ARAŞTIRMA PROJESİ İŞİN ADI İTFAİYE İSTASYONLARI YERLEŞİM PROJESİ. Proje Yüklenicisi: DOĞUŞ ÜNİVERSİTESİ. Üniversitesi

Transkript

1 ARAŞTIRMA PROJESİ İŞİN ADI İTFAİYE İSTASYONLARI YERLEŞİM PROJESİ Proje Yüklenicisi: DOĞUŞ ÜNİVERSİTESİ. Üniversitesi MÜHENDİSLİK Fakültesi 2009-İstanbul. Bu araştırma projesi Projem İstanbul kapsamında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlatılmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve araştırmacının yazılı izni olmadan çoğaltılamaz ve kopyalanamaz. 1

2 İÇİNDEKİLER TABLOLAR TESİS TASARIMI Tesis Düzenleme İlkeleri Tesis Düzenlemede Adımlar Tesis Düzeni Sorunlarının Çıktığı Aşamalar YAZIN TARAMASI TESİSLERDE KİŞİSEL KULLANIM ALANLARININ TASARLANMASI VE STANDARTLARI Park Alanı Tasarımı Tuvalet ve Duşlar Yemekhane Hizmetleri Sağlık Hizmetleri Koridor Alan Gereksinimleri TESİS TASARIMINDA ERGONOMİK KRİTERLER Çevre Faktörlerinin İş Yaşamına Etkisi Aydınlatma: Gürültü SİSTEMATİK YERLEŞİM PLANLAMA İTFAİYE İSTASYONU TESİS PLANLAMA VE TASARIMI Tesis Tasarımında Dikkat Edilecek Olan Hususlar Bina Kalitesini Yükseltme Güvenliliği Sürdürmek ve Güvenli Çevre Esnekliği Sağlamak İSTANBUL İTFAİYE TEŞKİLATI MEVCUT DURUM ANALİZİ İBB İtfaiye Teşkilatı Pesoneli İle Yapılan Görüşmelerden Elde Edilen İstek ve Öneriler İstanbul İtfaiye İstasyon Yerleşim Planı için Öneriler

3 8. SİSTEMATİK YERLEŞİM PLANLAMASI İLE İTFAİYE İSTASYONLARI YERLEŞİM ÖNERİLERİNİN OLUŞTURULMASI İlişki Şemasının (Relationship Chart) Çizimi Alan gereksinimlerinin belirlenmesi İlişki Diyagramı Metodu ile Ana Yerleşim Planı Detaylı Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi İtfaiye İstasyonları Garaj Planları İtfaiye İstasyonu Dış Mekan Tasarımı İBİTEM TANITIMI KOCASİNAN EĞİTİM BİNASI İBİTEM İHTİYAÇLARI YURTDIŞI EĞİTİM MERKEZİ ÖRNEKLERİ Colorado Eğitim Merkezi Japonya Tachikawa İtfaiye Eğitim Merkezinden Alınan Örnek Alan Resimleri Kobe İtfaiye Eğitim Merkezinden Alınan Örnek Resimler Shelby County İtfaiye Eğitim Merkezi Washington Hall UK İtfaiye Eğitim Merkezi Olympia İtfaiye Eğitim Merkezi İNCELENEN ÖRNEKLERDEN YOLA ÇIKILARAK İHTİYAÇ LİSTESİNE EKLER İNCELENEN EĞİTİM MERKEZLERİNDE BULUNAN ORTAK ÖZELLİKLER İLİŞKİ MATRİSİNİN ÇIKARILMASI İTFAİYE EĞİTİM MERKEZİ TESİS YERLEŞİMİ Eğitim Merkezi Ana Binası Yaşam Merkezi Çok Amaçlı Bina Açık Alan YAPILAN TESİS PLANLAMASININ ALTINŞEHİR ARAZİSİNE UYGULANMASI ÖNERİLERİ SONUÇ

4 18. İSTANBUL İTFAİYESİ AMBAR YERLEŞİMİ YAZIN TARAMASI DEPOLAMA FONKSİYONU Depolamanın Amaçları Depo İşlemleri Depolamada Kullanılan Araçlar Paletler Taşıma Araçları Forklift Depo Organizasyonu Depo Tasarımı Depoların Sınıflandırılması Parça (Birim) Mal Depoları Yığın Mal Depoları Depolama (Raf) Sistemleri Konsol Kollu Raf Sistemleri Sırt Sırta Raf Sistemleri Hafif Tip Raf Sistemleri Hortum Rafları Avandanlık Kutular (Çekmece) ERGONOMİK YAPI ve GÜVENLİK Aydınlatma Zemin Kapılar Yangın Güvenliği Uyarı ve Önlem Sistemleri Ergonomik İşyeri ve Mobilya Tasarımı

5 22 İTFAİYE AMBARI YERLEŞİM ÖNERİSİ Mevcut Durum Analizi Metodoloji Veri Toplama Veri Analizi Depo Planı Uygulamaları Güvenlik Önerileri SONUÇ EKLER

6 TABLOLAR Tablo 1. Değerlendirme ölçeği Tablo 2. Park Boyutları (Tompkins vd., 1996) Tablo 3. Çalışan Sayısına Göre WC, Lavabo Gereksinimleri Tablo 4. Servis Edilen Yemek Sayısına Göre Alan Gereksinimi Tablo 5. Türk sanayi işçilerinin antropometrik ölçüleri (Özok, 1981) Tablo 6. İdeal klimatik ortam için, çeşitli işlerde önerilen minimum, optimum ve maksimum klima değerleri (Babalık, 2005) Tablo 7. Önerilen aydınlatma şiddeti değerleri (Babalık, 2005) Tablo 8. Gürültülü ortamlarda işçiyi koruma önlemleri (Babalık, 2005) Tablo 9. İlişki şemasında kullanılan simgeler ve anlamları Tablo 10. Seçeneklerin Değerlendirilmesi Tablo 11. İstasyon tiplerine göre personel sayıları Tablo 12.İstasyon tiplerine göre araç listesi Tablo 13. Mevcut araç listesi Tablo 14.A tipi İtfaiye istasyonu ihtiyaç planı Tablo 15. İlişki yakınlık derece ve değerleri Tablo 16. Kodalar ve açıklamaları Tablo 17. A tipi İtfaiye İstasyonu İlişki Şeması Tablo 18. Mekan gereksinim listesi Tablo 19. İlişki Diyagramı tablosu Tablo 20. Garaj Özellikleri (UFC) Tablo 21. Dönüşüm tablosu Tablo 22 İlişki Matrisi Yakınlık Diyagramı

7 ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1. Sağlık Odası (Tompkins vd., 1996) Şekil 2. Ayakta vücut ölçüleri Şekil 3. Oturur durumda vücut ölçüleri Şekil 4. Sistematik İşyeri Düzeni Planlaması Yordamı Şekil 5. Örnek bir ilişki şeması Şekil 6. Eylem İlişki Diyagramı Şekil 7. Yerleşim Planının Çizilmesi Şekil 8. Örnek sosyal alanlar Şekil 9.İşyeri tasarımında hareketliliğin sağlanmasına örnekler Şekil 10.Örnek toplantı salonları Şekil 11. Gastonia'daki geleneksel istasyon tipi Şekil 12. Hilton Head Adası İstasyonu Şekil 13. Richmond İstasyonu Şekil 14. Stewart Cooper Newell Architects ait Fire and EMS Facility Design Handbook dan alınma bir Garaj tasarımı Şekil 15. İBB tarafından her istasyon tipi için bahçe düzenlemesi içinde yer alması belirlenen fonksiyonlar Şekil 16. A ve B tipi istasyonlar için otopark planı Şekil 17 Bodrum Kat Planı Şekil 18 Birinci Kat Planı Şekil 19 İkinci Kat Planı Şekil 20 Üçüncü Kat Planı Şekil 21 Dördüncü Kat Planı Şekil 22 Colorado Eğitim Merkezi Şekil 23 Colorado İtfaiye Eğitim Merkezi Farklı Binalar Şekil 24 Colorado İtfaiye Eğitim Merkezi Yönetim Binası Kat Planı Şekil 25 Çok Amaçlı Bina

8 Şekil 26 Sarnıç Şekil 27 Trafik Kaza Çalışma Alanı Şekil 28 Kanallar Şekil 29 Tatbikat Kulesi Şekil 30 Simülasyon Odası Şekil 31 Çocuk Oyun Alanı Şekil 32 Tırmanma Kulesi Şekil 33 Raylı Sistem Enkaz Alanı Şekil 34 Soyunma Odası Şekil 35 SHELBY COUNTY Yangın ve Tatbikat Eğitim Kompleksi Şekil 36 Yangın Odası Şekil 37 Washington Hall UK Eğitim Merkezi Tesis Planı Şekil 38 Altınşehir Arazi Planı Şekil 39 Çesitli palet tipleri: a) çift yüzlü, b) koruma çubuklu, c) dört yollu Şekil 40 Forklift (Salcan, 2007a) Şekil 41 Hortum Rafları Şekil 42 Avadanlık Kutular ve Raflar Şekil 43 Mevcut Depodan Görüntüler Şekil 44 Minimum ve Kabul Edile Raf Ebaları

9 GİRİŞ Bu rapor İstanbul Büyük Şehir Belediyesi nin (İBB) 2007 yılında İstanbul İtfaiye İstasyonlarının tasarımı ve standardizasyonu konusundaki proje teklifi doğrultusunda Doğuş Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü tarafından hazırlanmıştır. İtfaiye istasyonlarının tesis tasarımının yeniden düzenlenmesi ve standart hale getirilmesi projesinde ana hedef itfaiye personelinin moral ve konforunun en etkin şekilde sağlanmasının yanı sıra itfaiyecilerin en çabuk şekilde araçlarına ulaşmalarını sağlayacak bir yerleşke tasarlamaktır. Endüstriyel yerleşkelerde tesis tasarımı yapılırken birimler arası taşınan malzemenenin yoğunluğuna ve mesafeye yönelik çalışmalar yapılırken hizmet yerleşkelerinde kriterler değişir ve amaç bilginin ve/veya personelin kesintiye uğramadan dolaşımını sağlamaya yönelir. Özellikle yangınlara en geç beş dakika içinde müdahale etmek gibi bir hedefi olan itfaiye teşkilatı söz konusu olduğunda yerleşke içindeki birimlerin (departmanların) birbirleri ile olan ilişkileri ayrı bir önem kazanmaktadır. Tüm bu ilişki ağını ve gereksinim duyulan departmanları belirleyebilmek amacıyla İstanbul un çeşitli semtlerinde (Başak Şehir, Ümraniye, Vernikçiler (Tuzla), Şile, Çatalca) itfaiye istasyonları tarafımızdan ziyaret edilmiş ve gözlemler yapılmıştır. Bu raporda önerilen itfaiye istasyonu iç tasarım planı gerek İBB Araştırma Planlama Koordinasyon (APK) biriminin uzmanlarıyla yapılan görüşmeler gerekse itfaiye teşkilatı yetkililerinden aldığımız bilgiler ışığında hazırlanmıştır. 9

10 1. TESİS TASARIMI Tesis tasarımı ürün ya da servis üretiminde kullanılan işgücü, malzeme, makine ve teçhizat gibi fiziksel kaynakların istenilen kapasite, kalite, maliyet ve ergonomik koşulları sağlayarak en verimli bir şekilde üretimin yapılacağı alan üzerine yerleştirilmesidir. Tesis tasarımı, envanter kontrolü, malzeme elleçleme, çizelgeleme, yönlendirme (routing), sevk etme/nakliye (dispatching) gibi bir çok faktörü üretim amaçlarını karşılayacak şekilde entegre eden bir yaklaşımdır. Ana amacı üretimde kullanılan canlı ve cansız kaynakların değer katmayan hareketini en aza indirgemektir. Tesis tasarımını etkileyen faktörler: Ürünün büyüklüğü ve ağırlığı Verilen hizmetin özellikleri Eğer yeni bir bina yapılacaksa, bu binanın maliyeti Ürünlerdeki çeşitlilik Ürünlerin özellikleri İmalat yöntem ve teknolojileri Personel ve bilginin hareketi olarak sayılabilir. İyi bir tesis yerleşiminin birçok avantajı söz konusudur. Temel avantajları aşağıdaki şekilde listelenebilir: İnsan ve malzeme akışını kolaylaştırır Malzeme elleçleme maliyetlerini düşürür Çalışana riskleri azaltır İş gücünü verimli kullanır Moral ve motivasyonu arttırır Elde olan alanın etkin ve verimli kullanılmasını gerçekler Esneklik sağlar Yönetim ve gözetlemeyi kolaylaştırır Eşgüdüm ve iletişimi kolaylaştırır. 10

11 Tesis yerleşimi konusunda literatürde dört tipten bahsedilebilir: Sabit (statik) pozisyon Ürün (düz çizgi) yerleşimi Süreç (işlevsel) yerleşimi Grup teknoloji yerleşimi Her bir yerleşim tipinin kendine has özellikleri olduğu açıktır. Örneğin süreç yerleşiminde benzer nitelikteki işlemlerin hepsi bir araya toplanmıştır ve esnek bir yerleşim sözkonusudur. Öte yandan ürün yerleşiminde çok sayıda ürünün verimli bir şekilde üretilmesi sözkonusuyken sürece göre yerleşime göre göreli olarak daha katı bir düzenleme vardır. 1.1 Tesis Düzenleme İlkeleri Yukarıda sayılan amaçlardan hareketle iş yeri düzenlemenin ilkeleri aşağıdaki gibi oluşturulabilir. Bütünsel Entegrasyon ilkesi: Tesis düzenleme, tüm olanakların bir araya getirilerek büyük bir birim meydana getirmektir. Bir anlamı da tüm tesislerden tek bir makine oluşturmaktır. En küçük hareket ilkesi: Tüm diğer faktörler eşdeğer olduğunda, malzemeyi işlemler arasında en az hareket ettiren yerleşim en iyi olandır. Akış ilkesi: Tüm diğer faktörler eşdeğer olduğunda, iş alanını her bir işlem veya süreç için işin akış sırası yönünde düzenleyen yerleşim en iyisidir. Bu en küçük hareket ilkesinin tamamlayıcısıdır. İşlerin bitişe doğru ilerlemesini ve iş akışlarında geri dönmelerin ve kesişimler olmaması gerekliliğini vurgular. Üç boyutluluk ilkesi: Ekonomiklik, hem yatay hem de düşey alanın her ikisinin de etkin bir biçimde kullanılabilmesi ile sağlanmaktadır. Temelde iş yeri düzenleme mekana biçim verilmesidir. Yani işgücü, malzeme, makine ve destek faaliyetleri tarafından doldurulan değişik boşlukların düzenlenmesidir. İnsanın, malzemenin veya makinenin hareketi, üç yönden herhangi birine doğru olabilir. İş doyumu ve iş güvenliği ilkesi: Tüm diğer faktörler eşdeğer olduğunda; işi, işgücü için doyumlu ve güvenli yapan yerleşim en iyisidir. 11

12 Esneklik ilkesi: Tüm diğer faktörler eşdeğer olduğunda, en küçük maliyetle ve en az sakınca ile ayarlanıp, düzenlenebilen yerleşim en iyisidir (Erkut, 1983) Tesis Düzenlemede Adımlar Tesis düzenleme sürecinde izlenmesi gereken adımlar aşağıdaki gibi özetlenebilir: Ürün, üretim hacmi, kalite, donanım, üretim tipi, binalar ve malzeme taşıması ile ilgili gerekli bilgilerin toplanması; Gerekli işçi sayısı, tasarlanması gerekli toplam iş istasyonu, kullanılacak her donanım cinsi, ölçüsü ve miktarı, hammadde, yarı ürün ve ürün envanterleri için gerekli stok alanları ile ilgili temel bilginin analizi ve koordinasyonu; Malzemenin veya insan ve bilginin süreç sırasındaki akışının belirlenmesi İş istasyonlarının belirlenmesi Kısım kısım hazırlanan tasarının, genel iş yeri düzeni tasarısında birleştirilmesi ve bir bütün olarak eldeki binalara yerleştirilmesi Malzeme taşıma sistemlerinin kurulması Tesis Düzeni Sorunlarının Çıktığı Aşamalar İşyeri düzeni ile ilgili sorunlar değişik zamanlarda ortaya çıksa da genel olarak sorunların çıktığı aşamalar aşağıdaki gibi listelenebilir: Ürün projesi değişiklikleri Yeni ürün üretimi Var olan ürünlerden birinin veya birkaçının üretimine son verilmesi Talep hacmindeki değişiklik Tesisin eskimiş veya modası geçmiş olması İş kazalarının artması Kötü çalışma ortamı ve moral sorunları Pazar yeri ve yoğunluğunda değişiklik 12

13 Maliyet giderlerini düşürme çabası Yetersiz işlemler (örneğin yüksek maliyetler) Çevresel veya diğer yasal zorunluluklarda değişiklikler (Erkut,1997) 13

14 2. YAZIN TARAMASI Tesis tasarımı, yapıların (binalar, gaz, su gibi altyapı vb.), yerleşimin (ekipman, makinalar, mefruşatlar vb.), ve taşıma sistemlerinin (Malzeme, personel, ekipman ve bilgi için) şirket amaçları doğrultusunda nasıl en iyi şekilde kullanılacağını inceler. Bu süreç genellikle aşağıdaki adımları içerir: Tesisin amacının tanımlanması Bu amacın gerçekleştirilmesi için temel ve destekleyici faaliyetlerin belirlenmesi Faaliyetler arası ilişkilerin belirlenmesi Tüm faaliyetler için yer gereksinimlerinin belirlenmesi Alternatif tesis planlarının yaratılması Alternatif planların değerlendirilmesi Bir tesis planının seçilmesi Tesis planının uygulamaya konması Tesis tasarımı konusu, yazında genellikle üretim tesisleri için ele alınmış bir konudur. Hizmet binaları üzerine yapılmış çalışmalara az rastlanmaktadır. Ueda vd. (2002) yaptığı çalışmada, yine bir üretim tesisi için Biyolojik İmalat Sistemlerini kullanarak tesis tasarımına yeni bir yaklaşım getirmişlerdir. Öz örgütleme yöntemi yarı iletken ürün üretimi tesis tasarımına uygulanmıştır. Öz örgütleme, üretimin, makinaların kapasiteleri-yetenekleri ile ürünlerin gerekliliklerinin eşleşmesi ile yürümesi demektir. Amaç, ürünlerin toplam dolaşma mesafelerini (accumulated traveling distance) ve dönüş sürelerini (turn around time-tat) enazlamaktır. Bu yaklaşım hizmet üreten tesisler için de uyarlanabilir. Ueda vd. nin çalışmasında her makine, ürünleri almak için, girdi noktası merkezli bir çekim alanı meydana getirir. Diğer taraftan, AGV lerin çekim güçlerini algılar ve onlara doğru hareket eder. Makinelerin yerleri değiştikçe tasarım değişir. İş bittikten sonra, ürünler makinenin çıktı noktasına konur. Şimdi, makine, biten ürünleri alması için boş AGV leri çekmek için bir çekim alanı oluşturur. Makineler çarpışmayı önlemek ve çevrelerinde boş alan bırakmak için de itme alanı oluştururlar. AGV de bir ürün varken, bir çekim alanı algılar ve ürünün gerekliliklerine uyarsa, AGV, o makineye doğru hareket eder. Eğer boşsa, bitmiş ürünü olan makinelerden çekim alır ve oraya yönelir. Sevkiyat noktaları 14

15 ürün göndermek istediklerinde, boş AGV leri, ürün toplamak istediklerinde, bitmiş ürün taşıyan AGV leri çekerler (Ueda vd., 2002). Bu hareketler bir simülasyon programı yardımı ile izlenir ve mesafe-süre hesapları yapılır, optimal olduğu noktada durulur. Bu tür bir çalışma AGV ler yerine personelin, makineler yerine hizmet noktalarının düşünülmesi ile rahatlıkla bir hizmet birimine uygulanabilir. Ancak bu tür bir çalışmanın yapılmasında çekim alanı ile ilgili sayısallaştırmanın yapılmasında optimalliğin yakalanmasının çok zor olması, yöntemin zayıf yönünü oluşturmaktadır. Yang ve Kuo, (2003) tesis tasarımı problemine hiyerarşik bir Analitik Hiyerarşi Süreci/ veri Zarflama Analizi (AHS/VZA) yaklaşımı sunmaktadır. Tasarım alternatifleri belirlendikten sonra her bir KB nin (karar birimlerinin yani alternatiflerin) niceliksel çıktıları bulunmuştur. Niteliksel çıktılar AHP yardımıyla değerlendirilmiştir. VZA ile bu alternatifler tüm çıktılar üzerinden değerlendirilmiştir. Niteliksel verilerin değerlendirilmesi için AHP, yerleşim alternatiflerinin birbirlerine göre göreli önemlerini belirlemek amacıyla yapılır. AHP nin adımları 1. ölçütler ve alternatiflere dayalı hiyerarşinin oluşturulması 2. karar vericilerin ikili değerlendirmeleri yapması 3. özvektör ile ölçütlerin göreli önemlerinin belirlenmesi, ardından alternatiflerin ölçütlere göre göreli önemlerinin belirlenmesi 4. önceliklerin sentezlenerek alternatiflerin göreli önemlerinin hesaplanması (göreli önemi en yüksek olan en iyi alternatiftir) olarak sıralanabilir. Değerlendirme için Saaty nin 1-9 ölçeği kullanılabilir. Tablo 1. Değerlendirme ölçeği Önem Seviyesi Tanım 1 Eşit önemdedirler 3 Birinin diğerine göre orta seviyede daha önemli olması 5 Birinin diğerine göre kuvvetli derecede önemli olması 7 Birinin diğerine göre çok kuvvetli derecede önemli olması 9 Birinin diğerine göre aşırı derecede önemli olması 2,4,6,8 Ara değerler Performans ölçütleri kurumla yapılan görüşmeler sonrasında elde edilmelidir. Ancak en çok kullanılan ölçütler: akış mesafesi, bitişiklik puanı, esneklik, erişilebilirlik şeklindedir. 15

16 Belirlenen ölçütlere göre elde edilen sayısal veriler Veri Zarflama Analizi ile değerlendirilir ve alternatiflerin etkinlikleri bulunur (Yang ve Kuo, 2003). İtfaiye istasyonları için özellikle önemli olan ölçütler ve açıklamaları aşağıda listelenmiştir ( Esnekliği Sağlamak Yangın söndürme teknolojilerinin geliştirilmesi, itfaiye istasyonunun geliştirmesini gerektirir. Bu yüzden esneklik önemli ölçütlerden biridir. Tasarım sırasında ikametle ilgili alanın ve aparat bölümünün olası büyümesi için planlanması; ürün, sistem entegrasyonunun tahsisi sağlaması ve değişen çalışma koşullarına göre tasarımın sağlanması zorunludur Bina Kalitesini Yükseltme İtfaiye istasyonunda günde 24 saat, haftada 7 gün, personeller tarafından 24 saat vardiyalı şekilde devamlı çalışılmaktadır. Bu yüzden, itfaiyeciler için rahat çevrede yaşamayı sağlamak çok önemlidir. Bu bağlamda istasyonda, Bol doğal ışık sağlanmalı, Eğer bütçe izin veriyorsa bireysel yatak odaları bulunmalı, Eğlence ve dinlenme alanları bulunmalı (örneğin oyun odası) ve Gürültülü alanlar sakin odalardan ayırılmalıdır (örneğin televizyon odası) 16

17 3. TESİSLERDE KİŞİSEL KULLANIM ALANLARININ TASARLANMASI VE STANDARTLARI 3.1. Park Alanı Tasarımı Park alanı, araçların türüne, park etme açısına ve bırakılması istenen boş alana göre değişir. Park alanının büyüklüğüne karar verirken göz önünde bulundurulması gereken etkenler aşağıdaki gibi sıralanabilir (Tompkins vd. 1996): 1. Araçların boyutları (eğer kesin bilgiler elde edilememişse, % 33 oranında küçük araçların park edildiği düşünülebilir) 2. Alan genişledikçe, aracı park etmek için harcanan zaman kısalır 3. Açılı yapılanma hızlı hareket sağlar ve daha az alana ihtiyaç duyulur. 4. Park etme açısı artıkça, koridor için ayrılması geren alan artar. Park alanı, bir vardiyada çalışanların özel araçları için tasarlandığı için, park etme zamanından çok, alan konusu daha önemli olmaktadır. Küçük otomobiller için, 2,29 m park yeri genişliği ve standart boyutlu otomobiller için 2,6 m genişliğe ihtiyaç vardır. Tablo 2 de, araçlar 3 gruba ayrılmıştır (G1-küçük otomobiller, G2- standart otomobiller, G3 büyük otomobiller). Her bir grup için, park yeri genişlikleri ve dört tür konfigürasyon (W1- iki duvar arası, W2 tek tarafı duvar, W3 iki tarafı açık, W4 karşılıklı iki sıra halinde) verilmiştir. Her bir konfigürasyon içinse, 10 park açısı θ ve W boyutu verilmiştir (Tompkins vd., 1996). Park alanının planlanmasında, park alanından binaya yürüyüş mesafesinin 150 metreden fazla olmamalıdır (Tompkins vd., 1996). Tablo 2. Park Boyutları (Tompkins vd., 1996) 17

18 PARK ETME AÇISI θ SW W Grup 1: küçük otomobiller 2,4 1 7,8 8,0 8,2 8,8 9,6 10,2 10,9 11,5 12,0 12,6 2 12,0 12,6 12,9 13,7 14,5 15,2 15,8 16,3 16,5 17,2 3 11,7 12,1 12,5 13,3 14,1 14,9 15,3 15,9 16,7 17,2 4 11,0 11,5 12,0 12,9 13,8 14,6 15,3 16,0 16,7 17,2 Grup 2: standart otomobiller 2,6 1 9,6 9,6 10,3 10,9 11,6 12,3 13,1 13,7 13,8 14,4 2 14,7 15,6 15,9 16,8 17,5 18,1 18,6 19,1 19,5 19,8 3 14,3 14,8 15,5 16,2 17,0 17,7 18,4 18,9 19,4 19,8 4 13,6 13,8 14,7 15,5 16,4 17,1 18,0 18,8 19,3 19,8 2,7 1 9,6 9,9 10,2 10,6 11,3 11,9 12,6 13,3 13,9 14,4 2 14,8 15,3 16,0 16,7 17,1 18,0 18,3 19,0 19,5 19,8 3 13,9 14,4 15,4 15,9 16,8 17,6 18,3 18,9 19,4 19,8 4 13,4 14,0 14,7 15,5 16,2 17,1 17,9 18,6 19,3 19,8 2,9 1 9,6 9,8 10,2 10,5 10,8 11,4 12,5 13,1 13,8 14,4 2 14,8 15,2 15,3 16,1 16,6 17,4 18,2 18,8 19,4 19,5 3 14,1 14,5 14,7 15,5 15,9 17,1 17,9 18,6 19,3 19,5 4 13,4 13,5 14,3 14,7 15,8 16,8 17,7 18,5 18,9 19,5 Grup 3: büyük otomobiller 2,7 1 9,8 9,9 10,2 10,5 11,5 12,0 13,1 13,7 14,1 14,4 2 15,1 15,4 16,0 16,6 17,4 18,1 18,9 19,3 19,7 19,8 3 14,4 14,7 15,7 16,1 16,9 17,8 18,3 19,2 19,6 19,8 4 13,7 13,8 14,7 15,5 16,5 17,4 18,3 19,0 19,2 19,8 2,9 1 9,7 9,8 9,9 10,2 11,2 11,7 12,8 13,5 14,0 14,4 2 14,7 15,0 15,7 16,2 17,0 17,8 18,6 19,0 19,4 19,8 3 14,3 14,7 15,1 15,7 16,5 17,5 18,0 18,6 19,4 19,8 4 13,6 14,0 14,6 15,2 16,1 17,1 17,7 15,7 19,2 19,8 3,0 1 9,7 9,8 9,9 10,2 11,2 11,7 12,8 13,5 14,0 14,4 2 14,7 15,0 15,7 16,2 17,0 17,8 18,6 19,0 19,4 19,8 3 17,3 14,7 15,1 15,7 16,5 17,5 18,0 12,6 19,4 19,8 4 13,6 14,0 14,6 15,2 16,1 17,1 17,7 18,7 19,2 19, Tuvalet ve Duşlar Her çalışma noktasından 60 metrelik erişim içerisinde bir tuvalet bulunmalıdır. Bay ve bayanlar için ayrı tuvaletler muhakkak bulunmalıdır ve engelli insanlar için giriş katta muhakkak yer alması gerekir. Çalışan sayısına göre gerekli minimum tuvalet sayısı tabloda verilmiştir. Her tuvalet için 1,395 metrekare ve pisuar için 0,558 metrekare alan ayrılmalıdır. Her üç tuvalet için en az bir lavabo bulundurulmalıdır ve her bir lavabo için 0,558 metrekare alan gereklidir. Dış kapı tuvaletlerin içi gözükmeyecek şekilde konumlandırılmalıdır (Tompkins vd., 1996). 18

19 Tablo 3. Çalışan Sayısına Göre WC, Lavabo Gereksinimleri WC Çalışan Sayısı Lavabo Çalışan Sayısı 'ın üstündeki her 40 kişi için bir WC 175'ın üstündeki her 30 kişi için bir lavabo Yemekhane Hizmetleri Yemek yiyen çalışan sayısı, yemeğe ayrılan zaman, bir gün içinde sunulan yemek miktarı ve çeşidi yemekhane planlamasını etkileyen unsurlardır. Yemek dışarıda yenebilir, tesiste yenebilir, tesiste pişirilebilir veya dışarıdan getirtilip sadece servis yapılabilir. İlk durum hariç, diğerlerinde alan planlaması söz konusudur. Yemek yemek için yemekhanede bulunan her bir kişi için ortalama 1,49-1,67 metrekare alan gereklidir (Tompkins vd., 1996). 200 kişiden fazla çalışan bulunduran firmalarda yemeklerin tesiste yenmesi tercih edilmektedir. Bu durumda yemeklerin tesiste pişirilmesindense, dışarıdan getirtilip, tesiste ısıtılarak servis edilmesi, firma açısından yürütülmesi daha kolay olan bir operasyon olması açısından avantajlıdır. 400 kişiden az çalışanı olan firmalarda bu durum tercih edilmektedir. Tipik bir servis hattı, 28 metrekaredir ve dakikada 7 kişiye servis yapılabilir. 400 kişiden fazla çalışan bulunduran tesislerde, yemeklerin tesiste pişirilmesi ekonomik olarak uygundur ve tam bir mutfak gerektirir. Tam bir mutfak için gerekli olan alan gereksinimi aşağıdaki gibidir (Tompkins vd., 1996): Tablo 4. Servis Edilen Yemek Sayısına Göre Alan Gereksinimi Servis Edilen Yemek Sayısı Alan Gereksinimi (m2) ,

20 Yemek hizmetleriyle ilgili yerleşimde aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır (Tompkins vd., 1996): Çalışanlara 300 metreden az yürüme mesafesinde olmalıdır Merkezi bir noktada yer almalıdır Yemeğin dağıtımı ve tepsilerin toplanmasına izin verecek şekilde düzenlenmelidir. Yemek yerken, dış mekan manzarası sağlanmalıdır. Kötü kokuları önleyecek ve ferahlığı sağlayacak uygun havalandırma sağlanmalıdır Sağlık Hizmetleri Tesislerin sağlık hizmet gereksinimlerini tahmin etmek oldukça güç bir konudur. Çalışılan tesisin özellikleri, çalışma gereklilikleri, tehlike riskleri göz önünde bulundurularak, aşağıdaki hizmet türleri uygulanabilir (Tompkins vd. 1996): İşe alım öncesi tarama İlk yardım tedavisi Majör medikal tedavi Diş tedavi Hastalık tedavisi En azından, ilk yardım malzemeleri, bir yatak ve iki sandalye içeren bir ilk yardım odasının bulunması gerekir ve en az 9,3 metrekare alana sahip olmalıdır. Eğer bir hemşire bulundurulursa, 2 yatak olmalı ve alanın en az 23 metrekare olması gerekmektedir. Bekleme odasının da 7 metrekare olması uygundur. Her bir ek hemşire için, ilk yardım odasına 23 metrekare ve bekleme odasına 7 metrekare eklenmelidir. Aşağıdaki şekil, tipik bir ilk yardım alanını göstermektedir. Eğer bir doktor alınacaksa, verilecek hizmetlere göre bir alan planlaması yapılmalıdır. İşlem odası ile ilk yardım odası bitişik olmalı ve tehlikeden uzak bir alanda olmalıdır. Tuvaleti muhakkak olmalıdır veya tuvalete çok yakın olmalıdır, ayrıca soyunma odalarına yakın olarak da tasarlanabilir (Tompkins vd. 1996). 20

21 15210, ,72 Şekil 1. Sağlık Odası (Tompkins vd., 1996) Koridor Alan Gereksinimleri Çok dar koridorlar, güvenlik açısından problem oluşturabileceği ve hasarlara yol açabileceği, diğer taraftan çok geniş koridorların da alan ziyanına yol açabileceği ikilemi doğru koridor alanı genişlikleri planlama gereksinimini doğurur. Eğer koridora açılan kapılar yoksa ve sadece personelin geçmesi gerekiyorsa, 1,52 metre genişlik, koridora tek taraflı açılan kapı varsa 1,82 m, ve iki taraflı açılan kapı varsa 2,43 metre genişlik uygundur (Tompkins vd., 1996). 21

22 4. TESİS TASARIMINDA ERGONOMİK KRİTERLER Ergonominin başlıca amacı insan makine sisteminin maksimum verimle çalışmasını sağlarken, diğer yandan insanın en rahat, en uygun çevre koşullarında çalışması için gerekli bilimsel verileri ortaya koymayı amaç edinir. Çalışma yerlerinin kişilerin, anatomik, fizyolojik ve psikolojik özeliklerine göre düzenlenerek, çalışma yerlerinin insana uyumunun sağlanması ve bunun tersi insanın da işe uyumlu hale gelmesidir (Erensal, 2008). Çalışan insanların fiziksel rahatlıkları ve beden yeteneklerinin en üst düzeyde kullanabilmeleri; kullandıkları malzemelerin, çalışma yüzeyleri ve hacimlerinin kendi boyutları ile uygun olmasına bağlıdır. İşle ilgili fiziksel stresin en önemli nedeni, çalışanın boyutları ile çalışma yeri boyutlarının uyumsuzluğudur. İşin insana uyumunun temel dayanağı beden ölçüleridir. Antropoloji, vücut biçimleri ve büyüklüğü ile ilgilenen anatomi dalıdır. Kim için tasarım yapıldığına karar verilmesini sağlayan temel veri ve bilgiyi sağlar. Yunanca Antropos (insan), ve Metrikos(ölçü ) kelimelerinden gelmektedir ve isim babası Belçikalı Matematikçi Adolphe Quetelet 1870 de ilk kitabını yayınlamıştır (Erensal, 2008). Ayakta ve oturarak çalışan insanların antropometrik özelliklerine bağlı olarak, hareket ve uzanma mesafelerini aşağıdaki şekil göstermektedir. Şekil 2. Ayakta vücut ölçüleri ( 1.ayakta uzanma yüksekliği 2.Kaba et yüksekliği 3.Ayakta omuz yüksekliği 4.ayakta göz yüksekliği 5.Boy) 22

23 Şekil 3. Oturur durumda vücut ölçüleri (10.Oturur durumda omuz yüksekliği 13.Oturur durumda erişim mesafesi 14.Dirsek parmak ucu mesafesi 18.Diz yüksekliği) Tablo 5. Türk sanayi işçilerinin antropometrik ölçüleri (Özok, 1981) Ölçüm yeri Ortalama (cm) S.Sapma (cm) Mak (cm) Min (cm) Boy 166,08 6,37 189,2 143,6 Ayakta göz yüksekliği 157,22 6,23 178,2 135,2 Ayakta omuz yüksekliği 135,26 5,79 157,5 117,5 Ayakta yukarı uzanma mesafesi 212,2 8, Kaba et yüksekliği 75,13 4,61 88,5 60 Oturur durumda yukarı uzanma mesafesi 126,95 5,96 175,5 95,1 Oturma yüksekliği 88,75 3,52 99,6 76,3 Oturur durumda göz yüksekliği 77,56 3,68 87,7 59,1 Oturur durumda omuz yüksekliği 59,37 3,06 83,1 49,1 Dirsek parmak ucu mesafesi 46,21 2,19 55,8 37,8 Diz yüksekliği 50,3 2, ,7 23

24 4.1. Çevre Faktörlerinin İş Yaşamına Etkisi İster bedensel, ister zihinsel her türlü çalışmada iş görenin performansı bir taraftan yaş, cinsiyet, sağlık durumu, işe alışkanlık, işte deneyim gibi kişinin kendinden kaynaklanan endojen faktörlerin, diğer taraftan da iş yerinde iklim, gürültü, aydınlatma gibi eksojen faktörlerin etkisi altındadır (Babalık, 2005). İşyeri ortam koşullarını etkileyen faktörler aşağıdaki gibidir (Erensal, 2008): Hava ısısı Nemlilik: Rölatif nem %70 olmalı Hava hareketleri Gürültü Aydınlatma Genelde insanlar bulundukları ortamın ikliminin isteklerine uygun, rahatlık verici bir ortam olduğunu bilinçli bir şekilde algılamazlar ve klima faktörlerinden biri veya birkaçı rahatlık veren değerlerden sapacak olursa, sapmanın büyüklüğüne göre artan derecede bir rahatsızlık algılarlar. İdeal klimatik ortam için, çeşitli işlerde önerilen minimum, optimum ve maksimum klima değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir (Babalık, 2005). Tablo 6. İdeal klimatik ortam için, çeşitli işlerde önerilen minimum, optimum ve maksimum klima değerleri (Babalık, 2005) Hava Sıcaklığı (derece Maksimum Yapılan iş santigrat) Hava nemi (%) Rüzgar Min Opt Maks Min Opt Maks Hızı (m/s) Büro ,1 Oturarak hafif iş ,1 Ayakta hafif iş ,2 Ağır iş ,4 Çok ağır iş ,5 Sıcakta iş (ışınım da var) ,0-1, Aydınlatma: Aydınlatma iyi görebilmemizi sağlamanın yanı sıra sinir sistemini ve nefes alma, sindirim, hormon salgılama gibi fizyolojik fonksiyonları da etkiler. Algılama, dikkat, konsantrasyon düzeyi aydınlatma şiddetinin artmasıyla yükselir, iş yapma arzusu, coşkusu artar. Yapılan işte 24

25 gözle takip, kontrol gibi görsel görevler ağırlıktaysa, aydınlatmanın etkisi elbette daha büyüktür. Daha iyi aydınlatılmış iş yerlerinde, iş kazalarının da genelde azaldığı tespit edilmiştir (Babalık, 2005). Tablo 7. Önerilen aydınlatma şiddeti değerleri (Babalık, 2005) Kaba çalışma, depolar, ardiyeler Orta hassasiyet, paketleme, sevkiyat Basit montaj, kalın telle bobin sarma, takım tezgahında çalışma Hassas çalışma, okuma, yazma, araştırma laboratuvarı, hassas makine montajı, marangoz tezgahlarında çalışma, hassas aletlerle iş Çok hassas işler, teknik resim çizme, renk kontrolü, hassas alet ayarı, saat v.b. Montajı, elektrikli alet kontrolü lüks lüks lüks lüks lüks Aydınlatma noktaları aşağıdaki etkenler göz önünde bulundurularak tasarlanmalıdır (Erensal, 2008). Işık ışınları direkt olarak veya herhangi bir yüzeyden yansıyarak gelmemeli Çalışma ortamında keskin gölgeler oluşmamalı Pırıldama olmamalı Okuma alanında obje ile obje fonu arasında maksimum zıtlık olmalı Nesne fonu ile arka fona arasında minimum zıtlık olmalı Gürültü Günümüz işyerlerinin hemen tamamına yakınında az veya çok gürültülü birimler bulunmaktadır. Bu nedenlerle gürültünün ölçümü, insana etkileri, insanı gürültüden koruma yöntemleri ergonomi konusunun kapsamına girmektedir. Gürültü, işyerinde işgörenin iş yükünü etkileyen en önemli faktördür. İnsan kulağının duyabileceği db arası sesler normaldir. Ancak 85 db in üzerine çıkıldığında işçiyi koruma önlemleri alınmalıdır (Babalık, 2005): 25

26 Tablo 8. Gürültülü ortamlarda işçiyi koruma önlemleri (Babalık, 2005) İş yerinde ses düzeyi (db) Önlem > 85 Kişisel koruyucu elemanlar iş yerinde mevcut olmalı Koruyucu elemanları kullandır > 90 Gürültülü bölgeleri işaretle Düzenli tıbbi kontrolden geçir Kafatasını ses titreşimlerinden korumak için özel baret > 120 giydir > 130 İç organları da korumak için özel elbise giydir 26

27 5. SİSTEMATİK YERLEŞİM PLANLAMA İşyerinin düzenlenmesi bölümler arası karşılıklı ilişkilerden oluşan bir sistemdir. Bu sistem büyük ölçüde girişimin amaçlarına ulaşabilmesi için verimliliğini etkileyen öğeler arasındadır. İşyeri düzeninin planlamasına düzenli ve örgütlenmiş bir yaklaşım Richard Muther tarafından geliştirilmiş ve uygulamada sayısız sorunların çözümlenmesindeki başarısı işletmecilerin bu sistemi benimsemesine neden olmuştur. Aslında bu yaklaşım üretim, ulaşım, depolama gibi türlü sorunlara uygulanabilir. Yaklaşım literatürde Sistematik İşyeri Düzeni Planlaması (SİDP) ya da Sistematik Fabrika Düzenlemesi olarak tanımlanmaktadır (Muther,1961). Sistematik bir düzenlemeden önce üretim bölümlerinin bir arada yapım bölümü olarak düşünülmesi ve ele alınması gerekir. Üretim bölümlerinin bir araya getirilmesinden sonra, yardımcı bölümlerin buna eklenmesi ve bunlar için gerekli olan alanların da kalite ve kontrolleri, depoları, gönderme, teslim alma, mühendislik, bakım ve onarım işlevlerini kapsayabilir ancak sınırlı değildir. Bunlara ek olarak muhasebe, satın alma v.b. gibi genel hizmet bölümlerini de düşünmek gerekir. Sistematik işyeri düzeni planlaması yordamı çizimsel olarak Şekil 4 de gösterilmiştir. Gerekli ve uygun bilgiler toplandıktan sonra, ilişki çizitini(diyagram) hazırlayabilmek için bir akış çözümlemesi (analiz), bir eylem çözümlemesi (aktivite analizi) ile birleştirilmelidir. Alan(yer) durumları da çizitle birleştirilmeli ve alan-ilişki çiziti kurulmalıdır. Alan-ilişki çizitine dayanarak, gerekli değişiklikler yapılarak ve uygulanabilir kısıtlamalar da göz önüne alınarak türlü işyeri düzenleri tasarlanabilir ve değerlendirilebilir. SİDP, ancak sorun formüle edildikten sonra başlamaktadır. SİDP nin ilk beş basamağı sorunun çözümlemesi 6 dan 9 a kadar olan basamaklar da türlü işyeri düzenlerinin ortaya konulması, yani tasarım süreci için araştırma aşamasını oluşturur (Demir,1987). 27

28 GİRDİ VERİLERİ VE EYLEMLER 1.MATERYALLERİN AKIŞI 2.EYLEM İLİŞKİLERİ İLİŞKİ ÇİZİTİ 4.ALAN GEREKSİNİMLERİ 5.MEVCUT ALAN Analiz 6a.ALAN-İLİŞKİ ÇİZİTİ 6b. NİCEL ÇÖZÜMLEME 7. DEĞİŞKENLİK ÖNERİLERİ 8. UYGULANABİLİR KISITLAMALAR 9. İŞYERİ DÜZENİ SEÇENEKLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ Araştırma 10. DEĞERLENDİRME Seçim Şekil 4. Sistematik İşyeri Düzeni Planlaması Yordamı Bu yöntemde amaç, 6 adımlık sistematik bir süreci takip ederek aralarında yoğun ilişki bulunan alanların yan yana/yakın yerleştirilmesi ve böylece malzeme ve işgücünün seyahatinin en küçüklenmesidir. Bu bağlamda, 28

29 İlişki şemasının (Relationship Chart) çizimi Alan gereksinimlerinin belirlenmesi Eylem ilişki diyagramının (Activity Relationship Diagram) çizilmesi Alan ilişki yerleşimi diyagramının (Space Relationship Diagram) ve Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi Alternatif yerleşimlerin değerlendirilmesi En iyi yerleşimin seçimi ve uygulanması ardı ardına takip edilmesi gereken aşamalardır. Bu aşamalar aşağıda daha ayrıntılı bir şekilde açıklanmaya çalışılmıştır. İlişki şemasının (Relationship Chart) çizimi: Sürecin ilk adımı alanlar (veya makineler, eylemler, odalar) arası ilişkiyi belirlemek ve ilişki Şemasını çizmektir.seyahat Şemasından belirlenebilen sayısal akış miktarları, işlevsel analizlerden yada sübjektif bilgilerden elde edilen akış bilgileri, iki alanın birbirine ne derece yakın olmalarını ifade eden ilişkiyi göstermektedir. Şekil 5. Örnek bir ilişki şeması 29

30 İlişki Tablo 9. İlişki şemasında kullanılan simgeler ve anlamları Yakınlık Derecesi Değ er Diyagram Gösterimi Renk Kesinlikle Gerekli (Absolutely necessary) A 4 Kırmızı Özellikle Önemli (Especially important) E 3 Sarı Önemli (Important) I 2 Yeşil Normal (Ordinary) O 1 Mavi Önemsiz (Unimportant) U 0 İstenmez (Not desirable) X -1 Kahve Hiç İstenmez (Extremely Undesirable) XX -2 Siyah İlişkinin veya yakınlığın sebepleri ise aşağıdaki gibi listelenebilir: Malzeme akışı Aynı personel kullanımı Aynı ekipman kullanımı Evrak ilişkisi Personel işbirliği Denetim kolaylığı İletişim kolaylığı Altyapı veya tesisat (su, doğal gaz, vb. hatları) Alan gereksinimlerinin belirlenmesi: Sistematik süreçteki 2. adım her bir alan için gerekli alan büyüklüğünü tespit etmektir. Alan büyüklüğü tahminleri, üretim miktarı hedefinden (kaç makine lazım), şu anki değerlerden, gelecekteki genişleme hedeflerinden, veya bazı kanuni gereksinimlerden belirlenir. Alanın büyüklüğü haricinde ne şekilde olması gerektiği, ne gibi alt yapı yada tesisat gerektiği gibi konularda alanların yerini belirlemede önemli faktörlerdir. 30

31 Eylem ilişki diyagramının (Activity Relationship Diagram) çizilmesi: Bu adımda eylemler/alanlar arasındaki ilişkiyi diyagram olarak gösteren Eylem İlişki Diyagramını çizilir. En yoğun ilişkiden (A: Kesinlikle gerekli) başlayarak sırasıyla daha düşük yoğunluktaki ilişkileri (E, I, O, U, X, XX) çizerek diyagram tamamlanılır. Eylemleri birbirine bağlarken ilişki tipine göre değişik çizgiler kullanılır (A: 4 çizgi, E: 3 çizgi, gibi). Bu sırada ilişki çizgilerinin birbirini kesmemesine dikkat edilir. Eylem ilişki diyagramının (Activity Relationship Diagram) çizilmesi: (A, E, I, O, U, X, XX) Şekil 6. Eylem İlişki Diyagramı 31

32 4. Alan ilişki yerleşimi diyagramının (Space Relationship Diagram) ve Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi:eylem İlişki Diyagramı çizildikten sonraki adım alanların ölçekli olarak Alan İlişki Yerleşim diyagramına konulmasıdır. Bu aşamada alanların yerini belirlemede alanlar arası ilişkinin dışındaki etkenler de (sevkıyat ve depo gibi alanların binanın dışına açılacak büyük kapıları olması gerektiği gibi) hesaba katılarak analizler yapılır ve gerekirse diyagramda değişiklikler yapılır. Yapılan analizler sonucunda diyagramdan yerleşim planı çıkartılır. Şekil 7. Yerleşim Planının Çizilmesi Alternatif yerleşimlerin değerlendirilmesi: Çıkartılan Alan İlişki Yerleşim Diyagramından birden fazla yerleşim planı çıkartılabilir. Bu durumda bu seçeneklerden birisinin yine sistematik bir şekilde seçilmesi gerekir. En iyi seçeneği 32

33 belirlemek için yerleşim planı için nelerin önemli oldukları ve ne derece önemli oldukları belirlenir. Tesis yerleşimi sırasında göz önünde tutulması gereken etkenlerden bazıları: Geleceğe yönelik büyüme planları Esneklik Akış etkinliği Malzeme elleçleme verimliliği Güvenlik İzleme ve yönetme kolaylığı Görünüş ve estetik olarak sıralanabilir. Bu aşamada belirlenen etkenlerin önem ağırlıkları 1 10 arasında belirlenir. Her bir yerleşim seçeneğinin belirlenen etkenleri ne kadar karşıladığı (değer 4 ve -1 arası değişebilir) değerlendirilir. 4: Mükemmel 3: İyi 2: Önemli 1: Normal 0: Önemli değil -1: kabul edilemez En iyi yerleşimin seçimi ve uygulanması: Her bir etken için değerlendirilen karşılama derecesi değeri, o etkenin önem ağırlığı ile çarpılarak Ağırlıklı Karşılama değeri bulunur. Her bir yerleşim seçeneği için Ağırlıklı Karşılama değerleri toplanır en yüksek ağırlıklı karşılama değerine sahip olan plan en iyi plan seçilir. Bu aşamada yeni yerleşim planının 3-boyutlu bir prototipi ya da maketi yapılarak çözüm yönetime sunulabilir. 33

34 Seçenekler Tablo 10. Seçeneklerin Değerlendirilmesi Tesis: Danışmanlık Şirketi A B Proje: Yeni Ofis Planlaması Batı Ofisi Doğu Ofisi Puanlar ve Ağırlıklı Puanlar Ölçütler Ağırlık A B Çalışanların bitişik olmaması Malzemenin hareketi Ziyaretçi kabulü Esneklik Sezgisel (Heuristic) iyileştirme algoritmaları içeren yazılım paketleri de mevcuttur. Belli başlıları aşağıda listelenmiştir: CRAFT (Computerized Relative Allocation of Facilities Techniques): En iyi bilenen sezgisel yaklaşımdır. Maliyet, değişimli departmanlar kullanılarak elde tutma malzeme elleçleme maliyetini en azlayacak çözümü bulmaya çalışır. ALDEP (Automated Layout Design Program) ve CORELAP (Computerized Relationship Layout Planning) tesis boyut kısıtları içinde yakınlık puanını en çoklamaya çalışır. PREP (Plant Re-layout and Evaluation Package) çok seviyeli yapıları analiz eder ve malzeme elleçleme ekipmanının dolaştığı gerçek mesafe üzerine dayalıdır. 34

35 6. İTFAİYE İSTASYONU TESİS PLANLAMA VE TASARIMI Günümüzde ülkelerin gelişmişliği, sadece mali konularla ölçülmemekte, yaşam standartlarının, kamusal hizmetlerin gelişmiş olması büyük önem taşımaktadır. Sağlık, eğitim, sosyal güvenlik, itfaiyecilik sistemlerinin gelişmişliği ülkelerin rekabet ettiği konuların temelini oluşturmaktadır (John, 1979). Yangın olaylarında, can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi için, itfaiye istasyonlarının kentin hangi bölgelerine yerleştirilmesi ile ilgili olarak çok sayıda araştırma yapılmış ve genellikle bu sorunu çözmek için matematik programlama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri nden faydalanılmıştır. Yapılan incelemelerde, yangın olaylarında erken müdahalenin çok önemli olduğu ortaya çıkmış ve ilk 6 dakika içerisinde itfaiyenin olay yerine ulaşması bir standart olarak belirlenmiştir. Yanıt süresinin en aza indirilmesi ve erken müdahale için, ulaşım süreleri ve yol durumunun etkisinin yanında, itfaiye istasyonundan personelin alarmı aldığında hemen harekete geçebilmesi de çok önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tespitten hareketle itfaiye tesislerinin hızlı hareketi sağlamaya elverişli bir şekilde tasarlanması gereksinimi öne çıkmaktadır (Halpernt, 1979). İtfaiye istasyon tasarımları geçtiğimiz 20 yıl içerisinde çok büyük bir değişim geçirmiştir. Günümüzde itfaiye istasyonları birer ev, ofis, eğitim ve antrenman merkezi ve garaj olarak kullanılacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu birimler bir yandan kendi fonksiyonlarını korurken bir yandan da birbirleriyle etkileşim içinde olmalıdırlar. İtfaiye tasarımındaki en önemli noktalarından biri yolların ve giriş kapılarının mutlaka kolay erişilebilir olması ve istasyonun güvenliğinin sağlanmasıdır. Dış mekandan içeri doğru hareket edildiğinde günlük yaşam alanlarının tasarımlarında dikkat edilmesi gereken unsurlar 1) Normal kullanım alanlarından araçlara erişimin kolaylığı, 2) İtfaiyecilerin mahremiyeti 3) Tesisin güvenliği ve 4) Uygulanabilir kod ihtiyacı olarak sıralanabilir. İtfaiyecinin en büyük sorumluluğu yangına maruz kalmış kişi veya kişileri en kısa zamanda yangından korumak veya kurtarmaktır. Çalışmalar kanıtlamıştır ki NFPA standartlarına göre tasarlanmış bir istasyonun acil duruma cevap süresi en fazla altı dakika olmaktadır. Bu toplam altı dakika ise çağrı kontrolü, dışarı çıkma süresi ve yolculuk sürelerinden oluşmaktadır. Dışarı çıkma süresi yani 60 saniyelik süre ise itfaiye istasyon tasarımı ile azaltılmaya çalışılan 35

36 kısımdır. İç tasarım, itfaiyecinin en kısa zamanda ekipman deposuna ulaşması, ve giyinmesi gözönünde bulundurularak yapılmalıdır. Bunun yanısıra bazı özel birimlerin de gereksinimleri dikkate alınmalıdır. Örneğin, ekipman depoları ana binadan ayrı bir şekilde en az 2 saate kadar yangına dayanıklı şekilde yapılmalıdır. Gerekliyse karbon monoksit detektörleri binaya döşenmelidir. Toplumda koruma ve kurtarma görevi üstelenen itfaiyecilik teşkilatının kendi binalarını da her türlü zararlı etkenden koruyacak şekilde tasarlaması ve güvenliği sağlaması gerekmektedir (Miller ve Fyffe, 1976). Tesis kurulup, gerekli ekipmanlar satın alındıktan ve çalışma başladıktan sonra en büyük gider kalemi -personel giderleri hariç- işletme gideridir. Bu giderler iyi bir tasarım sayesinde kontrol altına alınıp azaltılabilir. İşletme masrafları enerji randımanlı tesis tasarımıyla kontrol edilebilir. Örnek olarak National Guard İtfaiye istasyonlarında katı izolasyon panelleriyle birlikte alüminyumca zengin ağır malzemeler çatıda kullanılmıştır. Bu, sadece ısı yalıtımı sağlamakla kalmamış, buhar bariyerliği de yapmış ve temizlenebilir yüzeyiyle kurumu bir çok masraftan kurtarmıştır. Aynı zamanda tüm duvarlar ve pencereler ısı yalıtımı sağlanacak şekilde tasarlanmıştır. Bir diğer önemli hedef ise yeni tesisin sürekli bakım gerektirmeyen ve dayanıklı malzemeden yapılmış olmasıdır. Böylece bakım giderleri önemli ölçüde azalır. Örneğin, National Guard İstasyonu tuğla üzerine metal ve vinil kaplamalardan inşa edilmiştir. Acil durum personelinin binayı hor kullanılacağı da göz önünde bulundurularak merdivenler, raflar, hortumlar ve diğer aletler dayanıklı olmasına önem verilmiştir. Aynı argümanlar binanın iç tasarımı için de geçerlidir. Örneğin yer döşemelerinin bakım gerektirmeyen malzemeden yapılması önerilir. (Parke, marley gibi belirli aralıklarla cilalanması gerekmeyen malzemeler ). Genellersek, itfaiye istasyonlarının fonksiyonel ihtiyaçları: İtfaiyecilerin acil durum çıkışlarını kolaylaştıracak bir düzenleme İtfaiye araç ve gereçlerinin daima kullanıma hazır bir halde bulundurulması; İtfaiye istasyon elemanlarının iş ve yaşam gereksinimlerine uygun alanlar tasarlanması; Araç ve gereçlerin rutin test ve bakım ihtiyaçlarının sağlanması İtfaiye personelinin eğitim aktivitelerinin tüm hava koşullarında sürdürülebileceği alanların tasarlanması olarak sıralanabilir. 36

37 İtfaiye istasyonlarının tasarımında pek çok alan için temel alınması gereken noktalardan biri personel sayısıdır. Fakat itfaiye istasyonlarında istihdam edilmesi gereken personel sayısı üzerine bir standart yoktur. Farklı ülkelerde farklı değerler, hatta ülke içinde farklı istasyonlarda farklı değerler almaktadırlar (Halpern v.d. 1982). Bu çalışmada İBB İtfaiye Teşkişlatı nda genel hakim uygulama temel alınarak planlamalar yapılacaktır Tesis Tasarımında Dikkat Edilecek Olan Hususlar İtfaiye istasyonu için tasarım amaçları ve dikkat edilecek hususlar aşağıda listelenmiştir Bina Kalitesini Yükseltme İtfaiye istasyonunda günde 24 saat, haftada 7 gün, personeller tarafından 24 saat vardiyalı şekilde devamlı çalışılmaktadır. Bu yüzden, itfaiyeciler için rahat çevrede yaşamayı sağlamak çok önemlidir. Bu bağlamda istasyonda, Bol doğal ışık sağlanmalı, Eğer bütçe izin veriyorsa bireysel yatak odaları bulunmalı, Eğlence ve dinlenme alanları bulunmalı (örneğin oyun odası) ve Gürültülü alanlar sakin odalardan ayırılmalıdır (örneğin televizyon odası) Güvenliliği Sürdürmek ve Güvenli Çevre İtfaiyecilerin sürekli tesiste bulunmaları ve hazır bulunan tehlikeli malzemelerin, özel dikkat gerektiren ekipmanların tesiste buna göre yerleştirilmesi ve sağlıklı çevre için orada oturan insanları korumayı gerektirir. Aşağıdaki kritik elemanları içerir: Personel ve malzemeler için güvenli tesis sağlamak örneğin tıbbi tedarikleri ve tehlikeli yangın durdurma araçları Zehirli olmayan yapı malzemeleri kullanılması ve gelişmiş bakım uygulamaları yapılması Kapalı alan hava kalitesinin yüksek olması, yönetim ve yerleşim alanların da bol doğal ışık sağlanması Endüstri alanlarının havalandırılmasının etkin biçimde olmasının sağlanması. Örneğin aparat bölümü ve temiz alanlarını (SCBA bakım alanları gibi) kirlenmesini önlemek. 37

38 Ekipman ve mobilyaların asbest ve kurşun içermemesinin sağlanması Esnekliği Sağlamak Yangın söndürme teknolojilerinin geliştirilmesi, itfaiye istasyonunun geliştirmesini gerektirir. Bu bağlamda, ikametle ilgili alanın ve aparat bölümünün olası büyümeler için esnek bir şekilde planlanması; ürün, sistem entegrasyonun etkin biçimde gerçekleştirilmesi ve değişen çalışma koşullarına göre tasarımın yapılması gereklidir. Günümüzün hızla gelişen teknolojileri ve iletişim kaynakları karşısında tesis yerleşimindeki en büyük sorun sürekli değişen bu faktörleri göz önünde bulundurarak tasarımlar yapmaktır. Binalar ve içleri tasarlanırken iş hayatının sürekli değişen doğasına cevap verecek esnekliği barındırmalarına özen göstermek gerekir. Son yıllarda tasarımcılar esnek bina ve yerleşim ortamlarına önem vermektedirler. Söz konusu yerleşkeler yeni teknolojilerden ve çok fonksiyonlu çalışma gruplarından yararlanmaktadır. Değişen iş koşulları çalışanlar için daha büyük hareketlililik, bina içi ve dışında çok sayıda çalışma alanı, coğrafi olarak dağınık durumda bulunan çalışanlardan daha fazla yararlanılması, sosyal ağlara daha fazla bağımlılık anlamına gelmektedir. Buna bağlı olarak tüm bu gereksinimlerin daha esnek ve yalın bir şekilde karşılanması gerekmektedir. Bunun için iş ortamları çok sayıda seçenek sunarak, daha fazla grup halinde enformal etkileşime imkan tanıyarak, sanal bireysel ve grup çalışmalarını daha fazla destekleyerek, öğrenmeyi günlük işlerle daha iyi entegre ederek, iş ortamlarında daha fazla esneklik sağlayarak ve tersi yerine iş yerini işe uyumlu hale getirmeye çalışarak çözüm sunulmaktadır. Birçok işyerinde aynı zamanda iş arkadaşları ile daha rahat bir ortamda etkileşim sağlanması ve bu şekilde stresin azaltılması ve sosyalleşme hedeflenmektedir Şekil 8. Örnek sosyal alanlar 38

39 Tesis tasarımı sırasında Güç, ses ve veri iletiminde esnekliğin sağlanması, Kontrol edilebilir ve dış kurumlara aşırı bağlılık gerektirmeyecek şekilde kullanıcılar tarafından ayarlanabilir düzenlemelerin yapılması, Esnek ortamlar elde edilmesine yardımcı olabilecek sürdürülebilir tarasım prensiplerinin dikkate alınması gereklidir. Şekil 9.İşyeri tasarımında hareketliliğin sağlanmasına örnekler Tesis tasarımında esneklikle birlikte hareketliliğin sağlanması da son derece önemlidir. Mobil telefonlar ve kablosuz iletişim teknolojilerinin kullanımı ile çalışanların alanlar arasında çaba sarfetmeden hareket edebilmelerinin sağlanması. Bireyler ve grup çalışmaları için yerleşimde çeşitlilik sağlanması Tüm çalışma alanında internetten yararlanılabilmesi gereklidir. Bunun yanı sıra, informel iletişimin sağlanması da çalışanların memnuniyeti için gereklidir. Bu bağlamda, Çalışanların buluşup konuşabileceği çeşitli ortamların sağlanması Kafeteryaların informel işalanı olmasının sağlanması Çalışanlar arasında etkileşimi arttırmak için kahve makinelerinin merkezi bir noktaya yerleştirilmesi ve İnformel iletişimi gözönüne alarak sirkülasyon sisteminin tasarımlanması iyi olur. 39

40 Şekil 10.Örnek toplantı salonları Tesis tasarımında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus farklı toplantı büyüklüklükleri ve tipleri için farklı tasarımlar gerçekleştirilmesidir. Bunun için, Eğer açık informal alanlar kullanılıyorsa, bu alanların bireysel dinlenme alanlarından ayrı olmasına dikkat edilmelidir. Özel ofisler arasında ortak toplantı alanlarının bırakılması dikkate alınmalıdır Grup çalışmaları için görsel gösterim teknolojileri ve yazım alanları sağlanmalıdır Belli tip grup çalışmaları için özel olarak ayrılmış proje odalarının kullanımı düşünülmelidir Bireysel stress azaltılımı ve rahatlamaya yönelik alanlar ayrılmalıdır Farklı grup büyüklükleri için uygun odaların sağlanması gereklidir 40

41 7. İSTANBUL İTFAİYE TEŞKİLATI MEVCUT DURUM ANALİZİ Proje kapsamında mevcut durum analizi yapabilmek amacıyla proje ekibi tarafından Başakşehir, Kağıthane, Ümraniye ve Vernikçiler itfaiye merkezleri ziyaret edilmiş ve Ümraniye İtfaiyesinde 1 tam günlük gözlem yapılmıştır. İstanbul itfaiyesi kapsamındaki istasyon merkezleri temelde grup ve müfreze olarak ikiye ayrılmakla birlikte çalışan kişi sayısı ile itfaiye araç tipi ve sayısındaki farklılıklara bağlı olarak A, B, C veya D tipi şeklinde nitelendirilmektedir. Sözkonusu merkezler, farklı büyüklükte olsalar da yatakhane, yemekhane, eğitim gibi fonksiyonel alanları her merkezde bulunması gereken temel birimlerdir. Sadece büyüklükleri ve içerdikleri ekipman zaman zaman farklılık göstermektedir. 24 saatlik vardiyalarla çalışılan itfaiye teşkilatında yemek, dinlenme ve uyuma için de gerekli zamanların ayrılması gerekmektedir. Adil İşçi Standartları Akdi ne göre (1974), itfaiye personeline en az sekiz saatlik uyuma zamanı ayrılmalı ve eğer gelen alarmlar nedeniyle en az beş saatlik kesintisiz uykunun sağlanamaması halinde, eksik saatler işgörene ek tatil olarak verilmelidir (Finnerty, 1977). Uygulamada personel günlük zamanının yaklaşık olarak 2,5 saatini yemek, 3 saatini eğitim, 10 saatini ise lokalde geçirmektedir. Her itfaiye merkezinde bulunan alanlar ve özellikleri aşağıda verilmiştir: Yatakhane: Mevcut durumda genel olarak koğuş tipi yatakhaneler söz konusudur. Yatakhanelerde yatak ve personelin kişisel nevresim, yastık gibi eşyalarını koydukları dolaplar vardır. Çok sayıda kişinin aynı mekanı paylaşıyor olması sıkıntı yaratmakta, etkin bir dinlenme sağlanamamaktadır. Yemekhane: Yemekler Avrupa ve Anadolu yakalarında belirli itfaiye merkezlerinde yapılmakta, diğer merkezlere buralardan gönderilmektedir. Mevcut durumda yemekhaneler aynı zamanda eğitim merkezi olarak da kullanılmaktadırlar. Bunun yanısıra bazı istasyonlarda lokal olarak da kullanılmaktadır. Lokal: Çalışanların özellikle kış aylarında zamanlarının çoğunu geçirdikleri alanlardır. Lokaller de tıpkı yemekhaneler gibi zaman zaman eğitim amaçlı kullanılmaktadırlar. Mevcut durumda masa, sandalye ve çay ocağından oluşmaktadır. Çalışanların dinlenmelerini ve rahatlamalarını sağlamaktan uzaktırlar. Sendika Odası: Yasaya göre 50 kişi çalıştıran yerlerde sendika odası olması gerekmektedir. 41

42 Kondisyon merkezi: İtfaiye merkezinde mutlaka olması gereken alanlardan biridir. Ziyaret edilen istasyonlarda kondisyon salonları olmakla birlikte ihtiyaca tam olarak yanıt vermediği gözlemlenmiştir. Kurutma Odası: Yangına dayanaklı özel kıyafetlerin yıkandıktan sonra kurumaya bırakıldıkları alanlardır. Ziyaret edilen istasyonlarda sadece Vernikçiler de bulunmaktadır. Bu konudaki en büyük şikayet, itfaiye personelinin kurutma odası olmadığı için giysilerini yıkadıktan sonra dolaplarına asmaları ve bunun da elbiselerin küflenmesine yol açmasıdır. Soyunma odaları: Çalışanların üstlerini değiştirdikleri ve kişisel kıyafetlerini sakladıkları dolapların bulunduğu odalardır. Bazı itfaiye merkezlerinde yer kısıtı nedeniyle dolaplar koridorlarda durmaktadır. Duş ve Tuvaletler: Mevcut durumda personel sayısına göre sayıca yetersiz kaldığı gözlenmiştir. Bazı istasyonlara eklenen Hızır Acil, revir gibi merkezler nedeniyle ortaya çıkan kadın çalışanlara ait tuvalet ve duş ihtiyacı için geçici çözümler yaratılmıştır. Özel Araç Parkı Dış mekanda bulunan özel araç parkı, çalışanların ve misafirlerin özel araçlarını park etmeleri için gerekli alanı sağlamaktadır. Mevcut durumda her istasyonda böyle bir alan bulunmamaktadır. Jeneratör İtfaiye istasyonlarında elektrik kesintileri ihtimaline karşı bulundurulması gerekmektedir Yer altında mazot/benzin depoları ve pompa - Patlama, araba çarpma riskine karşı, benzin istasyonunun garaja yakın olmaması tercih edilmekle beraber mevcut uygulama yakın olması şeklindedir. Araç bakım atölyesi yağlama kanalı Garajın hemen yanında, aynı çatı altında kapalı alanda olması tercih edilse de mevcut durumda her zaman böyle değildir. Açıkta oturma alanları Genellikle çardak şeklinde, masa ve sandalyelerden oluşan üstü kapalı oturma alanları bahçede, yeşillik alan içinde yer alır. Mevsim uygun olduğunda, personelin dinlenmesi için tasarlanır. Mevcut durumda istasyondaki çalışanların kendi gayretleriyle yarattıkları oluşturdukları mekanlardır. İtfaiye sporları eğitim sahası Ziyaret edilen istasyonlarda spor alanı olarak tırmanma kulesi ile voleybol sahası bulunmaktadır. Su deposu : İstasyon tipine göre büyüklüğü değişmektedir. 42

43 İst. Tipi Gr. A. Gr.A. YRD. BŞÇVŞ ÇVŞ ONBŞ BŞŞOFÖR MRD. OP ER ŞOFÖR SANTRA L TOPLAM Nöbetçi Kulübesi: İstasyon dış mekanına ana girişte bulunan, giriş/çıkışları kontrol eden bir konumda bulunur. Telefon, sandalye, mahalle haritası, nöbet çizelgesi, kaç aracın ve kaç personelin faal durumda olduğunu gösteren çizelgeleri bulunduruyor. İtfaiye binalarının depoları Malzeme depoları bazı istasyonlarda bodrum katında bazı istasyonlarda ise bina dışındadır. Kazan dairesi Binanın ısıtmasını sağlamaktadır. İdari kısım İstasyon tipine göre, grup amiri, müfreze amiri, amir yardımcısı, grup yazıcısı ve baş şoför için odalar bulunmaktadır. Mevcut durumda odalar için bir standardizasyon bulunmamaktadır. İncelenen istasyonlarda aşağıdaki idari ofislerin varlığı tespit edilmiştir. i. Nöbetçi grup amiri odası (akşam 17:00 dan sabah 8:30 a kadar kalıyor) ii. Baş çavuş (tüm ekipten sorumlu 24 saat) iii. Yazıhane iv. Grup Amiri ve Yardımcısı Odası (wc-banyosu var) v. Baş şoför odası (odanın içinde yatak da vardı) Aşağıdaki tabloda istasyon tiplerine gore değişkenlik gösteren idari personel sayıları verilmiştir. Tablo 11. İstasyon tiplerine göre personel sayıları A B C D Santral:1 kişi çalışıyor. Masa, sandalye, santral, bilgisayar, 3 yangın telefonu, 2 normal telefon, 2 telsiz, güvenlik kamerası monitörü mevcut. 43

44 Revir: Birkaç senedir itfaiye istasyonlarında bulunma zorunluluğu getirilmiş olsa da mevcut durumda her istasyonda revir bulunmamaktadır. Büyük yangınlara ambulansla beraber gidiliyor. Hızır acil ve ambulans: Ziyaret edilen istasyonlarda sadece Ümraniye de hızır acil servis ve ambulans bulunmaktadır. Ancak ilerde her istasyonda olması hedeflenmektedir. Mescit: Mevcut durumda her istasyonda bulunmaktaysa da, mescit olarak planlanan bir odadan ziyade var olan mekanlardan uygun olanları mescit olarak kullanılmaktadır. Garaj: Garaj bölümü itfaiye araçları ve garaj içi yangıncı malzeme deposunun yer aldığı bir alandır. Garaj bölümü, itfaiye binası tipine ve dolayısı ile içereceği araç tipine gore farklı boyutlarda olmalıdır. Bölgenin yangın risk sınıfına ve özelliklerine bağlı olarak temel itibari ile 4 tip istasyon belirlenmiştir. Bunlar; A, B, C ve D tipi istasyonlardır. Bu istasyonların bulunduracakları araçlar aşağıda verildiği gibidir. İstasyon tipi İmdat Kılavuz aracı Tablo 12.İstasyon tiplerine göre araç listesi Çok maksatlı araç Merdiven aracı Su ikmal aracı İlk müdahale aracı Servis aracı A B C D Toplam Endüstri bölgesi yangını, ev yangını, çöp yangını gibi çeşitlilik arz eden ve birbirinden farklı özelliklere sahip olan yangın türlerinde kullanılan itfaiye araçları da farklılık gösterir (Ignall v.d., 1982). İtfaiye araçları için araçların büyüklüklerine göre büyük, orta, geniş ve küçük araçlar şeklinde sınıflandırma yapılabilir. Büyük Büyük araçlar genellikle metreden daha uzun olan su ikmal araçlarını ve merdiven araçlarını içerir. Orta Bu sınıfta 9.14 m ile 11,58 m arasındaki uzunlardaki su ikmal araçlarını ve Hazmat (tehlikeli madde) araçlarını kapsar. Geniş Bu araçlar oldukça geniştir ve ağır kurtarma araçları ile büyük su ikmal araçlarını içerirler. Genişliklri metreden fazladır. Küçük Bu araçlar genellikle ambulans, küçük kurtarma araçları, HAZMAT araçları 44

45 ve kumanda araçalrıdır. Uzunlukları 9.14 metreden daha azdır. İstanbul Belediyesi İtfaiye Teşkilatı nın çeşitli istasyonlarında yapılan gözlem ve incelemelerde, uygulamada kullanılan araçların boyutları aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi belirlenmiştir. Tablo 13. Mevcut araç listesi Araç İsimleri Yükseklik (m) Genişlik (m) Uzunluk (m) Merdiven Aracı 3,90 2,50 11 Su tankı 3,00 2,30 8,40 Servis Aracı 1,70 1,50 3,00 Ambulans 1,70 1,50 3,00 İl müdahale aracı 2,78 2,45 7,10 İmdat Kılavuz aracı 2,40 2,05 4,90 Koca Yusuf 3,80 2,60 10,00 Çok Maksatlı 3,25 2,50 6,80 Tablodan görüldüğü üzere, İBB İtfaiye Teşkilatı araçları genellikle uluslararası bağlamda küçük olarak sınıflandırılan araçlardan oluşmaktadır. Çok fonksiyonlu bir araç olan Kocayusuf ve Merdiven aracı ise orta sınıfa girmektedir. İstanbul Belediyesi İtfaiye Teşkilatı nın çeşitli istasyonlarında yapılan gözlem ve incelemelerde, her aracın ikinci bir alternatifi olması gereksinimi personel tarafından vurgulanmaktadır. A tipi istasyonlarda Koca Yusuf adlı aracın bulunduğu, bu aracın duvar delme özelliği bulunduğu ve kapı, pencere olmayan binalarda kullanıldığı belirlenmiştir. Su tankının ise büyük yangınlarda havuz görevi görmektedir. D tipi istasyondaki ilk müdahale aracının merdivenli araç olduğu ve muhakkak bulunması gerektiği belirlenmiştir. Tehlikeli madde aracının tehlike olabilecek yerlerde bulunması gereklidir, şehir merkezinde, oturma bölgelerinde gerek yoktur. İlerideki hedef, her istasyonda ambulans bulundurulmasıdır. İtfaiye araçlarının dışında, istasyonlarda AKOM ve Müdürlüklerde Olay Yeri İnceleme Araçları da yer almaktadır. Garaj içi depo: Depoda su çekme motorları, motorların ek malzemeleri, hortumlar, seyyar merdiven, köpük yapmak için deterjan (AFF, Proteinli, Sentetik) ve motopomplardan 10 adet yedek bulunacak şekilde bir planlama yapılmaktadır. 45

46 Garajların havalandırması çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Her sabah arabaların dakika çalışması gerektiğinden, egzozdan çıkan gazların tahliyesi gereklidir. Mevcut durumda egzoz tahliye sistemi sadece Vernikçiler itfaiyesinde tespit edilmiştir. Garaj içinde bulunan yangın hortumlarının en küçüğünün eni 85cm(a tipi) en büyüğünün eni 110cm(b tipi) boylar ise 20m ve standarttır. Motorpompların yanında oksijen doldurma makinelerinin (havayı dışarıdan alacak) bulunması önerilmektedir. 7.1 İBB İtfaiye Teşkilatı Pesoneli İle Yapılan Görüşmelerden Elde Edilen İstek ve Öneriler İtfaiye personeli genellikle özverili, yardımsever, fiziken güçlü ve cesur kişilerden oluşmaktadır. 24 saatlik vardiyalarda bir gün boyunca birlikte çalışan ve olay esnasında büyük çaba ve eşgüdüm gerektiren bir işte görev alan personelin, yangın olayları dışında birbirleriyle iletişimini ve fizik yapılarını güçlendirici ortamlara ihtiyaçları vardır (Dahles ve Hees, 2004). Mevcut durum analizi sırasında ziyaret edilen itfaiye merkezlerindeki personelle yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan istek ve öneriler aşağıda listelenmiştir: Yatakhaneler mevcut durumdaki koğuş tipi düzeninden çıkarılmalı, 25m 2 lik ve 4 er kişinin yatacağı odalar haline getirilmelidir. Yemekhane, lokal ve eğitim odasının ayrı bölümler halinde olması istenmektedir. İtfaiye Personelnin yemekler konusundaki en önemli şikayeti yemeklerin uzaktan gelmesi nedeniyle tadının bozulması ve soğumasıdır. Lokal, çalışanlar için en önemli mekânlardan biridir. Mevcut durumdaki masa ve sandalyelerden oluşan düzen değiştirilmeli, çalışanların rahat edebileceği oturma gruplarının yer aldığı mekânlara dönüştürülmelidir. Oturma gruplarından başka televizyon, gazetelik, satranç ve dama takımlarının varlığı gerekliliktir. Çay ocağı lokal içinde yer almalıdır. Kondisyon merkezi: İtfaiye merkezinde mutlaka olması gereken yaşam alanlarından biridir ve personel, giriş katında bulunmasını istemektedir. Kurutma Odası: İklimlendirme tesisatının bulunması istenmektedir. Yer altında mazot/benzin depoları ve pompa : Patlama, araba çarpma riskine karşı, benzin istasyonunun garaja yakın olmaması tercih edilmekle beraber mevcut 46

47 uygulama yakın olması şeklindedir. Bağımsız bir yerde olması daha sağlıklı olacaktır. Mazot pompasının arkada olması uygun görülmektedir. Araç bakım atölyesi yağlama kanallı : Garajın hemen yanında, aynı çatı altında kapalı alanda olması tercih edilir. İtfaiye Sporları Eğitim Sahası: Binanın arka bahçesinde olması uygundur. Su deposu: Çardağın altı, su deposu yeri olarak değerlendirilebilir. Garaj içi depolar dışında, yedek malzeme, günlük malzeme deposunun bodrum katında yapılması yer açısından kazanç sağlayacaktır İstanbul İtfaiye İstasyon Yerleşim Planı için Öneriler Mevcut itfaiye istasyonlarının çalışanların daha etkin bir şekilde çalışıp dinlenebilecekleri bir merkez haline dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla, ihtiyaçlar çıkarılmıştır. Dinlenme mekanlarında kişi başı 1,86m 2 ayrılması uygundur (Diaz & Smith, 2008). Özel araç parkı: Özel araç parkına giriş ve çıkış, itfaiye araçlarına ait garaja giriş-çıkışı kesinlikle engellemeyecek şekilde tasarlanmalıdır Bahçe alanı tasarlanırken, garajın önünün boş bırakılması öncelikli ölçüttür. Ayrıca park alanı, tesisin ön cephesini kaplamamalı ve dış imajını etkilemeyecek bir alana sahip olmalıdır. Gerekli alan, bir vardiyada çalışan personel sayısı ve ziyaretçi sayısına göre hesaplanmalıdır. Jeneratör: İtfaiye istasyonlarında elektrik kesintileri ihtimaline karşı bulundurulması gerekir. Binanın pozisyonuna ve gücüne göre boyutları değişiyor Jeneratörün kapasitesi en azından aşağıdakileri destekleyecek güçte olmalıdır: Garaj ışıkları ve kapıları Santral Bilgi işlem ofisi Işıklandırma Yatakhaneden garaja direkt erişim olmalıdır ve olası bir yangın olayı halinde hemen çıkılabilmesi için garajın hemen yanında olmalıdır. 47

48 Eğitim Odası: Eğitim odalarında uzun zaman oturulmasına karşın rahatsızlık duyulmayacak ergonomik koltuklar, not tutmak ve kahve/çay koymak için masa ya da kolçaklı sandalyeler kullanılması uygundur. Kişi başına square feet, eğitim materyallerinin saklanması için de square feet ayrılması uygundur (Diaz & Smith, 2008). Beyaz tahta, projektör, projektör perdesi gereklidir. İtfaiye sporları eğitim sahası : Belediye itfaiye yönetmeliği Madde 33. Uyarınca İtfaiye personelinin fiziki nitelikleri, hazırlanan spor programları ile desteklenir (Belediye İtfaiye Yönetmeliği). Personele; kültür-fizik çalışmaları, atletizm, aletli sporlar, mukavemet ve denge sporları ile uygun görülecek diğer mesleki spor faaliyetleri yaptırılarak iş verimlilikleri arttırılır. Bunun için gerekli olan eğitim sahasının yeşil alan içinde düzenlenmesi uygundur. Garaj bölümü, bakım ve destek fonksiyonları arasında, yönetim fonksiyonları ve ikametle ilgili alan arasında yerleştirilmelidir. Bazı yakın bölümlerde direk geçiş ya da çıkış yerine koridor kullanılmalıdır. Bu özellikle garaj bölümü için geçerlidir. Garaj ve dinlenme salonunun yakın olması, alarm durumunda hızlı hareket etmeyi sağlar. Garaj bölümünün, destek ve bakım bölümü diğer tarafta, geniş bir alana yerleştirilmesi gerekir, böylece hızlı hareket sağlanabilir. Garaj bölümü mevcut araç boyutlarına göre yerleştirilmelidir. Bölümlerin egsoz çıkarma sistemleri, hava kompresörleri, sıcak ve soğuk su bağlantıları içermesi gerekir. Bölüm kapıları en geniş araç için tasarlanmalı ve elle açılmasını da içermelidir çünkü enerji (elektrik) olmadığında da açılabilmesi için gerekmektedir. İtfaiye personeli, yaptıkları iş nedeniyle travmatik stres açısından risk grubundadırlar. Stres yüksek düzeye eriştiğinde, belirtiler genellikle bireyin gündelik işlevlerini sürdürmesini engelleyici bir duruma gelir. Bu belirtilerin erken fark edilmesi ve buna yönelik müdahale, kapasiteyi etkileyen bir düzeye gelmeden bunların önlenmesi ve işlevleri normale döndürme açısından gereklidir. Travmatik yaşantılar, ölüm, ölüm tehdidi, ağır yaralanma ya da bedenin bütünlüğüne yönelik bir tehdidin ortaya çıktığı ve kişinin kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olaylardır (APA 1994). Travma sonrası stres tepkilerinin tanısal sınıflandırma sistemlerinde ilk olarak yer alması, Vietnam Savaşı'nın ardından gerçekleşmiştir. Yaptıkları işten kaynaklı olarak travmatik olaylara sürekli bir biçimde maruz kalan, ancak doğrudan travma mağduru 48

49 olmadıkları için hem kendileri hem de uzmanlar tarafından göz ardı edilme olasılığı bulunan yardım çalışanlarının (itfaiye, sivil savunma, ağlık ekipleri gibi), bireysel ve profesyonel düzeyde işlev kaybına uğratacak duruma gelmeden önleyici müdahalelerin belirlenmesi önemlidir (Yılmaz, 2007). Bu nedenle muhakkak her istasyonda bir sağlık kabinin olması ve eğitim saatlerinde bu konuya yönelik seminerlerin yürütülmesi faydalı olacaktır. 49

50 8. SİSTEMATİK YERLEŞİM PLANLAMASI İLE İTFAİYE İSTASYONLARI YERLEŞİM ÖNERİLERİNİN OLUŞTURULMASI İlk bölümde anlatıldığı gibi, bu çalışmada kullanılacak olan yöntem Muther in Sistematik Yerleşim Planlaması Yöntemidir. Bu bağlamda izlenen adımlar aşağıda verilmiştir İlişki Şemasının (Relationship Chart) Çizimi Sürecin ilk adımı alanlar (veya makineler, eylemler, odalar) arası ilişkiyi belirlemek ve ilişki Şemasını çizmektir. Seyahat Şemasından belirlenebilen sayısal akış miktarları, işlevsel analizlerden yada sübjektif bilgilerden elde edilen akış bilgileri, iki alanın birbirine ne derece yakın olmalarını ifade eden ilişkiyi göstermektedir. İlişki şemasının çizilebilmesi için ilk olarak İBB AKP bürosu tarafından proje ekibimize verilen A tipi bir itfaiye istasyonununda bulunması gereken departmanların (aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi.) birbirleri ile olan ilişkilerinin önem derecesini saptamaktır. Tablo 14.A tipi İtfaiye istasyonu ihtiyaç planı 1 elbise giyinme 2 lokal 3 yemekhane 4 mutfak 5 yatakhane 6 spor odası 7 toplantı salonu 8 eğitim salonu 9 santral 10 grup amiri 11 grup amir yrd. 12 grup yazıhanesi 13 ekip amiri 14 şöfor 15 doktor 16 hemşire 17 sağlık personel dinlenme 18 sağlık malzeme 19 ilaç deposu 20 lavabo-duş 21 mescit 22 kazan dairesi 23 içme suyu filtre odası 24 içşçi odası 25 Ofis 26 garaj 27 lobi Yapılan istasyon ziyaretleri esnasında yetkili kişilerden aldığımız bilgiler ve talepler doğrultusunda aynı zamanda bilimsel veriler ışığında aşağıdaki departmanlar arası ilişki matrisi hazırlanmıştır. Matrisin hazırlanması için kullanılan yakınlık dereceleri aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi A, E, I, O,U ve X olarak alınmıştır. 50

51 Tablo 15. İlişki yakınlık derece ve değerleri İlişki Yakınlık Derecesi Değer Kesinlikle Gerekli (Absolutely necessary) A 4 Özellikle Önemli (Especially important) E 3 Önemli (Important) I 2 Normal (Ordinary) O 1 Önemsiz (Unimportant) U 0 İstenmez (Not desirable) X -1 Hiç İstenmez (Extremely Undesirable) XX -2 Bu yakınlık dereceleri İBB APK uzmanlarıyla ve itfaiye teşkilatı personeliyle yapılan görüşmeler de ortaya çıkan gereksinimler ve kriterler esas alınarak tespit edilmiştir. Bu kriterlerden bazılarını aşağıdaki gibi sıralanabilir: Garaj ve dinlenme salonunun yakın olması, alarm durumunda hızlı hareket etmeyi sağlar. (İtfaiye yetkilisi görüşü) Yatakhaneden garaja direkt erişim olmalıdır ve olası bir yangın olayı halinde hemen çıkılabilmesi için garajın hemen yanında olmalıdır. (İtfaiye yetkilisi görüşü) Yer altında mazot/benzin depoları ve pompa : Patlama, araba çarpma riskine karşı, benzin istasyonunun garaja yakın olmaması tercih edilmekle beraber mevcut uygulama yakın olması şeklindedir. Bağımsız bir yerde olması daha sağlıklı olacaktır. (İtfaiye yetkilisi görüşü) Acil durum çıkışını kolaylaştırmak açısından Lokal, Garaj ile bağlantılı olmalıdır. (APK kriteri) Yemekhane ise lokal ve mutfak ile bağlantılı olmalıdır (APK kriteri) Toplantı salonu ve eğitim salonu modüler bir sistem olarak tasarlanmalıdır. (APK kriteri) Şöför odası garaj ile bağlantılı olmalıdır.(apk kriteri) Santraldan garaj izlenebilmelidir. (APK kriteri) 51

52 Yukarıda adı geçen departmanlar bu kriterler ışığında birbirleri ile A (kesinlikle yan yana olmalı) veya E (yanyana olmaları çok önemli) yakınlık ilişkisi içinde olmaları gerektiği tespit edilerek ilişki şemasına işlenmişlerdir. Mazot/benzin depolarının ve pompanın diğer tüm departmanlardan uzak olması hedeflendiğinden yakınlık ağırlığı olarak X ilişkisi seçilmiş yani asla yanyana gelmemeleri sağlanmıştır. A tipi bir istasyon için diğer departmanların yakınlık dereceleri de benzer biçimde tespit edilmiştir (bakınız Tablo 17). B tipi İtfaiye İstasyonları gereksinimleri açısından A tipi istasyonlarla aynı özellikleri göstermekte ancak metre kare açısından farklılık göstermektedirler. Bu yüzden A tipi istasyonlar için hazırlanan ilişki matriksi B tipi için de kullanılmıştır. C ve D tipi itfaiye istasyonları ise A ve B tipi istasyonlarda var olan bir takım departmanları içermemektedirler (örneğin grup amiri odası v.b.) bu yüzden bu tip istasyonlar için hazırlanan ilişki şeması Ek 1 de görülebilir. Ayrıca; kullanım sıklığı ya da bilgi akışının derecesini göstermek üzere de 1-6 ölçeğinde kodlar kullanılmıştır. Sözkonusu kodlar ve açıklamaları aşağıda verilmiştir. Tablo 16. Kodalar ve açıklamaları Kod Açıklama 1 Kullanım sıklığı yüksek 2 Kullanım sıklığı orta 3 Kullanım sıklığı düşük 4 Bilgi akışı yüksek 5 Bilgi akışı orta 6 Bilgi akışı düşük 52

53 elbise giyinnme lokal yemekhane mutfak yatakhane spor odası toplantı salonu eğitim salonu santral grup amiri grup amir yrd. grup yazıhanesi ekip amiri şöfor doktor hemşire sağlık personel dinlenme sağlık malzeme ilaç deposu lavabo-duş mescit kazan dairesi içme suyu filtre odası içşçi odası Ofis garaj LOBİ Tablo 17. A tipi İtfaiye İstasyonu İlişki Şeması elbise giyinme I/3 I/3 U I/3 I/3 O O U U U U U U U U U U U U I/3 X X O O A/1 U lokal I/3 E/2 I U O O O U U U U U U U U U U U U U X X U U A/1 I yemekhane I/3 E/2 A/1 U U U U U U U U U U U U U U U U U X X U U I U mutfak U I A/1 U U O O U U U U U U U U U U U U U X X U U U U yatakhane I/3 U U U U U U U U U U U U U U U U U U U X X U U E/2 U spor odası I/3 O U U U U U U U U U U U U U O U U U U X X I/3 I/3 I/3 U toplantı salonu O O U O U U A/1 U I I U I U U U U U U U U X X U U O U eğitim salonu O O U O U U A/1 U I I U I U U U U U U U U X X U U O U santral U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U X X U U U A grup amiri U U U U U U I I U A/1 E A/1 I O O U U U U U X X U U U U grup amir yrd. U U U U U U I I U A/1 E E A O O U U U U U X X U U U U grup yazıhanesi U U U U U U U U U E E I I U U U U U U U X X U U U U ekip amiri U U U U U U I I U A/1 E I I U U U U U U U X X U U U U şöfor U U U U U U U U U I A I I U U U U U U U X X U U A U doktor U U U U U U U U U O O U U U A A I I A U X X U U U U hemşire U U U U U U U U U O O U U U A A E E A U X X U U U U sağlık personel dinlenme U U U U U O U U U U U U U U A A I I A U X X U U U U sağlık malzeme U U U U U U U U U U U U U U I E I A U U X X U U U U ilaç deposu U U U U U U U U U U U U U U I E I A U U X X U U U U lavabo-duş U U U U U U U U U U U U U U A A A U U U X X U U U U mescit I/3 U U U U U U U U U U U U U U U U U U U X X U U U U kazan dairesi X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X I X X X X içme suyu filtre odası X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X I X X X X Ofis O U U U U I/3 U U U U U U U U U U U U U U U X X E I I Ofis O U U U U I/3 U U U U U U U U U U U U U U U X X E I I garaj A/1 A/1 I U E/2 I/3 O O U U U U U A U U U U U U U X X I I U lobi U I U U U U U U A U U U U U U U U U U U U X X I I U 53

54 8.2. Alan gereksinimlerinin belirlenmesi İtfaiye tesisleri yukarıdaki konularda da değinildiği gibi grup ve müfreze olarak ikiye ayrılmakta, ayrıca personel sayısına bağlı olarak en büyüğü A olmak üzere, B, C ve D tipi olarak farklılık göstermektedir. Bu farklı büyüklükteki itfaiye istasyon tiplerinin yerleşim düzeni İBB APK tarafından proje ekibimize verilen alan gereksinimleri temel alınarak yapılmıştır. Aşağıdaki tabloda ihtiyaç duyulan birimler ve istasyon tipine gore kaplamaları gereken alanlar departmanların birbirleriyle olan ilişki durumları da göz önünde bulundurularak özetlenmiştir. 54

55 Tablo 18. Mekan gereksinim listesi Bölüm İçinde olması gereken bölüm/malzeme İlişki Özellikleri A tipi B tipi C tipi D tipi Soyunma Kurutma Odası ve Garaj İklimlendirme gerekli 45m2 35m2 30m2 25m2 Lokal Çay ocağı Garaj Bilardo masası 80m2 60m2 50m2 40m2 bulunmalı Kantin Yemekhane Lokal 80m3 60m2 30m2 25m2 Mutfak Lavabo-WC Duş Erkek-Kadın için 25m2-12m2 20m2-8m2 10m2 10m2 Mutfak İstasyona bağlı 60m2 30m2 23m2 18m2 müfreze binalarına da yemek servisi yapabilecek kapasitede kiler,hazırlık ve pişirme Lavabo-WC Duş Mutfak personeli için 16m2 12m2 - - Yatakhane 4'er kişilik 225m2 175m2 125m2 75m2 Lavabo-WC Duş 40m2 35m2 30m2 25m2 Kondüsyon Merkezi 80m2 50m2 50m2 30m2 Lavabo-WC Duş 18m2 12m2 - - Toplantı-Eğitim 100m2 100m2 25m2 20m2 Salonu Santral Yatak, WC-Duş 20 m2 18 m2 18 m2 18 m2 Özel Araç Parkı Garaja giriş çıkışı etkilememeli ve ön cepheyi kaplamamalı Jeneratör 55

56 Bölüm İçinde olması gereken bölüm/malzeme İlişki Özellikleri A tipi B tipi C tipi D tipi Yer altı mazot Depo ve pompa 12 ton 12 ton 5 ton 5 ton deposu garaja yakın Yer altı benzin olmamalı 5 ton 5 ton 2 ton 2 ton deposu Pompa 1 adet 1 adet 1 adet 1 adet Araç bakım atölyesi yağlama kanalı Garaj Garajın içinde olması tercih edilir Açıkta oturma alanı Masa, sandalye Yatakhane Üstü kapalı olmalı Spor Eğitim Sahası Voleybol sahası, tırmanma kulesi Garaj Arka bahçede olması uygundur 200m2 200m2 - - Su deposu Garaj Yer altında olması tercih edilir 2*250 ton 2*200 ton 2*100 ton 2*75 ton Nöbetçi Kulübesi Telefon, sandalye, mahalle haritası, nöbet çizelgesi, araç çizelgesi Ana girişte bulunur İtfaiye depoları Binalarının Bütün bölümler Yer altında olması tercih edilir Amir Odası WC-Duş 35 m2 18 m2 Amir Yardımcısı 20 m2 16 m2 Odası Grup Yazıhanesi 20 m2 18 m2 Ekip Amiri Odası 18 m2 16 m2 12 m2 12 m2 Şoför Odası Garaj 20 m2 20 m2 12 m2 12 m2 56

57 Bölüm İçinde olması gereken bölüm/malzeme Revir Doktor, Hemşire Odası, Personel Dinlenme, WC duş, İlaç dolabı İlişki Özellikleri A tipi B tipi C tipi D tipi 56 m2 48 m2 36 m2 36 m2 Hızır Acil Mescit 60 m2 50 m2 Garaj İçi Atölye Garaj 30 m2 25 m2 Garaj İçi Yangıncı Malzeme Deposu Garaj 60 m2 50 m2 15 m2 12 m2 Garaj İçi Kurtarma Malzemesi Deposu Garaj 80 m2 50 m2 Garaj Alanı Egsoz gazlarının tahliyesi için bir sistem Yatakhane, Lokal ve Depolar Garaj önünün, araçların rahat çıkabilmesi için boş bırakılması gereklidir. Ayrıca bakım ve destek fonksiyonları arasında, yönetim fonksiyonları ve ikametle ilgili alan arasında yerleştirilmelidir. 500 m2 400 m2 300 m2 200 m2 57

58 8.3. İlişki Diyagramı Metodu ile Ana Yerleşim Planı Tesis tasarımında kullanılan iki ana metodoloji vardır. Bunlar ilişki diyagramı metodu ve grafik metodudur. Grafik metodu ağırlıklı olarak departmanlar arası malzeme hareketlerine dayandığından hizmet tesisleri tasarımında uygun bir yöntem değildir. Bu yüzden bu projede ana plan, İlişki Diyagramı yaklaşımı kullanılarak hazırlanmıştır. Tesis tasarımında detaylı yani alanların göz önünde bulundurularak yapılacak düzenlemeden önce bir ana plan çıkarılır. Bu ana planda departmanların kapladıkları alandan ziyade departmanların birbirleri ile hangi yakınlık içinde olacağı önemlididir. İlişki Diyagramı metodunu uygulayablmek için ilk önce aşağıda verilen tablo hazırlanmalıdır. Bu tabloda tüm departmanlar ve bu departmanların diğerleri ile olan ilişkileri ilişki şemasından farklı olarak, ilişki ağırlıklarına bağlı olarak gösterilir. Tablo 19. İlişki Diyagramı tablosu Departmanlar/ilişkiler A E I O U X elbise giyinme 26 2,3,5,6,21 7,8,24,25 22,23 lokal ,4,27 6,7,8 22,23 yemekhane 4 2 1,26 22,23 mutfak 3 2 7,8 22,23 yatakhane ,23 spor odası 1,24,25,26 2,17 22,23 toplantı salonu 8 10,11,13 1,2,4,26 22,23 eğitim salonu 7 10,11,13 1,2,4,26 22,23 santral 27 22,23 grup amiri 11, ,8,14 15,16 22,23 grup amir yrd. 10,14 12,13 7,8 15,16 22,23 grup yazıhanesi 10,11 13,14 22,23 ekip amiri ,8,12,14 22,23 şöfor 11,26 10,12,13 22,23 doktor 16,17,20 18,19 10,11 22,23 hemşire 15,17,20 18,19 10,11 22,23 sağlık personel dinlenme 15,16,20 18, ,23 sağlık malzeme ,17 22,23 ilaç deposu ,17 22,23 lavabo-duş 15,16,17 22,23 mescit 1 22,23 kazan dairesi 23 içme suyu filtre odası 22 Ofis 25 6,26, ,23 Ofis 24 6,26, ,23 garaj 1,2,14 5 3,6,24,25 7,8 22,23 lobi 9 2,24,25 22,23 58

59 İlişki diyagramı metodu temel olarak aşağıda anlatılan yapı çerçevesinde işlemektedir. 1. Ana plana girecek ilk departmanın seçilmesi: Tabloda yer alan departmanlar arasından en çok A ilişkisine sahip olan departman ana yerleşim planına ilk girecek birim olarak seçilir. Şayet departmanlar arasında A ilişkisi bakımından eşitlik varsa, bu sefer E ilişkilerine bakılır. Eşitlik burada da kırılmaz ise I ilişkileri kontrol edilir. Eşitliğin herhangi bir şekilde kırılamadığı durumda rastgele bir departman seçilir. 2. Ana plana girecek ikinci departmanın seçilmesi: Ana plana girecek ilk departmanın seçiminden sonra ikinci departmanı seçmek için seçilen ilk departmanla diğer departmanların ilişkisine bakılır. İlk departmanla en fazla A ilişkisi olan departman ) şayet yoksa E ve I ilişkisi aranır) ikinci departman olatak ana plana girer. Şayet bu koşulu sağlayan birden fazla departman varsa 1. madde de olduğu gibi sırasıyla E ve I ilişkilerine bakılır. Eşitlik bozulmaz ise rastgele bir departman seçilir. 3. Ana plana girecek üçüncü departmanın seçilmesi: Plana giren birinci ve ikinci departmanlar ile en fazla A (sırasıyla E ve I) ilişkisi olan departman seçilir. Eşitlik durumunda yukarıda değinilen kural uygulanır. 4. Ana plana girecek diğer departmanların seçilmesi: Yukarıda anlatılan metodoloji aynı şekilde tatbik edilir. İlişki diyagramı metodu kullanılarak hazırlanan ana plan bir sonraki aşamada departmanların kapsadığı alanlar göz önüne alınarak detaylı yerleşim planına dönüştürülmüştür Detaylı Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi Gönderilen ihtiyaç programı kısıtlarına sadık kalınarak hazırlanan A tipi İtfaiye İstasyonu için hazırlanan detaylı yerleşim planı 9 itfaiye + 1 ambulans = 10 araç, 36 itfaiyeci + 1 santral operatörü + 3 sağlık personeli barındırabilecek düzendedir. Alan gezileri, yapılan görüşmeler, yayın taraması sonucunda ortaya çıkarılan ilişki tablosunu referans alarak, önem derecesine göre yerleşim işlemi yapılmış ve nihai plan, Utillant LLC ( firmasının geliştirdiği Rapid Sketch 2.0 yazılımı kullanılarak elektronik ortamda hazırlanmıştır. Aşağıda gösterilen şekilde iki tip öneri vardır. 1. Birinci öneride İstanbul şehrinde arsa maliyetleri ve kısıtları göz önünde bulundurularak A tipi bir istasyonun iki katlı olması ve yatakhaneden garaja direkt bir 59

60 merdivenle inilmesi öngörülmüştür. Dünya örneklerinden farklı olarak İstanbul itfaiyesindeki şu anda mevcut birçok istasyon iki katlı olarak düzenlenmiştir. 2. İnternette yapılan taramalar sonucu gelişmiş ülkelerde itfaiye istasyonlarının genellikle tek katlı olmasının tercih edildiği tespit edilmiştir. Bu durum göz önünde bulundurularak geliştirilen ikinci alternatif detaylı plandaki ikinci kat, garaj ortaya gelmek üzere ofisler yatakhane ve diğer departmanlar garajın iki yanına gelecek şekilde düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin dezavantajı yukarıda da belirtildiği gibi daha geniş bir alana ihtiyaç duyulacak olunmasıdır. Tek kat halinde düzenlenen itfaiye istasyon planı Ek 6 da yer almaktadır. A ve B tipi istasyonlar için alan gereksinimi zaten çok yüksek olduğundan, bu tip istasyonların tek kat olması uygulamada zor olacaktır, bu nedenle C ve D tipi istasyonlar için tek katlı planlama daha uygun görülmüş ve C tipi istasyon için örnek plançizilmiştir. (Ek 6). Bodrum kat planı iki katlı istasyon planındakinin aynısıdır. Aşağıda Stewart Cooper Newell Architects tarafından proje grubumuza gönderilen Fire and EMS Facility Design Handbook dan alınma birkaç itfaiye istasyonu görülmektedir. Şekil 11. Gastonia'daki geleneksel istasyon tipi 60

61 Şekil 12. Hilton Head Adası İstasyonu Şekil 13. Richmond İstasyonu A, B, C ve D tipi istasyonlarına ait detaylı yerleşim planları Ek 2, Ek 3, Ek 4 ve Ek 5 te yer almaktadır İtfaiye İstasyonları Garaj Planları Garaj bölümü, itfaiye araçları, garaj içi yangıncı malzeme deposu, kurtarma malzemesi deposu, garaj içi atölye ve bakım atölyesinin yer aldığı bir alandır. Garaj bölümü, itfaiye binası tipine ve dolayısı ile içereceği araç tipine gore farklı boyutlarda olmalıdır. Garaj boyutlarını hesaplarken, park edilen araçların boyutları ve çevresinde bırakılması gereken mesafeler ve aracın başka bir aracın yanına veya duvarın yanına park edilmesi ölçütleri de değerlendirilmelidir. Yangıncı malzeme deposu ve kurtarma malzeme deposu, yangıncı 61

62 kıyafetleri, su çekme motorları, motorların ek malzemeleri, hortumlar, seyyar merdiven, köpük yapmak için deterjan (AFF, Proteinli, Sentetik), motopomplar, oksijen pompası, gaz maskeleri ve benzerinden oluşur. Garaj, diğer bina bölümlerinden iki saat ateşe dayanıklı bir yapı malzemesi ile ayrılmalıdır. Tablo 20. Garaj Özellikleri (UFC) Tanım / Kullanım Isı / Havalandırma Işıklandırma Kapılar Garaj, yangın kurtarma araçlarını içeren bölümdür. En geniş ve uzun boyutlardaki araçları kapsayabilecek ve esnekliğe imkan sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Her bir bölme, araçlar için gerekli destek malzemeleri (egzoz, basınçlı hava, su, ışık ve güç) içerebilecek genişlikte olmalıdır. 20 C sıcaklık sağlanması yeterlidir. Araçlardan çıkan egzoz için, egzoz tahliye sistemi kurulmalıdır. Alarm ışıkları için gerekli güç kaynağı sağlanmalıdır. Kapılar, sinyal sistemi ile açılabilir özellikte olmalıdır. Alarm lambaları yerden 1,8 m yükseklikte yerleştirilmelidir. 4,3 m*4,3 m boyutlarında kapılar bulunmalıdır ve otomatik olarak açılıp kapanabilmelidir. Araçlardan da kumanda edilebilmesi tercih edilir. Ancak, herhangi bir jeneratör arızası durumunda da çalışabilmesi için manuel olarak da açılıp kapanabilmesi gereklidir. Kapılar yalıtımlı olmalıdır. Şekil 14. Stewart Cooper Newell Architects ait Fire and EMS Facility Design Handbook dan alınma bir Garaj tasarımı Tablo 12 de yer alan istasyon tiplerine göre araç gereksinimleri ve Tablo 13 te yer alan araçlara ait ebatlara dayanılarak (en yüksek rakamlar baz alınmıştır) garaj planları yaplmıştır.. UFC ye (Unified Facilities Criteria) göre garaj ve garaj içi depolar düzenlenmiştir. UF 62

63 Kriterlerine göre orta büyüklükteki itfaiye araçları için yapılan düzenlemeler dikkate alınmış, ancak İstanbul daki itfaiyelerde kullanılan araçların boyutlarına göre çeşitli düzenlemelere gidilmiştir. Ayrıca her itfaiye istasyonunda bir ambulans bulundurulması da gerektiğinden yukarıdaki tabloya ek olarak 1 adet ambulans için de yer tasarlanmıştır. Uyulan kriterler aşağıdaki gibidir (UFC): Duvarla araç arasında 1,8 m (aracın sağı veya solu) Aracın önünde veya arkasında bırakılması gereken boşluk 1,5 m 2 araç arasında 2 m Kapılar 4,3 metre genişlik ve yükseklikte olmalıdır Aşağıda A tipi istasyon için garaj, garaj içi depolar ve bakım atölyesini içeren plan yer almaktadır. Garaj içi depolar, yangıncı malzeme deposu ve kurtarma mazleme deposundan oluşmaktadır. Yangıncı malzeme deposunun, özellikle çok maksatlı araca ve merdiven aracına yakın olması göz önünde bulundurulmuştur. 2 adet bulunması gereken servis araçlarından biri, 3 adet bulunması gereken su ikmal araçlarından birinin arkasına, bir diğerinin önüne ve ambulansın da diğer bir su ikmal aracının arkasına yerleştirilmesi ile, her tipteki aracın, garajdan hızlı bir şekilde çıkması amaçlanmıştır. A tipi istasyonlar en çok yangının olduğu bölgelerde bulunduğundan araç sayısının fazla olması nedeniyle bir bakım atölyesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle içinde yağlama kanalı bulunan, toplamda 200 m2 lik bir bakım atölyesi garajın hemen yanına konumlandırılmıştır. Garaj içi atölye de bakım atölyesine yakın tasarlanmıştır. Depolar için kapılar düşünülmüştür, ancak hızlı hareket açısından kapı yerine açıklık da düşünülebilir. B tipi istasyonda da, A tipi istasyondaki bölümler bulunmasına rağmen, araç sayıları daha az ve depolar daha küçüktür. 63

64 41,35 m GARAJ İÇİ ATÖLYE 4,3 m * 7 m = 30 m2 YANGINCI MALZEME DEPOSU 11 m * 5,6 m = 60 m2 KURTARMA MALZEME DEPOSU 16,5 m * 5 m = 82,5 m2 1,5 m 1,5 m 21 m BAKIM ATÖLYESİ 1,5 m Servis Aracı 1,5 m * 3 m 1 m Servis Aracı 1,5 m * 3 m Ambulans 1,5 m * 3 m İlk Müdahale Aracı 2,45 m * 7,1 m 1,8 m 9,55 m * 21 m = 200 m2 1,8 m Merdiven Aracı 2,5 m*11 m Çok Maksatlı Araç / Koca Yusuf 2,6 m * 10 m Su İkmal Aracı 2,3 m * 8,4 m Su ikmal Aracı 2,3 m * 8,4m Su ikmal Aracı 2,3 m * 8,4 m İmdat Kılavuz Aracı 2,05 m * 4,9 m 1,5 m 2,625 m 2,625 m 4,3 m 1 m 0,8 m 4,3 m A Tipi İstasyon Garaj, Garaj İçi Depolar ve Bakım Atölyesi 64

65 36,25 m GARAJ İÇİ ATÖLYE 5,4 m * 4,7 m = 25 m2 YANGINCI MALZEME DEPOSU 10,6 m * 4,7 m = 50 m2 KURTARMA MALZEME DEPOSU 10,6 m * 4,7 m = 50 m2 1275,00 1,5 m 18,7 m BAKIM ATÖLYESİ Ambulans 1,5 m * 3 m Servis Aracı 1,5 m * 3 m 10,7 m * 18,7 m = 200 m2 1 m 1,8 m Merdiven Aracı 2,5 m*11 m İlk Müdahale Aracı 2,45 m * 7,1 m Su İkmal Aracı 2,3 m * 8,4 m İlk Müdahale Aracı 2,45 m * 7,1 m Su ikmal Aracı 2,3 m * 8,4m 1,8 m 1,5 m 3,2 m 3,2 m 4,3 m 1 m 0,8 m 4,3 m B Tipi İstasyon Garaj, Garaj İçi Depolar ve Bakım Atölyesi 65

66 C tipi istasyonlar için bakım atölyesi ve kurtarma malzeme deposu düşünülmemiştir. Yangıncı malzeme deposu ise, önü açık olarak tasarlanmıştır. Araçların bakımı, belirli aralıklarla, B veya C tipi istasyonlarda veya tam teşekküllü bakım araçları yardımı ile yapılabilir. 21,6 m YANGINCI MALZEME DEPOSU 7,5 m * 2,7 m = 20,25 m2 1,5 m 1,5 m İlk Müdahale Aracı 2,45 m * 7,1 m 14,1 m 1,8 m Merdiven Aracı 2,5 m*11 m İlk Müdahale Aracı 2,45 m * 7,1 m Su İkmal Aracı 2,3 m * 8,4 m 1 m 1,8 m Ambulans 1,5 m * 3 m 1,5 m 1 m 0,8 m 4,3 m C Tipi İstasyon Garaj ve Yangıncı Malzeme Deposu D tipi istasyonlarda ambulansla birlikte 3 adet araç bulunmaktadır ve bu nedenle bakım atölyesi, C tipinde olduğu gibi düşünülmemiştir. Yangıncı malzeme deposu da küçük ebatlı olarak tasarlanmış ve kapı yerine açıklık şeklinde erişimin sağlanması uygun bulunmuştur. Toplamda 160,74 m2 lik bir alan üzerinde tasarlanmıştır. 66

67 YANGINCI MALZEME DEPOSU 5,35 m * 2,7 m = 14,5 m2 1,8 m 1,5 m 14,1 m 1,8 m 1,5 m İlk Müdahale Aracı 2,45 m * 7,1 m 1,8 m Su İkmal Aracı 2,3 m * 8,4 m 1 m Ambulans 1,5 m * 3 m 1,5 m 1 m 0,8 m D Tipi İstasyon Garaj ve Yangıncı Malzeme Deposu 8.6. İtfaiye İstasyonu Dış Mekan Tasarımı Bu bölümde, itfaiye istasyonlarının dış mekanlarının incelemesinin yapılacaktır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Teşkilatı nda itfaiye istasyonları, istasyon büyüklüklerine göre dört gruba ayrılmışlar ve olay çıkma sıklığına göre bölgelere yerleştirilmişlerdir. Bu sınıflandırma bazında dış mekanda bulunması gereken birimler aşağıda açıklanacaktır. 1. Özel Araç Parkı Dış mekanda bulunan özel araç parkı, çalışanların ve misafirlerin özel araçlarını park etmeleri için gerekli alanı sağlamaktadır. Park alanı istasyondaki mevcut personel ve mevcut durumda araç sahipliği göz önünde bulundurularak ve aynı zamanda ilerde belirecek gereksinimleride kapsıyacak şekilde tasarlanacaktır. 67

68 Bölüm Özel Araç Parkı 2. Açıkta oturma alanları Genellikle çardak şeklinde, masa ve sandalyelerden oluşan üstü kapalı oturma alanları bahçede, yeşillik alan içinde yer alır. Mevsim uygun olduğunda, personelin dinlenmesi için tasarlanır. 3. Personelin spor yapması açısından tırmanma kulesi ve voleybol sahasının bulunması yaygın uygulamadır. 4. Su deposu : İstasyon tipine göre büyüklüğü değişmektedir, itfaiye araçlarına su çekilmesi açısından garaja çok uzak olmaması tercih edilir. 5. Nöbetçi Kulübesi: İstasyon dış mekanına ana girişte bulunan, giriş/çıkışları kontrol eden bir konumda bulunur. Telefon, sandalye, mahalle haritası, nöbet çizelgesi, kaç araç kaç personel faal durumda olduğunu gösteren çizelgeleri bulunduruyor. 6. İtfaiye binalarının depoları Malzeme depoları bazı istasyonlarda bodrum katında bazı istasyonlarda ise bina dışındadır. Şekil 15. İBB tarafından her istasyon tipi için bahçe düzenlemesi içinde yer alması belirlenen fonksiyonlar İçinde olması gereken malzemeler İlişki Özellikleri A tipi B tipi C tipi Garaja giriş çıkışı etkilememeli ve ön cepheyi kaplamamalı Jeneratör 1 adet 1 adet 1 adet Pompa 1 adet 1 adet 1 adet Araç bakım atölyesi yağlama kanalı Açıkta oturma alanı Masa, sandalye Spor Eğitim Sahası Su deposu Nöbetçi Kulübesi İtfaiye Binalarının depoları Voleybol sahası, tırmanma kulesi Telefon, sandalye, mahalle haritası, nöbet çizelgesi, araç çizelgesi Garaj Garajın içinde olması tercih edilir 200m2 200m2 - - Yatakhane Üstü kapalı olmalı Garaj Garaj Bütün bölümler Arka bahçede olması uygundur Yer altında olması tercih edilir Ana girişte bulunur Yer altında olması tercih edilir 2*250 ton 2*200 ton 2*100 ton D tipi 1 adet 1 adet 2*75 ton 68

69 Tırmanma kulesi eğitim sahaları en az 6 metre genişliğinde ve 7 metre uzunluğunda olacak şekilde tasarlanmıştır. Açıkta oturma alanları, çalışan sayısına göre düşünülmüş ve A tipi istasyonlarda daha büyük, D tipi istasyonlarda daha küçük yapılmıştır. Voleybol sahası standartlar göz önünde bulundurularak 18*9 m olarak dış mekana yerleştirilmiştir. Jeneratör dışarı yerleştirildiğinden, kabinli jeneratör olması uygun görülmüş ve yapılan araştırmalarda ebatları 1*2,4*1,7 m olarak bulunmuştur. Mazot ve benzin depoları ile pompa, A ve B tipi istasyonlarda bakım atölyesinin hemen arkasına yerleştirilmiştir. Bu sayede, itfaiye araçları, bakım atölyesinin arkasına yanaşarak, yakıtlarını alabileceklerdir. Mazot ve benzin depoları ile pompa, C tipi istasyonda garajın arkasında, D tipi istasyonda ise sol tarafta konumlandırılmıştır ve erişim için kapı konulmalıdır. Yakıt depoları yere gömülü olacaktır. 1 ton sıvının kaplayacağı hacim aşağıdaki tablodan yararlanarak hesaplanabilir. Tablo 21. Dönüşüm tablosu 1 ton Sıvı hacim (m3 ) mazot 1,05 benzin 1,43 su 1 A, B, C ve D tipi istasyonlarına ait detaylı yerleşim planlarında (Ek 2, Ek 3, Ek 4 ve Ek 5) tüm istasyon tipleri için detaylı dış mekan tasarımı görülebilir Otopark Planları A ve B tipi istasyon planlarına göre otopark alanının iki yanında da duvar olduğu için park boyutları tablosundan W1 i kullanacağız. Küçük araçlar için, 2,4 m genişlik ve park etme açısı 60 derece olduğunda 8,8 m uzunluk gerekli olduğu park boyutları tablosundan (Tablo 2) görülebilir. Planımızda 9 metre uzunluk ve 21 metre genişlik yer almaktadır. Park genişliği=2,4/sin60=2,6 m.. Son arabayı park ettikten sonra kalan boşluk y=8,8*cos60=4,4m dir ve 21/2,6= 8 araç sığmaktadır. Aşağıdaki şekilde otopark planı görülebilir. 69

70 2,6m 4,4m Şekil 16. A ve B tipi istasyonlar için otopark planı C ve D tipi istasyonlarda ise 90 derecelik park açıları ile araçlar park edildiğinde 4 araç park edilebilmektedir. 70

71 EKLER 71

72 elbise giyinnme lokal yemekhane mutfak yatakhane spor odası toplantı salonu eğitim salonu santral ekip amiri şöfor doktor hemşire sağlık personel dinlenme sağlık malzeme ilaç deposu lavabo-duş kazan dairesi garaj LOBİ elbise giyinme I/3 I/3 U I/3 I/3 O O U U U U U U U U U X A/1 U lokal I/3 E/2 I U O O O U U U U U U U U U X A/1 I yemekhane I/3 E/2 A/1 U U U U U U U U U U U U U X I U mutfak U I A/1 U U O O U U U U U U U U U X U U yatakhane I/3 U U U U U U U U U U U U U U U X E/2 U spor odası I/3 O U U U U U U U U U U O U U U X I/3 U toplantı salonu O O U O U U A/1 U I U U U U U U U X O U eğitim salonu O O U O U U A/1 U I U U U U U U U X O U santral U U U U U U U U U U U U U U U U X U A ekip amiri U U U U U U I I U I U U U U U U X U U şöfor? U U U U U U U U I U U U U U U X A U doktor U U U U U U U U U U U A A I I A X U U hemşire U U U U U U U U U U U A A E E A X U U sağlık personel dinlenme U U U U U O U U U U U A A I I A X U U sağlık malzeme U U U U U U U U U U U I E I A U X U U ilaç deposu U U U U U U U U U U U I E I A U X U U lavabo-duş U U U U U U U U U U U A A A U U X U U kazan dairesi X X X X X X X X X X X X X X X X X X X garaj A/1 A/1 I U E/2 I/3 O O U U A U U U U U U X U LOBİ U I U U U U U U A U U U U U U U U X U EK 1: C ve D tipi istasyonlar için İlişki matrisi 72

73 EK 2a: A Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Giriş Kat) 73

74 EK 2c: A Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Bodrum Kat) 74 EK 2b: A Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Üst Kat)

75 EK 3a: B Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Giriş Kat) 75

76 EK 3c: B Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Bodrum Kat) EK 3b: B Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Üst Kat) 76

77 EK 4a: C Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Giriş Kat) 77

78 EK 4c: C Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Bodrum Kat) EK 4b: C Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Üst Kat) 78

79 EK 5a: D Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Giriş Kat) 79

80 EK 5c: D Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Bodrum Kat) EK 5b: D Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Üst Kat) 80

81 EK 6: C Tipi İstasyon Yerleşim Planı (Tek Kat) 81

82 82

83 9. İBİTEM TANITIMI 1988 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü ne bağlı olarak hizmete giren ve Türkiye'nin tek İtfaiye Eğitim Merkezi olan "İBİTEM" Bahçelievler ilçesinde geniş bir alana kurulmuş, modern bir eğitim merkezidir. İstanbul İtfaiyesinde bu tarihten önce de; her ne kadar yazılı bir kaynak yoksa da İtfaiye Eğitim Amirliği adı altında uzun yıllardan beri gerek kendi personeline, gerek diğer itfaiye teşkilatlarına, ayrıca halka, sanayi ve kamu kuruluşlarına eğitim hizmetlerinin verildiği bilinmektedir. Müstakil binası ile hizmete başlayan İBİTEM' de 1988 yılında Almanya'dan getirilen Dr. Lutz Straus tarafından 13 personel İlk İtfaiye Öğretmenleri olarak yetiştirilmiş ve eğitim faaliyetlerinden devam edilmiştir tarihinde eğitime ara verilmiş, tarihinde okul yeniden açılmıştır. Daha sonra tarihinde eğitime yine ara verilmiş ve tarihinde okul yeniden açılmış olup eğitim hizmetlerine devam edilmektedir yılında İBİTEM' de 20 personel iki Japon hoca tarafından kurtarmacı olarak yetiştirilmiş ve onlar da ayrıca 18 personeli kurtarmacı olarak yetiştirmişlerdir. İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından hazırlanan eğitim programlarının uygulandığı İBİTEM; sınıfları, kurtarma ve teneffüs cihazı eğitim odaları, spor salonları, eğitim labirentleri, malzeme odaları, yangın evi ve eğitim kuleleri, kütüphanesi ve yemekhanesi ile eksiksiz bir İtfaiye Eğitim Merkezidir. İtfaiyeciliğin başarısı için gereken şartların başında eğitim gelir. İtfaiyecilik eğitimi, itfaiyecilerin eğitimi ve halkın eğitimi olmak üzere ikiye ayrılır. Gerek Amerika ve Uzakdoğu ülkelerinde ve gerekse Avrupa ülkelerinde itfaiyeye alınan personel sıkı bir elemeden geçirildikten ve en az bir yıl eğitim gördükten sonra itfaiyeci 83

84 olabilmektedir. İBİTEM' le birlikte İstanbul da da itfaiyeye alınan personel benzer şekilde Temel İtfaiyeci Eğitimi nden geçirilmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarıyla sanayi ve ticaret kuruluşlarının yangınla mücadelede görevlendirilen personellerine özel Yangın Güvenlik Eğitimi kursu ülke çapında tek itfaiye eğitim merkezi olan İBİTEM tarafından verilmektedir yılında yürürlüğe giren İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yangından Korunma Yönetmeliğinin Bölüm 3 / 3.7 maddesine göre: "Topluma açık yerlerde çalışan bütün personelin, binanın planını ve yangın kaçış yollarını ayrıntıları ile bilmesi en az bir kişi olmak üzere her 20 personelden birinin, yetkisi itfaiyece onanmış bir kuruluştan özel yangın güvenliği eğitimi görerek belge almış olması gerekmektedir. Böylece işyerlerinde yangın konusunda eğitilmiş personel bulundurmak zorunlu hale gelmiştir. Bu konu özellikle Sanayi ve Ticaret merkezleri ile otelleri yakından ilgilendirmektedir. Eğitilmiş personel ihtiyacının karşılanması için İBİTEM' de özel kurslar verilmektedir. Süresi en az bir hafta olan bu kurslarda katılımcılara bilgisayar, video, projeksiyon ve tepegöz gibi görsel eğitim araçlarının yardımı ile teorik ve pratik eğitim verilmektedir. Bu eğitimde; Yangının Yapısı ve Gelişimi Söndürme Maddeleri ve Kullanma Teknikleri Doğalgaz ve LPG Bilgisi Yangın Yerindeki Tehlikeler Teneffüs Cihazlarının Kullanımı İtfaiye Malzeme Bilgisi İlkyardım Kurtarma İşletmelerde Yangın Güvenliği İşletmelerde Yangın Organizasyonu Katı, Sıvı ve Gaz Yangınlarına Müdahale Tatbikatı dersleri ile yangın çıkması halinde itfaiye gelinceye kadar olaya bilinçli bir şekilde müdahale edilmesini sağlayacak bilgiler verilmektedir. 84

85 Bu kurs programından yararlanmak isteyen kuruluşların dilekçe ile başvuru yapmaları gerekmektedir. Yangın Güvenlik Eğitimi kuruluşların kendi adreslerinde de verilebilmektedir. Yerinde eğitimde ilave olarak çıkış yollarının, uyarı araçlarının ve yanıcı maddelerin yerleri öğretilmekte, kalabalık yerlerde insanların tahliye edilmeleri pratik olarak gösterilmektedir. Yerinde eğitimde işyerine yangın güvenlik önlemleri konusunda tavsiyeler de yapılmaktadır. İBİTEM' de periyodik olarak ihtisas ve geliştirme kursları verilmekte, Temel İtfaiyeci Eğitimi'ni tamamlamış personel şoför, teknik eleman, itfaiye zabıtacılığı, eğitmen ve kurtarma personeli gibi konularda uzmanlaşmaktadırlar. Ayrıca itfaiye istasyonlarında uygulanmak üzere aylık hizmet içi eğitimi programı İBİTEM tarafından yapılmaktadır. İBİTEM tarafından ihtiyaç duyulan ve özel eğitim gerektiren konularda Doğalgaz Yangın Emniyeti, Akaryakıt Yangınları, Asansör eğitimi, Otellerde Yangın Güvenliği, İşyeri Yangın Güvenliği, Gaz ve Radyasyon Ölçen Cihazlar eğitimleri verilmektedir. İBİTEM tarafından Okullara Yönelik Eğitim olarak ilk ve orta dereceli okul öğrencilerine "Yangından Korunma ve Yangın Güvenliği" konusunda teorik ve pratik toplu eğitimler verilmekte, eğitici broşürler hazırlanarak okullara dağıtılmakta ve çocukların yangınla mücadele bilincinin gelişmesi amacıyla kompozisyon, resim ve şiir yarışmaları düzenlenmektedir. 10. KOCASİNAN EĞİTİM BİNASI Bahçelievler de bulunan itfaiye eğitim merkezi 2 binadan oluşmaktadır. Bu binaların bir tanesi eğitim merkezi olarak kullanılmakta ve diğeri de itfaiyenin ana merkezidir. Binaların tasarımı optimal olmadığından sürekli yenileme çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca yerleşim yeri, mahalle içinde olduğundan, tatbikat çalışmalarından çevre halkı rahatsız olmaktadır. Bunun yanında, gerek tatbikat alanları gerek simülasyon odaları gibi modern eğitim alanları açısından hem alan hem de teknoloji açısından eksiklikler mevcuttur. Kurulmuş bir 85

86 düzeni değiştirmek kolay olmadığından yeni bir arazi üzerine daha modern bir eğitim merkezi yapılması planlanmaktadır. Bu bölümde, mevcut eğitim merkezinin tesis tasarımı ele alınacaktır. a. Bodrum Kat Kurtarma malzemeleri, yangıncı malzemeleri ve fuar malzemelerinin konulduğu depoların olduğu bodrum katıdır. Eskiden tatbikat amacıyla yapılmış bir labirent bulunan bodrum katında şu anda soyunma odası ve malzeme depoları bulunmaktadır. Şekil 17 Bodrum Kat Planı Bize verilen bilgiye göre yukarıda gösterilen diğer binaya geçiş ileride tatbikat odası olarak kullanılacaktır. b. Giriş Kat Giriş katında bulunan idari ofisler aşağıdaki gibidir: İBİTEM Amiri Odası Müdür Yrd. Odası İBİTEM Amir Yrd. Odası Şu anda girişte bulunan ilk bölüm olan yazıhanenin ikiye bölünmesi planlanmıştır. Bu kısımların ilki; giriş için ayrılacak ve burada sergi ortamı hazırlanacaktır. Yine aynı yerde 86

87 tarihi itfaiye araç gereçlerin de sergilenmesi düşünülmektedir. Bölünen alanın ön tarafı yazıhane arka tarafı sinema salonu olacaktır. 24 kişilik bir sinema salonu yapılacaktır ve burada itfaiyeyle ilgili genel bir tanıtım yapılacaktır. Bu odanın karşısında da bir tuvalet bulunmaktadır. c. Birinci Kat Eğitim merkezinde bir seferde kişiye ders verilebilecek toplam beş sınıf mevcuttur. İki sınıf bu katta bulunmaktadır. Ayrıca 30 eğitmen için yapılan toplam dört öğretmen odasının iki tanesi de bu kattadır. Bu eğitmenlerin dışında dışarıdan gelen eğitmenler de bulunmaktadır. Bir de tuvalet bulunmaktadır. Şekil 18 Birinci Kat Planı 87

88 d. İkinci Kat Bu katta da iki sınıf, bir öğretmenler odası, bir UPS odası ve bir tuvalet bulunmaktadır. İkinci kattan itfaiye binasına geçişi sağlayan bir koridor vardır. Bu koridorun başında bayanlara ait bir tuvalet bulunmaktadır. Daha çok erkek personeli bulunan itfaiyede bayanlar için sadece bir yerde tuvalet bulunmaktadır. Şekil 19 İkinci Kat Planı 88

89 e. Üçüncü Kat Bu katta bir yemekhane, çay ocağı, masa tenisi masası, televizyon gibi eğlence ve dinlenme amaçlı kullanılan araç ve gereçler mevcuttur. Personelin dinlendiği bu alanda bir de tuvalet bulunmaktadır. Şekil 20 Üçüncü Kat Planı f. Dördüncü Kat Beşinci sınıf bu katta bulunmaktadır. Sınıfın yanındaki üç oda yatakhane olarak kullanılmaktadır. Bu yatakhaneler İstanbul dışındaki illerden eğitime gelenler için ayrılmıştır. Bunların dışında bir de personele ait yatakhane vardır. Üç şoför, iki eğitmen ve bir ambarcı burada konaklamaktadır. Dördüncü katta ayrıca büyükçe bir banyo ve tuvalet mevcuttur. 89

90 Bunların dışında kattan diğer binaya geçildiğinde, klima odası, 150 kişilik konferans salonu, basımhane, seslendirme odası, kurgu ve montaj odası, arşiv, kondisyon odası, kapalı spor salonu yer almaktadır. Şekil 21 Dördüncü Kat Planı 11. İBİTEM İHTİYAÇLARI Bu bölümde, İBİTEM personeli ile yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen ihtiyaç listesi ve kısa açıklamaları yer almaktadır. 90

91 a. İtfaiye Araç Garajı Eğitimlerde kullanılan araçların rahatlıkla giriş çıkış yapabilecekleri uzun ve yüksek aynı zamanda en az sekiz araçlık olacak şekilde bir araç garajına ihtiyaç duyulmaktadır. b. Çamaşırhane İtfaiye erlerinin operasyonlarda kullandıkları kıyafetlerin yıkanıp kurutulabileceği geniş kapsamlı bir çamaşırhane gerekmektedir. Aynı zamanda kurutma işlemi için Japonya da ki Eğitim Merkezinde bulunan alttan ısıtmalı, kısa sürede kurutma yapabilen kurutma dolabı düşünülebilir. c. Özel Araç Otoparkı Çalışanların ve misafirlerin kullanabileceği eğitim merkezinin büyüklüğüne uygun kapasitede olacak şekilde ve eğitim alanlarından uzak özel araç otoparkı tasarlanmalıdır. d. Derslikler Teorik derslerin verilebileceği aynı zamanda ders esnasında küçük uygulamalar yapılabilecek cihazlarla donanmış ( vanalar, çeşitli maketler vb. ) otuz kişi kapasiteli beş sınıf oluşturulmalıdır. Sınıf mevcudu arasında değişebilmektedir. En ideali ise kişilik sınıflardır. Sınıflarda projeksiyon, perde gibi görsel materyaller için dolap sistemi ihtiyacı vardır. Bunun yanında yeni yapılacak eğitim merkezinde her bir sınıfa farklı bir konuya ait tatbikat düzeneği (taşınabilir veya sabit) kurulması uygun görülmektedir. Bu anlamda da her olaya göre farklı bir sınıf yaratılıp ona göre de bir tesisat sistemi yapılabilir, böylece bu ortamda da tatbikat yapılması sağlanabilir. Bize verilen bilgilere göre sınıfların amfi şeklinde değil de düztabana kurulması eğitim açısından daha uygundur, bu sayede kişilerin aralarda dolaşabilmesi daha rahat olmaktadır. e. Amfiler İki adet farklı amfi istenmektedir. Bunlardan birincisi C şeklinde amfi tiyatroyu andıran tarzda, ikincisi ise basamaklı şekilde olmalıdır. Bu amfilerin kapasitesi 250 kişilik olması uygun görülmektedir. f. Eğitim Merkezine Giriş İtfaiyeyi tanıtım amaçlı kullanılabilecek otuz kişilik ufak bir sinevizyon salonu Eski ekipmanlar ve kupaların sergilenebileceği müze bölümü 91

92 Girişte çocukların ilgisini çekebilecek multimedya alanları tasarlanmalıdır. g. Çocuk Oyun Alanı Çocukların ilgisini çekebilecek aynı zamanda eğitim amaçlı kullanılabilecek maket evler tasarlanmalıdır. h. Simülasyon ile Desteklenmiş Multimedya Bölümü Çocuklara ve yetişkinlere yönelik eğitim amaçlı kullanılacak simülasyon destekli multimedya bölümü olmalıdır. i. Çok Amaçlı Bina Farklı tatbikatlar için kullanılacak, dört-beş kat yüksekliğinde dışarıdan bakıldığında kapalı bir kutuyu andıran içine itfaiye araçları girebilecek ve binada kurtarma operasyonlarının yapılabileceği katların bulunduğu bir bina gerekmektedir. j. Kuleler ve Tırmanma Duvarları Çelik Konstrüksiyon Kulesi: Dört-beş kat yüksekliğinde tatbikat için kullanılacak tırmanmaya ve sedyeyle yaralı taşımaya uygun iskelet biçiminde çelik kule Tırmanma Kulesi: Çok amaçlı kullanılabilecek merdiven ve düz zemin tırmanışlarının yapılabileceği aynı zamanda iple iniş tatbikatlarının uygulanabileceği kule gerekmektedir. k. Helikopter Pisti Kurtarma helikopterlerinin kullanımı için üç adet pist yapılmalıdır. l. Sosyal Etkinlikler Alanı İtfaiye çalışanlarının boş zamanlarını değerlendirmeleri için bilardo masaları, pinpon masaları ve açık alanda toplu halde oturabilmeleri için yirmişer kişilik kamelyalar yapılmalıdır. m. Spor Tesisleri Kapalı Spor Salonu: İtfaiye çalışanlarının hem kondisyon amaçlı hem de eğitim amaçlı kullanabileceği tribünlerin bulunduğu aynı zamanda duşların, soyunma odalarının ve lavaboların olacağı çok amaçlı spor salonu. Ayrıca burası hortum atma çalışmaları ve kötü hava koşullarında tatbikatların yapılması olanağı sunmaktadır. Havuz: İtfaiye çalışanlarının sosyal ve eğitim ( dalgıç, zodiac vb. ) amaçlı kullanabileceği kapalı yüzme havuzu 92

93 Kondisyon Salonu bulunmalıdır. n. Yangın Simülasyon Odaları Odanın içinde bulunan masa, sandalye, dolap vb. eşyaların çelik olduğu ve bu eşyaların arasından geçirilen gaz hattı ile çıkarılan yangının söndürülme tatbikatı ve bu tatbikatın izlenilebildiği simülasyon odaları tasarlanmalıdır. o. Dar Alan Çalışma Tesisi (Labirent) İtfaiye elamanlarının çeşitli afetlerde ve alanın kısıtlı olduğu yerlerde yapacakları kurtarma çalışmalarında pratiğe sahip olması için böyle bir tesis oluşturulmalıdır. Labirentli tatbikat yeri her eğitim merkezinde olması gereken bir özelliktir. Bunun oluşturulabilmesi için ise tavanın yüksek olması gerekir. Kafeslerle yapılmış yukarı ve aşağıya inilebilen iki katlı labirent olabilir. Bu labirentte yangın tatbikatı için sıcak ve dumanlı hava verilebilecek bir sistem gerekir (sis makinesi). p. Kanallar Türkiye deki kanalizasyon sistemlerine uygun olacak şekilde tatbikatlarının yapılacağı kanallar oluşturulmalıdır. q. Raylı Sistem Metro ve tren kazalarında oluşabilecek kurtarma çalışmaları tatbikatları için eğitim merkezinin içine bir raylı sistem yapılmalıdır. r. Tatbikat Çatıları Çatı kesme ve açma tatbikatları için çatılar kurulmalıdır. s. Yangın Evi Hane yangınlarının tatbikatı için birkaç katlı bir ev gereklidir. t. Enkaz Eğitim Alanı Çeşitli afetler sonucu oluşabilecek enkazlarda kurtarma çalışma pratiğine sahip olmaları için beton enkazlarının bulunduğu bir eğitim alanı tasarlanmalıdır. u. Trafik Kaza Çalışmaları Çeşitli trafik kazalarına uygun olarak yapılan rampa, duvar ve eğimli bölgeleri bulunduracak alanlar oluşturulmalıdır. v. İlkyardım Eğitim Salonu Kaza, afet vb. kurtarma çalışmalarında yapılacak olan ilkyardımı öğrenebilmek ve bunda pratik kazanmak için bir ilkyardım eğitim salonu oluşturulmalıdır. 93

94 w. Deprem Simülasyon Odası Bir stant üzerinde bulunan odanın altından yapılan çeşitli vibrasyon etkileriyle suni deprem oluşturulan bir simülasyon odası tasarlanmalıdır. x. Soyunma odaları ve Tuvaletler Bay ve bayan personellerin kullanabileceği ayrı ayrı soyunma odaları ve tuvaletler yapılmalıdır. y. Asansör Tatbikat Alanı Eğitim amaçlı kullanılması için hem de katlar arası geçişin sağlanabilmesi için birçok asansör olmalıdır. Bu nedenle değişik çeşitlerde (hidrolik, mekanik, elektronik) asansörün bulunması yararlı olacaktır. z. Kütüphane İtfaiye çalışanlarının kullanacağı bağımsız bir kütüphane oluşturulmalıdır. aa. Kaydıraklar Pencerelerin önünden acil bir durumda iniş yapılabilmesi için kaydıraklar oluşturulmalı, bunun için de pencere önleri geniş tutulmalıdır. bb. Yemekhane /Mutfak cc. Bay/Bayan Tuvalet /Banyo dd. İdari Ofisler ee. Açık Alanda Oturma Alanı ff. Yatakhane Şehir dışından eğitime gelen kişilerin ve/veya gece kalanların konaklaması için yatakhane gereklidir. gg. Duşlar/Banyo Spor kompleksi içinde duşlar bulunmalıdır. Ayrıca yatakhanenin bulunduğu binada banyo bulunmalı ve yatakhaneyle banyo birbirine yakın olup, arası bir kapıyla birleştirilmelidir. hh. Lokal Çay ocağı, TV salonu, satranç gibi personelin dinlenebileceği bir oda tasarlanması düşünülmüştür. ii. Jeneratör ve UPS odası jj. Kazan dairesi 94

95 kk. Depo Yangıncı malzemelerinin ve fuar malzemelerinin bulunduğu iki ayrı depo düşünülmektedir. ll. Uçak enkaz kurtarma alanı mm. Su Deposu Su deposu, tatbikat çalışmalarında su ihtiyacının karşılanması amacıyla gereklidir. nn. İbadet Yeri oo. Konferans ve Seminer Salonu pp. Eğitmen Odaları qq. Bilgi Teknolojileri Odası İnternet ve bilgisayar alt yapısını planlama ve kontrol amaçlı kullanılan bir bölümdür. 12. YURTDIŞI EĞİTİM MERKEZİ ÖRNEKLERİ İtfaiye eğitim merkezi tesis tasarımının optimal şekilde yapılabilmesi için, çok sayıda yurtdışı uygulamaları incelenmiş ve en iyi örneklere bu çalışmada yer verilmiştir Colorado Eğitim Merkezi Dairesel bir alanda tasarlanmış olan Colorado itfaiye eğitim merkezinin üstten görünüşü Şekil 22 Colorado Eğitim Merkezi de yer almaktadır. 95

96 Şekil 22 Colorado Eğitim Merkezi Colorado itfaiye eğitim merkezinde yukarıdaki resimde de görüldüğü gibi eğitim ve yönetim binası bulunmaktadır. Bu binada hem derslikler, amfiler, depolar hem de ofisler bulunmaktadır. Bunların dışında ayrıca aşağıdaki resimde de görüleceği gibi itfaiye araçlarının sığabileceği bir garaj alt kısmında bulunmaktadır. Eğitim bölümünde bulunan 4 adet sınıfın kapasitesi ise kişilik, amfilerde ise bu rakam 100 olmaktadır. Bu binanın içinde ayrıca bilgisayar, simülasyon odası ve geniş bir veritabanına sahip olan bir kütüphane de bulunmaktadır. Son olarak personel için dinlenme odaları, mutfak ve yatakhane de bu geniş binanın içinde yer almaktadır. Ana binanın dışında yukarıda görüldüğü gibi sürücü alanı bulunmaktadır. Burada sürücülere gerekli sürüş eğitimleri verilmesi planlamıştır. Diğer bölümlerden biri ise propan ve doğalgaz yangınlarına müdahale etmeye yarayan bir alan bulunmaktadır. Ayrıca pompa testlerinin ve denemelerinin yapıldığı bir alan da bulunmaktadır. Yangın binası ise metal konstrüksiyondan yapılmış çok katlı bir binadır. Burada her türlü arama, kurtarmanın yapılabileceği bir yapı olması gereklidir. Bu anlamda önemli bir enkaz çalışma alanıdır ve tüm eğitim merkezlerinde rastlanmaktadır. 96

97 Tırmanma kulesi ise yüksek katlarda kurtarma çalışmaları için tasarlanmalı ve merdivenle eğitimler için kullanışlı olmalıdır. Son olarak tüm eğitim merkezini gözleyen stratejik bir gözlem noktası oluşturulmalıdır. Bu kontrol merkezi sayesinde her durum gözetlenebilecek ve kumanda edilebilecektir. Şekil 23 Colorado İtfaiye Eğitim Merkezi Farklı Binalar Şekil 24 Colorado İtfaiye Eğitim Merkezi Yönetim Binası Kat Planı nda ise yönetim binası için örnek kat planı görülmektedir. 97

98 Şekil 24 Colorado İtfaiye Eğitim Merkezi Yönetim Binası Kat Planı Çizimde görülen alanlar aşağıdaki gibidir: 1. Pratik Eğitim Sınıfı 2. İtfaiye Araç Garajı: Her tip aracın barınacağı, tamir ve bakımların kolayca yapılabileceği garaj bulunmalıdır. İtfaiyecilerin her yerden kolayca erişebileceği geçişlerin de bulunması gereklidir. 3. Sınıflar: 4 adet kişilik teorik eğitimlerin verilebileceği cinsten geniş olmalıdır. 4. Yönetim Ofisleri: İdari birimlerde çalışan personele ait küçük ofislerin bulunduğu bir bölüm bu katta oluşturulmalıdır. Böylece çalışanlar arasında iletişimin daha kolay olması sağlanabilir. 5. Soyunma odaları: İdari personelin gerekli zamanlarda kıyafetlerini değiştirebilecekleri soyunma odası bu binada da oluşturulmalıdır. 98

99 12.2 Japonya Tachikawa İtfaiye Eğitim Merkezinden Alınan Örnek Alan Resimleri Şekil 25 Çok Amaçlı Bina İtfaiye erlerinin tatbikat yapmaları için tasarlanmıştır. Yan yüzeyinde tırmanma rampası ve yamaçta yaralı kurtarma çalışmalarının yapılabilmesi için platform bulunmaktadır. İç kısmında ise balkonlar ve evler bulunmaktadır. Bu kısımlarda yaralı ve mahsur kalanları kurtarma çalışması yapılmaktadır. Ayrıca alt kısımda metroda kurtarma çalışmasının yapılması için bir alan vardır. Bu resimde görülen silindirik yapı dalgıçların çalışma yapması için tasarlanmış bir sarnıçtır. Derinliği 25 metredir. Şekil 26 Sarnıç Bu alan trafik kazalarında (örneğin şarampolden yuvarlanma) kurtarma çalışması için antrenman yapılabilecek bir yerdir. Aynı zamanda resimde görüldüğü gibi itfaiyeciler burayı daha kapsamlı kullanmak için aşağı iniş çalışması da yapabilmektedirler. Şekil 27 Trafik Kaza Çalışma Alanı 99

100 Resimde görülen bu alan ise kanal çalışmalarının ve buna bağlı enkaz çalışmalarının yapıldığı bölgedir. Buradaki kanallar Türkiye deki kanalizasyon sistemine uygun yapılmalıdır ki, burada yapılacak çalışmalar daha verimli olsun. Buradaki çalışmaları geniş kapsamlı düşünmeliyiz. Örneğin; kanalda sıkışma, kanal enkazı vb. Şekil 28 Kanallar Bu yapıda itfaiye erleri, tırmanma ve aşağı iniş çalışmaları yapmaktadır. Bu kulenin özelliği farklı kombinasyonlarda çeşitli tatbikatların yapılmasına olanak sağlamasıdır. Şekil 29 Tatbikat Kulesi Yapay ortamda itfaiye erlerinin ekonomik ve güvenli bir şekilde tatbikat yapmaları için tasarlanmıştır. Şekil 30 Simülasyon Odası 100

101 Çocukların itfaiye bilgisi edinmesi esnasında eğitimin zevkli olması için çocuklara yönelik itfaiye motifleriyle döşenmiş oda. Şekil 31 Çocuk Oyun Alanı 12.3 Kobe İtfaiye Eğitim Merkezinden Alınan Örnek Resimler Bir tarafında tırmanma rampası ve diğer yüzünde balkonlardan yaralı mahsur insanları kurtarma çalışması yapmak için tasarlanmış kule. Şekil 32 Tırmanma Kulesi 101

102 Raylı taşıtlar üzerinde çalışmalar yapabilmek için eğitim merkezinde yandaki gibi bir alan bulunmalıdır. Çünkü örneğin bir tren kazasında itfaiyecilerin doğru müdahaleyi yapması ve insanları en kısa sürede tahliye etmesi için bu alan gereklidir. Şekil 33 Raylı Sistem Enkaz Alanı Tatbikat öncesi ve sonrası giyinmek ve ıslak elbiseleri kurutmaya yarayan kurutma dolabının bulunduğu oda. Şekil 34 Soyunma Odası 12.4 Shelby County İtfaiye Eğitim Merkezi Bu bölümde Shelby County İtfaiye Eğitim Merkezi incelenmiştir. 102

103 Şekil 35 SHELBY COUNTY Yangın ve Tatbikat Eğitim Kompleksi (A) Sürücü Eğitim Alanı: Otomobiller, ambulanslar, temizlik aracı, pompalar ve anten platformları için (B) Yangın Kulesi: Eğitim kuleleri yaklaşık olarak 73 feet genişlikte ve 40 feet uzunluğunda mevcut bölge 3 kısımdan oluşmalı, 5 tatbikat kulesi, 2 meskun mahal kulesi ve 1 yangın hikayeleri için ek yapı olması önerilir. (C) Kurtarma Alanı: Enkaz alanındaki kazazedelerin kurtarılması için dizayn edilmiş olan yangın kurtarılma alanı. (D) Gaz Çalışmalarının Yapıldığı Alan: Alevlenebilir propan gazı asit ve gazolin gibi gaz ve sıvıların verilebildiği geniş mağara tipi alan. (E) Kapalı Çalışma Alanı (F) Enkaz Çalışma Alanı: Tanker ve demiryolu üzerindeki araçlar ve onlara tehlike yaratacak materyallerin arama kurtarma çalışmaları için strateji geliştirdikleri operasyon bölgesi 103

104 (G) Pompa Eğitim Alanı (H) Yangın Söndürme Aletleri Çalışma Alanı (I) Dinlenme Odaları, Sınıflar ve Depoların Bulunduğu Bina. (J) Dumanlı Bölgede Çalışma Alanı (K) Tatbikat Kulesi Kapalı çalışma alanında aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi bir yangın odası bulundurulması planlanmıştır. Şekil 36 Yangın Odası 12.5 Washington Hall UK İtfaiye Eğitim Merkezi Washington Hall UK Eğitim Merkezi ne ait tesis planı oldukça detaylı bir şekilde aşağıdaki şekilde sunulmuştur. Her türlü eğitim için farklı alanlar tasarlanmıştır ve oldukça modern bir yapıya sahiptir. 104

105 Şekil 37 Washington Hall UK Eğitim Merkezi Tesis Planı 1. Isı artış deneyimi için gerçekçi şartlar sağlayan eğitim ve geliştirme tesisi 2. Yol trafik çarpışması gerçekçi ve dinamik acil durumları ile simülasyon bölgesi kurtarma ve travma durumlarının eğitiminin yapılmasını sağlar 3. Yangın Gözlem Simülasyon Tesisi: Çevrenin en iyi şekilde öğrenilebilmesi için yangın bölgesine varıştan yangının nedenini bulana kadar olan yangın araştırmasını her yönüyle simüle eder. 4. Acil Yönetim Simülasyonu: Kaosun ve gerçeğe çok yakın olayların olduğu bir çevrede öğrenmeyi sağlar. 5. Silo ve İp Kurtarma: Tarımsal ve endüstriyel kurtarma operasyonlarında ip ile kurtarma tekniklerinin kullanılmasını sağlar. 6. Galeri 1 sınırlandırılmış uzay senaryolarının, aşırı ısı ve sıfır görüş dahil, gerçekçi bir şekilde tekrarlanmasını sağlar. 105

106 7. Jimnastik salonu 8. Dinlenme amaçlı kullanılabilecek alan (lokal) 9. Personelin eğlenmesine yönelik kullanılabilecek bölüm (sosyal etkinlikler alanı) 10. Endüstri tesislerinde oluşabilecek kazalarda kurtarma pratiğine sahip olunması için ayrılmış bölüm. 11. Hidrokarbon döküntüsü ve lpg sızıntılarının oluşturabileceği kazaların tatbikatı için tahsis edilmiş eğitim alanı. 12. LPG yangını ile mücadelede ve kimyasal sızıntı yönetiminde çok düzey(seviyeli) endüstriyel yangın tatbikat alanı. 13. Aniden alev almayı ve yangın söndürme teknikleri idmanlarını gözlemlemeyi sağlar. 14. Gerçekçi sıcak yangın ortamı yaratmak için karbon kullanılarak ateş yakılan, geniş, çok aşamalı stajyer yangın söndürme eğitim alanı 15. Yangın söndürme ve kurtarma çalışmaları gibi birçok amaca hizmet edecek şekilde düzenlenmiş büyük yangınların oluşturulduğu bölümlerdir. 16. Çok amaçlı eğitim alanı birçok senaryonun uygulanmasına yardımcı olur; zemin katında çıkan yangınlar, mahsur kalmalı kurtarmalar, iç alanda çıkan geniş yangınlar, çok seviyeli arama ve kurtarma tatbikatları gibi tatbikatların uygulanmasına yardımcı olur. 17. Birçok defansif yangın söndürme tekniğini geliştirmeyi kolaylaştıran üniteler bu bölümde yer alır. Bunlar ani atlama simülatörleri ve pencere üniteleridir. 18. Derinlerde olan yangın söndürme araştırmaları ve kurtarma operasyonlarını ve bodrum kat olaylarını kolaylaştırabilen, geniş, çok aşamalı stajyer yangın söndürme eğitim alanı. 19. Ateş koruma ürünlerinin ateş güvenlik idman odasındaki sağlayıcı örneklerin bazıları ateş püskürtücü bulunan yerlerde kullanılır ve püskürtücü odalarının yanındaki idman odalarında hazırlanır. 20. Yangın söndürme aletlerini tecrübeli bir şekilde kullanmayı amaçlayan ve bunu ekipmanlara zarar vermeden yapılmasını sağlayan eğitimlerin verildiği bölüm. 21. Geniş alıştırma alanı, tatbikat kulelerine sahip, alıştırma ve eğitim senaryoları için kullanılan bir tesistir den fazla kişinin oturmasına elverişli, televizyonun, mutfağın olduğu dinlenme bölümü. 106

107 23. İbadet yeri 24. Restoran 25. Derslikler (Amfiler) Dersliklerin her biri 50 kişi kapasiteli (yani 2 amfi de 50 şer kişilik). 26. Konferans ve Seminer Salonu Görsel ve işitsel donanıma sahip bu salonun kapasitesi 150 kişiliktir. 27. Bilgi Teknolojileri Odası Tam donanımlı 12 adet bilgisayar bulunmalı. 28. Multimedya Odası Görsel ve işitsel olarak tam donanıma sahip olmalı Olympia İtfaiye Eğitim Merkezi İncelenen Olympia itfaiye eğitim merkezi tesis planında olması düşünülen bölümler ve yapılar şu şekildedir. Yangın binası: Bu binada herhangi bir yangın anında arama kurtarma, söndürme, tırmanma, araştırma gibi tatbikatların yapılabileceği bir düzenek bulunmalıdır. Ayrıca bu binanın içinde yakılıp söndürülebilen teçhizatlar ve duman ortamı yaratabilecek simülasyon sistemi de kurulmalıdır. Kule: 4 5 tatbikat senaryosunu içerebilecek, yine duman simülasyon sistemi ile donatılmış olmalıdır. Yüksek katlarda tatbikat yapmaya elverişli ve taşınabilir (tekerlekli sistem üzerine oturtulmuş) bir yapıda olmalı. Gaz Tatbikat Alanı: Doğalgaz ve propan gazından meydana gelebilecek yangın senaryolarının oluşturulabileceği bir alandır. Hava kirliliği oluşturmadan su ve gaz karışımlarıyla yaratılan yanıcı sıvı yangınlarının simüle etmeye yarayan bir düzenek kurulmalıdır. Ayrıca otomobil ve tanker yangınları için de kullanılabilir olmalıdır. Kurtarma Yastığı: Tatbikatta kullanılan solüsyonların, suların toprağa karışmaması için araçların altına büyük yastıkların konulması gereklidir. 107

108 Pompa Çukuru: Eğitimlerde kullanılan suların burada toplanması söz konusudur. Böylece bu sular tekrar kullanılmak üzere gerekli yerlere buradan pompalanmaktadır. Sınıflar: Çeşitli eğitim ve ön-eğitim brifinglerinin verildiği sınıflar oluşturulmalıdır. Sınıflarda çeşitli tatbikatlar için gerekli ekipmanlar hazırda bulundurulmalı, böylece pratikte ki eğitimlere de imkan sağlanmaktadır. Sürücü eğitim alanı: Yeni tesis geniş bir sürücü eğitim alanına sahip olmalıdır. Ayrıca burası gerektiği zaman park alanı olarak da kullanılabilmelidir. 13 İNCELENEN ÖRNEKLERDEN YOLA ÇIKILARAK İHTİYAÇ LİSTESİNE EKLER İncelenen örneklerden yola çıkılarak 3. bölümde listelenen ihtiyaçlara ek olarak aşağıdaki alanların da, modern bir itfaiye eğitim merkezinde bulunması gerektiğine karar verilmiştir: Sürücü Eğitim Alanı: İtfaiye araçları sürücülerinin eğitimleri için bir alan gereklidir. Pompa Çukuru: Eğitimlerde kullanılan suların burada toplanması söz konusudur. Böylece bu sular tekrar kullanılmak üzere gerekli yerlere buradan pompalanmaktadır. Dalgıç Eğitim Sarnıcı: Su altı arama kurtarma eğitimi için 20 m derinliğinde silindirik eğitim sarnıcı gerekmektedir. Basımhane: Eğitim merkezinin kendi broşürlerini, kitaplarını ve ilgili dökümanlarını basabilecekleri tam teşekküllü bir basımhaneye ihtiyaç vardır. Ayrıca bu basılanları saklanması için bir de arşiv gereklidir. Revir: En az bir hekimin ve bir hemşirenin bulunduğu bir revir muhakkak bulunmalıdır. Kurgu-montaj ve Seslendirme Odası: Çekilen filmlerin kurgusunun ve montajının yapılması için gerekli donanımların bulunduğu bir odaya ve seslendirme yapılabilmesi için de ayrı bir odaya ihtiyaç vardır. Hasar Kontrol Odası: Tatbikat çalışmalarında kullanılan ekipmanlarda meydana gelen hasarların tespiti ve tamiri yapılır. 108

109 Gazlı Yangın Tatbikat Alanı: Propan ve doğalgaz yangınlarına müdahale etmeye yarayan bir alan bulunmalıdır. Gözetleme Noktası: Tüm kampusü görecek ve kontrol edecek bir nokta. 14 İNCELENEN EĞİTİM MERKEZLERİNDE BULUNAN ORTAK ÖZELLİKLER İncelenen örneklerde görüldüğü kadarıyla eğitim ve yönetim binasının bir olduğu ana binanın oluşturulması gereklidir (Bkz. Şekil 22 Colorado Eğitim Merkezi, Şekil 23 Colorado İtfaiye Eğitim Merkezi Farklı Binalar, Şekil 35 SHELBY COUNTY Yangın ve Tatbikat Eğitim Kompleksi, Şekil 36 Yangın Odası). Bu binada tüm teorik eğitimler yapılmalıdır. Bu anlamda multimedya odası, bilgi teknolojileri odası, depolar, A tipi itfaiye istasyonlarında bulunan araç garajı, derslikler, amfiler, idari ofisler, çocuklara yönelik bir oyun alanı, kütüphane ve yangın araç ve gereçlerinin kullanılabileceği sınıflar bulunmalıdır. Tüm kampusü gözlemleme ve olası kazalara karşı kontrol etme amacıyla, kampusteki en yüksek noktaya bir gözetleme birimi yerleştirilmelidir. Bu birimin, diğer binalar arasında en çok katlı bina olması açısından ana binanın en üst katına yerleştirilmesi uygun olacaktır. Sınıflar, bir eğitim merkezi için çok önemlidir. City of Prescott İtfaiye eğitim merkezi için belirlenen sınıf gereksinimleri aşağıdaki gibidir: En az 3 adet sınıf bulunması gereklidir. Bu sınıflar yaklaşık olarak büyüklüğünde olmalıdır. Her sınıfta bulunan teçhizatların saklanabileceği dolaplar bulundurulmalıdır. Tüm sınıflarda VCR, DVD, surround sistemi, kablolu TV, kamera, projeksiyon ve PC ler bulundurulmalıdır. Bulunan sınıflardan bir tanesi simülasyon odası olarak ayrılmalıdır. Burada yangın söndürme araçlarının eğitim, sürücü eğitimleri ve diğer bütün uygun eğitimlerin simülasyon yardımı ile yapılabilir olması gerekir. 100 kişi kapasiteli tiyatro biçiminde de bir sınıf oluşturulmalıdır. Burada ayrıca internet bağlantısı kurulmalıdır. 109

110 Ana binanın dışında personelin dinlenmesi, spor yapması ve sosyal etkinliklerde bulunabileceği ayrı bir alan oluşturulmalıdır. Personelin ve eğitime katılanların yaşam alanı şeklinde bir alan oluşturarak tüm ihtiyaçları burada toparlamak mümkündür. Bu yaşam alanı içinde yatakhaneler, yemekhane/mutfak, spor kompleksi bölümleri bulunmalı ve personel için eğitimler dışında spor ve yaşam merkezi yaratılmalıdır. (Bkz.Şekil 37 Washington Hall UK Eğitim Merkezi Tesis Planı) Enkaz çalışmaları için ise oldukça fazla seçenek bulunmaktadır. Özellikle trafik kazaları için çalışma alanı, metro ve tren kazaları için bir raylı sistem, kanal kurtarma çalışmaları için bir alan gibi çeşitli enkazların olduğu bir alan mutlaka ayrılmalıdır. Bu alan oldukça büyük olmalı ve diğer binalardan da uzakta kurulmalıdır. Açık alanda bu gibi çalışmaların olacağı bölüm olduğu gibi ayrıca helikopter pisti ve sürücü eğitim alanı da oluşturulmalıdır (Bkz.Şekil 28 Kanallar, Şekil 27 Trafik Kaza Çalışma Alanı, Şekil 33 Raylı Sistem Enkaz Alanı). Yine tüm eğitim merkezlerinde olan ortak bir bölüm ise doğalgaz veya diğer gazlardan oluşabilecek yangınlara karşı oluşturulmuş tatbikat alanıdır (Bkz. Şekil 35 SHELBY COUNTY Yangın ve Tatbikat Eğitim Kompleksi, Şekil 22 Colorado Eğitim Merkezi). Özellikle dar alanda çalışmaların yapılması için ise bir adet çok amaçlı bina yapılabilir. Bu binada, incelenen eğitim merkezlerinde görülen yapılardan yola çıkılarak alt katlarda labirentler kurulabilir böylece itfaiyecilere dar alanlarda, sisli ortamda kurtarma çalışmaları için pratik oluşturulabilir. Bu binanın ayrıca bir cephesine de kaydıraklar konulabilir. Böylece ani bir durumda itfaiyeciler buradan araçlara en kısa sürede ulaşmaları için pratik sağlarlar. Ayrıca burada bir sarnıç oluşturulup dalgıç eğitimleri de burada yapılabilir. Asansörde tatbikatlar yapılması için farklı tiplerde asansörler (mekanik, otomatik) kurulmalıdır. Ayrıca deprem ve yangın simülasyon odaları ve ilkyardım eğitim salonu da yine bu çok amaçlı binada bulundurulmalıdır. 15 İLİŞKİ MATRİSİNİN ÇIKARILMASI Yapılan itfaiye eğitim merkezi ziyaretleri esnasında yetkili kişilerden alınan bilgiler, talepler ve yapılan örnek plan incelemeleri doğrultusunda departmanlar arası ilişki matrisi 110

111 hazırlanmıştır. Matrisin hazırlanması için kullanılan yakınlık dereceleri aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi A, E, I, O,U ve X olarak alınmıştır. Tablo 22 İlişki Matrisi Yakınlık Diyagramı İlişki Yakınlık Derecesi Değer Kesinlikle Gerekli (Absolutely necessary) A 4 Özellikle Önemli (Especially important) E 3 Önemli (Important) I 2 Normal (Ordinary) O 1 Önemsiz (Unimportant) U 0 İstenmez (Not desirable) X -1 Hiç İstenmez (Extremely Undesirable) XX -2 Yapılan örnek tesis planları incelemelerinden ve İBİTEM Amiri Cemalettin BUDAK ile yapılan görüşmelerden sonra binalar ve departmanlar arasındaki ilişkiler EK-1 de görüldüğü gibi çıkarılmıştır. EK-1 deki ilişkilendirme diyagramını incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır. 1. Çocuk oyun alanının itfaiye araç garajı, helikopter pisti, kanallar, raylı sistem, tatbikat çatılar, yangın evi, enkaz eğitim alanı, sürücü eğitim alanı, uçak kaza alanı,gazlı yangın tatbikat alanı gibi tatbikat çalışmalarının yapıldığı alanlardan uzak olması gerekir. Çünkü çocuklar kendilerine tehlike yaratabilecek ortamlardan uzak tutulmalıdır. Bu sebeple aralarındaki ilişki XX tir. 2. Yine çocuk oyun alanının labirentli tatbikat alanı, dalgıç eğitim sarnıcı, kaydıraklar, kuleler, tırmanma duvarları,özel araç otoparkı gibi alanlardan uzak yerlere konumlandırılmalıdır. Bu yüzden de bu aradaki ilişki X olarak belirlenmiştir. Yine asansör tatbikat alanının dersliklerden ve konferans salonundan ayrı konumlandırılması da gerekmektedir. 111

112 3. Spor tesisleri, havuz, kondisyon odası, sosyal etkinlikler merkezi ile soyunma odaları, duşlar ve tuvaletler birbirine oldukça yakın olmalıdır. Derslikler, kütüphane, eğitmen odaları ve revir ile yakın olarak konumlandırılmalı. Ayrıca basımhane de bilgi teknolojileri odası, kurgu-montaj odası, seslendirme odası ve fuar malzemelerinin konulduğu depolarla aynı katta bulundurulması gereklidir. Yine lokal ile yemekhanenin, ibadet yeri ile yatakhanenin ve yatakhane ile duşların yan yana olması gerektiğinden, ilişkiler A olarak belirlenmiştir. 4. Açık alandaki tatbikat çalışmalarının yapıldığı bölümler birbirlerine yakın olmalı, çok uzak yerleşmemelidir. Ayrıca aynı binada olan departmanlar da yine bu şekilde yani O ilişkisinde olarak düşünülmüşlerdir. 5. Aralarında U ilişkisi bulunan departmanlar birbirleriyle önemsiz ilişkisi olan bölümlerdir. 6. Aralarında I ilişkisi bulunan bölümler aynı binada bulunan fakat katlarının aynı olmasının o kadar önemli olmadığı bölümlerdir. Örneğin amfiler ve kütüphane, basımhane ve idari ofisler, basımhane ve konferans salonu, yatakhane ve kondisyon odası, yatakhane ve mutfak gibi bölümleri gösterebiliriz. 7. Kapalı alan tatbikat alanları olan yangın-deprem simülasyon odaları,asansör tatbikat alanları ve ilkyardım eğitim salonu birbiri ile çok yakın ilişki içinde olmasa bile, hepsi kapalı alanda yapılabilecek eğitimler olduğundan, birbirlerine yakın olmaları özellikle önemli olan bölümlerdir ve E ilişkisi ile gösterilmektedir. 16 İTFAİYE EĞİTİM MERKEZİ TESİS YERLEŞİMİ Çıkarılan ilişkilendirme şemasından hareket edilerek dört farklı alan oluşturulması planlanmıştır. Üçü bina şeklinde tasarlanırken, tatbikat alanları için ise açık bir alan oluşturulmuştur. Birbirleriyle sıkı ilişki içerisinde olan bölümler aynı binaya alınmış, ilişkisi olmayanlar ise uzak tutulmuştur. Sonuç olarak, bir eğitim merkezi ana binası, bir yaşam merkezi, birçok amaçlı bina ve geniş bir açık alan planlaması yapılmış ve içlerinde bulunacak bölümler belirlenmiştir. Bu binaların kat planları ve kampüsün genel görünüm 112

113 planı eklerde verilmiştir. Alan ihtiyaçları İBİTEM Amiri Cemalettin Budak ile yapılan görüşmeler sonucu netleştirilmiştir Eğitim Merkezi Ana Binası Bu binada bulunması planlanan bölümler aşağıdaki gibidir. Eklerde görülen kat planlarının dışında, son katta bir gözetleme noktası bulunmalıdır. Amfiler Eğitim Merkezine Giriş Alanı Multimedya Odası Basımhane Kurgu-Montaj Odası Seslendirme Odası Derslikler İdari Ofisler Revir Depo ( Fuar Malzemeleri ) (Bodrum katta olsun) Jeneratör ve UPS Odası Kazan Dairesi Hasar Kontrol Odası Bilgi Teknolojileri Odası Çocuk Oyun Alanı Eğitmen Odaları Konferans ve Seminer Salonu Gözetleme Noktası İtfaiye Araç Garajı Elbise Giyinme Odası Kütüphane 16.3 Yaşam Merkezi Üç katlı olarak tasarlanan bu bina, yatakhane ihtiyacına göre daha fazla kat olabilir. Çamaşırhane (Bodrum katında olabilir) Sosyal Etkinlikler Alanı 113

114 Spor Tesisleri Kondisyon Odası Havuz Soyunma Odaları Banyo/Tuvaletler Yatakhane Yemekhane / Mutfak Lokal İbadet Yeri 16.4 Çok Amaçlı Bina Yangın Simülasyon Odası Labirent Tatbikat Alanı (Bodrum katında olsun) Dalgıç Eğitim Sarnıcı İlkyardım Eğitim Salonu Deprem Simülasyon Odası Asansör Tatbikat Alanı Kaydıraklar 16.5 Açık Alan Özel Araç Otoparkı Kuleler Helikopter Pisti Kanallar Raylı Sistem Tatbikat Alanı Tatbikat Çatıları Yangın Evi Enkaz Eğitim Alanı Trafik Kaza Çalışma Alanı Açık Alanda Oturma Alanı Su Deposu (tatbikat alanı için) Sürücü Eğitim Alanı Gazlı Yangın Tatbikat Alanı 114

115 Uçak Kaza Alanı Tırmanma Duvarları Pompa Çukuru 17 YAPILAN TESİS PLANLAMASININ ALTINŞEHİR ARAZİSİNE UYGULANMASI ÖNERİLERİ Itfaiye Eğitim Merkezi Tasarımı projesi kapsamında Altınşehir arazisinde incelemeler yapılmıştır. Çok geniş bir arazide konumlandırılan binalar ve depolar gezilip, analiz edilmiştir. Arazinin kuşbakışı görünüşü Şekil 9.1. de gösterilmiştir. Mevcut binalar ve bu binalar için önerilen tasarımlar aşağıda belirtilmiştir. Şekil 38 Altınşehir Arazi Planı 1. Çevre Koruma İl Müdürlüğü binası Bodrum katı ve bir kattan oluşan bu bina toplam 400 m 2 dir. Arazi içinde aktif olarak kullanılan tek binadır. Bodrum katında, L şeklinde (30 kişilik) bir yemekhane, çay ocağı ve kazan dairesi bulunmaktadır. Birinci katında ise idari ofisler ve tuvaletler bulunmaktadır. 2. Müfreze Amirliği ve atölye Bu alanda itfaiye binası olarak kullanılan tek katlı bir bina ve bu binanın yanında yine tek katlı olan, atölye olarak kullanılan bir bina daha bulunmaktadır. 3. Çok katlı bina 115

116 Bu alanda 4 katlı ve geniş fakat oldukça yıpranmış bir bina bulunmaktadır. 4. İki katlı ikiz binalar İki katlı ikiz binaların ilk katında garaj bulunmaktadır. Personel bu binaların girişini dinlenme odası olarak da kullanmaktadır. 5. Eski taş yapılar (tarihi eser) 6. U depo Çok geniş bir arazide konumlanan U şeklindeki depolar prefabrik yapılardır. 7. Kimyasal depolar Bu alanda dokuz tane depo kimyasal madde deposu mevcuttur. 8. Açık alan Kimyasal depoların yanında 1000 m² lik zabıta müdürlüğü tarafından yine depo olarak kullanılan açık bir alan bulunmaktadır. Altınşehir arazisinin eğitim merkezi kurulması amacıyla kullanılması durumunda aşağıdaki öneriler hayata geçirilebilir: 1. Bu bina eğitim merkezi idari binası olarak kullanılabilir. 2. Müfreze amirliği kullanılmaya devam edilebilir. Atölye olarak kullanılan bina ise hasar kontrol odası ve yangıncı malzemeleri deposu olarak da değerlendirilebilir. 3. Çok katlı geniş bina yatakhane (otel), yemekhane, banyo, lokal, sosyal tesisleri bulunduran bir kompleks olarak değerlendirilebilir. 4. İki katlı ikiz binalar derslikleri bulunduran binalar olarak kullanılabilir. Kütüphane, amfiler, konferans salonu buraya yerleştirilebilir. 5. Eski taş yapılar tarihi eser oldukları için imar izni yoktur. 116

117 6. U depoların olduğu yerler ise yine derslik olarak kullanılabilir. Teorik dersler sonrası pratik derslerin yapılacağı ve tatbikatların gerçekleştirileceği derslikler yapılabilir. 7. Kimyasal depolar yerine kuleler, enkaz eğitim alanı, tüneller, yangın evi vb gibi tatbikat amaçlı yapılar inşa edilebilir. 8. Açık alana ise helikopter pisti ve sürücü eğitim alanı gibi geniş alan gereksinimi olan bölümler konumlandırılabilir. SONUÇ Bu çalışma ile Istanbul Büyükşehir Belediyesi için modern bir İtfaiye eğitim merkezi tesis planlama projesi yapılmıştır. Bunun için öncelikle mevcut eğitim merkezi incelenmiş, eksiklikler ve ihtiyaçlar belirlenmiş, daha sonra yurt dışındaki en iyi örnekler incelenerek, bir eğitim merkezinin sahip olması gereken bölümler, alanlar çıkarılmıştır. Yapılan incelemeler ve eğitim merkezi çalışanları ile yapılan görüşmelerle ilişki matrisi hazırlanmış, alan gereksinimleri belirlenmiş ve birbirleri ile ilişkili olan bölümler birbirine yakın olacak şekilde tasarım yapılmıştır. 117

118 118

119 EKLER 119

120 120

121 Açık Alanda Oturma Alanı Amfiler Asansör Tatbikat Alanı Basımhane Bilgi Teknolojileri Odası Çamaşırhane Çocuk Oyun Alanı Dalgıç Eğitim Sarnıcı Depo (Fuar Malz.) Deprem Simülasyon Odası Derslikler Duşlar Eğitim Merkezine Giriş Eğitmen Odaları Elbise Giyinme Odası Enkaz Eğitim Alanı Gazlı Yangın Tatbikat Alanı Gözetleme Odası Hasar Kontrol Odası Havuz Helikopter Pisti İbadet Yeri İdari Ofisler İlkyardım Eğitim Salonu İtfaiye Araç Garajı Jeneratör ve UPS Odası Kanallar Açık Alanda Oturma Alanı U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U Amfiler U U O O U U U U U E U O E U U U U U U U O O U U O U Asansör Tatbikat Alanı U U U U U U O U E X U U U U U U U U U U U U E U U U Basımhane U O U A U U U U U E U O I U U U U U U U U I U U U U Bilgi Teknolojileri Odası U O U A U U U A U I U O O U U U U U U U U O U U U U Çamaşırhane U U U U U U U U U U E U U U U U U U E U U U U U U U Çocuk Oyun Alanı U U U U U U X U U U U U U U XX XX U U U XX U U U XX U XX Dalgıç Eğitim Sarnıcı U U O U U U X U O U I U U U U U U U U U U U O U U U Depo (Fuar Malz.) U U U A U U U U U O U O O O U U O O U U U O U O O U Deprem Simülasyon Odası U U E U U U U O U U U U U U U U U U U U U U E U U U Derslikler U E X E I U U U O U U O A U U U O U U U U O U U I U Duşlar U U U U U E U I U U U U U U U U U U E U U U U U U U Eğitim Merkezine Giriş U O U O O U U U O U O U O U U U O U U U U O U U O U Eğitmen Odaları U E U I O U U U O U A U O U U U O U U U U O U U O U Elbise Giyinme Odası U U U U U U U U O U U U U U U U O U U U U U U A O U Enkaz Eğitim Alanı U U U U U U XX U U U U U U U U I U U U U U U U U U E Gazlı yangın tatbikat alanı U U U U U U XX U U U U U U U U I U U U U U U U U U O Gözetleme Noktası U U U U U U U U O U O U O O O U U O U U U O U O O U Hasar Kontrol Odası U U U U U U U U O U U U U U U U U O U U U O U O O U Havuz U U U U U E U U U U U E U U U U U U U U U U U U U U Helikopter Pisti U U U U U U XX U U U U U U U U U U U U U U U U U U U 121

122 İbadet Yeri U O U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U İdari Ofisler U O U I O U U U O U O U O O U U U O O U U U U U O U İlkyardım Eğitim Salonu U U E U U U U O U E U U U U U U U U U U U U U U U U İtfaiye Araç Garajı U U U U U U XX U O U U U U U A U U O O U U U U U O U Jeneratör ve UPS Odası U O U U U U U U O U I U O O O U U O O U U U O U O U Kanallar U U U U U U XX U U U U U U U U E O U U U U U U U U U Kaydıraklar U U O U U U X O U O U U U U U U U U U U U U U O U U U Kazan Dairesi U U U U U U U U I U U U U U O U U O O U U U U U I I U Kondisyon Odası U U U U U I U U U U U A U U U U U U U E U O U U U U U Konferans ve Seminer Salonu U O X I I U U U O U E U O E U U U O O U U U O U O O U Kuleler U U U U U U X U U U U U U U U I O U U U U U U U U U I Kurgu-Montaj Odası U O U A A U U U A U O U O I U U U O O U U U I U O O U Kütüphane U I U A I U U U O U A U O I U U U O O U U U I U O O U Labirent Tatbikat Alanı U U U U U U X O U O U U U U U U U U U U U U U O U U U Lokal U U U U U U U U U U U U U U U U U U U I U O U U U U U Multimedya Odası U O U E O U U U O U O U O I U U U O O U U U I U O O U Mutfak ve Yemekhane U O U U U U U U U U U U U U U U U U U O U O U U U U U Özel Araç Otoparkı O U U U U U X U U U U U U U U U X U U U X U U U U U O Pompa çukuru U U U U U U XX U U U U U U U U I O U U U U U U U U U I Raylı Sistem Tatbikat Alanı U U U U U U XX U U U U U U U U E O U U U U U U U U U I Revir U O U U U U U U O U A U O O O U U O O U U U O U O O U Seslendirme Odası U E U A A U U U A U O U O O U U U O O U U U I U O O U Sosyal Etkinlikler Alanı U U U U U I U U U U U A U U U U U U U I U O U U U U U Soyunma Odaları (spor) U U U U U I U U U U U A U U U U U U U A U O U U U U U Spor Tesisleri U U U U U I U U U U U E U U U U U U U E U O U U U U U Su Deposu (Tatbikat) U U U U U I U U U U U U U U U I O U U U U U U U U U I Sürücü Eğitim Alanı U U U U U U XX U U U U U U U U O O U U U U U U U U U O Tatbikat Çatıları U U U U U U XX U U U U U U U U E I U U U U U U U U U I 122

123 Kaydıraklar Kazan Dairesi Kondisyon Odası Konferans ve seminer salonu Kuleler Kurgu-Montaj Odası Kütüphane Labirent Tatbikat Alanı Lokal Multimedya Odası Mutfak ve Yemekhane Özel Araç Otoparkı Pompa Çukuru Raylı Sistem Tatbikat Alanı Revir Seslendirme Odası Sosyal Etkinlikler Alanı Soyunma odaları (spor) Spor Tesisleri Su Deposu (tatbikat) Sürücü Eğitim Alanı Tatbikat Çatıları Tırmanma Duvarları Trafik Kaza Çalışma Alanı Uçak Kaza Alanı Yangın Evi Yangın Simülasyon Odaları Yatakhane Tırmanma Duvarları U U U U U U XX U U U U U U U U I U U U U U U U U U U I Trafik Kaza Çalışma Alanı U U U U U U X U U U U U U U U I I U U U U U U U U U I Uçak Kaza Alanı U U U U U U XX U U U U U U U U O I U U U U U U U U U I Yangın Evi U U U U U U XX U U U U U U U U I I U U U U U U U U U I Yangın Simülasyon Odaları U U E U U U U O U E U U U U U U U U U U U U U E U U U Yatakhane U U U U U E U U U U U A U U U U U U U O U A U U U U U Açık Alanda Oturma Alanı U U U U U U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U Amfiler U U U O U O I U U O U U U U O E U U U U U U U U U U U U Asansör Tatbikat Alanı O U U X U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U E U Basımhane U U U I U A A U U E U U U U U A U U U U U U U U U U U U Bilgi Teknolojileri Odası U U U I U A I U U O U U U U U A U U U U U U U U U U U U Çamaşırhane U U I U U U U U U U U U U U U U I I I I U U U U U U U E Çocuk Oyun Alanı X U U U X U U X U U U X XX XX U U U U U XX XX XX X XX XX XX U U Dalgıç Eğitim Sarnıcı O U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U U O U Depo (Fuar Malz.) U I U O U A O U U O U U U U O A U U U U U U U U U U U U Deprem Simülasyon Odası O U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U U E U Derslikler U U U E U O A U U O U U U U A O U U U U U U U U U U U U Duşlar U U A U U U U U U U U U U U U U A A E U U U U U U U U A Eğitim Merkezine Giriş U U U O U O O U U O U U U U O O U U U U U U U U U U U U 123

124 Eğitmen Odaları U U U E U I I U U I U U U U O O U U U U U U U U U U U U Elbise Giyinme Odası U O U U U U U U U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U Enkaz Eğitim Alanı U U U U I U U U U U U U I E U U U U U I O E I I O I U U Gazlı yangın tatbikat alanı U U U U O U U U U U U X O O U U U U U O O I U I I I U U Gözetleme Noktası U O U O U O O U U O U U U U O O U U U U U U U U U U U U Hasar Kontrol Odası U O U O U O O U U O U U U U O O U U U U U U U U U U U U Havuz U U E U U U U U I U O U U U U U I A E U U U U U U U U O Helikopter Pisti U U U U U U U U U U U X U U U U U U U U U U U U U U U U İbadet Yeri U U O U U U U U O U O U U U U U O O O U U U U U U U U A İdari Ofisler U U U O U I I U U I U U U U O I U U U U U U U U U U U U İlkyardım Eğitim Salonu O U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U U E U İtfaiye Araç Garajı U I U O U O O U U O U U U U O O U U U U U U U U U U U U Jeneratör ve UPS Odası U I U O U O O U U O U U U U O O U U U U U U U U U U U U Kanallar U U U U I U U U U U U O I I U U U U U I O I I I I I U U Kaydıraklar U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U U O U Kazan Dairesi U U U U O O U U U U U U U O O U U U U U U U U U U U U Kondisyon Odası U U U U U U U O U O U U U U U A A A U U U U U U U U I Konferans ve Seminer Salonu U U U U I E U U I U U U U O I U U U U U U U U U U U U Kuleler U U U U U U U U U U O O O U U U U U O O I I O O I U U Kurgu-Montaj Odası U O U I U U O U O U U U U O A U U U U U U U U U U U U Kütüphane U O U E U U U U O U U U U O O U U U U U U U U U U U U Labirent Tatbikat Alanı O U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U U U O U Lokal U U O U U U U U U A U U U U U I O O U U U U U U U U O Multimedya Odası U U U I U O O U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U Mutfak ve Yemekhane U U O U U U U U A U U U U U U O O O U U U U U U U U I Özel Araç Otoparkı U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U O U U U U U Pompa çukuru U U U U O U U U U U U U I U U U U U I O I I O O I U U Raylı Sistem Tatbikat Alanı U U U U O U U U U U U U I U U U U U O O O O O O O U U 124

125 Revir U O U O U O O U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U Seslendirme Odası U O U I U A O U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U Sosyal Etkinlikler Alanı U U A U U U U U I U O U U U U U A A U U U U U U U U O Soyunma Odaları (spor) U U A U U U U U O U O U U U U U A A U U U U U U U U O Spor Tesisleri U U A U U U U U O U O U U U U U A A U U U U U U U U O Su Deposu (Tatbikat) U U U U O U U U U U U U I O U U U U U O O O O O O U U Sürücü Eğitim Alanı U U U U O U U U U U U U O O U U U U U O O O O O O U U Tatbikat Çatıları U U U U I U U U U U U U I O U U U U U O O I O O O U U Tırmanma Duvarları U U U U I U U U U U U O I O U U U U U O O I I O O U U Trafik Kaza Çalışma Alanı U U U U O U U U U U U U O O U U U U U O O O I O O U U Uçak Kaza Alanı U U U U O U U U U U U U O O U U U U U O O O O O O U U Yangın Evi U U U U I U U U U U U U I O U U U U U O O O O O O O U Yangın Simülasyon Odaları O U U U U U U O U U U U U U U U U U U U U U U U U O U Yatakhane U U I U U U U U O U I U U U U U O O O U U U U U U U U EK-1 İTFAİYE EĞİTİM MERKEZİ İLİŞKİ MATRİSİ 125

126 EK-2 KAMPÜSÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ 126

127 EK-3 ANA BİNA -2. KAT EK-4 ANA BİNA -1. KAT 127

128 EK-5 ANA BİNA 1. KAT 128

129 EK-6 ANA BİNA 2. KAT 129

130 EK-7 ANA BİNA 3. KAT 130

131 EK-8 ANA BİNA 4. KAT 131

132 EK-9 ÇOK AMAÇLI BİNA -1. KAT 132

133 EK-10 ÇOK AMAÇLI BİNA 1. KAT 133

134 EK-11 ÇOK AMAÇLI BİNA 2. KAT 134

135 EK-12 YAŞAM MERKEZİ -1. KAT 135

136 EK-13 YAŞAM MERKEZİ 1. KAT 136

137 EK-14 YAŞAM MERKEZİ 2. KAT 137

138 EK-15 YAŞAM MERKEZİ 3. KAT 138

139 18. İSTANBUL İTFAİYESİ AMBAR YERLEŞİMİ İstanbul İtfaiyesi için yeni bir ambar tasarlanması projesi, İstanbul İtfaiyesi yönetiminim istekleri doğrultusunda başlamıştır. Halihazırda var olan İtfaiye amabarı ziyaret edilerek envanterde tutulan ürünler incelenmiş ve ambar yetkilileri ile yapılan görüşmeler sonucu şu anki ihtiyaçlara cevap vermekte yeterli olmayan ve ileride itfaiye istasyonu sayısı arttığında sıkıntılarının daha da büyüyeceği bariz olan mevcut deponun daha iyi tasarlanmış yeni bir yere taşınması gerektiği konusunda fikir birliğine varılmıştır. Bu raporda önerilen depo yerleşimi, depoda bulunan binlerce kalem malın düzgün ve rahatlıkla izlenebilecek şekilde tutulması ve ihtiyaçların artması durumunda yeterli alana sahip olması koşulları göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır. Depo tasarımında hedef en ideal çözümü bulmak; depo verimliligi ve kapasite kullanımını artırmak, iş süreçlerinde yaşanan darboğazları önleyerek; doğru ürünün, doğru zamanda, istenilen niteliklerini koruyarak, doğru araçları kullanarak, doğru yerde bulunmasını saglamaktır. Bu çerçevede ele alınan mevcut ambar, aşağıdaki hedefler göz önünde tutularak yeniden yapılandırılmıştır İlerleyen yıllar için sayısal veri analizi (en az 5 yıl için) Depolama kapasitesi gereksinimlerine karar verilmesi ve en uygun depolama sisteminin önerimi Uygun stok alanlarının oluşturulması Depo planının tasarlanması 139

140 19. YAZIN TARAMASI Sonsuz sayıda tüketim malının üretildiği ve pazarlandığı yaşadıgımız çağda depolama faaliyetlerndeki her dakika daha da deger kazanmıstır ve özellikle günümüz sanayisinin ve ekonomisinin gelişim yönü, üretim ve işletmedeki süre gelen aksaklıkları minimum düzeye indirgeyerek, karı yükseltmek; zaman kaybını ve bundan doğacak zararları en aza indirmek en büyük amaçtır. Depolama sistemlerinin iyi tanınması ve hangi malların nasıl depolanacagını bilinmesi ile malları depolarken ve depodan gerekli yerlere iletirken günümüz için çok önemli olan zaman ve enerji tasarrufu saglanmaktadır. Lojistiğin temelini hammadde, yarı mamul ve ürün hareketi, yani taşıma oluşturmaktadır. Hareket eden her cisim baslangıç noktasında, taşıma şekli degiştirdigi noktalarda, üzerine bir ilave veya eksiltme yapıldığı yerlerde ve teslim anında durmaktadır. Hareketin durduğu yere de depo, aktarma merkezi, dagıtım merkezi, ambar, transfer merkezi, antrepo gibi isimler verilmektedir. Depolama hareketin hızının kesildigi nokta yani "hızı sıfır olan bir nakliye" olarak tanımlanmaktadır (Yıldıztekin, 2004d). Depolar, tedarik zinciri içinde yer alan ürünlerin korunması, stoklanması ve en verimli şekilde ilgili yerlere ulastırılması amacıyla konumlandırıldığı alanlardır ve bu ürünlerin geçici olarak saklandıgı, dizildigi, ürün tipine göre tasarımı yapılmıs yardımcı isletmelerdir. Bu alanlarda gerçeklestirilen depolama faaliyeti, fiziksel dagıtımın en önemli hareket merkezlerinden biridir. Depolama islevinin temel amacı, büyük miktarlarda ve müşteri siparişlerine göre düzenlenmiş mamullerin depoya ve depodan pazara olan hareketlerinde kolaylık sağlamaktır (Erdal ve Çancı, 2003). 140

141 20. DEPOLAMA FONKSİYONU İstiflemek, iletimini sağlamak, kontrol etmek, tartmak vb. gibi depoda yapılması gereken işlerin mekanizasyonu depolama tekniğinin en temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Taşıma araçları da depo işletmesinin değişken talep ve şartlarına iyi uyum sağlamalıdırlar. Kaynaklara ve müşteri ihtiyaçlarına göre bir deponun en önemli hedefleri şu şekilde açıklanabilir: Depo alanının verimliliğini arttırmak Depo araç ve gereçlerinin kullanımı verimliliğini arttırmak Depo planına sadık kalmak Bütün mallara ulaşılabilirliği maksimuma çıkartmak. Bütün parçaların korunmasını sağlamak. Depolanacak malların birim depocuklarda toplanması düşüncesi daha iyi depolama metotlarına doğru atılan ilk adım olmuştur. Malların raflara yerleştirilmesi istif makinaları ile mümkün olur. Dolayısıyla rafların yüksekliği de sınırlanmıştır. Raflı depoların en önemli özellikleri, istenilen sıradaki malın direkt olarak alınmasına izin vermeleridir. Diğer yandan istif yüksekliğinin sınırlanmış olması, forkliftin geniş koridorlar gerektirmesi de bu depolama türünün arzu edilmemesine yol açmaktadır. Bu nedenle yapılan araştırmalarla, istif kreni veya raf taşıyıcısı denilen taşıyıcı türü geliştirilmiştir. Bu aracın kullanımında gerekli koridor genişliği paletten ancak biraz daha geniştir. Raf taşıyıcıları yerden optimum tasarruf, yüksek depoların mümkün olması ve tam otomatikleşmenin mümkün olması gibi avantajlar getirmişlerdir. Böylece yüksek raflı depolar kullanılmaya başlanmıştır. İtfaiye için tasarlanacak depo bir perakende deposu yerleşim planını göz önünde bulundurarak yapılandırabilir. Perakende Dağıtım Deposu Birtakım kısıtlanmış perakende parçaların tedariğini sağlar. Aşağıdakiler bir perakende dağıtım deposunun ana özellikleridir. Sipariş düzenlemesi ile ilgili ileri derecede bilgi gereklidir. Kutu ve ürün hazırlanması sevkiyat alanında tamamlanır. Vardiya başına, takviye/rota oranından daha fazla sipariş. Maliyete, hatasızlığa ve paketlerin dolum oranına odaklanır. Yanıt verebilme, ağırlıklı olarak kamyonların rota planlamalarına dayanır. 141

142 Tek önemli nokta şudur ki, perakende birimleri kısıtlanmış olmazsa yanıt verebilirlik çok önemli bir konu olacaktır.(naik, 2004) 20.1 Depolamanın Amaçları Depolamayı gerektiren baslıca nedenler olarak; tüketimdeki belirsizlikler ve sadece belirli mevsimlerde üretim yapılması, üretim düzeyindeki degismeler ve malların fiyatlarındaki belirsizlikler veya dalgalanmalar sayılabilir. Çogu zaman depolama, ne endüstri ne de ticaret alanında arzulanan bir sey degildir; çünkü belli bir sermaye harcanması gerekmektedir. Bu yüzden depolama ve stoklama bir tercih degil bir zorunluluktur (İmrak ve Gerdemeli, 2006). Dolayısıyla depolama nedenlerini su sekilde maddelemek mümkündür: Bir malın üretildigi nokta ile bu mala talep olan noktalar arasındaki mesafenin neden olabilecegi hizmet düzeyi aksamalarını önlemek Mala zaman faydası yaratarak müsterilerin istekleri oldugu zaman ürüne ulasabilmelerini saglamak Üretim ve taleplerdeki mevsimlik dalgalanmalardan ötürü, ürünün bol oldugu zamanlarda depolayarak sistemin Fiyatlardaki dalgalanmalar gözönünde tutularak depolama yapılabilir. İstiflemek, iletimini saglamak, kontrol etmek, tartmak vb. gibi depoda yapılması gereken islerin mekanizasyonu depolama tekniginin en temel taslarından birini olusturmaktadır. Kaynaklara ve müsteri ihtiyaçlarına göre bir deponun en önemli hedefleri su sekilde açıklanabilir: Depo alanının verimliligini arttırmak Depo araç ve gereçlerinin kullanımı verimliligini arttırmak Depo planına sadık kalmak Bütün mallara ulasılabilirligi maksimuma çıkartmak Bütün parçaların korunmasını saglamak (Konuralp, 1993). 142

143 20.2 Depo İşlemleri Kabul etme işlemi, gelen parçanın karşılaştığı ilk işlemdir. Ürünler kamyon ya da dahili ulaştırma ile gelir. (Rouwenhorst et al.,1999). Depolama işleminde, parçalar depolama konumlarına yerleştirilir. Depolama alanı iki bölümden oluşabilir: ürünlerin en ekonomik biçimde depolandığı rezerve alanı (yığın depolama alanı) ve ürünlerin, alıcının siparişiyle kolayca tedarik edilebilmesi için depolandığı sevkiyat alanı. (Rouwenhorst et al.,1999). Istanbul itfaiye sin de, iki tipte önemlidir fakat ağırlıklı depolama sevkiyat alanındadır. Çünkü depoda çok miktar ve çeşitte ürün bulunmaktadır. Siparişin hazırlanması, ürünlerin depolarından tedarik edilmesini ve el ile ya da kısmen makineleştirilmiş halde teslim edilmesini kasteder. (Rouwenhorst et al.,1999). Sipariş hazırlanması süreci, müşteri siparişlerini icra etmek için ürünlerin depolarından toplandığı süreçtir. Bu süreç, müşteri siparişlerinin planlaması ve ibrasını, ürünlerin depolarından toplanmasını ve toplanmış ürünlerin satışını içerir. (Yu, 2008) Hem insan hem de ürünlerin faaliyetine göre, sipariş toplanması 3 gruba ayrılır, örneğin; seçici için parçalar sistemi, parça türleri için seçici sistemi ve yükleme sistemi. Sipariş Toplama; Sipariş toplama işlemi, müşteri siparişlerinin gruplanması ve çizelgelenmesi, stokların siparişlere atanması, malzemelerin stok alanlarından toplanması ve toplanan malzemelerin hazırlanması gibi çeşitli alt işlemlerden oluşur. Her bir müşteri siparişi çeşitli malzemeleri ve miktarlarını içeren sipariş satırlarından oluşur. Bu sipariş satırları miktar ve STB (stokta tutma birimine) göre paletli toplamalar, sepetli toplamalar ve kırılabilir sepetli toplamalar olmak üzere üç çeşittir. Genellikle depolarda birden fazla sipariş toplama sistemi kullanılmaktadır. Birçok depoda sipariş toplama işlemi depo işçilerince yerine getirilmektedir. Bu sipariş toplama sistemleri depo işçilerinin depo içerisindeki koridorlarda dolaşarak malzemeleri teker teker topladığı picker-to-parts (depocu parçaya gider) sistemi en çok kullanılan sistemdir ve iki çeşittir. Bunlar; Düşük Düzey Toplama Yüksek Düzey Toplama dır. 143

144 Düşük Düzey sipariş toplamada depo çalışanı koridorlarda dolaşarak gerekli olan malzemeleri stok raflarından veya varillerden toplar. Diğer sistemde ise raflar yerden yüksekte bulunur ve depo çalışanı bir vinç veya çalışanın raflara ulaşmasını sağlayacak bir araç aracılığıyla gerekli raflara erişir. Vinç istenilen stok alanına geldiğinde otomatik olarak durur ve çalışanın malzeme toplama işlemini bitirmesini bekler. Bu tür sipariş toplama sistemine ise Yüksek Düzey malzeme toplama sistemi adı verilir. Carousel (Konveyör) ve Automated Storage and Retrival Systems (AS/RS-Otomotik Depolama ve Toplama Sistemleri) en popüler iki Parts to picker (parça depocuya gider) sistemleridir. Carousel (Konveyör) düşey ya da dikey haraketli bir çok kutu veya raftan oluşan bir sistemdir. Daha çok küçük boyutlarda toplama ve depolama için kullanılmaktadır. Carousel (Konveyör) in kontrolü el ile veya otomatik olarak yapılabilmektedir. AS/RS koridor boyunca dikey ve yatay haraket edeblen bir vinç ile istenilen malzemeyi istenilen yerden istenilen yere getirebilr. Yerleştirme sistemleri picker-to-parts ve parts-to-picker sistemlerinin karışımıdır. Öncelikle istenilen malzeme bulunur ve ardından da taşıycı tarafından müşteri sırasına göre istenilen yere bırakır. Yerleştirme sistemleri çok sayıda müşterisi bulunan firmalar için süreden kazanmak adına popülerdir.(yu, 2008). Nakliye bölgesinde siparişler, paketler, paketlerin yüklendiği araçlar son bir kez kontrol edilir (Rouwenhorst et al.,1999) Depolamada Kullanılan Araçlar Mallara zaman faydası ve yer faydası yaratan depolarda malların istenildigi sekilde saklanması düzenli bir sekilde istiflenmesi, islemlerin en ekonomik ve en etkili bir sekilde yapılması gibi gereksinimlerle insan gücünün yanında bir takım araçların kullanılması gereği doğmuştur. Malzeme karakteristiklerine göre kurulan çesitli özellikteki depolarda çesitli amaçlarla farklı donanımlardan yararlanılmaktadır Paletler Paletler plastik, metal veya ahsaptan yapılan tasınabilir alçak platformlardır. Palet malların bir arada tek bir birim olarak tasınmasını saglar. Paletler forklift, asansör ve vinçler 144

145 tarafından tasınmaya uygundur. Paletler bir kez ya da tekrar tekrar kullanılabilirler (Erdal ve Çancı, 2003). Şekil 39 Çesitli palet tipleri: a) çift yüzlü, b) koruma çubuklu, c) dört yollu Paletler, forkliftler gibi depolamada kullanılan yardım araçlardandır. Dogrudan tasıma yapmazlar. Alt kısımlarında yer alan ceplere forklift çatalları yerlestirilerek tasıma gerçeklestirilir. Paletlerin islevleri, yüklemenin yapılacagı esyanın belli boyutlar içinde toplanmasını ve korunmasını saglamaktan ibarettir. Paletlerin üzerine konulan yükler malzemenin sekline ve cinsine göre belirli bir düzende yerlestirilebilirler (Erdal ve Çancı, 2003). Depolama süreçlerinde palet kullanmanın getirdigi birçok fayda söz konusudur: Yükleme-bosaltma isleminde insan gücünden daha az yararlanılır, Esyaları koruyacak ambalaj maliyeti azalır, Malzemenin ezilmesi ve devrilmesinin önüne geçilmis olunur, Kayıp ve çalınmalar ile ara terminallerdeki islemler azalır, Depolama islemi daha verimli sekilde gerçeklestirilmis olur. Sevkiyat islemleri hızlandırılmıs olur. Kamyon, konteyner, tır gibi tasıyıcıların tasıma kapasiteleri artırılmıs olur. Dagıtımın verimi ve satıslar artar Taşıma Araçları Depolarda depo is süreçlerinin gerçeklestirilmesinde, özellikle materyallerin yüklenmesi, bosaltılması ve tasınmasında kullanılan çesitli istif ve tasıma araçları bulunmaktadır. Bu 145

146 araçların kullanımında edinilen amaç ürünün hasarsız bir sekilde gereken noktaya hızlı bir sekilde ulastırılmasıdır. Depolamada kullanılan bu araçlar teknik özelliklerine, kapasitelerine, yaptıkları ise, kullanımında sagladıgı avantajlara ve tasarımlarına göre farklılıklar göstermektedir. Ürünün ambalaj yapısı, hareket yogunlugu, saklama kosulları, agırlıgı; gerek istif sistemlerinin, gerekse istif makinelerinin seçimine etkide bulunan detaylardır. İstif makine ve sistemleri devamlı bir etkilesim içerisindedir ve depo tasarımında söz konusu bu iki ekipman birbirini tamamlar niteliktedir. Çünkü istif makinelerinin dönüs mesafesi, çıkma kapasitesi, ürün toplama sekli, ürünün hassasiyeti direkt olarak raf sistemi ve depo tasarımını da etkilemektedir. Belli baslı istif makineleri sunlardır: Forklift Reachtruck Stacker Transpalet Order Picker Dar Koridor Makineleri Bunlar çok sık kullanılan istif makineleridir. Tasıma araçları teknolojiyle birlikte gelisme göstermektedir. Çok çesitli amaçlara uygun tasarlanmıs çesitli teknik özelliklerde istif makineleri mevcuttur. İstif makinelerinin yanında konveyörler, otomasyona dayalı malzeme tasıma ve yerlestirme sistemleri de tasıma araçları kapsamında modern depolarda kullanılan araçlardır. İstif makinesi seçerken asagıdaki kriterlere dikkat edilmelidir: Ürün hareketi İstifleme sistemleri ile uygunlugu Fiyatı Satıs sonrası destek, yedek parça bulunurlugu Garanti süresi 146

147 Dönüs mesafesi Depo yüksekligi Ekonomik Ömür İsletme Bakım Onarım Maliyeti Forklift Depo içerisinde çok sık kullanılan bir ekipman olup, elektrikli, tüplü ve dizelle çalısan modelleri vardır (Sekil 4.29). Yükü istenilen yere tasımada, kaldırmada, indirmede ve yerlestirmede kullanılmaktadır. Raflar arasında çalısanları da mevcuttur. Bu tip forkliftler çok dar alanlarda ve farklı yüksekliklerde çesitli aparatlar yardımıyla birçok yükü istifleyebilmektedir (Konuralp, 1993). Oldukça genis bir alanda çalısabilmekte, tasıma islemini hem deponun içerinde hem de dısındaki alanlarda gerçeklestirebilmektedir. Ön kısmında yer alan çatal ile yükün veya yükü tasıyan paletin altına girilerek yükleme yapılır (Erdal ve Çancı, 2003). Özellikle dıs kullanımda tercih edilmesi gerekli olan bu makineler, 1 tondan 50 tona kadar degisik kapasitelerde karsımıza çıkmaktadır. Kapasite arttıkça makinenin elektrikli kullanımı yerine dizel motor kullanımı tercih edilmektedir. Sadece ton civarındaki makinelerde tekerlek sayısı 3 olup, artan tonajlarda 4 teker veya üzerine çıkmaktadır. Asansör tipi olarak standart, dublex, triplex seçimleri mevcut olup, yükseklik veya araç içine girme özelligine göre tercih edilmektedir. Triplex olanlar hem kaldırma kapasitesi yüksek, hem de araç içine giren tiplerdir (Salcan, 2007a). Şekil 40 Forklift (Salcan, 2007a) 147

148 20.4 Depo Organizasyonu Tasarım aşamasında en önemli karar süreç gidişatı tanımıyla ilgilidir. Alım sürecinde, hangi ürünün hangi stok saklama birimine atanacağı kamyonların doklara tahsisini belirler. Depolama sürecinde, parçalar depolama sistemine transfer edilir ve depolama alanında tutulur. Birçok depolama planı bulunur. Tahsis edilmiş depolama planı depolanacak her bir ürün için belirli bir alan olmasını zorunlu kılar, hâlbuki rastgele depolama planı kararı işletmeciye bırakır. Aradaki, sınıf bazlı depolama planı (ABC bölmeli) bölgeleri belirli ürün gruplarına ayırır, çoğunlukla ciro oranı temel alınır. Korelasyon depolaması veya aile gruplamasını içeren diğer depolama planları, eğer aynı zamanlarda isteniyorsa, ürünleri yakın pozisyonlarda depolamayı hedefler. İstanbul İtfaiyesinin var olan ambarında depolama planı uygulanmalıdır. İtfaiye ambarının satın alma politikasından dolayı her eşya yılda bir sefer satın alındığından ve itfaiye merkezlerine aylık olarak gönderildiğinden ürünlerin yükleme frekansları eşittir ve ürünlerin sevkiyat ve kapladıkları alan itibari ile sınıflara ayırmak ve buna göre bir depo yerleşimi planlamak mümkün değildir. İstanbul İtfaiyesi ambarında binlerce kalem mal tutulduğundan ambar yetkilileri ile birlikte bu ürünlerin ürün ailesi olarak gruplara ayrılmasını ve çalışmanın bu ürün grupları dikkate alınarak yapılmasına karar verilmiştir. Sipariş toplama işleminde siparişler bir veya birden fazla sipariş toplayıcıya atanır. Bu noktada çeşitli kontrol problemlerine dikkat edilmelidir. Öncelikle toplam sipariş toplama alanı farklı sipariş toplayıcılar için küçük alanlara bölünmelidir. Buna bölgelere ayırma politikası denir. Buna alternatif olarak paralel ve sıralı bölgelere ayırma politikaları da vardır. İkinci olarak, siparişler tek tek veya partiler halinde hazırlanabilir. Parti halinde sipariş toplama seçildiyse bu, toplanan siparişlerin sınıflandırılması gerektiği anlamına gelir. Yine sıralı ve toplama anında olmak üzere iki ayrı sınıflandırma politikası vardır. Üçüncü olarak bir rota politkaı ile alıcı sırası ve yerleri belirlenir. Son olarak bir yerleşme politikası ile boştaki sipariş toplama ekipmenları sıraya koyulur Depo Tasarımı Açıkça görülüyor ki depo tasarımı birbiri ile bağlantılı bir çok kararı bir arada içerir. Bir depo tasarlanırken; tasarım, veri elde etme, fonksiyonel özellikler, teknik özellikler, vasıta 148

149 ve ekipman seçimi, yerleşim ve planlama seçimi ve kontrol politikası üzerinde çalışılır. Tüm bu evreler stratejik, taktiksel veya operasyonel seviyede mevkilendirilebilir. Bir depo tasarlanırken alt problemler arasındaki ilişkileri bulmak önemlidir. Bunun sonucunda ikincil optimum çözümler ebgellenmiş ve genel bir optimum çözüm bulunmuş olunur. İyi bir depo tasarımı oluşturmak için, yatırım ve operasyon maliyeti, hacim ve karışım esnekliği, üretilen iş, depolama kapasitesi, tepki, zaman ve sipariş kesinliği gibi performans kriterlerine ihtiyaç vardır Rouwenhorst, et. Al.,1999). Depolar; dağıtım deposu ve üretim deposu olarak iki ana gruba ayrılabilir. İsimlerinden de anlaşılabileceği gib, dağıtım deposunda depolanan malları sipariş sırasına göre istenildiği zaman müşteriye gönderilir. Üretim deposu ise ham maddeleri, yapılmakta olan ve bitmiş ürünleri, montaj veya üretim sırasına göre depolamak için kurulur. İtfaiye depoları, itfaiyeye ait tüm ihtiyaçları depoladığı ve belirli periyodlar ile bunları istasyonlara gönderdiği için dağıtım depoları ile uyuşmaktadır. Bu depo fazla sayıda ürün tutar ve çeşitliliği çoktur. Bu nedenle masrafsız sipariş hazırlama önemlidir. Genel olarak 3 depo tipi vardır: Rezistanslı ve rezistanssız genel depolar: yığın, raf ve kutu depolama alanları, koridor alanları, paketleme ve nakliye alanları, ofis ve tuvalet alanlarını içerir. Soğutmalı depolar: kolay bozulabilen malzemeler ve genel ikmal malzemeleri gibi soğutma gerektiren malzemelerin kalitesin korur. Soğutma dondurma alanları, işlem tesisleri ve mekanik alanları içerir. Nem kontrollü depolar: genel depolara benzerler; ancak bunlar buhar bariyerleri ve nem kontrol ekipmanları kullanılarak inşa edilir. Amaç nemi istenilen seviyede tutabilmektir. İstanbul itfaiyesi deposu rezistanslı ve rezistanssız genel depolara tanımına uyamaktadır. İtfaiyenin ihtiyacı ilerleyen yıllarda değişebileceğinden esnek bir yapı gerekmektedir. Bu depo tipi gelecek operasyonlar için uygun ortam sağlar. Bir depoda aşağıdaki alanlar bulunmalıdır: 149

150 Depo alanı Ofis alanı Yükleme kapıları (mal alma ve gönderme için) Bilgisayar merkezi (gerekirse) Depolar gelecek ihtiyaçları karşılayacak şekilde olmalıdır. Yükleme alanları, araç bölümleri ve park alanları ileride değişebilir. Malzeme taşıma sistemleri ileride değişebilir ve bunlar depomuza uyarlanabilmeldir. Aynı zamanda, depoda yangın koruma bulunmalıdır. Tasarım aşamasında alan kullanımı maksimize edilirken, personel yolları ve forklift gibi taşıma ekipmanlarına ait yollar ayarlanmalıdır. (Acker,2008). Depo alanları, fonksiyonel ve verimli olmakla birlikte işçilerin verimliliğini ve kontrolünü, müşteri hizmetlerini artırıp operasyon maliyetlerini düşürmek için, güvenli ve konforlu bir çevreye sahip olmalıdır. Depolar işçilere aynı zamanda memnuniyet de sağlamalıdır. Bina şekli estetiği, çevre düzenlemesi ve işçi güvenliği ile konforu gittikçe önem kazanmaya başlamıştır Depoların Sınıflandırılması Taşınacak ve depolanacak malların tanımları iyi yapılmalıdır. Maddeler; miktar, ebat ve kullanımın yeri olmak üzere üç temel grup altında toplanırlar. Depolanacak malların bu özellikleri, kurulacak taşıma ve depolama tesisinin konstrüktif özelliklerinin saplanmasında ve yapı türünün belirlenmesinde en önemli rolü oynarlar. Depolanacak mallar; yığıntı mallar ve parça (tane halinde) mallar olarak iki ana gruba ayrılırlar Parça (Birim) Mal Depoları Birim (parça) mallar, birbirlerinden ayrı şekilleri olan, boyutları farklılık gösteren mallardır. Parça malların taşınması ve depolanmasına etki eden faktörler parça malların boyutları, ağırlıkları, hacimleri, biçimleri vb. özellikleridir. Parça malların belirli bir şekli ve boyutlarının olması, depolama ve taşımayı dökme mallara göre daha zorlaştırır. Parça malların depolanmasında; paletler, raflar, modüler çekmeceler, kutular kullanılır. 150

151 20.8 Yığın Mal Depoları Dökme mallar, hacimsel ve belli bir şekil verilmemiş, paketlenmemiş olarak taşınan ve depolanan mallardır. Bunlar belirli bir şekli olmayan irili ufaklı parçalardan oluştuğu gibi sıvı hallerde de bulunabilirler. Dökme malların depolanmasında çeşitli kaplar, silolar, depolar, yığma alanları kullanılır Depolama (Raf) Sistemleri Depolama sisteminde planlama aşamasında hedef belirlenirken, aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: Her birim için seri harekete olanak sağlanması FİFO prensiplerinin (first in first out = ilk giren ilk çıkar) büyük ölçüde uygulanmasına olanak sağlanması Optimal hacim kullanılması Konsol Kollu Raf Sistemleri Konsol kollu raflar özeilikle uzun malların (profil, boru, plastik vb.) depolanmasında kullanılır. Bu sistem, ilave elemanlar ile istenilen uzunluğa ayarlanabilmektedir. Farklı uzunluktaki malların yan yana ve aralıksız depolanması için optimum konstrüksiyona sahiptir. Konsol kollu raf sisteminde kullanılan ayaklar tek taraflı veya çift taraflı olarak kullanılabilmektedir. Her iki şekilde de istenilen sıralar kurulabilmektedir. Konsol kollu raflar genellikle önden çatallı veya 4 yöne dönebilen istif araçlarıyla kullanılır. Büyük uzunluktaki malzemeler için 4 yöne dönebilen istif aracı kullanımı koridor genişliklerinden tasarruf etmek için kaçınılmazdır. Günümüzde işletmeler her alanda orta ve ağır yükler için konsol kollu raf sistemleri kullanmaktadır. Konsol kollu raf sisteminin avantajları: Ölçü ve taşıma kapasitesi açısından sınır problemi yoktur. Civatalı sistemi sayesinde kolay monte edilir. İstenilen yere taşınabilir. 151

152 Sırt Sırta Raf Sistemleri Sırt Sırta Raf Sistemleri, işletmelere azami depolama alanı yaratarak, depo alanında maksimum yer kullanımı amaçlar. Modüler yapısıyla maksimum alan tasarrufu sağlar. En yaygın, ekonomik ve geniş kullanım alanına sahip olan depolama sistemidir. Her palet birbirinden bağımsız olarak kolaylıkla yerleştirilebilir ve taşınabilir. Forklift ile çalışabilme olanağı sağlar. Ayak yüksekliği ve travers uzunluğu müşterinin ihtiyaç ve taleplerine göre ayarlanabilen Sırt Sırta Raf Sistemleri, en küçük antrepodan en büyük ve karmaşık merkezlere kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu özelliği nedeniyle pek çok endüstriyel alanda ve ürün grubunda geniş bir kullanım alanına bulunmaktadır. Sırt Sırta Raf Sistemleri nin önemli bir diğer özelliği ise diğer raf sistemleri ile kombineli bir şekilde kullanılarak ürünlerin çok çeşitli amaçlarda stoklanmasına olanak sağlamasıdır. Bu sistemde pek çok eklenti ve aksesuar mevcuttur. İşletmeler bu aksesuarlar yardımıyla ürünlerini direkt olarak veya kutu, bidon gibi koruyucular içine koyarak stoklanmasını sağlarlar. Traversler kullanılan tırnaklı yapısı ile direklere güvenli bir şekilde bağlanır. Sırt Sırta Raf Sistemleri güçlü ve eğilmez bir yapıya sahiptir, bu yüzden ezilme ve diğer zararlara karşı depolanan ürünü korurlar. Ürün cinsine göre travers ve tabla kalınlığı belirlenir. Ayak ve traverslerin genişlik ve yüksekliğinde esneklik sağlar. Kolay monte edilir ve hızlı kurulur Hafif Tip Raf Sistemleri Günümüzdeki gereksinimler nedeniyle ürün çeşitliliği devamlı artış göstermektedir. Bu aşamada deponun düzenlenmesi ve sipariş hazırlanması için uygun olan bu sistem, depoda manevra ve hızlı sipariş hazırlama olanağı sağlamaktadır. Paletli raf sisteminde çok yüksek değerlere ihtiyaç duyulmayan her hacimde, ağır olmayan yükleri depolamak için tercih edilir. Hafif tip raf sistemi elle ulaşılabilecek, her türlü malın istiflenmesine uygundur. Küçük parçaların ve orta büyüklükteki parçaların istiflenmesinde, özel kayıt sistemi yapılarak aranan malzemenin bulunması kolaylaşır. Ürününüze uygun, istenen ölçülerde hazırlanır, kullanım kolaylığı ve düzen sağlar. 152

153 Bu sistem, stoklanan ürünlerin yükleme ve boşaltma operasyonlarının herhangi bir istifleme aracı olmaksızın, manuel olarak yapıldığı durumlarda tercih edilmektedir. Çok çeşitli ürün yelpazesine ve farklı ebatlardaki ürünlere sahip işletmelerin, depolama faaliyetleri sırasında yaşadıkları organizasyon sorunlarını minimuma indirir. Paletsiz olarak stoklanan, kutulu veya kutusuz ürünler için ideal bir çözüm olan bu sistem, aynı zamanda büyük hacimli yüklerin depolanmasına da olanak sağlar. Özellikle otomotiv, inşaat-yapı malzemeleri, toptancılar, süper marketler, elektronik malzeme, yedek parça üretici ve satıcıları, lastik satıcıları, lojistik firmaları gibi çeşitli alanlarda faaliyet gösteren, tüm işletmelerin gereksinimi olan bu sistem, kolayca yeniden organize edilebilir veya genişletilebilir. Hızlı ve pratik montaj imkanına sahip olmasının yanı sıra, kullanılan ek aksesuarları yardımıyla, değişen depolama ihtiyaçlarınıza kolaylıkla uyum sağlar. Avantajları: Hafif tip raf sistemi olduğu halde 5000 kg'a kadar yükleme kapasiteli ayaklarla yükleme imkanı, Geçmeli sistem özelliğiyle raflı batarkat olanağı sağlar, Her ebata göre ölçülendirilmesi ve özgür tasarım imkanı, Herhangi bir istif aracının kullanılmaması manuel ulaşabilme imkanı, Kabul ve çıkış işlemlerinin en verimli şekilde yürütülmesini sağlar. Yüzlerce kalemlik malın kayıt altına alınabilmesi ve bu ürünlerden sipariş hazırlama imkanı, Ürün girişine bağlı olarak FİFO'yu uygulama, Depo yüksekliğinden azami istifade edebilme, Ürüne çabuk ulaşabilme imkanı, sistemin depodaki değişimlere çabuk uyumu, İş güvenliği için gerekli olan aksesuarların yardımıyla çalışanlara güvenli depolar oluşu, Sistemin mukavemetli oluşu ve yıllar boyu kullanabilme olanağı, Deponun taşınması durumunda demonte monte kolaylığı sayesinde zaman kazandırması 153

154 Hortum Rafları Günümüz itfaiye depolarında kullanılan pratik ve yerden tasaruf ederek hortum stoklamaya yarayan raf sistemleri mevcuttur. Bu raf sistemlerinin ebatları ihtiyaca göre değişken olup tasarımı itibarı ile hortumların rafa yüklenmesi ve raftan boşaltılması günümüz depolarında işleyişte ve ergonomide kolaylık sağlamaktadır. Şekil 41 Hortum Rafları Avandanlık Kutular (Çekmece) El aletleri, nipel, conta, çivi, vb.sabit bir hacmi olmayan ve toplu halde stoklanabilecek ebatları küçük malzemelerin depolanmasında kullanılan en pratik sistemidir.avadanlık kutularının ebatları ihtiyaca göre değişkenlik gösterebilir. Belirli bir düzen ile raflara dizildiğinden yer kaybını en aza indirir. 154

155 Şekil 42 Avadanlık Kutular ve Raflar 155

156 21 ERGONOMİK YAPI ve GÜVENLİK 21.1 Aydınlatma Depolarda dogru ısıklandırma verimli çalısma ortamları yaratır. Isıklandırma göz kamastırmamalı, göz kısmaları yaratmamalı, çalısmaya yardımcı olmalıdır. Ergonomi kosulları bu noktada saglanması gerekir. 58 W full-colour floresan lambalar en ekonoverimli aydınlatmayı saglar. Yüksek irtifa depolarında en uygun aydınlatmayı sodyum buharlı lambalar saglar. Gün ısıgından olabildigince fazla yararlanılmalıdır. Pek çok depoda raflar ve kutular, duvarlar boyunca yerlestirilir, böylece pencereler biraz daha yüksege yapılarak ısıktan yeterince yararlanılır. Tavan aydınlatmaları, genellikle büyük binalarda bir gereksinimdir. En az ısıklandırma gereksinimi, çesitli yönetmeliklerde belirlenmistir ama uygulamada daha iyi sonuçlar almak için bunlardan daha üstün standartlara sahip olmak gereklidir (Baskak, 2004) Zemin Deponun çok önemli bir bölümüdür. Çünkü salt esyaların ya da stokların tüm agırlıgını tasımakla kalmayıp, elle veya mekanik olarak çalısan tekerlekli araçların hareket alanını da olusturur. Bu nedenle, döseme yeterli dayanıklılıkta olmalı, düzgün, sert ve olabildigince az engebeli olmalıdır. Çagdas uygulamada yapı malzemesi olarak beton kullanılır. Henüz daha doyurucu bir seçenek bulunamamıstır. İlk adım, dösemenin yer düzeyinde yapılıp yapılmayacagıdır. Bu konu, kabul edilen tasıma yöntemleri ile dogrudan ilgilidir. Bir sonraki adım, olası döseme yüklemesini hesaplamak ve binayı, buna baglı olarak dösemeyi tasarlamaktır. Döseme, istenilen özelliklere baglı olarak pürüzsüz ve özel bilesimlerle kaplanmak zorunda olabilir. Böylece stokları temiz, tozdan uzak ve kumdan arındırılmıs durumda koruyabiliriz. Zemin raf, ürün, forklift ve diger tasıma ekipmanlarının yaratıgı yükü kaldırabilmelidir. Elle veya helikopter adı verilen perdah makineleri ile ancak gözle algılanamayacak bir yüzey düzgünlügü olusturabilmektedir. Makineler böyle zeminlerin üzerinde isletilmeye basladıgında ise yüzeydeki dalgalanmalar ve düzensizlikler nedeni ile olusan sarsıntı, darbe ve vuruntular makinelerin elektronik aksamında ve hareketli bölümlerinde hasarlar ortaya çıkarmaktadır. Özellikle elektronik kartlar, tekerlekler, hareket organları hasar görmektedir. 156

157 21.3 Kapılar Kapılar tüm makinaların ve tasıma araçlarının geçisine izin verecek yükseklik ve genislikte olmalı ve güvenli bir sekilde kapatılıp kilitlenebilir olmalıdır. Büyük depolama binalarında genel bir uygulama olarak tekerlekli kapılar önerilir. Binanın ön tarafında veya en sonunda yapılabilirler. Yazın havalandırma için bu konum elverislidir ama kısın bu kapıların uzun süre açık kalması, ısıtma sorunlarını ortaya çıkarır. Kapı, döseme düzeyinin biraz altında olmalıdır ve iyi bir drenaj sistemi kurulmalıdır Yangın Güvenliği Yangın güvenliği depolarda mutlaka bulunması gereken ekipmanlardır. Farklı söndürme sistemleri mevcuttur. Bunlar; toz, köpük destekli söndürme sistemleri ve lokal veya genel söndürme sistemleridir. Her ne kadar binalarda yangın tehlikesine karsın pek çok önlem alınsa da yangın olasılıgı her zaman vardır. Depoda çıkacak yangın, binanın yanısıra depolanan malzeme üzerinde de yanma riski olusturur. Bu nedenle binada olabildigince az kereste bulunmalıdır. Ayrıca kaplama malzemesi olarak zift veya diger yanıcı maddelerin yerine yanmaz boyalar yeglenmelidir. Uygun yerlere su kaynakları koymak veya tavandan söndürme sistemleri yerlestirmek, önerilen çözümler arasındadır. kıyaslandıgında yüksek maliyetle karsılasılmaktadır. Bina yapısı asgari olarak aşağıdaki elemanları içermelidir: Bina tipi, izin verilen yükseklik ve alan Yangın ihtimali/ ayrılma (acil çıkış) gereksinimleri Yangın tahmini, malzemeleri ve sistemleri Taşınabilme tipleri İçerideki bitişler Çıkış merdiven çitleri Çıkış gereksinimleri asgari olarak aşağıdaki elemanları içermelidir: Çıkış merdivenleri uzaklığı Çıkış akışı Sığınak alanları 157

158 Ulaşılabilir çıkışlar Kapı kilitleme hazırlıkları Yangın tespit ve bildirim sistemi gereksinimleri asgari olarak aşağıdaki elemanları içermelidir: Tespit Bildirme Sistemin olay anında ayakta kalması Yangın bastırma gereksinimleri asgari olarak aşağıdaki elemanları içermelidir: Su kaynağı Otomatik yangın söndürme sistemi o Su ile yangın söndürme sistemi o Susuz yangın söndürme sistemi Su deposu ve yangın hortumu çıkışları Acil durum gücü, aydınlatması ve çıkış işaretleri asgari olarak aşağıdaki elemanları içermelidir: Sistemin olay anında ayakta kalması Elektrik güvenliği Enerji kaynaklarının dağıtımı Özel yangın koruma ihtiyaçları asgari olarak aşağıdaki elemanları içermelidir: Duman kontrol sistemi Yangına dayanıklı ve söndürü malzemeler Ortası açık alanlar Kritik tesis ihtiyaçları 158

159 21.5 Uyarı ve Önlem Sistemleri Depolama binaları yeterli saglamlıkta olmalıdır. Kapılar sayıca az ama yeterli islem kapasitesinde olmalı ve yeterli sayıda kilitle donatılmıs bulunmalıdır. Tüm pencereler ve tavan camları güvenli olarak yerlestirilmis olmalı, eger açık bir tehlike veya izinsiz giris olasılıgı varsa (örnegin pencereler bir anayola bakıyorsa) ek koruma olarak çubuk veya tel pervaz kullanılmalıdır. Anahtarların korunması konusunda alınan önlemlere tipik örnekler verilebilir. Depolama binası ve alanına ait tüm kilitler numaralandırılmalı, kaydedilmeli ve bunlardan kimin sorumlu oldugunu belirten yazılı yönergeler dagıtılmalıdır. Mesai dısı zamanlarda anahtarlar uygun olan bir yerde, örnegin; depolama bölgesinin girisindeki ana giris binasında kilitli bir bölmede korunmalıdır. Kapalı devre TV sistemi, video kaynakları, telli alarm sistemleri, ultrasonik ısın kesmeli sistemler ve teknoloji ilerledikçe kullanılabilecek diger donanım, depolama yerinin güvenligini saglamakta kullanılabilir Ergonomik İşyeri ve Mobilya Tasarımı Çalışanların fonksiyonel bir şekilde çalışabilmesi için uygun depo yerleşiminin tasarımı. Ergonomik olarak tasarlanmış ve kullanıma uygun mobilya ve ekipmanın seçimi. Titreşimi, gerilme ve bükülmeyi azaltacak ekipman ve mobilya tasarımı. Gerekli ekipmanın, tüm çalışanlara uygun olmalıdır, bu nedenle ayarlanabilir ekipmanlar kullanılması. 159

160 22 İTFAİYE AMBARI YERLEŞİM ÖNERİSİ 22.1 Mevcut Durum Analizi Depolama sistemi tasarımı yapılan İstanbul İtfaiyesi Kocasinan Deposunda halihazırda uygulanmakta olan sistem analiz edilmiştir. Mevcut depo, yönetim ofisleri ile birlikte katlı bir bina içerisinde bulunmaktadır. Depo amaçlı kullanılan katların şu an ki fotoğrafları aşağıda görüldügü gibidir. Şekil 43 Mevcut Depodan Görüntüler Alınan kararlar ve itfaiye yöneticileri ile yapılan görüşmeler neticesinde açık bir şekilde elde edilen sonuç itfaiye deposunun şu an için yetersiz ve düzensiz oluşudur. Ön kapıdanyapılan mal kabulünde birçok sorun ile karşılaşılmaktadır. Depo alanın yetersiz oluşu, kapı önünde ürünlerin bekletilmesini gerektirmektedir ve ürünlerin bir alt kata merdivenler ile taşınması ergonomik açıdan sorunlar oluşturmaktadır. Tesis içinde gerek depolarda gerekse koridor ve merdiven bosluklarında bekleyen ürünlerin akıbeti hakkında net bilgiler mevcut degildir.satın alma stratejisinde, envanter tahsisi ve güvenlik stok hesaplarında sorunlar vardır. Depoda ürün çesitliliginin fazla olması, alt müfrezelere en kısa süre içinde sevkiyat yapılması gerekliligi, gerek mal kabulünde gerekse mal çıkısında pik noktalara ulaşılması tasarlanacak depoda çözüm bulacaktır. Bu noktada yeni bir depo tasarımı itfaiye için kaçınılmaz bir sonuç olarak gözlenmiştir Metodoloji Bu proje, yeni bir depo planın alan ve etkinlik bakımından verimliliği arttırmak için tasarlanmıştır. Bu hedefe ulaşmak için, aşağıdaki metodolojiler kullanılacaktır: 160

161 Ayrıntılı literatür araştırması: Tezin amacına ulaşmasını güvence altına almak için kapsamlı bir literatür araştırması yapılması. İstanbul İtfaiye sinin depo yöneticileri ile iletişim halinde olma: Gerekli bilgiyi edinebilmek ve isteklere uygun bir depo planı için iletişim halinde olmak. Danışmanlarla Toplantılar: Birçok toplantı planı ve gerekli kararların alınması. Veri Düzenlemesi: Alınan bilgilerin analizi ve plana göre uygulanması Veri Toplama Araştıma verileri, birincil ve ikincil olmak üzere 2 türden oluşmaktadır. Bu ayrım veri toplama amacımıza göre tanımlanmaktadır. İkincil veriler yönetilen araştırma dışında başka bir amaçla toplanmış verilerdir. Birincil veriler ise aksine, tamamen araştırmacının inceleme alanı hedeflenerek toplanmıştır. Bireysel mülakatlar muhatap kişiyle yüz yüze yapılarak oluşturulmuş, konunun ayrıntılarıyla açıklandığı görüşmelerdir. Bireysel mülakatlar iki ana türden oluşmaktadır: sınırlandırılmamış mülakatlar ve yarı yapılandırılmış mülakatlardır. Aralarındaki fark mülakatı yapan kişi tarafından sağlanan yönlendirmenin derecesine bağlıdır. Araştırma metodu olarak, mülakatlar aşağıdaki birçok avantajı da beraberinde getirmektedirler; Doğrudan araştırma konusu ile ilgilenirler. Mülakatlar nedensel sonuçlar çıkarma kavramaya yöneliktirler Mülakatlar nedensel sonuçlar sağlayan yorum içerirler. Mülakatlar, muhatap kişi ile doğrudan etkileşim içindedirler buda alınan cevaplar doğrultusunda araştırmanın daha da geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. Yüz yüze görüşme, belirli noktaları açıklamak için görsel teknikler kullanamaya daha elverişli bir yapıya sahiptir (örneğin çizim yaptırmak). Karşılıklı güven ortamı, tartışmayı daha verimli ve açık hale getirmektedir. Daha kullanışlı bilgi edinebilmek için, aşağıdaki çalışmaları yapıldı: 161

162 Kocasinan İtfaiye Deposu na gidilerek depo ile satınalma sistemi hakkında genel bilgi edinilmesi. Anadolu yakası merkez itfaiye deposuna gidilerek envanter listesinin toplanması. Envanterin alt gruplara ayrılması. Belirli bazı envanterlerin incelenmesi. Kocasinan İtfaiye Deposu na ziyaret edilerek incelemede bulunulması. Depo amiri ve müdürü ile yapılan bire bir mülakatlara göre Anadolu yakası merkez itfaiye deposu hakkında aşağıdaki bilgiler edinilmiştir; Fatih te bulunan depo yeniden tasarlandığı için Sefaköy ve Kocasinan a taşınmıştır.. Fatih e tekrar taşınma hakkında bir bilgi yoktur. Kağıthane de uygun bir alan mevcuttur. Yeni deponun bu alana inşa edilmesi planlanmaktadır. Depo için talep edilenler: Açık ve geniş bir alana sahip olmalıdır. Depoya ulaşan ürünler için uygun bir boşluk olmalıdır. Alt gruplara ait talepler once Kocasinan a iletilmekte daha sonra dağıtılmaktadır. Sultanbeyli den Silivri ye kadar olan kısma ait ürünler Kocasinan dan dağıtılmaktadır. Envantere ait tüm altgruplar kendilerine ait küçük depolara sahiptirler. Kocasinan dan yollan ürünler bu küçük depolarda muhafaza edilmektedirler. Giriş ve çıkış için tahliye kolaylığına ihtiyaç vardır. Envanter senede bir defa satın alınmaktadır. (Örneğin, kırtasiye eşyaları) Merkezi depo ihtiyaçları ve talep edilen altgruplar için teklif usulü satın alma yapılmaktadır adet demibaş ve sarf malzemesi mevcuttur. (kağıt, kalem, kılıf, battaniye, boya, kurtarma malzemeleri vb.) Gelen malzemeler işlemler için beklemektedirler. Prosedürler için gerekli zaman değişkendir. Eğer malzemeler kabul edilmezse, ürün girişi yapılanadığından ötürü beklemek zorundadırlar. Bu tür beklemeli ürünler için alana ihtiyaç vardır. Ürünler gönderildikten sonra geriye kalan emniyet stoğudur. Toplam ürünlerin %50-%40 si emniyet stoğundan oluşmaktadır. 162

163 Bazı ürünlerin satın alma kararları belediye tarafından verilmektedir. Bu ürünler; kırtasiye, temizlik ve teknik malzemelerdir. Geçmiş verilere bakılarak hangi üründen ne kadar satın alınacağına karar verilmektedir. Yaklaşık olarak adet istasyon vardır, bu da satın alınan ürün miktarında artışa sebep olmaktadır. Gaz, köpük, hortum gibi yangın söndürücü araçlar satın alınan ürünlerdir. Yangın söndürücü köpük ihtiyacı geçmiş verilerden yararlanılarak bulunmaktadır ve herzaman ihtiyaçtan fazlası satın alınmaktadır. Yangın söndürücü köpüklerin raf ömrü 5 ile 10 yıl arasında değişmektedir. Depoda İlk Giren İlk Çıkar prensibine gore yerleşim yapılmaktadır., Veri Analizi İtfaiye bir devlet kurumudur ve acil durumlara müdahalede bulunur. Yangıncıların, istasyonların ve tüm işlemlerin ihtiyacı olduğu malzemeler için bir depoya ihtiyaç duymaktadır. Temel olarak, itfaiyenin ihtiyaçları iki başlık altında toplanabilir; demirbaş ve sarf malzemeleri. İstanbul İtfaiyesi nin şu anda kullandığı depo bu ihtiyaç duyulan malzemelerin depolanması için hem uygun değildir hem de yeterince büyük değildir. Diğer yandan, şu anda depolanan birçok malzemeye de ihtiyaç duyulmamaktadır. Toplamda 1200 kalem malzeme bulunmaktadır. Depoda bunların sadece bazılarının bulunması yeterli olacaktır. Ayrıca, test (kalite kontrol) ve karar sürecindeki tüm malzemeler depoda bekletilmekte ve bunun için de ayrı bir alana ihtiyaç duyulmaktadır. Tüm bu konular gözünde bulundurulduğunda, deponun geçici malzemeler (test edilmeyi bekleyen ve onay aldıktan sonra hemen talep eden birime sevkiyatı yapılan malzemeler) ve kalıcı malzemeler (yılda bir kez satın alınarak depolanan ve aylık olarak dağıtımları yapılan malzemeler) olmak üzere iki ana bölüme ayrılması uygun olacaktır. Gerekli alanın hesabı için, uzun süreyle depoda bekletilen malzemeler ile kısa süreli depoda bekletilen malzemelerin miktarlarının belirlenmesi gerekmektedir, daha sonra bu malzemelerin boyutları tespit edilerek, gerekli alanlar hesaplanabilir. 163

164 Depo yöneticisinden alınan dosyalar incelendikten sonra, tüm envanterin depoda stoklanmadığı görülmüştür. Envanterdeki çoğu kalem demirbaştır, ve az miktarda da sarf malzemesi görülmektedir. Açıklıkla görülmektedir ki, masa, sıra, dolap vb. büyük boyutlu malzemeler stoklanmamaktadır. Depo yerleşim planı hazırlanırken Depo yetkilileri ile yapılan görüşmeler sonucunda, uzun zamandır ihtiyaç duyulmayan malzemeler listeden çıkartılmıştır. Bu oluşturulan yeni liste envanter listesi ile karşılaştırıldığında listeden çıkarılan malzemelerin çoğunlukla demirbaş oldukları gözlemlenmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi yüzlerce kalem malzeme olduğundan bunlar ürün grupları haline getirilmiş ve malzemeler 9 başlık altında toplanmıştır; 1- Atölye 2- Büro ve Kırtasiye 3- Garaj Malzemesi 4- Yatakhane Malzemesi 5- Haberleşme Gereçleri 6- Mutfak Malzemesi 7- Spor Malzemesi 8- Yangıncı Malzeme 9- Genel Malzemeler Gruplarla ilgili tablo Ek1 de verilmiştir. Gruplama alternatifleri için Devlet Malzeme Ofisinin bir deposu ziyaret edilmiştir. İtfaiye deposu ile kıyaslandığında, DMO nun deposu oldukça büyük olmakla beraber işletim prensipleri benzerlik göstermektedir. Bu durum da, doğru bir bakış açısı elde etmek için faydalı bir örnek olmuştur Depo Planı Uygulamaları Proje çerçevesinde başlangıç olarak İstanbul İtfaiyesinin hali hazırda kullanmış olduğu depo incelenerek eksikleri ve eksiklerin düzenlenmesi için yapılabilecek çalışmalar hakkında görüşmeler ayarlanarak Ambar Amiri Muhammet Barutçu ve diğer ambar çalışanlarının fikir, görüş ve istekleri alınmıştır. Bu görüşmeler neticesinde planlanacak 164

165 olan deponun 500 m 2 civarında zemin kata sahip, mümkün olduğunca geniş bodrum katı olan ve bürolar ile diğer personal ihtiyaçlarının karşılanması için bir asma kata sahip olan bir yerleşke olması gerektiği ortaya çıkmıştır. Yapılan çalışmalarda ilk adım olarak kullanılacak raf tiplerinin, ebatlarının ve depo içinde kaplayacakları toplam alanların hesaplanması amacı ile depo arşivinden geçmiş yıllara ait malzeme listeleri, malzemelerin yıllara göre depodaki sayıları ve mevcut depoda bulunan malzemelerin ebatları alınmıştır; ancak bu sayılar 2008 yılı sonuna ait olduğu için depoda geçmiş dönemlerde stoklanmış olan her malzemeye ait ebatlar elde edilememiştir. Bu ebatların elde edilmesi amacı ile piyasada malzemeler ile ilgili araştırmalar yapılarak elde bulunmayan malzemelere ait yaklaşık ebatlar çıkarılmıştır Literatür ve piyasa araştırmalarına dayanılarak planlanacak olan depoda kullanılabilecek raf sistemleri şu şekilde belirlenmiştir: Orta ve Ağır Malzemeler için Sırt-Sırta Raf Tip,. Küçük ve kolay erişilmesi gereken mazelemer için Hafif Raf Tipi. Depolanmasında ebatları önemli olmayan malzemeler için (Çivi, Vida, Nipel, vb.) Avadanlık Kutu Tipi. Boru, kalas, demir profil, vb. malzemeler için Konsol Kollu Raf Tipi. İtfaiye hortumları için Hortum Raf tipi. Ek olarak ölçüsü değişkenlik gösterebilen malzemeler için yığın depolama sistemi kullanılmasına karar verilmiştir. Bu depolama sisteminde malzemeler paletleriyle kendileri için belirlenen alana ölçüleri göz önünde bulundurulmaksızın stoklanır. Elde bulunan malzemeler ilk önce kullanım amaçlarına göre gruplandırılıp, daha sonra bu malzemelere göre raf tipleri belirlenmiştir. Bu rafların ebatlarını bulma amacıyla malzemelerin ebatları değerlendirilip kullanılabilecek minimum raf ebatları belirlenmiştir. Raflar bu minimum değerler kullanılarak tasarlanmıştır. Daha sonraki aşamada depoda bulunabilecek maksimum malzemeye yetecek aynı zamanda bize verilen tasarım kısıtlarını mümkün olduğunca aşmayacak şekilde belirlenen raf tiplerine göre sayıları tespit edilmiştir. (Tasarlanan raflardan hafif tipteki raflar modüler olduğu için ihtiyaçlar çerçevesinde raf yükseklikleri ve buna bağlı olarak raf sayıları ilerleyen dönemlerde 165

166 güncellenebilir.) Hesaplar sonucunda ortaya çıkan ve hesaplara dayanarak kabul edilen raf ebatları Tablo 6.1. de gösterilmiştir. Şekil 44 Minimum ve Kabul Edile Raf Ebaları Sırt Sırta Raf Tiplerinde ve Yığın Stoklarda yüklemenin forkliftlerle yapılması önerilmektedir. Belirlenmiş standartlara göre forklift kullanılacak depolarda koridor genişlikleri 2,5-3 metre arasında olmalıdır. İstanbul İtfaiyesi için tasarlanan depoda koridor genişliklerinin 3 metre olmasına karar verilmiştir. Bu genişlikteki koridorlarda manevra yapabilen (malzeme ile beraber kendi etrafında dönebilen) forklift tipi akülü üç tekerlekli forklifttir. Bu forklift tiplerinin taşıyabilecekleri maksimum yük miktarı modellerine göre 1,3 ton - 2 ton arasında değişmektedir.istanbul İtfaiyesi deposunda bulunan malzemler göz önüne alınınca 1,3 ton maksimum kapasiteli forklift yeterli gelmektedir. Forklift özellikleri ile ilgili tablo Ek-2 de bulunmaktadır. Depo genelinde dar koridor aralarında manuel (elle) ve elektrikli transpaletler ile taşımanın yapılmasına önerilmektedir. İstanbul İtfaiyesi deposunun ölçüleri ve malzeme yükleme boşaltmadaki sayılar göz önüne alınınca depo genelinde toplamda bir adet akülü forklift, iki adet manuel transpalet ve de bir adet elektrikli transpalet kullanılması önerilmektedir. 166

167 Koridor genişlikleri, ve raf ebatları göz önünde bulundurarak tasarlanan depo 591 m 2 lik bir alanı kapsamaktadır. Toplam raf yükseklikleri ve asma katın yüksekliği göz önüne alındığında toplam depo yüksekliği 8,5-9 metre civarında olmalıdır. Ek olarak depo girişinde malzemeler depoya alınmadan önce muayenesinin yapılması için 123 m 2 lik bir yarı açık alan (ön cephe açık üstü kapalı) tasarlanmıştır. Depoda kapı ebatları forkliftlerin rahatça haraket edebilmesi açısından 3,5 metre civarında önerilmektedir. Bodrum katı yığın stok, konsol kollu raflar ve hortum raf tipi olarak ayrılmıştır. Bodrum katının alanı yapının dayanıklılığı açısından 100 m 2 ile sınırlandırılmıştır ve bu alan zemin katta bulunan hafif tip rafların alt hizasına denk getirilmiştir. Yer kısıtından dolayı Sefaköy den alınıp ambarın kurulacağı bölgeye taşınması istenen ve yaklaşık 200 m 2 lik alan kaplayacağı tahmin edilen, hortum tamir ve testlerinin yapılması için kullanılan hortumhane tasarıma dahil edilememiştir. Asma kat tasarımı istenildiği üzere amir odası, kayıt kontrol yetkilisi odası, ambar memurları odası, satın alma bürosu, dinlenme yeri, çay ocağı, çok amaçlı bir oda, tuvalet, duş ve soyunma kabinlerini içeren bir tasarım yapılmışır. Ek olarak ambar müdürünün odasının yanında kalan boş bölüm bizim tasarımımızda tuvalet olarak kullanılmıştır, tercihe göre başka bir amaçlada kullanılabilinir. Asma katın depoyu gören cephesinin depo işleyişinin görülebilmesi açısından cam ile kaplanması önerilmektedir. Tasarımın çizimi Ek-3 de mevcuttur Güvenlik Önerileri Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı na göre tasarladığımız İstanbul İtfaiyesi Deposunda güvenlik için yaptığımız öneriler aşağıdaki gibidir: Forklift ve Transpaletler için; Forklift ve transpalet koridorları belirtilmelidir. Koridorlarlarda önemli noktlarda ikazlar konulmalıdır. Koridorlarda önemli noktalarda forklift ve transpaletler için tümsek aynalar konulmalıdır. Koridorlarda ekstra malzemeler bulundurulmamalıdır. Boş paletler belli bir yere istiflenmelidir. 167

168 Kişisel güvenlik açısından koridorlarda durulmamalıdır. Acil Durum için; Acil durumu planı yapılmalıdır. Acil durum çıkışı belirlenmelidir. Gerekli yerlerde yangın söndürme tüpleri konulmalıdır. Tavanda yangın söndürme sistemi bulundurulmalıdır. 168

169 SONUÇ Bu çalışma, itfaiye depoları ile ilgili yeni küresel eğilimlerin incelenmesi ile başlamaktadır. İtfaiye birimleri, en düşük kaynak kullanımı ile en yüksek derecede yangın kontrolünü hedeflemektedir. Bu durum, İtfaiye yönetimini tüm depolama sürecini gözden geçirmesini gerektirmektedir. Bu çalışma, İstanbul İtfaiyesi için yeni bir depolama tesisinin tasarlanması ile ortaya çıkmıştır. Tasarımın, sadece yeni depolama alanının basitçe fiziksel boyut ve yerleşim planını önermesi değil, mevcut üretim taşıma faaliyetlerini yeniden yapılandırmaya çalışması planlanmaktadır. Ayrıca, bu raporun, depo tasarım süreci ve bunun aşamalarına daha geniş bir bakış açısı getirdiğinin unutulmaması gerekir. Bu çalışmanın çıktısı, ileriki inşaat projelerinde karar vermede bir altyapı oluşturacak olan yeni bir depo yerleşim önerisi taslağı ile birlikte önerilen bir grup depolama sürecidir. Bu nedenle, bu çalışma, İstanbul İtfaiye sinin inşaat projeleri ile ilgili gelecekteki çalışmalarının bir ön çalışması niteliğindedir. Bu çalışmanın bilimsel açıdan tutarlı olması için, araştırma adımları için rehber olacak, ihtiyaç duyulan bilginin çeşidi ve bilgiye ulaşmak için olası kaynakları belirlemek için bir araştırma yapılmıştır. İlk veriler, bilimsel gözlemler, nitelikli, yönlendirilmemiş ve yarı yapılandırılmış yüzyüze görüşmeler ve araştırmacıların ilgilendikleri belirli durumlara bağlı olarak telefon görüşmeleri ile toplanmıştır. Daha sonraki içeriden alınan veriler bölüm yönetiminden alınmış ve itfaiye tanıtım broşürlerinde gösterilmiştir, bu veriler; ürün tanımları, ürünlerin isim ve sayıları, bölüm isimleri ve diğerleridir. Dışarıdan alınan veriler; kitaplar, ders notları, bilimsel makaleler ve internettir. Kullanılacak teknoloji ile ilgili veriler, itfaiye deposunda bulunan ürünlerin benzerlerini depolayan yapı marketlerin yönetimlerinden ve internet araştırmaları ile makale araştırmalarından bulunmuştur. Bilgiye ulaşmak için ayrıca lojistik uygulamaları vaka araştırması yapılmış, daha önce itfaiye istasyonları ile ilgili yapılan ilgili projeler incelenmiştir. Tüm bu çalışmaların sonucunda İstanbul İtfaiyesi için 591 metre karelik bir depo içindeki raf sistemleri, bürolar ve koridor alanları olmak üzere detaylı bir şekilde tasarlanmıştır. 169

170 REFERANSLAR Çavuşlar, M. (2007). Depo Yönetimi. Istanbul: Diyet. Naik, V. C., (2004), Fuzzy C-Means Clustering Approach to Design a Warehouse Layout, (University of South Florida). Retrieved from Bai, L., Zhong, Y., (2008), Improving Management In Small Business: A Case Study, (Jönköping University). Retrieved from fulltext.pdf Lee, Y. H., Lee M. H., & Hur S., (2005), Optimal design of rack Structure with modular cell in AS/RS, Retrieved from Lee, H. F., & Schaefer, S. K., (1996), Sequencing methods for automated storage and retrieval systems with dedicated storage, Retrieved from Baker, P., Canessa, M., (2007), Warehouse design: A structured approach, Retrieved from Koh, S. G., Kwon, H. M., & Kim, Y. J., (2005), An analysis of the end-of-aisle order picking system: Multi-aisle served by a single order picker, Retrieved from Rouwenhorst, B., Reuter, B., Stockrahm, V., van Houtum, G. J., Mantel, R. J., & Zijm, W. H. M., (1999), Warehouse design and control: Framework and literature review, Retrieved from Hwang, H., Moon, S., & Gen, M., (2002), An integrated model for the design of end-ofaisle order picking system and determination of unitload sizes of AGVs, Retrived from De Koster, R., Le-Duc, T., & Roodbergen, K. J., (2006), Design and control of warehouse order picking: A literature review, Retrived from Acker, E., (2008), Warehouse, Retrived November , from Yu, M., (2008), Enhancing Warehouse Performance by Efficient Order Picking, Retrived from 170

171 Frazelle, E., (2001), World-Class Warehousing and Material Handling, Mc Graw Hill, New-York. Salcan, C., (2007), Depolama ve Depo Yönetimi, Yayınlanmamıs Lojitek Egitim Notları, Istanbul. Bowersox, D. J.; Closs, D. J. ve Cooper, M. B.; (2002), Supply Chain Logistics Management, Mc-Graw Hill, New-York. Salcan, C., (2007a), Depolama Süreçleri ve Depo Yönetimi, Egitim Notları, Lojitek, Istanbul Erdal, M. ve Çancı, M., (2003), Lojistik Yönetimi, Freight Forwarder El Kitabı-1, UT_KAD, İstanbul. Emrak, E., Gerdemeli., (2006), Endüstriyel Depolama Teknikleri, Transport Teknigi Ders Notları, Erisim Tarihi:

172 EKLER 172

173 173

174 Ek-1: Malzeme Grupları Tablosu Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) 1 İtf.Promosyon ( Yap - Boz ) Genel hafif Adet H.Fren Yağı Garaj sırt-sırta Kilo Motor Yağı Garaj sırt-sırta Kilo Grees yağı Garaj sırt-sırta Adet Antifiriz Garaj sırt-sırta Kilo Makine iğnesi Atölye hafif Adet Galvaniz Rediksiyon Atölye avadanlık Adet Elektirik Bişonu Genel avadanlık Adet Galvaniz Nipel Atölye avadanlık Adet Patinaj Zinciri Garaj sırt-sırta Adet Mikrofon Kapsülü Haberleşme hafif Adet Çadır Kapsülü Yangıncı Malzemesi yığın Adet Matkap Ucu Atölye hafif Adet Falçata Atölye hafif Adet Şartel Anahtarı Atölye hafif Adet İnşaat Çivisi Atölye avadanlık Adet Tuvalet Es Adet Sigorta Kutusu Genel hafif Adet Mikrofon Kapağı Haberleşme avadanlık Adet Naylon İplik Yangıncı Malzemesi hafif Adet Hoparlör Trafosu Haberleşme Adet Mikrofon Kulaklığı Haberleşme Adet Seyyar Lamba Kafesi Yangıncı Malzemesi hafif Adet Keten Saraç İpi Yangıncı Malzemesi hafif Adet Masura İplik Yangıncı Malzemesi hafif Adet Menteşe Muh. Atölye hafif Adet İspanyolet Kolu Atölye hafif Adet Kolon Örme Atölye sırt-sırta Metre Galvaniz Maşon Atölye avadanlık Adet 6, , Şamandıra Atölye hafif Adet Radyatör Ara Musluğu Genel avadanlık Adet Gömme Kapı Kilidi Atölye hafif Adet Mermer ve Duvar Sigortası Genel hafif Adet Pisuar taşı Genel sırt-sırta Adet Pisuvar Musluğu Genel hafif Adet Anten Fişi Genel hafif Adet Lavabo Sifonu Genel sırt-sırta Adet

175 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Lavabo Muh. Genel sırt-sırta Adet Stop ve Start Bitonu Genel avadanlık Adet Pimaş Çatal Atölye hafif Adet Kontrapilak Atölye sırt-sırta Adet Vim Genel sırt-sırta Adet Spot Ampul (Yangın Lam) Yangıncı Malzemesi hafif Adet Sünger Genel hafif Adet Çekvalf Atölye hafif Adet Deri İş Eldiveni Yangıncı Malzemesi yığın Adet Kontaktör Kalf. İçin Genel hafif Adet Pimaş Boru ve Kelepçesi Atölye avadanlık Adet 7, , Mala Atölye hafif Adet Plastik Çivili Kroşe Atölye hafif Adet Çöp Sepeti Genel sırt-sırta Adet Klemens Atölye avadanlık Adet Küresel Vana Yangıncı Malzemesi yığın Adet Kör Tapa ve Radyatör Tap. Genel avadanlık Adet Kaynak Gözlüğü Atölye hafif Adet Su Terezisi Atölye hafif Adet Gömme Mandal Kolu Atölye avadanlık Adet Tuvalet Taşı Genel sırt-sırta Adet V.Otomat Muh. Genel hafif Adet Uzatma Tes. Atölye hafif Adet İspatula Atölye hafif Adet Macun Köreği Atölye hafif Adet Pimaş Conta Atölye avadanlık Adet Floransan Ampul Muh. Genel hafif Adet , Beyaz sabun Genel hafif Kalıp Can kurtarma ipi Yangıncı Malzemesi yığın Adet Musluk Kafası Genel hafif Adet Radyatör Konsülü Genel sırt-sırta Adet Dış lastik 10 R 22,5 Garaj yığın Adet Yangın Hortomu C Yangıncı Malzemesi hortum Metre Plastik boya Atölye sırt-sırta Kilo Elektirik Prizi Genel hafif Adet Kereste Atölye konsol Desi Rekor Tes. Atölye avadanlık Adet Galvaniz Dirsek Atölye avadanlık Adet Fiş Elk. Atölye avadanlık Adet

176 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Tiner Muh. Atölye sırt-sırta Adet Elektirik Anahtarı Genel avadanlık Adet Yağmurluk Yangıncı Malzemesi yığın Adet Elk.Kablosu Muh. Genel Metre Evye ve Banyo Bataryası. Genel hafif Adet Er Yangın Kaskı Yangıncı Malzemesi yığın Adet Vana Muh. Yangıncı Malzemesi avadanlık Adet Dış cephe boyası Atölye sırt-sırta Kilo Yangın söndürme köpüğü sent. Yangıncı Malzemesi yığın Kilo Yangın söndürme köpüğü protn. Yangıncı Malzemesi yığın Kilo Yangın söndürme köpüğü aff Yangıncı Malzemesi yığın Kilo Badana Fırçası El. Atölye hafif Adet Badana Fırçası Rulo Atölye hafif Adet Badana Fırçası İzmir Atölye hafif Adet Yağlı Boya Fırçası Atölye hafif Adet İzolabant Büro ve Kırtasiye sırt-sırta Adet Musluk Muh. Atölye sırt-sırta Adet Galvaniz T Atölye avadanlık Adet Yangın Hortomu B Yangıncı Malzemesi hortum Metre Ağaç Vidası Atölye avadanlık Adet Gömlek sivil Yangıncı Malzemesi yığın Adet Balans Muh. yığın Adet Sırık Süpürgesi Genel hafif Adet Ampul Muh. Genel hafif Adet Yün Kazak Yangıncı Malzemesi yığın Adet Deri çizme - Lastik çizme Yangıncı Malzemesi yığın Çift Köprü Bileti Garaj Adet Yazlık Elbise Resmi Yangıncı Malzemesi yığın Takım Rezarvuar (Flatör) Genel Takım Vernik Muh. Atölye sırt-sırta Adet Musluk Aynası Genel avadanlık Adet Starter Muh. hafif Adet , Daktilo Silgisi Büro ve Kırtasiye avadanlık Adet Pelür kağıt Büro ve Kırtasiye hafif Top Faks Kağıdı Büro ve Kırtasiye hafif Adet Telli Dosya Muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Selefonbant Büro ve Kırtasiye hafif Adet Tuzruhu Genel sırt-sırta Kutu Çamaşır suyu Genel sırt-sırta Litre

177 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Baly Atölye hafif Kilo Yağlı boya Atölye sırt-sırta Kilo Plastik Tutkal Atölye sırt-sırta Kilo Zarf Muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Uhu Büro ve Kırtasiye hafif Adet Teksir kağıdı Büro ve Kırtasiye hafif Top Kurşun Kalem Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toplu İğne Büro ve Kırtasiye hafif Kutu Ataş Büro ve Kırtasiye hafif Paket Klasör Muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Tükenmez Kalem Muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet İmza Kartonu Büro ve Kırtasiye hafif Adet Yumuşak Silgi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Mürekkep Büro ve Kırtasiye hafif Şişe Soba borusu Genel sırt-sırta Adet Soba dirseği Genel sırt-sırta Adet Çelik Sürahi Mutfak hafif Adet Bıçak Ekmek. Mutfak hafif Adet Yemek Çatalı Mutfak hafif Adet Yemek Tabağı Mutfak hafif Adet Su Bardağı Çelik Mutfak hafif Adet Kravat Yangıncı Malzemesi yığın Adet Ayakkabı yazlık kışlık Yangıncı Malzemesi yığın Çift Araç Yıkama Fırçası Garaj hafif Adet Floresant armatörü muh. Genel hafif Adet , , Dubel Atölye avadanlık Adet Çekmece Dolap Kulpu Atölye avadanlık Adet Yemek Kaşığı Mutfak hafif Adet Rende Mutfak. Mutfak hafif Adet Plastik Cetvel Büro ve Kırtasiye hafif Adet Daksil Büro ve Kırtasiye hafif Adet İtfaiye Flaması 100x150 Genel yığın Adet 937, İtfaiye Flaması 150x225 Genel yığın Adet 2287, , İtfaiye Flaması 200x300 Genel yığın Adet Bandizot Metre Banyo Duş Telefonu Genel hafif Adet Telefon Kablosu Genel hafif Metre Camsil Genel sırt-sırta Adet Toz Bezi Genel yığın Adet

178 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Telefon Fihristi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Video kaseti whs muh. Haberleşme hafif Adet Flim Negatif 36 lık. Haberleşme gereçleri hafif Adet Arap Sabunu Genel sırt-sırta Teneke Fotokopi Kağıdı Muh. Büro ve Kırtasiye hafif Top Çekmece Kilidi Atölye hafif Adet Hoparlör Kolon Tipi Genel sırt-sırta Adet Hoparlör Horon Tipi Genel sırt-sırta Adet Kazma Sapı Atölye konsol Adet Monomi Fosforlu Kalem Büro ve Kırtasiye hafif Adet Istampa Mürekkebi Büro ve Kırtasiye hafif Şişe Zımba Teli Büro ve Kırtasiye hafif Adet Telsiz Aküsü Muh. Haberleşme hafif Adet Bilgisayar disketi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kamera kaseti muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kapı kolu Atölye hafif Adet Kömür yığın Ton Suntalam Atölye sırt-sırta Adet Kayın Kaplama Atölye sırt-sırta Adet Teksir mürekkebi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Master kağıt Büro ve Kırtasiye hafif Adet Yazı Kağıdı Büro ve Kırtasiye hafif Top Toner toşhiba 1710 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Pike Yatakhane yığın Adet Yastık Yatakhane yığın Adet Havlu (yüz,banyo) Genel yığın Adet Kaban işci Yangıncı Malzemesi yığın Adet Fayans Atölye sırt-sırta Kutu Çorba Kasesi Mutfak hafif Adet Tuzluk Mutfak hafif Adet Plastik Hortom Genel hortum Metre İtfaiye pantolonu (kırmızı) Yangıncı Malzemesi yığın Adet Toner printer Büro ve Kırtasiye hafif Adet Bilgisayar Temizleme Sp. Büro ve Kırtasiye hafif Adet İtfaiye Flaması 70x105 Genel yığın Adet İtfaiye Flaması 50x75 Genel yığın Adet Belediye Flaması 50x75 Genel yığın Adet İtfaiye Flaması 18x30 Genel yığın Adet Masa Bayrak Direği çiftli Genel hafif Adet

179 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Masa Bayrağı Türk 15x22,5 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Masa Bayrağı İtfaiye 15x22,5 Büro ve Kırtasiye hafif Adet 0 337, , Plastik Boru Atölye konsol Metre Pisuvar Sifonu Genel sırt-sırta Adet Üniforma Kemeri Yangıncı Malzemesi yığın Adet Tozluk (Tören için) Genel Adet Bayrak İpi Genel hafif Kg Pamuk Yangıncı Malzemesi hafif Kilo Yer Silme Lastiği Genel hafif Adet Tel Çivi Atölye hafif Kg Kırmızı Kopyatif kalem Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kışlık Resmi Elbise Yangıncı Malzemesi yığn Takım Floransan Lamba Duyu Genel hafif Adet Cam Elmas Atölye avadanlık Adet Eğe Muh. Atölye hafif Adet Çekiç Muh. Atölye hafif Adet Kürek Sapı Atölye konsol Adet Tırmık Atölye konsol Adet Kapı Kolu Aynası Atölye hafif Adet Plastik Dirsek Muh. Atölye avadanlık Adet Plastik Rekor hafif Adet Plastik Manşon hafif Adet Tangit hafif Adet Pimaş Dirsek Atölye yığın Adet Pimaş Boru Atölye konsol Adet Cam Macunu Atölye hafif Adet Istampa Büro ve Kırtasiye hafif Adet Elektrod Atölye hafif Paket Alkol Yangıncı Malzemesi hafif Litre Sıvı Sabun Genel hafif Kilo VC Fırçası Genel hafif Adet Kanca Sapı Yangıncı Malzemesi avadanlık Adet Kabara Çivi Atölye hafif Kilo Plastik Köprü Boru Atölye konsol Adet Plastik Rediksiyon hafif Adet Kolon Kelepçe Plastik Atölye avadanlık Adet Oksijenli Su Yangıncı Malzemesi hafif Adet Tentürdiot Yangıncı Malzemesi hafif Adet Rivanol Yangıncı Malzemesi hafif Adet

180 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Yara Bandı Yangıncı Malzemesi hafif Adet Sargı Bezi Yangıncı Malzemesi hafif Adet Flaster Bant Büro ve Kırtasiye hafif Adet Sümen Takımı Büro ve Kırtasiye hafif Adet MDF. Atölye sırt-sırta Adet Kaplama Bandı Atölye sırt-sırta Adet Toner A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner printer A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Ambalaj Bandı Büro ve Kırtasiye hafif Adet Hortum çekme ipi Yangıncı Malzemesi hortum Adet Tas Menteşe Atölye hafif Adet , , Testere Bıçağı Atölye hafif Adet Pil Şarz Cihazı Genel hafif Adet Kalem Pil Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kafa Feneri Yangıncı Malzemesi hafif Adet Palto Yangıncı Malzemesi yığın Adet İtfaiye Şapkası Yangıncı Malzemesi yığın Adet Toner 3906 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner S Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner C 3903 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Plastik Delikli Dosya Göm. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Tel Fırça Genel hafif Adet Buat Genel hafif Adet Gazlı Bez Yangıncı Malzemesi hafif Adet Balta Sapı Atölye konsol Adet Spiral Bağlantı Hortomu Atölye hortum Adet Plastik Bağlantı Vidası Atölye avadanlık Adet Musluk İçi Atölye avadanlık Adet El Testeresi Atölye hafif Adet İskarpela Takımı Atölye hafif Adet Keser Atölye hafif Adet Rende Marangoz. Atölye hafif Adet Çekmece Rayı Atölye hafif Adet Daire Testere Bıçağı Atölye hafif Adet Gönye Marangoz Atölye hafif Adet Çekmece Askısı Atölye hafif Adet Vastas Takımı Atölye hafif Adet Vastas Makası Atölye hafif Adet

181 Defter No Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Boy Menteşe Atölye hafif Adet Elektrik kontrol panosu Genel sırt-sırta Adet Metal Kesme Taşı Muh. Atölye hafif Adet Belediye Flaması 50x100 Genel yığın Adet El Keskisi Atölye hafif Adet El Murcu Atölye hafif Adet Kürek (İnşaat) Atölye konsol Adet Plastik Kablo Kanalı Yangıncı Malzemesi yığın Metre Paspas kıl Genel hafif Adet Kazma Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Yangın baltası Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Yangın baltası küçük Atölye Adet Emniyet kemeri Yangıncı Malzemesi Adet Makarna Süzgeci Mutfak hafif Adet Self Servis Tabağı Mutfak hafif Adet Sirkülasyon Pompa Muh. Atölye sırt-sırta Adet Flanş Atölye hafif Adet Paspas İpi Genel hafif Adet Toner toşhiba 1310 Büro ve Kırtasiye hafif Adet 0 463, , Sıvı Deterjan Genel sırt-sırta Kilo Paspas Sapı Genel konsol Adet Lastik Cam Sileceği Garaj sırt-sırta Adet Elbise sivil Yangıncı Malzemesi yığın Tk Elektirik Duy Genel avadanlık Adet Gama Elektirik M.(Kalorifer ) Atölye Adet Balık AdamTakımı Yangıncı Malzemesi yığın Adet Şalome Takımı Atölye hafif Adet Işıldak Yangıncı Malzemesi hafif Adet Motorlu el testere bıçağı Atölye Adet Akü Santral.için Genel sırt-sırta Adet Çelik raf (tablası) Atölye sırt-sırta Adet Çelik raf civatası Atölye Adet Çelik raf köşebenti (profil ayak) Atölye avadanlık Adet 42, , Toner şarp 1025 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Oto sireni Garaj Adet Alçıpan Atölye Adet Alçıpan vidası 25mm. Atölye Adet Demir profil Atölye konsol Boy Demir köşebent Atölye konsol Kilo

182 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Demir lama muh. Atölye Kilo Saç baklavalı 3x4 mm Atölye hafif Kilo Kargaburnu Atölye avadanlık Adet Pense muh. Atölye avadanlık Adet Yer kablaması Atölye sırt-sırta m Bezli Hortom (Araç Y.) Garaj hortum Metre Battaniye Yatakhane yığın Adet El Telsiz Anteni Haberleşme hafif Adet Basılı evrak (matbu evrak) Büro ve Kırtasiye hafif Adet İkaz bantı Yangıncı Malzemesi Adet levye Garaj hafif Adet Balyoz Atölye konsol Adet Manevela Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Çekmece halatı Atölye yığın Adet Yangın kancası Yangıncı Malzemesi avadanlık Adet Araba takozu Garaj sırt-sırta Adet Hidrofor Adet Toner mita DC 1855 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Çeki demiri Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Ses izelasyonlu jeneratör kabini Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Kontrol Kalemi Atölye avadanlık Adet 28, , Asma kilit Atölye avadanlık Adet Spiral Kesme Taşı Atölye hafif Adet Rezervar Zinciri Genel sırt-sırta Adet Sıvı Sabun Makinası Genel hafif Adet Kağıt Peçete Genel hafif Adet Üstübü Genel hafif Kilo Bepantene pomat Genel Adet Masa bağlantı parçası 2 yönlü Atölye Adet Anahtar iki ağızlı Atölye avadanlık Adet Anahtar yıldız Atölye avadanlık Adet Anahtar lokma no:17 Atölye Adet Kalebodur (yer) Atölye sırt-sırta m Anahtar filtre sökme hafif Adet Halat merdiven (ip) Genel Adet Buji anahtarı Atölye hafif Adet Demir testere Atölye hafif Adet Yankeski İzoleli Atölye avadanlık Adet Konvetör (Transformatör 24-12) Adet

183 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Kristal şekerlik Mutfak hafif Adet Kurtarma Botu Yangıncı Malzemesi yığın Çift Kasık çizme Yangıncı Malzemesi yığın Çift Kulak koruyucu Yangıncı Malzemesi yığın Adet Koruyucu gözlük Yangıncı Malzemesi yığın Adet Toner toşhiba Büro ve Kırtasiye hafif Adet İşTulumu Yangıncı Malzemesi yığın Adet Yıldırımlık (Paratoner) Genel konsol Adet Çöp torbası Genel hafif Adet Evrak rafı Büro ve Kırtasiye sırt-sırta Adet Toner o4129x Büro ve Kırtasiye hafif Adet Takvim Altlığı Büro ve Kırtasiye hafif Adet Keçeli Kalem Büro ve Kırtasiye hafif Adet Broşür Genel hafif Adet Dolap Sürgüsü Atölye avadanlık Adet Cep telefonu bataryası Haberleşme Adet Cep telefonu şarz cihazı Haberleşme Adet Bilgisayar ekran filtresi Büro ve Kırtasiye Adet Toner 113R00296 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner J 4092 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner C 1823 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Plastik taban (altına tak. Lastik Adet Telefon santral dahili hat kartı Haberleşme Adet Galvaniz Boru Atölye konsol Adet Kafesli Tel Atölye yığın Adet Şerit Metre Atölye avadanlık Adet Telsiz Klipsi Haberleşme avadanlık Adet Biberlik Mutfak hafif Adet Servis bıçak Mutfak hafif Adet Pinoteks Atölye sırt-sırta Adet Telsiz Şarj Adaptörü Haberleşme hafif Adet Plastik T Atölye hafif Adet Fayans kalebodur dolgusu Atölye sırt-sırta Torba Fayans Yapıştırıcı Atölye hafif Kg Belediye Flaması 100x150 Genel yığın Adet Toner C6614 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Tanıtım Filmi Genel hafif Adet Telsiz yedek parçaları Haberleşme Adet

184 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Raf Köşebenti Atölye hafif Adet Dolgu Köpüğü Atölye hafif Adet Dolap Bağlantı Demiri Atölye avadanlık Adet Dolap Bağlantı Plastik Atölye avadanlık Adet Halojen Ampul Genel hafif Adet Masa örtüsü Mutfak yığın Adet Peçetelik Mutfak hafif Adet Ekmek sepeti Mutfak hafif Adet Kürdanlık Mutfak hafif Adet Kalorifer purjuru (anahtarı) Atölye Adet Tuvalet Kağıdı Genel hafif Adet Calgonit (Kireç çözücü) Genel sırt-sırta Adet Çay Kaşığı Mutfak hafif Adet Acil afet gıda paketi Yangıncı Malzemesi Adet Boyunluk Yangıncı Malzemesi Adet Hidrolik Kapı Yayı Atölye hafif Adet Su deposu lt. Atölye yığın Adet PVC Lambiri Atölye m PVC Pervaz Atölye Metre Süpürgelik Atölye Metre Kurtarma elbisesi Yangıncı Malzemesi Takım Kurtarma Tişörtü Yangıncı Malzemesi Adet Karabina Yangıncı Malzemesi avadanlık Adet Makara seti Yangıncı Malzemesi Adet Toz maskesi Atölye hafif Adet Kıl Testeresi ağaç tipi Yangıncı Malzemesi Adet Teneke makası Yangıncı Malzemesi hafif Adet 0 4, Ameliyat eldiveni Yangıncı Malzemesi Çift İlk yardım seti Genel hafif Adet Bez sedye Yangıncı Malzemesi Adet Dekopaj testere Yangıncı Malzemesi Adet Kurtarma ipi Yangıncı Malzemesi Adet Işıklı ikaz lambası (Armatör) Yangıncı Malzemesi Adet Kortega (Taş yünü) Atölye m Araç telsiz ceryan kablosu Haberleşme hafif Adet Telsiz anten konnektörü Haberleşme avadanlık Adet Araç telsiz mikrofonu ve kablosu Haberleşme hafif Adet Telsiz anten kablosu Haberleşme Metre Telsiz kulaklığı Haberleşme avadanlık Adet

185 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Telsiz hoparlörü Haberleşme hafif Adet Telsiz gövdesi aselsan 4015 Haberleşme hafif Adet Telsiz şarz cihazı tırnağı Haberleşme avadanlık Adet Telsiz terminal crımp (pim) Haberleşme avadanlık Adet Telsiz batarya tırnağı (kontağı) Haberleşme avadanlık Adet Telsiz hoparlör soketi Haberleşme avadanlık Adet El telsizi ses açma kapama po. Haberleşme avadanlık Adet El telsiz mikrofonu (Elektrot) Haberleşme avadanlık Adet Ceset torbası Yangıncı Malzemesi yığın Adet Kalemlık Büro ve Kırtasiye hafif Adet 0 40, , Araç telsiz anteni Haberleşme avadanlık Adet Fotoğraf albümü Genel hafif Adet Sigorta buşonu Genel avadanlık Adet Zil trafosu Genel hafif Adet Tel zımba sökücüsü Büro ve Kırtasiye hafif Adet Hayvan yakalama kancası Yangıncı Malzemesi hafif Adet Telsiz konvertörü Haberleşme avadanlık Adet Hoparlör üniti (Horn tipi) Haberleşme sırt-sırta Adet Otomatik sigorta muh. Genel hafif Adet Role Kaçak Akım İçin (amp.) Yangıncı Malzemesi hafif Adet Toner kartuş C6578 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş 7115 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner HP kartuş C 6615 D Büro ve Kırtasiye hafif Adet Dijital fotoğraf baskısı Büro ve Kırtasiye hafif Adet Plastik ayak (Marangoz) Atölye hafif Adet Kaynak maskesi Atölye hafif Adet Kaynak maske camı Atölye hafif Adet İzoleli cımbız Yangıncı Malzemesi hafif Adet Yazı tahtası silgisi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Nevresim Tk.Tek kişilik Yatakhane yığın Tk Yatak katlanır (tek kişilik) Yatakhane yığın Adet Amerikan servis (tabak altı) Mutfak hafif Adet Eksoz uzatma hortumu Yangıncı Malzemesi hortum Adet Ucu çengelli bağlama lastiği Yangıncı Malzemesi Adet Spanset halat (2,4,6 mt.lik) Yangıncı Malzemesi hortum Adet Kurt ağzı düz orta büyük Yangıncı Malzemesi hafif Adet Peçetelik Mutfak hafif Adet Kahve fincanı tabaklı Mutfak hafif Adet Çay bardağı Mutfak hafif Adet ,

186 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Baharat kabı Mutfak hafif Adet Cezve elektrikli Mutfak hafif Adet Bilgisayar etiketi Büro ve Kırtasiye hafif Adet , , Toner kartuş laserjet A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Ziftli kağıt Atölye yığın m Zarf açacağı madeni Büro ve Kırtasiye hafif Adet Eternit (polyester) Atölye konsol Adet Araç telsiz anten tutucusu Haberleşme avadanlık Adet Araç telsiz mikrofon klipsi Haberleşme avadanlık Adet 348, Araç telsiz kızağı Haberleşme hafif Adet Perde jaluzi Yatakhane konsol m Elektrik tesisat borusu(plastik) Atölye konsol Metre Telefon prizi Genel avadanlık Adet Susta 20 metrelik Atölye yığın Adet Lehim tel Atölye hafif Kilo Yer süzgeci Genel hafif Adet Basınç düşürücü 1/2 Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Gösterge saati Yangıncı Malzemesi hafif Adet 0 90, , Pislik tutucusu muh. Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Rezervuar iç takımı Genel sırt-sırta Tk Klozet kapağı Genel sırt-sırta Adet Plastik boru kesme makası Atölye avadanlık Adet Otomatik kalorifer purjürü Atölye hafif Adet 0 3, , Spiral bağl.hortm. Doğalgaz Yangıncı Malzemesi hortum Adet Doğalgaz macunu Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Kutu Klozet arkası (plast.kutusu) Atölye sırt-sırta Adet Aspiratör cam tipi Mutfak Adet Düz cam Genel sırt-sırta M Belediye flaması 400x600 Genel yığın Adet Belediye flaması 150x225 Genel yığın Adet Belediye flaması 200x300 Genel yığın Adet İtfaiye flaması 400x600 Genel yığın Adet Tenis raketi Spor hafif Adet Pimpon topu Spor hafif Adet Terlik Yangıncı Malzemesi yığın Çift Elbise askısı çiftli Yangıncı Malzemesi yığın Adet Vida tıpası Atölye avadanlık Adet Toner faks olivetti ofk 520 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Cam muh. sırt-sırta M

187 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Bulaşık makinası parlatıcısı Mutfak sırt-sırta Kilo Yatak örtüsü Yatakhane yığın Adet Telsiz ön kapak Haberleşme hafif Adet Telsiz tuş lastiği Haberleşme avadanlık Adet Telsiz dış kasa Haberleşme hafif Adet Zımpara kağıdı ağaç Atölye hafif Adet , Ayna muh. Genel hafif Adet Lavaba fırçası Genel hafif Adet Toner kartuş 4096 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Zeroks kartuş 8r 7880 color Büro ve Kırtasiye hafif Adet El telsizi analog ses düğmesi Haberleşme avadanlık Adet Koruyucu başlık (yanmaz) Yangıncı Malzemesi yığın Adet Bilgisayar CD si Büro ve Kırtasiye hafif Adet Ağaç kesme motor zinciri muh. Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Çim biçme makası Atölye hafif Adet Konnektör pensi Atölye avadanlık Adet Network (kablo soketi) Büro ve Kırtasiye hafif Metre Hızlı müdahale hortumu Yangıncı Malzemesi hortum Adet Network kablo (bilgisayar ağ ) Büro ve Kırtasiye hafif Metre Glop lamba duy ve karpuz Genel hafif Adet Toner faks kartuş 400 şarp Büro ve Kırtasiye hafif Adet Tatlı ıspatulası Mutfak hafif Adet Ekran kartı (bilgisayar) Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kontrol kartı (bilgisayar) Büro ve Kırtasiye hafif Adet Projeksiyon ampulu (bilgisayar) Büro ve Kırtasiye hafif Adet Hart disk Büro ve Kırtasiye hafif Adet Segman pense muh. Atölye avadanlık Adet Allen yıldız Takımı Atölye hafif Adet Fiber conta (tesisat) Atölye avadanlık Adet Teflonbant Atölye hafif Adet Tiz anahtarı muh. Atölye hafif Adet Baş gerdirme kayışı (THC) Atölye Adet Silindir vanası iç Tm.Tk.(THC) Atölye avadanlık Adet Tam yüz maske camı (THC) Atölye hafif Adet Gaz ve buhar maskesi (THC) Atölye hafif Adet Yazı tahtası kalemi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner Fotokopi mak.pasonic.20 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Nomeks elbise (ısıya dayanıklı) Yangıncı Malzemesi yığın Takım Mekanik numaratörlü akt.sayacı Atölye hafif Adet

188 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Uydu telefon faks adaptörü Haberleşme hafif Adet Uydu telefon data kablosu Haberleşme hafif Adet Uydu telefon data adaptörü Haberleşme hafif Adet Deprem malzemeleri Yangıncı Malzemesi yığın Adet Pvc kapı menteşesi Atölye hafif Adet Pvc pencere kolu muh. Atölye hafif Adet Pvc kapı kolu ve aynası Atölye hafif Adet Dolap çıt çıtı (plastik) Atölye hafif Adet İtfaiye yeleği Yangıncı Malzemesi yığın Adet Kolanyalı mendil Genel hafif Adet Toner kartuş HP O 2613 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Soba altlığı Genel sırt-sırta Adet Tel zımba makinası cep tipi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Çay tabak çelik Mutfak hafif Adet Bulaşık süngeri Mutfak hafif Adet Bulaşık teli Mutfak hafif Adet Hızlı müdahale lansı Yangıncı Malzemesi yığın Adet Tabak ve bardak basketi Mutfak hafif Adet Servis tepsisi 37x53 Mutfak hafif Adet Ekmek Mutfak Adet Demir testere ağzı Atölye hafif Adet El Dekobaj makinası bıcağı (Ağaç-Metal Atölye hafif Adet Asfalt beton kesme bıçağı Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Çekomastik Atölye hafif Adet Çelik macun Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Kutu Demir kesme makası bıçağı Atölye hafif Adet Mıcırgat Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Yangın söndürme köpüğü Yangıncı Malzemesi yığın Kilo Bilgisayar yedek parça DVD ram Büro ve Kırtasiye hafif Adet 0 165, , Uydu Telefon proğramı Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kartvizit kataloğu Büro ve Kırtasiye hafif Adet Fot.Mak.harm.ve delme aparatı Büro ve Kırtasiye hafif Adet Fotokopi toneri Muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Dezenfekte solüsyon Yangıncı Malzemesi hafif Adet Takım çantası Atölye hafif Adet Video masa üstü konf.ms.üç sistem Büro ve Kırtasiye sırt-sırta Adet Yorgan Yatakhane yığın Adet PVC (Pimaş ) Rediksiyon Atölye hafif Adet El feneri Yangıncı Malzemesi hafif Adet

189 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Faks cihazı film şeridi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Çay taşıma tepsisi askılı Mutfak hafif Adet Ala hortumu süzgeçi Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Ala süzgeç sepeti Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Ara rekor B den C ye Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Hortum Çarık B ve C Yangıncı Malzemesi hortum Adet İtf.Promos.( 1 Kg Yan.Son.Cih. ) Genel yığın Adet Bina içi telsiz sistemi Haberleşme sırt-sırta Adet Bürülör ateşleme trafosu Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Küvet Kapağı sırt-sırta Adet Soyacak Mutfak avadanlık Adet Bayrak direk Genel konsol Adet Kaşe otomatik Büro ve Kırtasiye hafif Adet Atel Seti Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Aluminyum Perçin muh. Atölye avadanlık Adet 1, , Tornavida Tk. Atölye hafif Adet Lastik Hava Saati Garaj hafif Adet 0 25, , Kurbağacık Anahtarı Muh. Atölye avadanlık Adet Projektör camı Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Tişört (Erkek) Spor yığın Adet Futbol Topu Spor hafif Adet Voleybol Topu Spor hafif Adet Voleybol Filesi Spor yığın Adet Spor Ayakkabısı Spor yığın Çift Eşofman Spor yığın Takım Kartlı kapı kilidi Atölye hafif Adet Kart okuyucu Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kağıt havlu Genel hafif Adet Yapışkanlı bloknot kağıdı Büro ve Kırtasiye hafif Cilt Toner kartuş A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş siyah Büro ve Kırtasiye hafif Adet Spletter Büro ve Kırtasiye hafif Adet Audio video taşıma kiti Haberleşme hafif Adet Faraş Genel hafif Adet Maşrapa Genel hafif Adet Yağ çözücü sıvı Mutfak sırt-sırta Litre Sprey ünitesi (Mutfak için) Mutfak sırt-sırta Adet Yer ızgarası Mutfak için Mutfak sırt-sırta Adet Toner hp kartuş Büro ve Kırtasiye hafif Adet

190 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) Toner hp 5500 renkli c9730a-31 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş C 5011 De blak Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş C 5010 AE Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş hp lazerjet 6657 A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner kartuş hp lazerjet C Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner faks kartuşu samsung 4521 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner lazerjet hp A Büro ve Kırtasiye hafif Adet Usb Seyyar Bellek (mobil hafıza) Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kapak (Mutfak) Mutfak hafif Adet Sirkelik ve yağlık (Mutfak için) Mutfak hafif Adet 0 91, , Basketbool topu Spor hafif Adet Plastik kapsül kırlangıç Atölye hafif Adet Lazer işaret kalemi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Ciltleme şeridi Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kerpeten kağıdı Atölye hafif Adet Kırlangıç kama kiraz Atölye hafif Adet Kablo bağı muh. Atölye hafif Paket Masa örtüsü kapağı Mutfak avadanlık Adet Hidrat anahtarı Yangıncı Malzemesi sırt-sırta Adet Daldırma hortumu (melenjör için) Yangıncı Malzemesi hortum Adet Çalıştırma ipi (motopomt için) Yangıncı Malzemesi Adet Yangın lansları muh. Yangıncı Malzemesi yığın Adet Toner hp 3050 officejet Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner hp kartuş officejet 4255 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Kitap muh. Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toner hp (4 renk) Büro ve Kırtasiye hafif Adet Teflon delikli tava Mutfak hafif Adet Akaryakıt tankı Genel yığın Adet Geçiş ve çıkış kartı Genel hafif Adet Saten alçı Atölye hafif Kğ Stilokalem Büro ve Kırtasiye hafif Adet Büro kapı levhası Büro ve Kırtasiye hafif Adet Aparat duvar Atölye yığın Adet Projeksiyon cihazı tavan asma apat. Genel hafif Adet Fotokopi mak.toneri 2235 Büro ve Kırtasiye hafif Adet Toz kireç Atölye yığın Torba İnşaat tuğlası Atölye yığın Adet Çimento 50 kğ.lık Atölye yığın Torba

191 Gerekli Raf alan depodaki maksimum miktar gerekli toplam alan(cm2) Defter No Kod No Malzeme Cinsi Grup Raf Tipi Ölçü Sayısı (cm2) 664 Ziftli muşamba Atölye yığın M Ondulin levha Atölye konsol Adet Yığın Alanda Siparişi Yok 193

192 Ek-2: Akülü 3 Tekerlekli Forklift Özellikleri 194

193 KONSOL RAFLAR Ek-3 Depo Planı (Depo Planındaki Ölçüler mm cinsindendir) BODRUM KAT MERDİVEN (15.6 m 2 ) RAMPA HORTUM RAFLARI DÜZLÜK GİRİŞ YIĞIN ALAN (29.8 m 2 ) 195

194 ASMA KAT MERDİVEN (15.6 m 2 ) DİNLENME, ÇAY OCAĞI (19.3 m 2 ) TEMİZLİK (3.4 m 2 ) WC, DUŞ, KABİNLAR (25.2 m 2 ) AMBAR MEMURLARI (23.9 m 2 ) SATIN ALMA (23.9 m 2 ) AMİR ODASI (9.3 m 2 ) WC KAYIT KONTROL (5.87 m 2 ) 196

195 SIRTSIRTA ORTA-AĞIR RAFLAR ZEMİN KAT MERDİVEN (1.6m 2 ) MUAYENE ALANI( YARI AÇIK ALAN) ( m 2 ) AVANDANLIK RAF HAFİF TİP RAFLAR 197