı anlaşmalar yoluyla İİT-İçi ticari faaliyetlere daha çok ağırlık verilmesi Beceri geliştirme ve girişimcilik ile ilgili yumuşak bir altyapı oluşturmak üzere kurumsal düzeye önem verilmesi Küresel bilgilere daha fazla erişim ve etkileşim imkânı sağlayacak yeni teknolojiler ile ilgili özel bir faaliyet alanı oluşturulması ve bunun güçlendirilmesi İkinci Toplantı (31 Ekim, 2013) 18 İkinci toplantı, İİT Üye Ülkelerinde KOBİ lerin Ticaret Finansmanına Erişiminin Arttırılması temasıyla düzenlenmiştir. Toplantıda katılımcılar, KOBİ lerin ticaret finansmanına erişiminin arttırılması ile ilgili küresel eğilimlere, İİT Üye Ülkelerinin karşılaştığı önemli sorunlara ve KOBİ lerin ticaret finansmanına erişimini arttırma konusunda İhracat Kredi Kuruluşları ile Çok Taraflı Finans Kuruluşları na düşen görevlere ağırlık vermiştir. Toplantı esnasında yapılan sunum ve tartışmalarda KOBİ lerin düşük maliyetli ticaret finansmanına erişiminin, uluslararası ticaret yapmak ve rekabet gücünü korumak adına KOBİ ler için oldukça önemli olduğunun altı çizilmiştir. Ancak, pek çok İİT Üye Ülkesindeki KOBİ ler geleneksel ve İslami Ticaret finansman araçları konusunda engellerle karşılaşmaktadır. Toplantıda vurgulanan temel sorunlar şu şekilde sıralanabilir: İİT Üye Ülkelerinde ödeme ve uzlaşma altyapısının sınırlı olması ECA desteğinin ve risk sigortasının sınırlı düzeyde olması ve anlaşılamaması Temel yapılar dışında ticaret finansman ürünü inovasyonunun sınırlı olması Riskten uzak durma geleneğinin sistematik hale gelmesi Sendikalaşma ve diğer risk paylaşım yöntemleriyle kapasite yönetimi anlayışının olmaması Toplantıda öne çıkan tavsiyeler ise şu şekildedir: KOBİ lerin ticaret finansmanına erişimini kolaylaştırmak adına tamamlayıcı nitelikte kısa ve uzun vadeli girişimlerde bulunulması Geleneksel finans araçlarına ek olarak İslami finans yoluyla da KOBİ lerin ticaret finansmanına erişiminin arttırılması Politika girişimlerinin doğrudan ekonomik değerle bağdaştırılması

20 Üçüncü Toplantı (27 Şubat, 2014) Üçüncü Toplantı, İİT-İçi Ticaretin Kolaylaştırılması: İİT Üye Ülkelerinde Gümrük İşlemlerinin Verimliliğinin Arttırılması temasıyla düzenlenmiştir. Toplantıda yapılan görüşmelerde, İİT Üyesi Ülkelerde gümrüklerin mevcut performanslarına ve gümrük işlemlerini daha ileri bir noktaya taşıyacak araçlar ve yöntemlere ağırlık verilmiştir. Bu noktada toplantıya yönelik olarak hazırlanan araştırma raporu yapılan görüşmelere evveliyat bilgisi sağlamıştır. Gümrük işlemlerini iyileştirmek ve daha basit hale getirmek adına çeşitli uluslararası platformlarda devam eden çalışmalara rağmen, özellikle gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkelerin bazılarında sınırlı düzeyde ilerleme kaydedildiği toplantıda vurgulanmıştır. Toplantıda altı çizilen temel sorunlar şu şekilde sıralanabilir: Yasal çerçeve ve altyapının az gelişmiş olması Mali kaynakların yetersiz olması Yeterli beşeri kaynak ve kurumsal kapasitenin olmaması Hem ilgili devlet kurumlarının kendi arasında hem de hükümet ile özel sektör arasında eş güdümün etkin olmaması 19 Toplantının başlıca tavsiyeleri ise şu şekildedir: Eş güdüm mekanizması kurulması Gümrük reformu düzenlemelerinin tasarlanması, uygulanması ve takip edilmesi Teknik ve uluslararası işbirliğinden faydalanılması Dördüncü Toplantı (23 Ekim, 2014) 4. Toplantı, İİT Üyesi Ülkelerde Tercihli Ticaret Anlaşmaları ve Ticaretin Serbestleştirilmesi Çabaları: TPS-OIC Örneği temasıyla düzenlenmiştir. Toplantıda tercihli ticaret anlaşmalarının mantığı ve bu anlaşmalara yönelik son küresel eğilimlere ağırlık verilmiştir. Ayrıca, İİT Bölgesi içerisindeki pek çok ticaret anlaşması, bunların İİT-İçi ticarete etkileri dâhil olmak üzere, derinlemesine analiz edilmiştir. Bunun dışında katılımcılar, TPS-OIC sistemiyle ilgili kapsamlı tartışmalarda bulunma imkânına sahip olmuştur. Toplantıda altı çizilen belli başlı sorunlar şu şekilde sıralanabilir: Tarifelerin yüksek olması ve tarife dışı ticari engeller Ulaştırma altyapısının kötü olması Beşeri ve kurumsal kapasitenin yetersiz olması

21 İSEDAK Bakanlar Oturumu tarafından memnuniyetle karşılanan aşağıdaki politika tavsiyeleri de toplantının çıktıları arasında yer almıştır. TİCARET ÇALIŞMA GRUBU 4. TOPLANTISINDA ALINAN POLİTİKA TAVSİYELERİ Tercihli Ticaret Anlaşmalarının başarılı bir şekilde uygulamaya konulabilmesi için üye ülkelerin kapasitelerinin arttırılması TPS-OIC Sistemi nin uygulanabilmesi için gerekli zeminin oluşturulması TPS-OIC ile ilgili Farkındalık Oluşturulması Beşinci Toplantı (26 Mart, 2015) Toplantı, İİT Üyesi Ülkelerin İhracatlarının Artması için Eximbankların Rolünün Geliştirilmesi temasıyla düzenlenmiştir. Toplantıda yapılan görüşmelerde, Üye Ülkelerdeki İthalat-İhracat Bankaları veya İhracat Kredi Kuruluşlarının mevcut performanslarına ve bu tür kurumların bulunmadığı Üye Ülkelerde yenilerinin kurulmasını sağlayacak yöntemler ve araçlara odaklanılmıştır. Bu noktada toplantıya yönelik olarak hazırlanan araştırma raporu yapılan görüşmelere evveliyat bilgisi sağlamıştır. Bu raporda, gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında İİT ülkelerinin ihracat kredi desteği işinde nispeten yeni olduklarına vurgu yapılmıştır. Toplantıda öne çıkan sorunlar şu şekilde sıralanabilir: Odaklanılması gereken bir pazarın tanımlanması için gereken net bir vizyon ve misyonun olmaması Pazar boşluklarının mahiyetinin yeterince anlaşılamaması Özel sektör ile istişarenin yetersiz olması Uluslararası paydaşlar ve aktörler ile bağlantının olmaması Toplantıda aşağıdaki politika tavsiye kararları alınmıştır: TİCARET ÇALIŞMA GRUBU 5. TOPLANTISINDA ALINAN POLİTİKA TAVSİYELERİ Üye Ülkeler, ihracatçılarının mali ihtiyaçlarını gözden geçirmesi ve değerlendirmesi konusunda teşvik edilmektedir. Üye Devletler, İhracat Kredi Kuruluşları arasındaki ticari işlemlere yönelik işbirliğini geliştirmeye davet edilmektedir. Üye Devletler, genel performansının artırılması amacıyla İhracat Kredi Kuruluşlarının durumunun gözden geçirilmesi konusunda teşvik edilmektedir. Üye Devletlere, İhracat Kredi Kuruluşları bağlamında kamu-özel diyaloğunun desteklenmesi çağrısında bulunulmaktadır.

22 Altıncı Toplantı (17 Eylül, 2015) 6. Toplantı, İİT Üye Ülkelerinde İyi İşleyen Milli Ticareti Kolaylaştırma Organlarının Kurulması temasıyla düzenlenmiştir. Ticaret Çalışma Grubu, 6. toplantısında ticareti kolaylaştırmanın ulusal düzeyde eşgüdümü konusuna ağırlık vermiştir. Üye Ülkelerin en çok karşılaştığı sorunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: Siyasi iradenin olmaması Hukuki ve kurumsal çerçevenin yetersiz olması Mali kaynakların yetersiz olması İlgili paydaşlar ile iletişimin kötü olması. Toplantıda, aşağıdaki politika tavsiye kararları alınmıştır: TİCARET ÇALIŞMA GRUBU 6. TOPLANTISINDA ALINAN POLİTİKA TAVSİYELERİ Ticareti Kolaylaştırma Kurumlarının kurulması/devamlılığının sağlanması adına Üye Ülkelere destek verilmesi Ticareti Kolaylaştırma Kurumlarının faaliyetlerine özel sektörün de dâhil edilmesi Ticareti Kolaylaştırma Kurumlarının çalışma kapsamı dâhilinde etkin iletişim sistemlerinin hayata geçirilmesi 21 Yedinci Toplantı (25 Şubat, 2016) Ticaret Çalışma Grubu nun 7. Toplantısı, İİT Üye Ülkelerinin Uluslararası Standartlara Uyumlarının Güçlendirilmesi temasıyla düzenlenmiştir. Ticaret çalışma grubu, söz konusu toplantıda standartlar ve kalite altyapısı bakımından Üye Ülkelerdeki mevcut durum üzerinde durmuş ve bu durumun dış ticareti nasıl etkilediğini ve hem toplam ticareti hem de İİT-içi ticareti arttıracak yöntemler ve araçları tartışmıştır. Üye Ülkelerin bu alanda karşılaştığı sorunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: Ticari anlamda entegrasyon düzeyinin düşük olması Ulusal altyapı ve kurumsal kapasite ile ilgili standartların etkisiz olması Uluslararası standartlar, metroloji ve akreditasyon kuruluşlarına üye olunmaması ve faaliyetlerine katılım olmaması Uygunluk değerlendirme ve karşılıklı tanıma düzeyinin düşük olması Toplantıda altı çizilen sorunlardan bazıları şunlardır:

23 Ulusal kalite altyapısı ile ilgili bir denetleme yapılması ISO, IEC, ITU gibi kurumların yayınladığı uluslararası standartlar ve Codex ile uyumlu ulusal standartların oranını arttırma konusunda kararlı olunması Yayınlar ve bilinçlendirme yoluyla faaliyet gösterdikleri alanlarda uluslararası anlamda uyumlu standartlardan yararlanma çalışmalarında özel sektörün desteklenmesi Ticaret ile İlgili Diğer Gelişmeler ve Faaliyetler TPS-OIC TPS-OIC, İSEDAK ın ticaret alanındaki en önemli projesidir. TPS-OCI nin temeli, üç anlaşmaya dayanmaktadır: Çerçeve Anlaşması, Tercihli Tarife Protokolü (PRETAS) ve Menşe Kuralları. Bu üç anlaşmanın en az 10 Üye Ülke tarafından imzalanmasıyla birlikte Sistem in hukuki zemini, 2011 yılının Ağustos ayı itibariyle hazır hale getirilmiştir. 22 TPS-OIC sisteminin işler hale gelmesi için 10 Üye Ülkenin, aynı anda iki koşulu yerine getirmesi gerekmektedir: Üç TPS-OIC Anlaşmasının imzalanması ve taviz listesinin Ticaret Müzakereleri Komitesi ne (TMK) teslim edilmesi İSEDAK 30. Oturumu nda, her iki koşulu aynı anda yerine getiren ülke sayısının 10 u geçmesi nedeniyle TPS-OIC sisteminin işler hale gelmesi için gereken şartların yerine getirildiği sonucuna varılmıştır. Söz konusu koşulları yerine getiren 12 ülke Bahreyn, Bangladeş, Ürdün, Kuveyt, Malezya, Fas, Umman, Pakistan, Katar, Suudi Arabistan, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri nden oluşmaktadır. İran İslam Cumhuriyeti de kısa bir süre önce bu ülkelere katılmıştır (bkz. aşağıdaki tablo). Ardından ilgili Bakanlar, TPS-OIC Sistemi nin tamamen uygulamaya konulması için 1 Mart 2016 tarihine kadar her ülkenin gereken önlemleri alması konusunda İSEDAK 31. Oturumu nda mutabakata varmıştır. Ancak her ülke,, belirlenen zamana kadar ülke içinde almaları gereken önlemleri almamıştır. Son olarak TPS-OIC Sistemi nin desteklenmesi adına başta ICDT ve İSEDAK Koordinasyon Ofisi olmak üzere ilgili İİT Kuruluşları tarafından Üye Ülkelerin yararına olacak şekilde çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.

24 Tablo 4: İmza / Taviz Listesi Tablosu (Mart 2016 itibariyle) İmzalayan Üye Ülkeler Taviz listelerini ileten Üye Taviz listelerini iletmemiş Ülkeler olup imzalayan Üye Ülkeler Bahreyn Bahreyn Somali Bangladeş Bangladeş Filistin Ürdün Ürdün Gambiya Kuveyt Kuveyt Malezya Malezya Fas Fas Umman Umman Katar Katar Pakistan Pakistan S. Arabistan S. Arabistan Türkiye Türkiye BAE BAE İran İran Filistin Somali Gambiya Kaynak: İSEDAK İnternet Sitesi ( 23 İİT-İçi Ticareti Artırmaya Yönelik İİT İstişare Grubu İİT-içi Ticareti Arttırmaya Yönelik İİT İstişare Grubu, inceleme süreci boyunca İİT Genel Sekreterliği, İSEDAK Koordinasyon Ofisi, İKB Grubu, ICDT, ICCIA, SESRIC ve OISA dâhil olmak üzere ilgili İİT Kuruluşlarının katılımıyla yıllık olağan toplantılarını düzenlemeye devam etmiştir. Bazı Üye Ülkelerin temsilcileri ve ilgili uluslararası ve bölgesel kuruşlar da zaman zaman toplantılara katılım göstermiştir. Grup, söz konusu toplantılarda İİT-içi ticaret hedeflerine ulaşılmasına yönelik Yol Haritası na dair Yürütme Programının uygulanma durumunu ele almıştır. Ayrıca, İİT-içi ticareti arttırma konusunda bölgesel kuruluşların oynayabileceği muhtemel rollerin yanı sıra Yürütme Programı nın uygulanması bakımından Üye Ülkelere düşen görevlere de değinilmiştir. İstişare Grubu nun yedinci ve son toplantısı, 2-3 Mart 2015 tarihleri arasında Fas ın Marakeş şehrinde düzenlenmiştir. İSEDAK 31. Oturumu nda, 2015 yılı içerisinde görevlerini başarıyla yerine getirmeleri nedeniyle ICDT ye ve İstişare Grubu nun diğer üyelerine teşekkür edilmiştir. İSEDAK ın Yol Haritası nın uygulamaya konulması ile ilgili olarak almış olduğu kararlar doğrultusunda ilgili İİT Kuruluşları ile işbirliği içerisinde hazırlanan kapsamlı değerlendirme raporu da toplantıda kayda geçilmiştir.

25 Ticaret Finansman Faaliyetleri Uygun maliyetli ticaret finansmanına erişim, İİT Üye Ülkelerindeki iş adamlarının ticaret yapabilmeleri için gereken en önemli faktörlerden biridir. Bu noktada İSEDAK, İİT-içi ticareti arttırma adına İslam Kalkınma Bankası (İKB) tarafından yürütülen İhracat Finansman Mekanizması nı (EFS) uygulamaya koymuştur. Eskiden İKB Grubu bünyesindeki çeşitli yapıların üstlendiği ticaret finansmanı işini sağlamlaştırmak üzere 2008 yılında İKB Grubu çatısı altında Uluslararası İslami Ticaret Finansman Kuruluşu (ITFC) kurulmuştur. ITFC, kurulduğu günden bu yana faaliyet hacmi ve iş portföyünü geliştirmeye devam etmektedir yılında toplam ticaret hacmi 5,05 milyar ABD doları olarak gerçekleşirken, bu rakam 2015 yılının sonu itibariyle 6.2 milyar ABD dolarına yükselmiştir. ICDT, İSEDAK tarafından alınan ilgili kararlar doğrultusunda, ekonomik büyüme, istihdam yaratma ve yoksulluğun azaltılmasında daha fazla etki etmesi amacıyla özellikle En Az Gelişmiş Ülkelerde üretilen buğday, yağ ve pamuk gibi stratejik ürünlere destek vermektedir. 24 DTÖ ile ilgili Teknik Destek Programları İSEDAK, uluslararası ticaret sisteminden eşit ve adil şartlarda yararlanmaları için üyelerini DTÖ ye üye olma konusunda teşvik etmektedir. Bu amaç doğrultusunda İKB Grubu ve ICDT tarafından Üye Ülkelerin yararına olacak şekilde DTÖ ile ilgili kurslar, seminerler ve çalıştaylar düzenlenmekte olup programların uygulanma durumu ile ilgili olarak İSEDAK toplantılarına düzenli bir şekilde ilerleme raporu sunulmaktadır. Bu programların temel amacı, yeni çok taraflı ticaret sistemine uyum sağlayabilmeleri için üye ülkelere beşeri ve kurumsal kapasitelerini arttırma konusunda yardımcı olmaktır. Bu programların ana unsurları şu şekilde sıralanabilir: DTÖ anlaşmaları ile ilgili seminerler ve çalıştaylar düzenlenmesi, Ticaret Politikası ile ilgili teknik kurslar düzenlenmesi, önemli konularda ve DTÖ Bakanlar Konferansı na yönelik hazırlıklar konusunda İstişare Toplantıları yapılması, DTÖ ile ilgili çalışmalar yapılması ve DTÖ ile ilgili konularda uzmanları/danışman finansmanı yoluyla üye ülkelere danışma hizmeti verilmesi. İİT Üyesi 57 ülkeden 42 si, DTÖ ye üye olmuş durumdadır. İnceleme süreci sırasında Yemen in DTÖ ye katılım işlemleri de tamamlanmıştır. Bugün itibariyle 12 Üye Ülke, halen katılım sürecinde bulunmaktadır. SMIIC İİT ye bağlı bir kuruluş olan SMIIC, İİT Üye Ülkeleri arasında standartların uyumlaştırılmasına ve yeni standartların hazırlanmasına yönelik ciddi bir mekanizma oluşturma hedefiyle

26 kurulmuştur. Burada amaç, Üye Ülkelerdeki standartları birbiri ile uyumlu hale getirip ticaretin önündeki teknik engelleri kaldırarak Üye Ülkeler arasında ticareti arttırmaktır. SMIIC, standartlar belirlemenin yanı sıra İİT Üye Ülkeleri arasında metroloji, laboratuvar tahlilleri ve akreditasyon faaliyetleri anlamında uyum sağlamayı ve bu alanlarda İİT Üye Ülkelerine eğitim ve öğretimin yanı sıra teknik destek vermeyi amaçlamaktadır yılının Ekim ayı itibariyle İİT Üyesi 32 Ülke, SMIIC e üyedir. SMIIC, standartlar alanında 9 teknik komiteye sahiptir. Bu komiteler; helal gıda sorunları, helal kozmetik sorunları, hizmet bölgesi sorunları, yenilenebilir enerji, turizm ve ilgili hizmetler, tarımsal süreçler, ulaştırma, deri ve bronzlaşma maddeleri, tekstil ve ilgili ürünler konusunda faaliyet göstermektedir. Metroloji, standartların omurgası olması nedeniyle SMIIC in en önemli faaliyet alanlarından biridir. Söz konusu çalışmalar, SMIIC in Metroloji Komitesi bünyesinde yürütülmektedir. SMIIC, Üye Ülkeler arasında metroloji ve laboratuvar tahlilleri konusunda uyum sağlamak üzere mevcut kalibrasyon standartlarına yönelik bir envantere sahip olmayı ve bir izlenebilirlik zinciri oluşturmayı, her bir temel birime yönelik referans standartlara erişerek bu zincirin herhangi bir halkasında ortaya çıkabilecek kalibrasyon ihtiyaçlarını gidermeyi ve Üye Ülkelerdeki mevcut potansiyelden en etkin şekilde yararlanarak metroloji hizmetleri vermeyi amaçlamaktadır. 25 SMIIC, aynı zamanda İİT genelinde sağlam bir akreditasyon sisteminin kurulması ve İİT Üye Ülkeleri arasında akreditasyon kavramı ile ilgili farkındalık oluşturulmasına yönelik destekleyici işlerden sorumlu bir Akreditasyon Komitesine sahiptir. İİT/SMIIC standartlarının uygulanmasıyla birlikte hükümetler, üreticiler ve tüketiciler kalibrasyon ve tahlil sonuçları, denetleme raporları ve verilen sertifikalar konusunda teminat verebilecektir Özel Sektör İşbirliği Özel Sektör, sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için elzem olan ekonomik büyümenin itici gücü olarak tanımlanmaktadır. Ekonomik büyümenin en önemli kaynağı olup istihdam yaratarak yoksulluğu azaltmaktadır. İİT ülkeleri, çeşitlilik arz eden iktisadi bir grup olduğundan bu ülkelerden bazılarında dinamik ve esnek bir özel sektör yapısı söz konusuyken bazı İİT ülkelerinde ise özel sektörün sunduğu fırsatlardan tam anlamıyla yararlanılmamaktadır. Dolayısıyla, özel sektörün öncülük ettiği ekonomik büyümeyi teşvik etme konusunda büyük bir ihtiyaç söz konusudur. Diğer yandan Kamu-Özel Ortaklıkları da bir arada faaliyet gösterdiklerinde oldukça güçlü bir araç haline gelebilmektedir. İİT Üye Ülkeleri, ticaret ve yatırımlar aracılığıyla aralarında çok önemli bağlantılar kurabilecek ve böylece ekonomik ve ticari işbirliği arttıracak güçlü bir özel sektöre ihtiyaç duymaktadır.

27 Özel sektörün hayati önemini göz önünde bulunduran İSEDAK, ICDT tarafından düzenlenen özel sektör işbirliği faaliyetleri, fuarları ve sergilerinin yanı sıra ICCIA tarafından gerçekleştirilen özel sektör toplantılarına yönelik düzenli incelemelerde bulunmaktadır. Son olarak özel sektör işbirliğini güçlendirmek üzere İSEDAK 31. Oturumu nda ICCIA dan desteklerini arttırması ve böylece asli görevi ve hedefleri doğrultusunda özel sektöre daha iyi hizmet etmesi için kurum yapısı, görevleri ve faaliyetleri ile ilgili genel bir değerlendirme yapması talep edilmiştir. ICCIA tarafından bu konuda 32. İzleme Komitesi Toplantısı ile İSEDAK 32. Oturumu na bir rapor arz edilecektir. İslam Ticaret Fuarları İslam Ticaret Fuarları, İslam ticaret fuarlarında sunulan ürünler ile ilgili olarak farkındalık oluşturmak adına İSEDAK tarafından uygulamaya konulmuştur. Bu fuarlar, İİT-içi ticareti desteklemek üzere İslam Ticareti Geliştirme Merkezi (ICDT) tarafından İİT Üye Ülkelerinden birinde iki yılda bir düzenlenmektedir. ICDT, bu zamana kadar on dört İslam Ticaret Fuarı düzenlemiştir. 26 Değerlendirme süreci içerisinde 14. İslam Ticaret Fuarı, İslam Birliği: Sürdürülebilir Ekonomik Kalkınma temasıyla 28 Ekim - 1 Kasım 2013 tarihleri arasında İran İslam Cumhuriyeti nin başkenti Tahran da düzenlenmiştir. Fuar süresince 300 işletme, iş fırsatları ve ortaklık niyetinde olan farklı İİT Üye Ülkelerinden 2000 iş adamının ziyaret ettiği stantlarında ürünlerini sergilemiştir. İSEDAK, önceki oturumlarında İslam Ticaret Fuarlarına aktif katılım göstermeleri için Üye Ülkelerden özel sektörlerini teşvik etmelerini talep etmiş ve ICDT den de İİT Üye Ülkelerinin ticaret ve turizm fuarlarının yanı sıra diğer ihtisas sergilerine yönelik olarak İSEDAK Oturumlarına düzenli ilerleme raporu sunmasını istemiştir. Özel Sektör Toplantıları İslam Ticaret, Sanayi ve Tarım Odası (ICCIA), son İslam Zirve Konferansı ndan bu yana sırasıyla Ekim 2013 tarihleri arasında İran İslam Cumhuriyeti nin başkenti Tahran da ve Mart 2014 tarihlerinde Birleşik Arap Emirlikleri nin Şarjah Emirliği nde 15. ve 16. Özel Sektör Toplantılarını düzenlemiştir. Tercihli Ticaret Sistemi TPS-OIC nin İİT-İçi Ticareti Arttırmaya Yönelik Faydaları temasıyla düzenlenen 16. Özel Sektör Toplantısı nda İİT-İçi ticareti en üst seviyeye çıkarmak için Odalara ve Özel Sektöre düşen görevler, İslam dünyasında ticareti arttırmak için İİT ticaret kurumlarına, finans kuruluşlarına ve diğer paydaşlara düşen görevler ve TPS-OIC in İİT Üye Ülke ekonomilerine etkisi gibi gündemdeki konular ele alınmıştır. Söz konusu Toplantı sonucunda, Özel Sektörün İİT nin ticareti arttırmaya yönelik pek çok imkânından (Ekonomik, Teknik ve Ticareti İşbirliği Genel Anlaşması, İİT Üye Ülkeleri ara-

28 sında Yatırımların Desteklenmesi, Korunması ve Teminat Altına Alınması Anlaşması ve Tercihli Tarife Protokolü ile Menşe Kuralları da dâhil olmak üzere TPS-OIC Çerçeve Anlaşması) yararlanması gerektiği başta olmak üzere pek çok tavsiye kararı alınmıştır. Toplantıda, aynı zamanda tarım-gıda sektörü, iş ve teknoloji geliştirme ve sosyal finansman gibi sektörlerde iktisadi aktörler arasında iş ağı kurma ve uzmanlık bilgisi paylaşma mekanizmalarının oluşturulması dahil olmak üzere İİT Üye Ülkelerinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin desteklenmesi ve kalkınmasına yönelik Stratejik Planın vaktinden önce uygulanması gerektiği de dile getirilmiştir. Aynı şekilde, 7. ve 8. İş Kadınları Forumu, İslam Ticaret, Sanayi ve Tarım Odası (ICCIA) tarafından sırasıyla 29 Ekim 2013 tarihinde İran İslam Cumhuriyeti nin başkenti Tahran ve Ekim 2015 tarihlerinde Uganda nın başkenti Kampala da düzenlenmiştir. Forumda İİT Ülkelerindeki kadınların karşılaştığı sosyo-ekonomik sorunlar tartışılmış ve farkındalık geliştirme, eğitim ve aktif ağ iletişimi gibi yollarla kadınların güçlendirilmesi amacıyla kadınlara yönelik kapasite geliştirme programlarının nasıl geliştirilebileceği üzerinde durulmuştur. Yapılan görüşmelerde, iş kadınlarının İslami mikro-finans ve mikro kredi imkânlarına erişimini kolaylaştırmaya yönelik özel bir mekanizma oluşturulması ile ilgili modeller de tartışılmıştır. Gerçekleştirilen toplantılarda, diğer pek çok konunun yanı sıra iş kadınlarının sahip olduğu KOBİ lerin desteklendiği bir iş ortamı yaratırken bilgi paylaşımı dâhil olmak üzere kadın girişimcilere yönelik kapasite geliştirme faaliyetlerinin arttırılması gerektiğinin de altı çizilmiştir Ulaştırma ve İletişim Ulaştırma ağlarının içinde bulunduğu şartlar ve ulaştırma hizmetlerinin kalitesi, tarım ve sanayi üretiminden ve yatırıma, turizmden ticarete pek çok ekonomik faaliyeti etkilemektedir. Ulaştırma, sağlık ve eğitim gibi temel kamu hizmetlerine erişim sağlamak için de elzemdir. Dolayısıyla, ülkelerin kalkınmalarına doğrudan etki etmektedir. İİT Üye Ülkelerinde sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için verimli ve etkin bir ulaştırma sisteminin önemi göz önünde bulundurularak, İSEDAK çatısı altında önemli çalışmalar yapılmaktadır. İSEDAK Stratejisi nde yer verilen ulaştırma ve iletişim alanındaki işbirliklerinin stratejik hedefi, Üye Ülkelerde ulaştırma ve iletişimin işleyişini, etkililiğini ve sürdürülebilirliğini geliştirmek olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda Düzenleyici Çerçeve, Kurumsal ve Beşeri Kapasite, Ulaştırma Altyapı Politikaları ile Bilgi ve İletişim Teknolojileri, çıktı alanları olarak belirlenmiştir. İSEDAK Ulaştırma ve İletişim Çalışma Grubu Toplantıları Değerlendirme süreci içerisinde Ulaştırma ve İletişim Çalışma Grubu, yedi kez bir araya gelmiş olup düzenlenen toplantılarda İİT Üyesi Ülkelerde ulaştırma altyapısının finansmanı, multimodal taşımacılık, havayollarına yönelik hizmetler, liman performansı, kentsel ulaşım ve yol bakımı gibi alanlara ağırlık verilmiştir.