YATIRIM FONLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ, VERGİLEME REJİMİ VE YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİNDEN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ

Transkript

1 YATIRIM FONLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ, VERGİLEME REJİMİ VE YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİNDEN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ Suat ÇİÇEK Bağımsız Denetçi Mali Müşavir Yayınlandığı Kaynak: Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Şubat 2009, Sayı: 62 I. GİRİŞ Yatırım fonları, halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan malvarlıklarıdır. Yatırım fonları, esas itibariyle uzun vadeli yatırım araçları üzerinde ihtisaslaşmış, tek bir yatırımcının aynı hisse senedinden alması halinde karşılaşacağı riski dağıtmak; tüm ihraç edilmiş menkul kıymetlerin getirisinden faydalanmak; büyük yatırımcı kadar küçük yatırımcının da çeşitlenmiş menkul kıymetlerden oluşan fon portföyüne ortak olarak vade ve küpür aracılığından faydalanmak, menkul kıymet ihraçcısı açısından da, ihraç edeceği menkul kıymete talep olanağı veren portföy yönetimi ve işletmeciliği yapan kurumsal yatırımcıdır. 1 Fonun tüzel kişiliği bulunmamakla birlikte fonun malvarlığı kurucunun malvarlığından ayrıdır. Kurucu; fonu, fon katılma belgesi sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde yönetmek, denetlemek ve temsil etmek zorundadır. Yatırım fonu kurmaya yetkili kuruluşlar ise şunlardır: Bankalar, Sigorta şirketleri, Aracı kurumlar, Emekli ve yardım sandıkları. 2 1 Selami Şengül, Sermaye Piyasası Mevzuatı Açıklama ve Yorumları, İmaj Yayınevi, Ankara 2002, sh Sema Küçük, Yatırım Fon ve Ortaklıklarında Değerleme ve Vergilendirme, Yaklaşım Dergisi, Aralık 2007, Sayı:180, sh.1 1

2 Yatırım fonunun tüzel kişiliği olmadığı için sermaye piyasası araçlarından katılma belgesi ihraç etmektedirler. 3 Bu çalışmamızda, yatırım fonlarının temel özellikleri ile son düzenlemeler çerçevesinde yatırım fonlarının ve yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi ile ilgili hususlar üzerinde durulmuştur. II. YASAL ÇERÇEVE VE FON TÜRLERİ Yatırım fonları Sermaye Piyasası Kanunu nun 4 37 ile 38. maddelerinde düzenlenmiştir. 37. maddede yatırım fonlarının tanımı ve temel özellikleri, 38. maddede ise yatırım fonlarının kuruluş ve faaliyet şartları düzenlenmiştir. Öte yandan; Sermaye Piyasası Kurulu Sermaye Piyasası Kanunu nun kendisine verdiği yetkiye dayanarak, yatırım fonlarına ilişkin esasları SPK Seri:VII, No:10 Sayılı Tebliğ 5 ile düzenlemiştir. Bu tebliğ hükümlerine göre yatırım fonları; kanun hükümleri uyarınca halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre, aşağıda belirtilen varlıklardan oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır: a. Özelleştirme kapsamına alınanlar dâhil Türkiye de kurulan ortaklıklara ait hisse senetleri, özel ve kamu borçlanma senetleri, b. Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen, yabancı özel ve kamu borçlanma senetleri ve hisse senetleri, c. Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilmiş ve borsalarda işlem gören sermaye piyasası araçları, d. Kurulca uygun görülen diğer sermaye piyasası araçları, repo, ters repo, future, opsiyon ve forward sözleşmeleri, e. Nakit değerlendirmek üzere yapılan İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. nezdindeki borsa para piyasası işlemleri. Fonların kuruluşta asgari fon tutarı 2008 yılı için YTL den az olamaz. Bu tutar her yıl ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranı dikkate alınarak belirlenir. Yatırım fonları, içtüzüklerinde belirtilmek koşuluyla aşağıdaki türlerde kurulabilir: 6 Fon portföyünün en az % 51 ini devamlı olarak, Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlar Tahvil ve Bono Fonu, 3 Seyit Ahmet Baş, Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Fona İadesi ve Üçüncü Kişilere Satılmasıyla İlgili 47 No'lu KVK Genel Tebliğ Hükmünün İrdelenmesi, Mali Çözüm Dergisi, Nisan-Haziran 1998 sh Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanmıştır 6 Sermaye Piyasası Mevzuatı ve İlgili Mevzuat, Ticaret Hukuku ve Borçlar Hukuku, sh

3 Özelleştirme kapsamına alınanlar dâhil Türkiye de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar Hisse Senedi Fonu, Belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırmış fonlar Sektör Fonu, Kurulun Seri: XI, No:1 sayılı Tebliği nin 3 nolu ekinde tanımlanan iştiraklerce çıkarılmış menkul kıymetlere yatırmış fonlar İştirak Fonu Belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlar Grup Fonu, Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar Yabancı Menkul Kıymetler Fonu, Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu Madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar Kıymetli Madenler Fonu, Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ile altına dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar Altın Fonu, Portföyün tamamı; hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin % 20 sinden az olmayan fonlar Karma Fon Devamlı olarak, portföyünde vadesine en fazla 180 gün kalmış likiditesi yüksek sermaye piyasası araçları yer alan ve portföyünün ağırlıklı ortalama vadesi (portföyün ağırlıklı ortalama vadesi sermaye piyasası araçlarının ayrı ayrı ortalama vadeleri dikkate alınarak bulunur) en fazla 45 gün olan fonlar Likit Fon, Portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar Değişken Fon, Portföyün en az % 80 i devamlı olarak; Seri: VII, No:10 sayılı Tebliğ in 3 numaralı ekinde yer alan formüle uygun olarak yapılan hesaplama çerçevesinde, baz alınan ve Kurul tarafından uygun görülen bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az % 90 olacak şekilde, endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşan fonlar Endeks Fon, Diğer yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonlar Fon Sepeti, Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonlar ise Serbest Yatırım Fonları (Hedge Funds), Asgari olarak altı ay vadeli kurulmak kaydıyla; Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin içtüzükte ve izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun bir yatırım stratejisine ve Kurucu ile Garantör arasında imzalanan bir garanti sözleşmesine dayanılarak taahhüt edildiği fonlar Garantili Fon, 3

4 Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin içtüzükte ve izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödemesinin, uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçladığı fonlar Koruma Amaçlı Fon olarak adlandırılır. Fon içtüzüklerinde belirtilmek suretiyle, portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az % 25 ini, devamlı olarak özelleştirme kapsamına alınan KİT ler dahil Türkiye de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar A tipi, diğerleri B tipi olarak adlandırılır ve bu tipler fon türleri ile birlikte belirtilir. III. YATIRIM FONLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ VE YATIRIM FONLARINA HÂKİM OLAN İLKELER Yatırım fonlarının temel özellikleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır: a. Menkul kıymetler yatırım fonları A tipi ve B tipi olmak üzere iki çeşittir. Portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az % 25 ini, devamlı olarak Türkiye de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış bulunan fonlara A tipi fonlar denir. A tipi olma özelliğini taşımayan (portföyündeki hisse senetleri, aylık ağırlıklı ortalama bazda portföy değerinin %25 inin altında kalan) fonlar B tipi olarak adlandırılır, b. Fon mal varlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez, c. Yatırım fonlarının tüzel kişiliği yoktur. Herhangi bir ticaret şirketi şeklinde de kurulmazlar. Fonlar, kendilerine özgü düzenlemelerle kurulan mal varlıklarıdır. Oluşturulan portföy, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre fon kurucuları tarafından yönetilir, d. Yatırım fonlarında hisse senedi yoktur. Bunun yerine belge sahibinin, fon kurucularına karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evrak niteliğinde bir belge olan katılma belgeleri vardır. Katılma belgeleri nama veya hamiline yazılı olarak çıkarılabilir. e. Katılma belgelerinin fon yönetimi ile ilgili oy hakkı yoktur. İtibari değeri de yoktur. Katılma belgesi kurum tarafından ihraç edilir ve yalnızca kurum tarafından geri alınır. Katılma belgelerinde sadece fon pay değeri vardır. Fon pay değeri fon toplam değerinin tedavüldeki katılma belgelerinin kapsadığı pay sayısına bölünmesiyle elde edilir. Katılma belgeleri bu özellikleri nedeniyle hisse senetlerinden ayrılırlar. Yatırım fonlarına hâkim olan temel ilkeler şunlardır: 7 1. Riskin Dağıtılması İlkesi Bu ilke sayesinde yatırım fonlarının, bireylerin kendi imkânları ile sağlayamayacakları ölçüde riski dağıtmaları mümkündür. 7 Yatırım Fonları ve Ortaklıkları, 4

5 Yatırım fonları binlerce kişiden para toplayarak, Milyonlarca YTL lik portföyler oluşturabilir, bu sayede çok daha fazla sayıda hisse senedine ve bu arada daha başka yatırım araçlarına yatırım yaparak, hisse senedi fiyatlarındaki herhangi bir düşüş anında bundan en az derecede etkilenme şansına sahip olurlar. 2. Profesyonel Yönetim Menkul kıymet piyasaları nitelikleri itibariyle belirli bir bilgi birikimini gerektiren teknik piyasalar olup, bu piyasada oluşan gelişmelerin yakından takip edilmesi gerekir. Doğal olarak bireylerin böylesi bir takibi düzenli olarak yapmaları ve bu piyasalarda oluşan gelişmelerin menkul kıymet fiyatlarına etkilerini tahmin edip ona göre zamanında tavır alabilmeleri zordur. Yatırım fonları ise çok fazla sayıda kişiden para toplamak suretiyle yüksek miktarlarda portföyler oluşturduklarından, gerekli donanıma ve menkul kıymet piyasalarıyla ilgili yetişmiş elemanlara sahip olabilirler. Bu sayede piyasalarda gözlemlenen hareketlerin ne anlama geldiğini sürekli bir şekilde takip ederek gerekli işlemleri (alım/satım gibi) gerçekleştirirler. 3. Menkul Kıymet Portföyü İşletmek Yatırım fonları, bazı kısıtlamalar içerisinde nakit ve kıymetli madenlere de yatırım yapabilmekle beraber, temel amaçları menkul kıymet alıp satmak ve alım satımlar arasında oluşan olumlu fark ile bu menkul kıymetlerin kar payları ve faizlerinden gelir sağlamak olan kuruluşlardır. 4. İnançlı Mülkiyet Yatırım fonları inançlı mülkiyet esasına dayanır. İnançlı mülkiyet esasında fona inançlı olarak fon kurucusu sahiptir. Tasarruf sahipleri ise fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya verirler. Bu yetki devri fon içtüzüğü ile olur. Kurucu, fonu bu sözleşme (içtüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorundadır. 5. Mal Varlığının Korunması Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca; Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. Yani fon malvarlığının korunması kanun ile güvence altına alınmıştır. IV. YATIRIM FONLARININ VE YATIRIM FONLARINDAN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ IV.A MÜKELLEF OLARAK YATIRIM FONUNUN VERGİLENDİRİLMESİ IV.A.1. - Kurumlar Vergisi Açısından Yatırım Fonlarının Vergileme Rejimi 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 8 2/1. maddesinde kurumlar vergisi kanununu uygulamasında Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonların sermaye şirketi sayılacağı, 5. maddesinin d bendinde ise aşağıda belirtilen yatırım fon veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 5

6 kazançlarının Kurumlar Vergisinden istisna oldukları hüküm altına alınmıştır. Buna göre; Türkiye'de kurulu; Menkul kıymetler yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, Portföyü Türkiye'de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, Girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları, Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları, Emeklilik yatırım fonlarının kazançları, Konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Görüldüğü üzere; yatırım fon ve ortaklıkları işletmiş oldukları portföylerden elde ettikleri gelirleri için kurumlar vergisi ödememektedirler. Kanun gerekçesinde bu istisnaların, söz konusu kuruluşların gelişmesinin sağlanması amacıyla getirildiği, ancak bu istisna, söz konusu fon ve ortaklıkların kazançları üzerinden kesinti yoluyla vergi alınmasına engel teşkil etmediği belirtilmektedir. IV.A.2. Yatırım Fonlarının Kurumlar Vergisinden İstisna Kazançları İle İlgili Fon Bünyesinde Tevkifat Uygulaması Yatırım fonlarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları Kurumlar Vergisinden istisna olmakla birlikte fonların tarihinden itibaren elde ettikleri kurumlar vergisinden istisna kazançları üzerinden dağıtılmış olması aranmaksızın genel olarak 5520 sayılı KVK 15 maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca tevkifat yapılması gerekmektedir. Ancak, menkul kıymet yatırım fonlarının yılları arasında elde edecekleri kurumlar vergisinden istisna kazançları üzerinden GVK nın geçici 67. maddesinin (8) numaraları fıkrası uyarınca tevkifat yapılacağından bu kazançlar üzerinden ayrıca 5520 sayılı kanun uyarınca tevkifat yapılması söz konusu değildir. 9 Gelir Vergisi Kanunu muzda kurumlar vergisinden istisna olan portföy kazançları açısından; A Tipi yatırım fon ve ortaklıkları Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine göre % 0 (Sıfır), B Tipi yatırım fon ve ortaklıkları % 10 oranında stopaja tabi idiler. Daha sonra gelir Vergisi Kanunu na 5281 sayılı kanunla eklenen ve tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanacak olan Geçici 67. maddenin 8. bendine göre; Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonları ile menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının Kurumlar Vergisi nden istisna edilmiş olan portföy kazançları, dağıtılsın veya dağıtılmasın % 15 oranında vergi tevkifatına tabi tutulmuştur. Böylelikle vergilendirme de A Tipi Fon ve Ortaklıklarının bir ayrıcalığı kalmamış, A Tipi ve B Tipi Fon ve Ortaklıklar kurumlar vergisinden istisna olan portföy işletmeciliği kazançları üzerinden yıl sonunda % 15 stopaja tabi hale getirilmiştir. 9 Cem Tekin, Kurumlar Vergisi Rehberi, Vergi Sorunları Dergisi Sayı: 235, Özel Ek, Sh

7 Ancak, 2006 yılı içerisinde tekrar bir değişikliğe gidilerek 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 67. maddesinde 7 Temmuz 2006 tarihinde 5527 sayılı yasa ile yapılan değişiklik ve bu değişiklik çerçevesinde 23 Temmuz 2006 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonları (A ve B Tipi) (borsa yatırım fonları ile konut finansman fonları ve varlık finansman fonları dahil) ile menkul kıymetler yatırım ortalıklarının (A ve B Tipi) portföy işletmeciliği kazançları üzerinden stopaj oranı 1 Ekim 2006 tarihine kadar % 10, 1 Ekim 2006 Tarihinden itibaren ise % 0 (Sıfır) olarak belirlenmiştir yılı ve sonrasındaki süreçte menkul kıymet yatırım fonlarında tevkifat uygulaması özetle aşağıdaki gibidir: TARİH ARALIĞI TEVKİFAT ORANI % % % 0 Son uygulama çerçevesinde; yatırım fonlarının tarihinden itibaren elde ettikleri kurumlar vergisinden istisna kazançları üzerinden yapılacak tevkifat uygulamasına ilişkin usul ve esaslar ise aşağıdaki tabloda özetlenmiştir: 11 YATIRIM FON VE ORTAKLIĞI Menkul kıymetler yatırım fon ve ortaklıkları Portföyü Türkiye'de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, Girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları, Konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları Borsa yatırım fonları KAZANÇ Portföy İşletmecilik Kazançları Portföy İşletmecilik Kazançları KURUMLAR VERGİSİ TEVKİFAT TEVKİFATIN DAYANAĞI İstisna Var yılları arasında GVK geç. Md.67/8, 2016 ve izleyen yıllarda 5520 sayılı KVK Md.15/3 İstisna Var 5520 sayılı KVK Md. 15/3 Tüm kazançları İstisna Var 5520 sayılı KVK Md. 15/3 Tüm kazançları İstisna Var 5520 sayılı KVK Md. 15/3 Tüm kazançları İstisna Var yılları arasında GVK gç.md.67/8, 2016 ve izleyen yıllarda 5520 sayılı KVK Md.15/3 Portföy İstisna Var yılları İşletmecilik arasında GVK Kazançları gç.md.67/8, 2016 ve izleyen yıllarda 5520 sayılı KVK Md.15/3 Emeklilik yatırım fonlarının kazançları Tüm kazançları İstisna Var Tevkifata tabi değil - TEVKİFAT ORANI % 0 % 15 % 15 % 15 % 0 % 0 10 Ali Pintini, Sermaye Piyasası Kurumlarının ve Araçlarının Vergilendirilmesinde En Son Değişiklikler, 11 Cem Tekin, a.g.e., Sh

8 Görüldüğü üzere, tarihinden itibaren portföyü Türkiye'de kurulu borsalarda işlem gören Altın ve Kıymetli Madenlere Dayalı Yatırım Fonları veya Ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, Girişim Sermayesi Yatırım Fonları veya Ortaklıklarının kazançları, Gayrimenkul Yatırım Fonları veya Ortaklıklarının kazançları KVK 15. maddeye göre % 15 stopaja tabi iken, Menkul Kıymetler Yatırım Fon ve Ortaklıkları, Konut Finansmanı Fonları, Varlık Finansmanı Fonlarının kazançları ile Borsa Yatırım Fonları GVK nın Geçici 67. maddesi uyarınca % 0 tevkifata tabidir. Emeklilik Yatırım Fonlarının kazançları ise tevkifata tabi değildir. Öte yandan, kurumlar vergisinden istisna edilen fon kazançları üzerinden yapılacak tevkifatın, kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği döneme ait muhtasar beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. IV.B. KATILMA BELGESİ SAHİPLERİ TARAFINDAN FONDAN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ Yatırım fonu katılma belgeleriyle ilgili düzenlemeler SPK'nın verdiği yetkiye istinaden yayımlanan VII/10 seri No. lu Tebliğde yer almaktadır. Tebliğin 35. Maddesinde katılma belgesi; "belge sahibinin kurucuya karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evrak niteliğinde bir senet olup kaydı değer olarak tutulur" şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, genel olarak yatırım katılma belgeleri kıymetli evrak mahiyetindedir. 12 Katılma belgelerinin alım-satım bedelleri arasındaki olumlu fark fiyat farkı olup, vergi uygulamasında kâr niteliğindedir. Yatırım fonu katılma belgesinden elde edilen karlar GVK nın 75/1. maddesi uyarınca kâr payı olarak nitelendirilmek suretiyle menkul sermaye iradı kapsamına alınmıştır sayılı Kanun la değişik VUK un maddesi uyarınca yatırım fonları iki gruba ayrılarak değerleme ölçüleri farklılaştırılmıştır. Buna göre; Fon portföyünün en az % 51 i Türkiye de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeli ile, Fon portföyünün en az % 51 i Türkiye de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşmayan diğer yatırım fonu katılma belgeleri borsa rayici ile değerlenecektir. Uygulamada, alış bedeli ile değerlenecek katılma belgeleri ile ilgili olarak kâr tespiti ilgili katılma belgesinin satışının yapıldığı yılda yapılacakken, borsa rayici ile değerlenecek katılma belgeleri ile ilgili kâr tespiti, ilgili katılma belgesi satılmamış dahi olsa her değerleme gününde borsa rayici ile değerlenmek suretiyle yapılacaktır. Bu ayırımla yatırım fonlarının portföylerinin en az % 51 ini yerli kurumların hisse senetlerinden oluşturmalarına vergisel 12 Seyit Ahmet Baş, a.g.m, sh Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanmıştır 8

9 avantaj sağlanmak suretiyle, yerli kurumların sermaye yapılarının kuvvetlendirilmesi ve kurumlaşma teşvik edilmiş olmaktadır sayılı Kanunla, 15 Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 ici maddesinin (1) numaralı fıkrasının altıncı paragrafında yapılan değişiklikle, 1 Ekim 2006 tarihinden itibaren Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerinin ilgili olduğu fona iadesinden elde edilen gelirlere % 10 stopaj uygulanması hüküm altına alınmıştır. 16 Daha önce bu vergilendirme işlemi yatırım fonu bünyesinde yapılıyordu. Yapılan düzenleme ile yatırımcı adına vergi kesilerek yatırımcı adına vergi idaresine yatırılması, konuyla ilgili olarak yabancı yatırımcılara ise stopaj oranının % 0 (Sıfır) olarak uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 17 Ancak, sürekli olarak portföyünün en az % 51 i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılması sonucunda elde edilen gelirler stopaj kapsamı dışındadır. Öte yandan, tarihli ve 2008/14272 sayılı Kararnamenin eki Kararla 18 tam mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından hisse senetlerine (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ilişkin olarak elde edilen kazançlar için stopaj oranın % 0 (sıfır) olduğu düzenlenmiştir. Dolayısıyla, söz konusu Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren GVK geçici 67 nci madde kapsamında hisse senetlerinden elde edilen gelirlere % 0 (sıfır), menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden elde edilen gelirlere ise % 10'luk tevkifat oranı uygulanacaktır. Ayrıca, 269 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği 19 ile 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının yürürlük tarihi olan tarihinden itibaren "Yatırım fonları katılma belgeleri" sınıfı "Yatırım fonları katılma belgeleri ve Yatırım ortaklıkları hisse senetleri" olarak değiştirilmiştir. Görüldüğü üzere, yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları aynı sınıf çerçevesinde değerlendirildiğinden ve yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden elde edilen gelirlerdeki stopaj oranının % 10 olarak uygulanması devam edeceğinden, yatırım fonları katılma belgelerinin ilgili fona iadesinde de % 10 stopaj uygulaması devam edecektir. Son düzenlemeler çerçevesinde menkul yatırım fonları katılma belgelerinin ilgili fona iadesi ile ilgili uygulama ise aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. 14 Sema Küçük, Yatırım Fon Ve Ortaklıklarında Değerleme Ve Vergilendirme, Yaklaşım Dergisi, Aralık 2007, Sayı:180, s Temmuz 2006 Tarih ve Sayılı Resmî Gazete'de Yayımlanmıştır 16 Veysi Seviğ, Fonların Vergilendirilmesinde Yeni Durum, Dünya Gazetesi, Ali Pintini, a.g.m., Tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de Yayımlanmıştır Tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de Yayımlanmıştır. 9

10 AÇIKLAMA YATIRIMCI YENİ UYGULAMA-STOPAJ A TİPİ FON B TİPİ FON Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerinin ilgili olduğu fona iadesi ve menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinin alım satımı gelirleri Sürekli olarak portföyünün en az % 51 i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılması sonucunda elde edilen gelirler Tam mükellef % 10 % 10 Dar mükellef (yabancı) Tam mükellef Dar mükellef (yabancı) % 0 % 0 % 0 % 0 % 0 % 0 Gerçek kişi yatırımcılar açısından, Türkiye de Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan bütün menkul kıymet yatırım fonlarının (A Tipi, B Tipi, Endeks Fon, Döviz Fonu, Borsa Yatırım Fonu vd.) katılma belgelerinden elde edilen kâr payları için tutarları ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verildiği durumlarda yatırım fonu kâr payları beyannameye dâhil edilmeyecektir. 20 Gerçek kişilerin yatırım fonu katılma belgelerinden elde ettikleri gelirler üzerinden yapılmış olan stopaj, nihai vergileme olacaktır. Kurum veya ticari kazanç kapsamında, yatırım fonu katılma belgeleri ve yatırım ortaklığı hisse senetleri üzerinden elde edilen gelirler iştirak kazançları istisnası kapsamına dâhil edilmemiştir. Ayrıca, tevkifata tabi tutulan gelir ticari kazanç veya kurum kazancı kapsamında yıllık beyana dâhil edilecek, ancak, tevkif edilen vergiler beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. 21 V. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Yatırım fonları ile ilgili temel hükümler Sermaye Piyasası Kanunu nun 37 ile 38. maddelerinde yer almakta olup Sermaye Piyasası Kurulu Sermaye Piyasası Kanunun kendisine verdiği yetkiye dayanarak, yatırım fonlarına ilişkin esasları SPK Seri:VII, No:10 Sayılı Tebliğ ile düzenlemiştir. Bu düzenlemelere göre yatırım fonları, halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan malvarlıklarıdır. Bu çalışmamızda; mükellef olarak yatırım fonu ile yatırım fonu katılma belgesi sahiplerinin vergileme rejimi son düzenlemeler çerçevesinde ayrı ayrı irdelenmiştir. Buna göre; 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 2/1. maddesinde; Kurumlar Vergisi Kanununu uygulamasında Sermaye Piyasası Kurulu nun düzenleme ve denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye şirketi sayılmıştır. Ayrıca, aynı kanunun 5. maddesinin d bendinde ise yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançlarının Kurumlar Vergisinden istisna oldukları hüküm altına alınmıştır. Yatırım fonlarının elde ettikleri gelirler kurumlar vergisinden istisna olmasına karşın istisna kazançları ile ilgili tevkifat uygulamasında fon türüne göre farklı düzenlemeler (tevkifat oranları) dikkat çekmektedir. Buna göre; tarihinden itibaren portföyü Türkiye'de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya 20 Menkul Sermaye İratları 2008 Yılı Vergi Rehberi, Deloitte, sh Sema Küçük, a.g.m. sh.7 10

11 ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, Girişim Sermayesi Yatırım Fonları veya Ortaklıklarının kazançları, Gayrimenkul Yatırım Fonları veya Ortaklıklarının kazançları KVK 15. maddeye göre % 15 stopaja tabi iken, Menkul Kıymetler Yatırım Fon ve Ortaklıkları, Konut Finansmanı Fonları, Varlık Finansmanı Fonlarının kazançları ile Borsa Yatırım Fonlarının kazançları GVK nın Geçici 67. maddesi uyarınca % 0 (Sıfır) tevkifata tabidir. Emeklilik Yatırım Fonlarının kazançları ise tevkifata tabi değildir. Öte yandan; katılma belgesi sahipleri tarafından fondan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi ise fonun elde tutulma süresine ve yatırımcının yabancı olup olmamasına göre farklılık arz etmektedir. 1 Ekim 2006 tarihinden itibaren Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonları katılma belgelerinin ilgili olduğu fona iadesinden elde edilen gelirlere % 10 stopaj uygulaması bulunmakta olup yabancı yatırımcılar açısından ise stopaj oranı % 0 (Sıfır)dır. Ancak, sürekli olarak portföyünün en az % 51 i İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılması sonucunda elde edilen gelirler ise stopaj kapsamı dışında tutulmuştur. KAYNAKÇA Selami Şengül, Sermaye Piyasası Mevzuatı Açıklama ve Yorumları, İmaj Yayınevi, Ankara 2002 Sema Küçük, Yatırım Fon ve Ortaklıklarında Değerleme ve Vergilendirme, Yaklaşım Dergisi, Aralık 2007, Sayı:180 Seyit Ahmet Baş, Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Fona İadesi ve Üçüncü Kişilere Satılmasıyla İlgili 47 No'lu KVK Genel Tebliğ Hükmünün İrdelenmesi Mali Çözüm Dergisi, Nisan-Haziran 1998 Cem Tekin, Kurumlar Vergisi Rehberi Özel Ek Vergi sorunları Dergisi, Nisan 2008, Sayı: 235 Sermaye Piyasası Mevzuatı ve İlgili Mevzuat, Ticaret Hukuku ve Borçlar Hukuku, Yatırım Fonları ve Ortaklıkları, Sermaye Piyasası Kanunu Tarih ve Sayılı Resmi Gazete Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği Seri: VII, No: Tarih ve Sayılı Resmi Gazete Kurumlar Vergisi Kanunu Tarih ve Sayılı Resmi Gazete Gelir Vergisi Kanunu Tarih ve Sayılı Resmi Gazete 5527 sayılı Kanun, 7 Temmuz 2006 Tarih ve Sayılı Resmî Gazete Vergi Usul Kanunu Tarih ve Sayılı Resmi Gazete 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Tarih ve Sayılı Resmi Gazete 269 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği Tarih ve Sayılı Resmi Gazete Menkul Sermaye İratları 2008 Yılı Vergi Rehberi, Deloitte Veysi Seviğ, Fonların Vergilendirilmesinde Yeni Durum Dünya Gazetesi, Ali Türker Pirtini, Sermaye Piyasası Kurumlarının ve Araçlarının Vergilendirilmesinde En Son Değişiklikler, 11