Nart Sözle / Ata Sözleri

Transkript

1 Ata Curtnu, Halkn, Batrlan emda Batrlkm Üsünden Ata curt-altn beik Ata curtumu ba bolmasamda, bosagasn ta bolaym Ata curtça cer bolmaz, tuvgan elça el bolmaz Ata curtnu korugan ozar, korumagan tozar Ata curtun tanmagan, atasn da tanmaz Avuzufi tolu kan bolsa da, kanlna bildirme Batr bir ölür, korkak mirî ölür Cav tübese cubanma, tilin artsa iynanma Çerinden ayrlgan ceti cl clar, curtundan ayrlgan ölgünçü clar Cigit el üçün tuvar, el üçün ölür Cigit kala buzar, korkak müyüde bugar Curtun sathan, betin satar (t toygan çerine, er tuvgan çerine Tavkel adam tav oyar Toygan çerden, tuvgan cer igidi Halkda bolmasa, sende da bolmaz Halkn birli*i kunu kanat Halk bargan çerden kalma Halkn üyü tuvgan çeri Kenne bolsa uru bolmaz Kenneilib etilgen ton tar bolmaz Köbnü içi bereket Köbge ta atma Köbnü onovu sögülmez Kumurshala cylsala, pilni da cgarla -avdanladan tenfiiz bolur -ohun miri ese da azd, cavun bir ese da köbdü Elni küçü emegen El tlpvu tirmen aylandrr Nart Sözle / Ata Sözleri Ata Yurt, Halk, Kahramanlar ve Kahramanlk Hakknda Ata yurt-altn beik Ata yurdumun lideri olmasam da, eiinin las olaym Ata yurtyer olmaz, doulan köy köy olmaz Ata yurdu koruyan geliir, korumayan harap olur Ata yurdunu tanmayan, babasn da tanmaz Azn kanla dolu olsa da, kanlna bildirme Cesur bir kere ölür, korkak bin kere ölür Düman rastlarsa attrma, gülümserse inanma Yerinden ayrlan yedi yl alar, yurdundan ayrlan ölene kadar alar Yiit yurdu için doar, yurdu için ölür Yiit kale devirir, korkakköede saklanr Yurdunu satan, namusunu satar Köpek doyduu yere, yiit doduu yere Cesur adam da devirir Doyulan yerden, doulan yer iyidir Halkta olmazsa, sende de olmaz Halkn birlii-kuun kanad Halkn gittii yerden kalma, Halkn evi doduu yer %stiare olursa sava olmaz %stiare edilip yaplan kürk dar olmaz Çoun içi bereket Çoka ta atma Çounluun karar eletirilmez Karncalar birlik olursa, fili de devirirler Pnarlardan deniz olur Dostun bin ise de azdr, dümann bir ise de çoktur Köyün gücü dev Köyün nefesi deirmeni çevirir Tilni, Söznü, Crn em da Crçlam Üsünden / Dil, Söz, ark ve Ozanlar Hakknda Adam sözünden belgili Az sölegen kayggz turur Aytlgan söz zna kaytmaz Akl söz alglk eter Ariuv söz can tyar, canuv söz can kyar Ariuv sözde avruv cok Ah söz canna azk, aman söz baha kazk Cantavnu uzunu ah, söznü kshas ah Col bla söznü kyn cok Crga usta çark culduz kibikdi Crna köre ejivü %nsan sözünden bellidir Azkonuan dertsiz olur Söylenilen söz geri dönmez Akll söz dua ettirir Güzel söz can çkmasn engeller, keskin-kötü söz canamalolur Güzel sözde hastalk yok %yi söz cana azk, kötü söz baa kazk Kayn uzunu iyi, sözün ksas iyi Yol ile sözün kenar yoktur Güzel ark söyleyen parlak yldz dir +arkya göre makam

2 Crn etilgeni Karaçayda, crlannan Bashanda, eitilgeniçegemde Crsz kün batmaz Crc, crçga kama Crc ölse cr kalr. Ögüznü müyüzünden tutalla, adamru sözünden tutalla (gi söznü klç kesmez Kerti söz keri ketmez, aman söz igilik etmez Köb cavun cemi buzar, köb sölegen halkn buzar Köb tnnla da az söle Köb söz kömür, az söz altn Nart söz kart bolmaz Oynab ay tsan da esleb ay t Söz kümü, cr altn Söz kanatsz uçar Söz kuvgan palahha colugur, cumu kuvgan haznaga colugur Söz sadakdan küçlü Söz avzundan çksa, el kobsa da tutalmaz Sözden söz tuvar Söznü ba kat bolsa, aya* tatl bolur Bile*i küçlü birni cgar, bilimi küçlü mirini cgar Bilim at bolub da çabar, ku bolub da uçar Bilim kaya teer Bilim satlmayd, okub tablmayd Bilimi azn avuzunda kirit Bilimi bar min palahdan kurulur, bilimi cok min palahha tutulur Bilimni tübü cok Bilgenni kolu karn cavdurur Bilimsiz i barmaz Birev bilgenni, birev da bilir Duniyadabaylk bilimdi, (lmunubeikdenbalab kabrga deri izle Köbnü körgen köb bilir Kesini kiyim bla omaklagandan, bilim bla omaklagan igidi Küç bilimden, bilim da küçden Kuran okugan, kurthan da aldar Kalam klçdan küçlüdü Malnbolmasm da, bilimin bolsun Okugan asuv, okumagan carsuv Okugan iyne bla kör kazgan kibikdi Okuv bilim az*, bilim a rsh kaz* Aybn suv bla cuvalmazsa Akln bla namsn sakla, namsn bla akln sakla Aman adam ahlkn terk unutur Amanna igilik etsen, üyüne sav barmazsa +arknn yapl Karaçay'da, söylenmesi Bashan' da, duyulmas Çegem 'de +arksz güne batmaz Ozan, ozann kardeidir Ozan ölürse de arks kalr Öküzün boynuzundan tutarlar, insann sözüne göre tutarlar %yi sözü klç kesmez Gerçek söz geri gitmez, kötü söz iyilik etmez Çok yamur yeri bozar, çok konuan halk bozar Çok dinle de az konu Çok söz kömür, az söz altn Ata sözü yalanmaz +aka olarak söylesen de dikkatli söyle Söz gümü, ark altn Söz kanatsz uçar Söz peinde olan belaya rastlar, i peinde olan hazineye rastlar Söz oktan güçlüdür Söz azdan çksa, köyün tamam mücadele etse de tutamaz Sözden söz doar Sözünba sert olsa da, sonu tatl olur Bilei güçlü, birini ykar, bilimi güçlü, bini ykar Bilim at olup da koar, ku olup da uçar Bilim kaya deler Bilim satlmaz, okuyup bulunmaz Bilimi az olann aznda kilit Bilim olan bin beladan kurtulur, bilimi yok bin belaya tutulur Bilimin sonu yok Bilenin eli kar yadrr Bilimsiz i gitmez Birinin bildiini, biri de bilir Dünyada zenginlik bilimdir Bilimi beikten balayp mezara kadar ara Çou gören çok bilir Kendisini elbiseyle göstermekten, bilim ile göstermek daha iyidir Güç bilimden, bilim de güçten Kuran okuyan, büyücüyü de kandrr Kalem klçtan güçlüdür Maln olmasn da bilimin olsun Okuyan deerli, okumayan skntl Okumak ine ile mazar kazmak dir Okumak bilim az, bilim ise ksmet kaz Ayb su ileykayamazsn Aklnla namusunu koru, namusunla akln koru Kötü adam iyilii hemen unutur Kötüye iyilik edersen evine sa gitmezsin

3 Amann tukumuna karama, i*ini tukumun urama Ark toklunu ayntsan, emini-burnunu may eter; aman adamn ayntsan, emini burnunu kan eter Amann aman bla kuvma, kann kan bla cuvma Ark etni orpas tatmaz, adeb bazarda satlmaz Ariuv azar, klç ozar Atha minmegen atha minse, çaba-çaba bitdirir; ton kiymegen ton kiyse, kaga-kaga bitdirir Atlannanda alga bol, tebinfiende tiri bol., Açlkda tuthan tennini, toklukda unutma Açk cürekge col a açk Bard deb da kuvanma, cokdu deb da cilama Bir kün tuvgan, bir kün ölür Birevge amanlk etib, kesine igilik tabmazsa Birevni börkün alsan, börküne sak bol Bir kere tuz grcnn aagan üyge krk kere hürmet et Boza goppan alg bla kelir, amin bla keter Buzukçu ölür, igi adet ölmez Derti coknu-ötü cok Cuvukdu deb kyn colnu barma, uzakd deb igi coldan kalma Ölümden nams küçlü Önküç kuvana barr, clay kelir Öhtemlikni zndan syszlk kelir Canfilgann tilin crtma, abnnann butun krkma Cartn dertçiden, açk türtçü igidi (gi konak kelse mal ölür, aman adam kelse adam ölür (yneni, gemmeni urlagan da urudu (çgen akln içer (çgini all tülkü, art külkü (çersuvumda it öltürgenley Keleçige töre cok Keleci igi bolsa ççhan bla kitikni birge üyürsündürür Kesine cetmegenni sorma Kesini köb mahtasafi, syn ucuz eterse Atas barn, cl kelse da, kei ca Atas snamagann ca snar, anas snamagann kz snar Ah katn, aman erni er eter, aman katn, am erni ser eter Ah kz cagadag kunduz, ah ca kökdegi culduz Bal tatl, baldan da bala tatl, baladan tuvgan baladan da tatl Balan üyretgeninge köre bolur Balan adam etgen anad Beikdegi be türlü Bilimli tiiruv baha karayd, bilimsiz tiiruv cahakarayd Kötünün sülalesine bakma, iyinin sülalesini sorma Zayf kuzuya bakp gelitirirsen azn burnunu ya yapar, kötü adam yardmc olursan azn burnunu kan yapar Kötüyü kötü ile kovma, kan kan ile ykama Zayf etin çorbas tat vermez, edep pazarda satlmaz Güzel zayflar, klç geçer Ata binmeyen ata binse, koa koa bitirir, kürk giymeyen kürkgiyse, çrpa çrpa bitirir Hareket ettiinde önde ol, sarsldnda diri ol Aç iken dost olduunu, tok iken unutma Açk kalbe yol açk Var diye sevinme, yok diye de alama Bir gün doan, bir gün ölür Birine kötülük yapp, kendine iyilik bulamazsn Birinin kalpan alrsan, kendi kalpan iyi koru Bir kere tuzunu, ekmeini yediin eve, kr kere hürmet göster Boza tas dua ile gelir, amin ile gider Bozguncu ölür, iyi adet ölmez Derdi olmayann, korkusu olmaz Yakn diye zor yolu gitme, uzak diye iyi yoldan kalma Ölümden namus güçlüdür Ödünç sevinerek gider, alayarak gelir Kibirin peinden saygszlk gelir Yanüann dilini yrtma, aya taklann bacan krma Gizli dümandan, açk düman iyidir %yi misafir gelse hayvan ölür, kötü adam gelse adam ölür %neyi, manday çalan da hrszdr %çen akln içer %çkinin ba tilki, sonu gülünç %çeceksuyumda köpek öldürmü Elçiye töre yok Elçi iyi olsa fare ile kediyi evlendirir Kendinle ilgili olmayan sorma Kendini çok översen, deerini azaltrsn Babas olann, ya gelse de, kendisi delikanl Babas çekmeyenin olu çeker, annesi çekmeyenin kz çeker %yi kadn, kötü kocay yiit yapar, kötü kadn, iyi kocay bunak yapar %yi kz su kenarndaki kunduz, iyi delikanl gökteki yldz Bal tatl, baldan da yavru tatl, yavrudan doan yavrudan da tatl Çocuun, yetitirdiine göre olur Çocuu adam eden annesidir Beikteki be türlü Akll kadn baa bakar, aklsz kadn delikanlya bakar

4 Bir ata bla anadan aman da tuvar, igi da tuvar Birevnü töründen, kesini eik artn igidi Biçgen buzar, tikgen kurar Ca erkesi börü bolur, kz erkesi teli bolur Can kesifi üyretmesen caav üyretir (gi katn-erni kanat (gi katrn kübürü tolu bolur, aman katan grcnlada közü bolur Kelin kelse, kz çgar Kelinni aya*ndan, koyçunu tayagndan Kelinni kelginçi, börknü kiyginçi kör Kaygn üyden çgarma Kart bolgan çerde bereket bolur, sabiy bolgan çerde oyun bolur Katn alsan, oyumlab al, açha alsan, sanab al Katn kanat er, er kanat cer Katn igi, cadan ca bolur, katn aman, kartdan kart bolur Kolunda kuymak biirsen da, anan borcundan kutulmazsa Kona* coknu, ohu cok Kzn mifv tiler, bir alr Kzm sarma ay tama, kelinim sen eit Oyum bla aylansan üylü bolursa Sabiysiz üy, çraksz üy kibikdi Sabiy körgenin eter Sabiyni sabiylikde üyretmesen, sokurararsa Saylaganna çiy grcn Tamada can igige üyretsen, kiçisi da andan üyrenir Tuvduguna tuvra ayt Ulan üyüründen taralr Ei*ine köre caavu, erine köre katn Erkii ot, tiiruv suv Üy etgen da tiiruv, kül etgen da tiiruv Üyüm de*en, üyü tenli ta kötürür Uyasnda ne korse, uçhanda an eter Bir baba ile anneden kötü de doar, iyi de doar Kesen bozar, diken kurar Delikanlnn mar kurt olur, kzn mar deli olur Oluna kendin öretmezsen hayat öretir %yi kadn kocasnn kanaddr %yi kadnn sand dolu olur, kötü kadnn ekmeklerde gözü olur Gelin gelirse, kz çkar Gelinin ayandan, çobann sopasndan Gelini gelmeden önce, kalma giymeden önce gör~dene Kaygy evden çkarma %htiyarn olduu yerde bereket olur, çocuun olduu yerde oyun olur Kar alsan, düünüp al, para alsan, sayp al Kadnn kanad kocas, kocann kanad yer Kars iyi olan, gençten genç olur, kars kötü olan yaldan yal olur Elinde omlet piirsen de, annenin borcundan kurtulamazsn Misafiri olmayann dostu yoktur Kz bin kii ister, bir kii alr Kzm sana söylüyorum, gelinim sen dinle Düünüp hareket edersen evli olursun Çocuksuz ev, ksz ev dir Çocuk gördüünü yapar Çocua çocukken öretmezsen, piman olursun Seçme yapana çi ekmek Büyük olunu iyilie öretirsen, küçüü de ondan örenir Torununa dorudan söyle Olan ailesinden tannr Kapsna göre hayat, kocasna göre kars Erkek ate, kadn su Evi yapan da kadn, yok eden de kadn Evim diyen, ev kadar ta kaldrr Yuvasnda ne görürse, uçtuunda da onu yapar Urunuvnu Üsünden / Çalma- Hayat Hakknda Adam iden korkmayd, i adamdan korkad Adam kynalmay zavuk körmez Adamn adaml*n tanthan iidi Aythan tnç, etgen kyn Alt ko bla saban sürgen aç kalmaz Ah i kei kesin mahtar Ah ini bolcalga salma, aman ini bolcaldan alma Bersefi alrsa, sürsen orursa Bügünfiü ini tamblaga koyma Duniyan tuturu*u ilegen kolla Cay bolsun, k bolsun, allnda iin bolsun %nsan iten korkmaz, i insandan korkar %nsan zorlanmadan mutlu olmaz %nsann insanln gösteren iidir Söylemek kolay, yapmak zor Alt çiftlik ile tarla süren aç kalmaz %yi i kendi kendisin över %yi ie vade koyma, kötü ii vadeyle alma Verirsen alrsn, ekersen biçersin Bugünün iini yarna brakma Dünyann lehimi çalan eller Yaz olsun, k olsun, önünde iin olsun Yaz olsun, k olsun, önünde iin olsun

5 Caz bürtük-bürtük çaçsan, küz çelek-çelek cyarsa Caz ige küzden hazrlan Caz ilegen, k aar Caz canan hazrla, k arban hazrla Cerge urunnan aç kalmaz Cerhazna,suvbaylk Cym baç osal bolsa, drnn çiritir (gi i tas bolmaz (yesiz maln börü aar Akgan kesin bitdirir, akmagan iin bitdirir Ahlk unutulmaz, amanlk kurutulmaz Ahlkga uvlanfian, ahlkga tüber Akgan suv tennizge cetmez Bara tursa, suv da tarkayad Bargan suvnu kurtu bolmaz Ba bolsa börk tablr Bir clga koyan teri da çdayd Birev aab kurulur, birev calab tutulur Birev terek tübünde fiçhay edi, birev çöp tübünde fiçhay edi Bitimni kün anasd, suv atasd Gelev korsen cer sorma, kelbet korsen, el sorma Guguruk kçrmasa da, tann atar kalmaz Duniya bir adamn üsünde tutmayd Can caavdan toymaz Çerine köre bitimi Cumuak terekni kurt aar Cürek körmese, köz da körmeydi (gi ten colga tartar, aman tefi cardan atar Aytma, aytsan kaytma Aman adam ete*inden tutsa, ete*ini kes da kaç Arbaz saylama da honu sayla Atn amanna çkgandan ese, cann tamagfidan çksn Aç da bol, tok da bol, namsfia bek bol Açhadan nams bagad Aç bolsa da, açk söz ah Akgann ete*i butuna çrmalr Börüden korksan, çegetge barma Bir akl igi, eki akl ah Duniya malga satlma, kesinden telige katlma Cann tenden kaçma, eski tefini atma Cav ketse, klç sermeme, aylanb çabsa, caav berme Zarn nasibi bolmaz Kartn syn körmegen, kartl*nda syl bolmaz Kakn all bla kabdrp, art bla kusdurma Köpür ilerse kesin öterse, uru kazarsa kesifi keterse Anam manna akl üyretginçi, itibiz toguz çibin tutdu Arbaz knfurd da iynek savalmayma Baharda tane tane saçarsan, güzde kova kova toplarsn Bahar iine güzden hazrlan Baharda çalan kn yer Baharda kza hazrla, kn arabay hazrla Toprakta çalan aç kalmaz, Yer hazine, su zenginlik Grup lideri kötü olursa, ot ynn çürütür % yi i kaybolmaz Sahipsiz hayvan kurt yer Acele eden kendisini bitirir, acele etmeyen iini bitirir %yilik unutulmaz, kötülükyok edilmez %yilii arayan, iyilie rastlar Acele eden rmak denize ulamaz Akar durursa, rmak da yorulur Akan suyun solucam-pislii olmaz Ba olursa kalpak bulunur Bir yl için tavan derisi de dayanr Birisi yiyip kurtulur, birisi de yalayp tutulur Birisi aaç altnda inliyordu, birisi çöp altnda inliyordu Mahsulün, güne annesidir, su babasdr Ot görürsen yer sorma, güzel görürsen köy sorma Horoz ötmese de, sabah olur Dünya bir adamn üstünde durmuyor Can hayattan doymaz Yerine göre mahsulü Yumuak aac hrtl-solucan yer Kalp görmezse, göz de görmez %yi arkada yola çeker, kötü arkada yardan atar Söyleme, söylersen dönme Kötü adam eteinden tutarsa, eteini kes de kaç Avlu seçme de, komu seç Adn kötüye çkmasn da cann damandan çksn Aç da ol, tok da ol, namusuna sahip ol Paradan namus deerlidir Ac olsa da, açk söz iyidir Acele edenin etei bacana dolanr Kurttan korkuyorsan ormana gitme Bir akl iyi, iki akl çok iyi Dünya malna satlma, kendinden deliye dokunma Yeni arkadatan kaçma, eski arkada brakma Düman giderse, klç sallama, dönüp saldrrsa, hayatn verme Kskancn ksmeti olmaz Yalya deer vermeyen, yallnda deerli olmaz Kan ucuyla yedirip, gerisiyle kusturma Köprü ina edersin kendin geçmek için, çukur kazarsn kendin düersin Annem bana akü verene kadar, köpeimiz dokuz sinek yakalad Avlu eri de inek saamyorum

6 Ashak it sav itden savga izleydi Atha nal urganda, maka da aya*n kötürgenley At siyginçi kamiçisi urland At ölgen nal izlegenley Avzu açkn tüb cayag salnr Avzu oymak, karn tuluk Avzunda kuvutunmu bard Ada onovlan ide birevlen Ayuv terekge minnenley Ayuv tülkünü ayak zna külgenley Aya*m költürsem, ana tavuknu öltürürme degenley Baltas suvga ketgen, sabnda zndan ata edi Berirge süymegen cibine buday cayar Bermez üyden ketmez konak Bermezni a bimez Börkü banda turganlay ileb aylana edi Bir koyçu ölgende, sav koyçu an koynunda cörme izley edi Birev bathakga batar, birev an cannda çatar Birev kaptaln cuvganda, birev da tonun cuva edi Bürçelege açuvlamb tonunu otha atma -aytanlan közüne, aytanla körünürle -kogun tuvarb, bçaklk tüürgenley Eki uhuvur aayma deb, ekisinden da kurulay kalganlay El bisturin cuvganda, dommay tonun cuva edi El toysa toymagan, el koysa koymagan Elek agaçn üsünden el krlganlay Elek bla suv taganlay Elek çelekni da teikli sunar Elni oram tüz tül, an tüzetir, biz tül Emegen emen terekni tamn bla kobarganlay Esirgen eek kesin tanmaz Erinçek tüge deri cuklar, innirge deri esner Erinçekge ot etdirsen, üyüne ot salr Erlen iyisinden cuburanla krlganlay Ertde babasn sakalndan ok ötgenley Eçki ber da eçki al, makrgan art* Eek ögüzge: carn kyrna barma, manna cük bolursa degenley Eek mnglan taba edi, an da atha bere edi Eek müyüz izleyme deb, kula*n kesdirgenley Eek müyüz, kitik kanat tilegenley Eekni glvu kesine hora körünür Eik teikge küle edi Eitgen, körgenne hapar aythanlay. Topal köpek, sa köpekten hediye istiyor Ata nal çaklrken, kurbaann ayan kaldrmas At ieyinceye kadar kamçs çalnd Az diki yüksüü, midesi tulum Aznda kavrulmu msr m var Yemekte on kii, ite bir kii Aynn aaca binmesi Aynn tilkinin ayak izine gülmesi Ayam kaldrsam, anne tavuu öldürürüm demi Baltas rmaa giden, sapn de arkasndan atyordu Vermeyi sevmeyen ipine buday serer Vermez evden gitmez misafir Vermezin yemei bitmez Kalpa banda olduu halde çalp dolayordu Bir koyun çoban öldüünde, sa koyun çoban onun kucanda ikembe dolmas aryordu Biri bataa batar, biri onun yannda yatar Biri ceketini ykarken, biri de kürkünü ykyordu Pirelere kzp kürkünü atee atma +ey tanlarn gözüne ey tanlar görünür ;rm Tüfeini çözüp, bçakln düürmesi %ki yemek yiyeceim deyip, ikisini yiyemeden kalm Köy çaputlarn ykad srada, bizon kürkünü ykyordu Köy doysa doymayan, köy bir aksa brakmayan Elein üstünde köyün yok olmas Elekle su tam Elek, kovay da delikli sanr Köyün soka düz deil, onu düzeltir, biz deil Devin mee aacn köküyle birlikte koparmas Sarho olan eek kendisini tanmaz Tembel öle vaktine kadar uyur, akama kadar esner Tembele ate yaktrrsan, evini atee verir Sincap kokusundan tarla faresi ölmü Eskiden papazn sakalndan ok geçmesi Keçi ver de keçi al, baran fazlas Eein öküze, yarn kenarna gitme, bana yük olursun demesi Eek ban otu buluyordu, onu da sonra veriyordu Eein boynuz istiyorum deyip, kulan kestirmesi Eein boynuz, kedinin kanat istemesi Eein spas kendisine iyi cins at görünür Kap delie gülüyordu Duyann, görene haber söylemesi.