GENEL BĠLGĠ BOSNA HERSEK. ÜLKE BÜLTENi Kasım 2011 BOSNA HERSEK TOPLANTI NOTU EYLÜL 2009 BOSNA HERSEK TOPLANTI NOTU EYLÜL 2009 BOSNA HERSEK

Transkript

1 BOSNA HERSEK ÜLKE BÜLTENi Kasım 2011 BOSNA HERSEK TOPLANTI NOTU EYLÜL 2009 BOSNA HERSEK TOPLANTI NOTU EYLÜL 2009 BOSNA HERSEK TOPLANTI NOTU EYLÜL 2009 GENEL BĠLGĠ Resmi Adı : Bosna Hersek (Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti) Devlet Yapısı : Dayton AnlaĢması (21 Aralık 1995) ile oluģturulan Anayasa ya bağlı Parlamenter Sistem Başkenti : Saraybosna Yasama Organı : Üçte ikisi Federasyon, üçte biri SC'den seçilen milletvekillerinden oluģan iki meclisli parlamento (Temsilciler Meclisi ve Halklar Meclisi) Devlet Başkanı : Ortak dönüģümlü baģkanlık sistemi - Bakir Izetbegović (BoĢnak) Nebojša Radmanović (Sırp) Željko Komšić (Hırvat) Başbakan : Nikola Spiric Yüksek Temsilci : Valentin Inzko Resmi Dili : BoĢnakca, Sırpca, Hırvatca Para Birimi : Konvertibl Mark (KM) Nüfusu : 3.8 milyon (2009) Yüzölçümü : 51,209 kilometrekare (Dayton BarıĢ AnlaĢması sonrasında entitelerin yüzölçümleri) 1

2 Ekonomik ve Ticari ĠliĢkiler Makroekonomik Performans (b) GSYİH (milyon $) Büyüme Oranı (%) Enflasyon (%) Dış Borçlar ( GSYİH %) Döviz Rezervleri (Milyar Dolar) İhracat (Milyon $) İthalat (Milyon $) Cari Denge (Milyon $) Kaynak: EIU- The Economist Intelligence Unit, Bosnia and Hercegovina Country Report, Jan 2011, Ticaret Müşavirliği b: Economist Intelligence Unit tahmini Sektörlere Göre Mayıs Tarihleri Arasında Bosna Hersek e yapılan Kayıtlı Doğrudan Yatırımlar ( Euro Üzerindeki Yatırımlar) (000 Euro) Sektör Mayıs Yatırım Miktarı % Mayıs % Mayıs Üretim 1,603, ,673, ,806, Bankacılık 383, , , Hizmet 128, , , Ticaret 206, , , UlaĢtırma 766, , , Turizm 31, , , Diğer ( , , , Euro ya kadar) Toplam 3,312, ,608, ,850, Kaynak: Ticaret Müşavirliği % 2009 Yılında En Çok Yatırım Yapan Ülkeler Sıra No Ülke Milyon Euro % 1 Türkiye % 2 Avusturya % 3 Hırvatistan % 4 Sırbistan % 5 Slovenya % 6 Ġtalya % 7 Polonya % 8 Kıbrıs Rum Kesimi % 9 Karadağ % Kaynak: Ticaret Müşavirliği 2

3 Bosna Hersek e 1994 Mayıs-2010 Aralık döneminde toplam 6.1 milyar Euro yatırım yapılmıģtır yılında en çok yatırım yapan ülkeler: Sıra Ülke Miktar (EURO) 1 Avusturya Sırbistan Hırvatistan Suudi Arabistan Slovenya Türkiye Rusya Ġsveç Macaristan Ġsviçre Kaynak: Bosna Hersek Ticaret Verileri (milyon dolar) Milyon $ İhracat İthalat Denge Hacim Kaynak: T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı Bosna Hersek in önemli ihraç kalemleri arasında temel metaller, mobilya, motorlu araçlar (büyük ölçüde montaj), metalden eģya, ağaç ve ağaç ürünleri, deri eģya, gıda ve içecek sayılabilir. Ġthalat kalemleri arasında ise gıda ve içecek, petrol ve kömür, kimyasallar, makine ve ekipman ile motorlu araçlar bulunmaktadır. Bosna Hersek yeniden yapılanma sürecinin bir sonucu olarak gümrük idarelerini tek bir çatı altında toplamıģtır. Bosna Hersek de gümrük vergileri % 0-15 değiģmekte olup, gümrük vergileri ortalaması % 6,5 dir. Ġthalatta % 1 gümrük harcı alınmaktadır. Bazı gıda ürünlerinde gümrük vergilerinin yanı sıra prelevman vergileri de ( excise taxes) alınmaktadır. Türkiye ve Bosna Hersek arasında imzalanan serbest ticaret anlaģmasına göre Bosna Hersek e ihracatta tüm gümrük vergileri ve eģ etkili vergiler sıfırlanmıģtır. İhracatında Başlıca Ürünler (%): Maden cevheri (%18,9), Mineral ürünler (%15,6), Makine ve Mekanik Aletler (%11,2), Odun ve Odun Mamülleri (%7,1), Diğer (%42,2) 3

4 İthalatında Başlıca Ürünler (%) : İhracatında Başlıca Ülkeler (%) : İthalatında Başlıca Ülkeler (%) : Mineral Ürünler (%16,2), Makine (%14,9), Gıda (%11,2), Metal Cevheri (%8,7), Diğer(%49) Hırvatistan (%19,1), Slovenya (%18,6), Ġtalya (%16,9), Almanya (%13,4), Avusturya (%10,3), Türkiye (%0,6) Hırvatistan (%22,2), Almanya (%14), Slovenya (%13,5), Ġtalya (%11,9), Avusturya (%6,6), Türkiye (%6,5), Macaristan (%5,7) Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Başlıca Sektörler Bosna Hersek ekonomisinin rekabet gücü yüksek olan sektörleri, enerji, metal, orman ürünleri ve madencilik, aynı zamanda sanayi ürünlerindeki artıģa etki eden baģlıca sektörlerlerdir. Bu sektörlerin diğer bir önemi ise en yoğun yabancı yatırım çeken sektörler olmasıdır. Ulaştırma ve Enerji: Bosna-Hersek'in ulaģım sistemi savaģ sırasında büyük ölçüde zarara uğramıģtır. 777 km si elektrikli trenler için hazırlanmıģ, 94 km si çift hatlı tren yollarının toplam uzunluğu 1,030 km dir. 22,600 km uzunluğundaki karayolunun 3,788 km si ana arterler, 4,103 km si bölgesel yollar ve 13,851 km si yerel yollardan oluģmaktadır ve büyük ölçüde hasar görmüģtür. Avrupa yı Adriyatik e bağlayan en kısa güzergah, Bosna Hersek ve Sırbistan Karadağ üzerinden geçmektedir. PanAvrupa 5 Koridoru Ploçe limanından BudapeĢte ye kadar 810 km uzunluğunda bir otoyoldur. AB ve Avrupa Ġmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından finansman kaynağı sağlanması öngörülen projenin tek bir firma yerine birkaç firmadan oluģan bir konsorsiyuma verilmesi öngörülmektedir. Bosna Hersek te kuzeyden Bosanski Brod dan baģlayarak, batıda Bosna Hersek sınırının hemen yakınındaki Hırvatistan ın Ploce limanında biten, nihai amacı BudapeĢte yi Ploce limanına bağlamak olan, yaklaģık 75 km si tünel ve 33 km si köprü olmak üzere 336 km uzunluğunda olması ve 3 milyar Euro ya malolması beklenen söz konusu Koridor VC Otoyol Projesi, Bosna Hersek in en büyük kalkınma projesi olarak tanımlanmaktadır. Saraybosna Uluslararası Havaalanı dıģında Banja Luka, Mostar ve Tuzla da havaalanları bulunmaktadır. Sava nehri ve Brcko limanı, Tuna nehri bağlantılı nehir taģımacılığı projesinde önemli bir konuma sahiptir ve Ġstikrar Paktı baģta olmak üzere birçok uluslararası kuruluģ yakından gözlemlenmektedir. Sava nehri üzerinde Brcko limanının yanısıra Bosanska Gradiska, Bosanski Brod, Orasje limanları bulunmaktadır. Brcko limanının geniģletilmesi ve modernizasyonu için yapılan fizibilite çalıģması tamamlanmıģtır. Bosna Hersek, Avrupa nın en büyük hidroelektrik enerji üretim kapasitesine sahip ülkelerden biridir. Dağlık yapısı ve yıllık 110 cm 3 ün üstündeki yağıģ ortalaması, ülkede çok sayıda 4

5 hidroelektrik santral yapımına imkan sağlamaktadır. Halen mevcut elektrik üretimi ülke ihtiyacını karģıladığı gibi Hırvatistan ve Slovenya ya da ihraç edilmektedir. Bosna Hersek te Neretva, Trebisnjica, Drina, Vrbas gibi bölgelerde 13 hidroelektrik santrali bulunmaktadır. Bosna-Hersek Enerji ġartı Konferansı üyesidir. Enerji ġartı AntlaĢmasını ve PEEREA Protokolünü imzalamıģ olup, çeģitli doğal enerji kaynaklarına sahiptir. Ülkenin hidroelektrik potansiyeli 6000 MW ın üzerinde tahmin edilmekte olup, Linyit rezervlerinin yaklaģık 2,3 milyar ton olduğu tahmin edilmektedir. Önemli boyutta rüzgar enerjisi potansiyeline sahip olan Bosna Hersek in biyo enerji ham madde kaynaklarının da 1,5 milyon m3 ( orman / ahģap sanayi artıkları) olduğu tahmin edilmektedir. Ülkenin enerji sektöründeki üretim, iletim ve dağıtım kapasitesinin güçlendirilmesine yönelik BH Power III projesi Dünya Bankası ve Avrupa Ġmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından finanse edilmektedir. Toplam değeri 50 milyon Euro olan proje Siemens Avusturya tarafından üstlenilmiģtir. Bosna Hersek te doğal gaz kullanımı yaygın değildir, Tüketilen gazın tamamı Rusya Federasyonu ndan ithal edilmekte, Ukrayna, Macaristan ve Sırbistan Karadağ üzerinden Bosna Hersek e ulaģmaktadır. RS Hükümeti tarafından 2006 yılı sonunda Bosanski Brod petrol rafinerisi, Modrica motor yağı fabrikası ve Petrol (petrol istasyonları) özelleģtirilme yoluyla Rus Zarubezhneft e satılmıģtır. AB mevzuatına uyum çalıģmaları çerçevesinde satılan petrol ürünleri içerisinde kükürt değerlerinin düģülmesi öngörülmesine karģılık Bosanski Brod rafinerisinde üretilen petrolün düģük kaliteli olması (kükürt içeriğinin fazla olması) nedeniyle bu konu uzun süre gündemi meģgul etmiģtir. Federasyon da enerji Ģirketi Energopetrol un %67 si Macar (MOL) ve Hırvat (INA) ortaklığına satılmıģtır. Kaynak: Ticaret Müşavirliği, İgeme Ahşap ve Ağaç Ürünleri: Bosna-Hersek, 300 milyon metreküp ormanlık arazisi ile Eski Yugoslavya nın en büyük ormanlık arazisine sahip ülkesidir ve bu arazinin büyük bir bölümünde meģe ve kayın ağacı yer almaktadır. Ağaçların büyük bir bölümü mobilya sektöründe değerlendirilirken, kutulama ve diğer alanlarda da kullanılmaktadır. Sırp Cumhuriyeti nin bu sektörde faaliyet gösteren 6 iģletmesi 2001 Ocak ayında özelleģtirilmiģtir. Bosna-Hersek te yaklaģık 1500 civarında ağaç iģleme ve 50 civarında mobilya yapım atölyesi/fabrikası bulunmaktadır. Bosna-Hersek daha çok ağaç iģleme ve mobilya yapımında kullanılan makinelere ihtiyaç duymakta olup, bu tür makine ihtiyacının önemli bir kısmını Türkiye den karģılamaktadır. Ayrıca mobilya yapımında kullanılan menteģe, kulp, düğme gibi çeģitli mobilya yan sanayi ürünlerini de ülkemizden temin etmektedirler. Zenica Doboj bölgesinde yer alan Natron Maglaj kağıt ve karton iģleme fabrikası Kastamonu Entegre A.ġ. tarafından satın alınmıģtır. Kaynak:İgeme Madencilik: Kömür, demir cevheri, çinko, boksit, kurģun, tuz ve çin kili açısından zengin olan Bosna-Hersek te 3.8 milyar ton kömür rezervlerinin yüzde 60 ını linyit oluģturmaktadır. BaĢlıca kömür iģleme tesisleri Tuzla, Zenica, Ugljevik ve Gacko da bulunmaktadır. Linyit rezervleri Kreka, Gacko ve Stanari bölgelerinde bulunmaktadır. Kömür madenlerinin iģletmeciliği Orta Bosna Kömür Madenleri ve Tuzla Kömür Madenleri adlı iki kuruluģ 5

6 tarafından yürütülmektedir. YaklaĢık 30 kömür madeni 17.9 milyon ton üretim gerçekleģtirmektedir, savaģ sırasında birçok maden tahrip olmuģtur. Jablanica, Ljubbija, Radovan ve Vares de toplam 750 milyon ton demir madeni filizi mevcuttur. Zenica da savaģ öncesi yılda 1.85 milyon ton çelik iģleme kapasitesine sahip tesisler son yıllarda ancak yılda 100 bin ton üretebilmektedir. Zenica Metal ĠĢletmesi Kuveyt Yatırım Otoriterisiyle birlikte metal üretimini içeren bir ortaklık kurmuģtur. Srebrenica, Olovo ve Vares bölgelerinde bol miktarda kurģun ve çinko, Mostar, Zvornik ve Vlasenica da da toplam 41 milyon ton boksit rezervi bulunmaktadır. Boksit madeni yüzde 50 alüminyumoksit ve yüzde 5 silikonoksit içermektedir. Ana rezervlerin yakınında Mostar ve Zvornik de alüminyum fabrikaları bulunmaktadır. Aluminium Pechiney(Fransa) in dizayn ve mühendislik konularında verdiği teknik destek sonucu, üretimi 2000 yılında tona çıkarmayı baģaran Mostar Alüminyum ĠĢletmesi nin Ġsviçre, Almanya, Ġtalya, ABD ve Hırvatistan a yaptığı ihracat ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. BaĢlıca alıcılar arasında Daimler Benz ve Fiat yer almaktadır. Gıda İşleme Sanayi: 1990 yılında ülkede 2,5 milyon hektar toprak iģlenmekte ve savaģtan önce yılda 140 bin ton elma, armut, erik, Ģeftali ve çilek, 1.4 milyon ton tahıl (mısır ve buğday ağırlıklı), 450 bin ton sebze (ağırlıklı patates) üretimi yapılmaktaydı. ġu anda ise Bosna Hersek in tüm ithalatının dörtte birini gıda ürünleri oluģturmaktadır. SavaĢ sırasında büyük ölçüde tahrip olan tarımsal üretim ve dağıtım sisteminin ıslahı için uluslararası finans kuruluģlarının çalıģmaları sürmektedir. Gıda ihtiyacının önemli bir bölümünü ithal etmek durumunda kalan Bosna-Hersek de gıda iģleme sanayi geliģme potansiyeline sahiptir. Agrokor (Hırvat) ın, Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası nın sağladığı 170 milyon Euro kredinin, Bosna Hersek te özellikle dondurma, soda ve yenilebilir yağ üretimi ve gıda perakende satıģı alanında yapılacak yatırımda kullanması beklenmektedir. Hükümetin tarım ürünlerinin ülkeye giriģini kısıtlamak ve yerel sanayii korumak için almak istediği tedbirler IMF ile arasında sorun teģkil etmektedir. Yüksek gümrük vergileri nedeniyle Bosna Hersek pazarına girmek oldukça zordur. İnşaat ve İnşaat Malzemeleri : Bosna-Hersek te toplam 22 inģaat malzemesi üreten firma vardır. Bunlardan Kakanj ve Lukavac çimento fabrikaları ile kiremit üreten Industria Gradavinskog Materiala bu alandaki en büyük tesislerdir Kasım ayında Kakanj çimento fabrikası nın yüzde 51 hissesi Heidelberger Zement (Almanya) tarafından 27.2 milyon dolar karģılığında alınmıģtır. Lukavac çimento fabrikasının Avusturyalı bir firmaya satıģı tamamlanmıģtır. SavaĢ sonrası yeniden yapılanmanın itici gücü inģaat sektörü olmuģtur. SavaĢ sırasında küçük çaplı inģaat firmalarının ortaya çıkması bu sektörün yapısını değiģtirip daha dinamik hale getirmiģtir. Kısa ve orta dönemde daha da geliģmesi beklenen inģaat sektörünün canlılığı büyük ölçüde de dıģ finansman olanaklarına bağlıdır. Yol inģaatı projeleri EBRD nin verdiği 70 milyon Euro tutarındaki kredinin de etkisiyle hız kazanmıģtır. Bu projelerden en önemlisi; önümüzdeki dönemde baģlayacak olan 2.5 milyar dolar tutarındaki 340 km lik 5C Koridoru Otoyolu Projesi dir. Ayrıca Banja Luka yı kuzeydeki Gradiska ya bağlayacak bir otoyol yapımı projesi de bulunmaktadır. Tüm bu alanlar hem inģaat malzemesi ihracatı hem de müteahhitlik hizmetleri açısından yabancı yatırımcılar için büyük bir potansiyel oluģturmaktadır. 6

7 Otomotiv ve Makina Ağır Sanayi: SavaĢ baģlamadan önce Bosna-Hersek in en büyük sanayi kompleksi 50 bin kiģinin istihdam edildiği, otomobil, bisiklet, haberleģme ve askeri mühimmat üretimi yapan UNIS idi. UNIS in bünyesindeki 84 firmadan 61 i halen faaliyette olmakla birlikte toplam istihdam 5 bine düģmüģtür. UNIS in eski performansına kavuģturulması için Volswagen ve Kuveyt Yatırım Otoritesi ile 56 milyon DM tutarında ortak yatırım anlaģmaları yapılmıģtır. Bosna-Hersek in bu sektörde ikinci büyük kuruluģu savaģ öncesi 2,5 milyar dolarlık ciroya sahip olan Energoinvest tir yılında toplam cirosu 300 milyon dolara ulaģan Energoinvest in öncelikli hedefi teknolojisini yenileyerek gaz, petrol sanayi ve elektrik dağıtım Ģebekelerinde kullanılan demir valf üretiminde rekabet edebilir bir duruma gelmektir. Bosna Hersek in toplam ithalatının yüzde 8 i ( milyon dolar) motorlu taģıt araçları ve yan sanayi ürünlerinden oluģmaktadır. Ayrıca önümüzdeki dönemde toplu ulaģım araçlarının yenilenecek olması ülkenin ithalat potansiyelinin artacağını iģaret etmektedir. Ġthalatçı konumunda olmasına karģın, Bosna Hersek otomobil yan sanayi konusunda Avrupa nın önemli tedarikçilerinden biri olmayı hedeflemektir. Bankacılık: Bankalar verdiği kredilerin %70 i tüketim ve %24 ü ev alım amaçlı olup, %6 da esnaf küçük ölçekli iģletmeler ve tarım iģletmelerine verilmiģtir yılında Bosna Hersekte 19 banka Sırp Cumhuriyetinde ise 10 banka bulunmaktadır. Bankacılık sektörü yabancı yatırımcıların çok ilgi gösterdiği bir sektördür. Sektörde Ziraat Bankası, Avusturyalı Raiffeisen, Volksbank, Hypo-Alpe-Adriatic, BBI Commercebank, Balkan Investment Bank, Zagrebacka Banka- UniCredito, Hypo Vereins Bank gibi uluslararası bankalar faaliyet göstermektedir. Mevduat faizleri yüzde arasında; kredi faizleri ise yüzde 8-10 arasında değiģmektedir. Bosna Hersek piyasası nakit paranın fazlaca dönmediği, iģlemlerin açık hesap, takas veya 3-6 ay vadeli yürütüldüğü bir piyasadır. Kaynak: Müşavirlikler, İgeme, Türkiye - Bosna Hersek Ticari ve Ekonomik İlişkileri Ticari ve Ekonomik Nitelikli Anlaşmalar Anlaşmanın Adı İmza Tarihi Ticaret ve Ekonomik ĠĢbirliği AnlaĢması Yatırımların KarĢılıklı TeĢviki ve Korunması AnlaĢması Uluslararası Karayolu TaĢımacılığı AnlaĢması Serbest Ticaret AnlaĢması Veterinerlik Alanında ĠĢbirliği Protokolü Sosyal Güvenlik SözleĢmesi ve Uygulanmasına ĠliĢkin Ġdari AnlaĢma Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi AnlaĢması

8 Tek taraflı tavizli rejimin yerini almak üzere Serbest Ticaret AnlaĢmasının 1 Temmuz 2003 tarihinde yürürlüğe girmesi ile tüm tarım, gıda ve sanayi ürünlerinin bu ülkeye ihracatında tatbik edilen her türlü gümrük ve diğer eģ etkili vergiler, 4 yıllık bir geçiģ süresinde ilk yıl yüzde 35, ikinci yıl yüzde 50, üçüncü yıl yüzde 65, dördüncü yıl yüzde 85 oranında indirilecek ve beģinci yılda sıfırlanmıģtır. Bosna-Hersek menģeli tüm sanayi ve tarım malları (1 ile 97 nci fasılların tamamı) AnlaĢmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Türkiye'ye gümrüksüz ithal edilebilmektedir (STA nın ek II sinde yer alan tarım ürünleri hariç) yılından itibaren Bosna Hersek ithalatta almakta olduğu tüm gümrük ve eģ etkili vergileri kaldırmıģtır. Çifte Vergilendirmeyi Önleme AnlaĢması 8 Nisan 2007 tarihinde Türk tarafında onaylanmıģtır ve Bosna tarafının onayı sonrasında 1 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Ticari İlişkiler Türkiye- Bosna-Hersek Dış Ticareti ( 000 dolar) YILLAR İTHALAT İHR/İHT DENGE HACİM Kaynak: TUIK ,871 7, ,392 34, ,585 4, ,658 32, ,264 6, ,947 49, ,105 8, ,789 71, ,938 11, , , ,952 15, , , ,667 9, ,31 160, ,173 21, , , ,349 24, , , ,567 52, , , ,351 72, , , / / yılında Bosna-Hersek e ihracatımız, 2009 yılı ihracatı olan 226,5 milyon dolardan yüzde 0.9 luk bir düģüģle 224,3 milyon dolar olmuģtur. Aynı dönemde ithalat 52 milyon dolardan 72,3 milyon dolara yüzde 39 oranında artmıģtır. DıĢ ticaret hacminde ise 2010 yılında 2009 a oranla yüzde 6 oranında artıģ kaydedilmiģtir. İkili Ticarette Başlıca Ürünler İHRACAT Ürünler 2010 Tekstil elyafı ve mamulleri ÇeĢitli mamul eģya Giyim eģyası ve aksesuarları Sebzeler, meyveler ve mamulleri Elektrikli makine ve cihazlar Kara ulaģım araçları Metallerden nihai ürünler Sıhhi tesisat, ısıtma, aydınlatma ile ilgili çeģitli eģya

9 DeğiĢik sanayi kollarında kullanılan makine ve cihazlar Plastikten mamuller Liste Toplamı Genel Toplam İTHALAT Ürünler 2010 Sebzeler, meyveler ve mamulleri Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller Anorganik kimyasallar, radyoaktif, nadir elementlerin bileģikleri Metallerden nihai ürünler Metal cevherleri, kırıntı, döküntü, hurdaları DeğiĢik sanayi kollarında kullanılan makine ve cihazlar Metal iģleme makineleri Deri, kösele, ham post Kimya sanayinin diğer ürünleri Hububat ve mamulleri Liste Toplamı Genel Toplam Kaynak: T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı Türk Firmalarının Yatırımları Firma Adı (Türkiye'deki) Ziraat Bankası Kastamonu Entegre Ağaç San. ve Tic. A.ġ. (Hayat Holding) Firma Adı (Yatırım Yapılan Ülkedeki) Turkish Ziraat Bank Bosnia d.d. Natron-Hayat d.o.o Yatırımın Niteliği Banka Kağıt Üretimi ve Kağıt ĠĢleme Toplam Yatırım Tutarı (ABD $) 25 milyon Avro 10 milyon Avro Soda San A.ġ. (ġiģecam A.ġ.) ġiģecamsoda Lukavac Soda üretimi 26.7 milyon Avro sermaye katılımı (24.1 milyon Avro nakdi sermaye katılımı, 2.6 milyon Avro ayni sermaye (know - how) katılımı 5 yıl içinde 30 milyon USD yatırım (ilk iki yıl 20 milyon USD) Toplam Planlanan Yatırım: 56.7 milyon Avro THY Bosna Air Yönetici ortaklık 5 milyon Euro 9

10 Bosna-Hersek Yabancı Yatırım Ajansı (FIPA) tarafından ülkemizin Bosna Hersek deki doğrudan yatırımı 2009 yılı sonu itibariyle yaklaģık 130 milyon Euro olduğu açıklanmaktadır. FIPA açıklamasına göre Türkiye, doğrudan yabancı yatırım sıralamasında 9. sıradadır. Ülkemizin Bosna Hersek deki önemli yatırımları Ziraat Bankası (ilk yabancı sermayeli yabancı banka), Natron Hayat (Türkiye de Hayat Holding tarafından özelleģtirme kapsamında alınmıģ olup kraft kağıdı ve karton ambalaj üretmektedir) ve ġiģecam Lukavac (soda üretimi), THY nin BH Airlines ortaklığı önemli yatırımlarıdır. Diğer taraftan, ticari faaliyette bulunan yaklaģık 50 kadar firma bulunmaktadır yılında Bosna Hersek e yapılan yatırımların %79.2 si üretim, %9.9 u bankacılık, %4.9 u ticaret, %3.6 sı ulaģım ve %2.4 ü diğer sektörlerde gerçekleģtirilmiģtir. THY 2009 yılında Bosna Air in %49 luk hissesine 5 milyon Euro sermaye ile yönetici ortak olmuģ ve ayrıca, 5 milyon Euro iki uçağın leasing masrafları için verilmiģtir. Nobel Ġlaç firması 2004 yılı Eylül ayında faaliyete geçmiģtir. Aynı firma 2007 yılı Ocak ayında Banja Luka (Republika Srpska) da ofis açmıģtır yılında Kastamonu Entegre A.ġ., Natron Maglaj Selüloz ve Kağıt Tesisini satın almıģtır. Saraybosna nın 140 km kuzeyinde yer alan Natron firmasını özelleģtirme yoluyla alan Türk firması oluklu mukavva ile oluklu mukavvadan kutu üretimi yaptıkları iletmiģtir. EBRD den alınan krediyle birlikte toplam 60 milyon Avro tutarında yatırım yapılmıģtır. Türkiye ġiģe ve Cam Fabrikaları A.ġ., 4 Mayıs 2006 tarihinde Lukovatz da özelleģtirme sürecinde soda üretim tesisini 30 milyon dolar karģılığı satın almıģtır. Ağırlıklı olarak Zenica da halı ticareti alanında faaliyet gösteren firmalar bölge pazarlarına yönelmektedirler. Bosna-Hersek deki Türk Bankaları Ziraat Bankası 19 Mart 1997 tarihinde Saraybosna da 25 Milyon KM sermaye ile Ziraat Bank D.D. Sarajevo adıyla bir banka açmıģtır. Söz konusu bankanın 21 Ģubesi faaliyet göstermektedir. Bankanın aktif sermayesi 80 milyon dolar olarak iletilmektedir. Müteahhitlik Hizmetleri Uluslararası Müteahhitler Birliği tarafından Bosna-Hersek'e çeģitli ziyaretler düzenlenmiģ, ayrıca, UMB tarafından Saraybosna'da 1996 yılında açılan ofis bir yıl süreyle açık tutularak, müteahhitlik firmalarının Bosna-Hersek'te iģ alma imkanları araģtırılmıģtır. Ancak, finansman zorlukları ve Dünya Bankası kredilerinin küçük parçalara bölünerek yerli firmalara kullandırılması nedeniyle, Türk firmalarının bu ülkede büyük çaplı iģ almaları mümkün olmamıģtır. NUROL Holding Bosna-Hersek te temsilcilik bulundurmaktadır. Tekfen, Bosna-Hersek'te, 1,850 apartman dairesinin onarımını gerçekleģtirmiģtir. Türkiye tarafından sağlanan hibe kapsamında Borova ĠnĢaat isimli bir firma Bosna-Hersek'te yaklaģık 8 milyon dolar tutarında konut onarımı gerçekleģtirmiģtir. Mostar Köprüsü nün temel ve beden duvarlarını güçlendirmek üzere 22 Mart 2001 tarihinde yapılan 1.AĢama Restorasyon Ġhalesi ni alan Yapı Merkezi projeyi tamamlamıģtır. Köprünün inģasını kapsayan 2.AĢama Ġhalesi ni ise Er-Bu isimli Türk müteahhitlik firması tamamlamıģtır. 10

11 SeyaĢ MüĢavirlik firması, 2001 yılında Saraybosna Üniversitesi nin Yeni Kampüsünde 13 fakülteden oluģan ve üç etapta tamamlanması öngörülen inģaat projesini üstlenmiģtir. Türkiye deki Başlıca Bosna-Hersek Yatırımları FİRMA ADI Merkez İli Sektör REDAK ARAġTIRMA DANIġMANLIK VE DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. B.Y.S. DĠĞER Ġġ FAALĠYETLERĠ KULĠS KOZMETĠK SAĞ.YAġAM VE GÜZELLĠK MRK.ĠÇ VE DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. BERBER, KUAFÖR VE GÜZELLĠK SALONLARININ FAALĠYETLERĠ NUREDDĠN DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET ĠNTERENERGO ĠST.DIġ TĠC. LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET BOLERO DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET INTERNATIONAL INVESTMENT DIġ TĠC. VE SĠVĠL HAV.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET HAKAS KUYUMCULUK GIDA MAD.TEKS.DERĠ VE AĞAÇ ÜR.SAN.TĠC.LTD.ġTĠ. SAKARYA DĠĞER TOPTAN TĠCARET BRADER DIġ TĠC. LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET PAġAOĞLU A.C. HIRDAVAT GIDA VE TEKS.SAN.TĠC.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET GÜL TEKSTĠL SAN.PAZ.VE DIġ TĠC. LTD. ġtġ DĠĞER TOPTAN TĠCARET BĠG SHOP ĠÇ VE DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET ELĠF TEKSTĠL SAN. VE DIġ TĠC. PAZ.LTD. ġtġ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET AFRA DIġ TĠC.VE ULUSLARARASI NAKLĠYAT LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET TALAS DIġ TĠCARET LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET HALKA DIġ TĠC.PAZ.TUR.VE ORG.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET KABUL DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. DĠĞER TOPTAN TĠCARET AHENK ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. ELEKTRĠK ÜRETĠMĠ, ĠLETĠMĠ VE DAĞITIMI TURBO ENERJĠ A.ġ. ELEKTRĠK ÜRETĠMĠ, ĠLETĠMĠ VE DAĞITIMI BORA MARĠNE ĠNġAAT GIDA TURĠZM SAN.VE TĠC.LTD.ġTĠ. GEMĠ YAPIMI VE ONARIMI PĠLĠ GIDA MAMULLERĠ TĠC.VE SAN.A.ġ. TBH TEKSTĠL TURĠZM GIDA VE DAYANIKLI TÜKETĠM MAD.SAN.VE TĠC.LTD.ġTĠ. HEEDAS GIDA SAN.VE DIġ TĠC.A.ġ. NASATEX TEKSTĠL ĠNġ.GIDA TURZ.ĠġL.SAN.VE DIġ TĠC.LTD. ġtġ. NEFĠSCO DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. GIDA, ĠÇECEK VE TÜTÜN TOPTAN TĠCARETĠ GIDA, ĠÇECEK VE TÜTÜN TOPTAN TĠCARETĠ GIDA, ĠÇECEK VE TÜTÜN TOPTAN TĠCARETĠ GĠYĠM EġYASI DIġINDAKĠ HAZIR TEKSTĠL ÜRÜNLERĠ ĠMALATI MOTORLU TAġITLARIN PARÇA VE AKSESUARLARININ SATIġI 11

12 MĠMARLIK, MÜHENDĠSLĠK VE ĠLGĠLĠ TEKNĠK DANIġMANLIK FAALĠYETLERĠ B.H. MÜH.MÜġ.HĠZ.LTD.ġTĠ. SĠNEVĠZYON AJ.BĠL.REKLAM MED.ĠNġ.GIDA ĠT.ĠH.TĠC.LT.ġT. MERSĠN REKLAM HĠZMETLERĠ SEYAHAT ACENTELERĠ VE TUR ĠġLETMECĠLERĠNĠN FAALĠYETLERĠ; BAġKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIġ, TURĠSTLERE DABA TURĠZM VE TEKSTĠL DIġ TĠC. LTD. ġtġ. TIME-OUT SPOR ORG.VE TUR.HĠZ.TĠC.LTD.ġTĠ. SPORLA ĠLGĠLĠ FAALĠYETLER MERK. SARAYEVO-BOSNA HERSEK AVIO EXPRESS DOO SARAYEVO ġtġ TÜRKĠYE ĠST,ġB, TARĠFELĠ HAVAYOLU TAġIMACILIĞI AIR BOSNA MERKEZĠ SARAJEVO TÜR. TARĠFELĠ HAVAYOLU TAġIMACILIĞI AEROKINETICA HAVACILIK SAN. VE TĠC.A.ġ. AYDINOĞLU TEK.KON.ĠÇ VE DIġ TĠC.SAN.LTD.ġTĠ. NORMA ĠNġAAT TURĠZM SAN. ĠÇ VE DIġ TĠC.LTD.ġTĠ. ATILGAN ÖZEL EĞ.HĠZM.TEKS. ÜR. SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ. Kaynak: T.C. Merkez Bankası TARĠFESĠZ HAVAYOLU TAġIMACILIĞI; UZAY TAġIMACILIĞI TEKSTĠL, GĠYĠM EġYASI VE AYAKKABI TOPTAN TĠCARETĠ YENĠ VEYA ĠLAVE BĠNA ĠNġAATI; BĠNA DIġI ĠNġAAT FAALĠYETLERĠ YETĠġKĠNLERĠN EĞĠTĠLMESĠ VE DĠĞER EĞĠTĠM FAALĠYETLERĠ Ticari ve Ekonomik ĠliĢkilerde KarĢılaĢılan Sorunlar Finansman Bosna-Hersek'li ithalatçıların peģin ödeme planı yerine üç dört ay vadeli ödeme planları Türk firmaları açısından cazip olmamaktadır. Ġhracatçı firmaların bu koģullarda çalıģabilmesi için bankacılık desteğine ihtiyaçları vardır. Bu ülkeye açılması öngörülen Eximbank kredisine de bir an önce iģlerlik kazandırılması, Bosna-Hersek'te Türk firmalarının faaliyetlerinin desteklenmesi açısından büyük önem taģımaktadır. EBRD, IFC ve USAID gibi finansman kuruluģları krediler sağlamaktadır. Ancak uygun projelerin hazırlaması için uygun sektörlerin belirlenmesi gerekmektedir. Dünya Bankası tarafından sağlanan yardımlardan faydalanmak üzere Türk firmalarının Bosna-Hersek firmaları ile ortak yatırımlara yönelmeleri de desteklenmelidir. Enerji, telekom, turizm, doğal mineral su kaynakları ve tarım konusunda yatırım imkanları ve özelleģtirmeler mevcuttur. 12

13 Mevzuat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Bosna-Hersek teki iki ayrı entitenin hukuki harmonizasyonu sağlayamamıģ olmasının iģleyiģi yavaģlatmakta olduğu görülmektedir Türk firmaları özelleģtirme sırasında hantal kuruluģların personelleriyle birlikte alımının da yatırımcıyı olumsuz etkilediğini ifade etmektedirler. ĠĢadamları Bosna-Hersek genelinde sıkça değiģen mevzuattan zamanında haberdar olamamaktan Ģikayet etmekte, özellikle vergi uygulamaları ile ilgili güncel bilgiye gereksinim duyduklarını dile getirmektedirler. Yatırım teģviklerinin yetersiz kaldığı ve üretimde temel girdi olan elektrik, su, gaz gibi konularda bir indirim sağlanmasının önemine Türk firmaları dikkat çekmektedir. 1 Temmuz 2003 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret AnlaĢması kapsamında, 2007 baģından itibaren gümrük ve eģ etkili vergiler sıfırlanmıģ ve iki ülke arasındaki ticaretin geliģimine katkıda bulunmuģtur. 16 ġubat 2005 tarihinde imzalanan Çifte Vergilendirmeyi Önleme AnlaĢması ise 8 Nisan 2007 tarihinde yürürlüğe girmiģ ve büyük ölçüde vergi konusunda yaģanan sıkıntıları gidermiģtir. Fuarlar ve Tanıtım Bosna-Hersek te pazarın küçük ve alım gücünün düģük olması nedenleriyle, Türk firmaları bu ülkede düzenlenen fuarlara fazla ilgi göstermemiģ ve Türk ürünleri yeterince tanıtılamamıģtır. ĠĢbirliğine uygun sektörlerde fuarların daha sık organize edilmesinde yarar görülmektedir. Ġki ülke arasında savunma sanayi, demir-çelik, tekstil, ağaç iģleme, kağıt, mobilya, deri deri iģleme, elektronik ve gıda sektörlerinde iģbirliği imkanları olduğu tespit edilmiģtir. Ġstanbul Ticaret Odası tarafından Bosna Hersek in baģkenti Saraybosna da 2003 ve 2005 yıllarında düzenlenen Türk Ürünleri Sergileri nin ardından 7-11 Kasım 2007 tarihlerinde 3. Türk Ürünleri Sergisi düzenlenmiģtir. Son olarak da 4-7 Kasım 2009 tarihlerinde 4. Türk Ürünleri Sergisi düzenlemiģtir. Türk- Bosna Hersek ĠĢ Konseyi Faaliyetleri Dönemin BaĢbakanı Tansu Çiller'in Kasım 1995'te Saraybosna'ya yaptığı ziyaret sırasında ĠĢ Konseyi kurulmuģtur. 13

14 Mart 1996'da yapılan ĠĢ Konseyi Genel Kurul toplantısında ĠĢ Konseyi BaĢkanlığına Kar ġirketler Grubu BaĢkan Vekili Ömer Faruk Berksan seçilmiģtir. ĠĢ Konseyinin Türk tarafı 60 firmadan oluģmaktadır Mayıs tarihleri arasında ĠĢ Konseyinin Birinci Ortak Toplantısı Saraybosna'da yapılmıģtır. Toplantıda ĠĢ Konseyinin KuruluĢuna iliģkin anlaģma imzalanmıģ, Bosna-Hersek yetkilileri, uluslararası kuruluģ temsilcileri ve Bosna-Hersek iģadamları ile görüģmeler yapılmıģtır. Türk-Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi 4 Haziran 1996 tarihinde Dünya Bankası temsilcisi Peter Glenshow ile Ġstanbul'da bir toplantı düzenlemiģtir. 21 Türk firma temsilcisinin katıldığı toplantıda Glenshow, Dünya Bankası'nın Bosna- Hersek'e yönelik politik risk sigortası uygulamaları hakkında bilgi vermiģtir. Türkiye'ye resmi bir ziyarette bulunan Bosna-Hersek BaĢbakanı Hasan Muratoviç ve 50 civarında Türk iģadamının katılımıyla 28 Ağustos 1996 tarihinde Ankara'da bir toplantı yapılmıģtır. 22 Ocak 1998 tarihinde Bosna-Hersek Bakanlar Kurulu EĢbaĢkanları Haris Slajdzic, Boro Bosic ile EĢbaĢkan Yardımcısı Neven Tomic ve beraberindeki heyet ile 32 Türk iģadamının katılımıyla Ġstanbul da bir toplantı yapılmıģtır. Türk-Güneydoğu Avrupa ĠĢ Konseyleri Koordinatör BaĢkanı Prof. Dr. Çelik Kurdoğlu, Türk-Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi EĢbaĢkanı Faruk Berksan ve DEĠK Yürütme Kurulu Üyesi ġarık Tara nın hazır bulunduğu toplantıda Bosna-Hersek ile Türkiye arasındaki mevcut ticari ve ekonomik iliģkiler değerlendirilmiģtir. Hırvatistan ve Bosna-Hersek Bölge Odaları Temsilcileri ile 17 Mart 1999 tarihinde gerçekleģtirilen toplantıda Güneydoğu Avrupa ĠĢ Konseyleri Koordinatör BaĢkanı Prof.Dr.Çelik Kurdoğlu özellikle Bosna-Hersek te Eximbank kredisine gerek duyulmayan küçük projelerin ve esnafın desteklenmesi gereğine dikkat çekmiģ ve bu metodun Romanya ve Bulgaristan da baģarıldığını belirtmiģtir. CumhurbaĢkanı Sayın Süleyman Demirel Bosna-Hersek e 6-7 Aralık 1999 tarihlerinde gerçekleģtirdiği resmi ziyaret vesilesiyle, DEĠK, Bosna-Hersek Ekonomi Bakanlığı ve Bosna- Hersek Ekonomi Odası iģbirliğinde Ekonomi forumu düzenlemiģtir. 1 Temmuz 2000 tarihinde Bosna-Hersek Ekonomi Odası eski BaĢkanı Mensur Smajlov ile Ġstanbul da düzenlenen çalıģma yemeğinde Türk-Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi BaĢkanı Sermet Çetin Türk firmalarının Bosna-Hersek te ihalaler ile ilgilendiklerini ancak daha detaylı ve hızlı bir bilgilendirmeye ihtiyaç duyulduğunu dile getirmiģtir. 8 Eylül 2000 tarihinde Bosna-Hersek Yatırım Ajansı Genel BaĢkanı Besim Culahovic, Bosna- Hersek Konsolosu Nidzara Zlatar, Türk Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi BaĢkanı Sermet Çetin in katıldığı toplantıda, Culahovic Bosna-Hersek in ortak yatırım imkanlarına açık olan 150 projesini tanıtmak üzere Türk firmalarının katılımıyla Saraybosna da bir toplantı düzenlemek istediklerini ifade etmiģtir. 26 Eylül 2000 tarihinde Bosna-Hersek ten Türkiye deki geliģmeler hakkında bilgi edinmek üzere gelen 10 Basın mensubu, Türk-Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi BaĢkanı Sermet Çetin ile bir toplantı da biraraya gelmiģtir. Toplantıda Çetin, Bosnalı basın mensuplarına Türk iģadamlarına Türk iģadamlarının Bosna-Hersek e yaklaģımı ve geliģmeler hakkında bilgi vermiģtir. Bosna-Hersek Ekonomi Odası tarafından Türkiye-Bosna-Hersek Ekonomik ĠĢbirliğinin geliģtirilmesini amaçlayan toplantı 21 Kasım 2000 tarihinde Bosna-Hersek Ekonomi Odasında gerçekleģmiģtir. 14

15 Bosna-Hersek BaĢbakanı Dr.Zlako Lagumdzija nın Türkiye yi ziyareti vesilesi ile 11 ġubat 2002 tarihinde düzenlenen çalıģma yemeğinde Türk iģadamlarının yaģadığı sorunlar aktarılmıģ ve her iki tarafın ortak çalıģmaları ile ĠĢ Konseyi nin canlandırılması hususunda mutabık kalınmıģtır. 4 Temmuz 2002 tarihinde Bosna-Hersek CumhurbaĢkanları Konseyi üyeleri ve Ekonomi Bakanı'nın Türkiye'yi ziyareti vesilesi ile ĠĢ Konseyi tarafından düzenlenen çalıģma yemeği 32 Türk firmasının katılımıyla gerçekleģmiģtir. Toplantıda Mayıs 2002 de parafe edilen ve Temmuz 2002 de imzalanan STA nın yürürlüğe girmesinin ikili ticarete olumlu katkıları olacağı beklentisi dile getirilmiģtir. 31 Ocak 2003 tarihinde yapılan yürütme kurulu toplantısında S.E.N.Expo Fuarcılık Yönetim Kurulu BaĢkan Vekili Sabri Oran, Türk-Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi BaĢkanı seçilmiģtir Mart 2003 tarihlerinde ĠĢ Konseyi BaĢkanı, T.C.Saraybosna Büyükelçiliği ve karģıkanat kuruluģu Bosna-Hersek DıĢ Ticaret Odası ile temaslarda bulunmuģ, hazırlanan program çerçevesinde Visoko bölgesinde yer alan ve Türk firmalarının yatırımlarını bekleyen tesisleri ziyaret etmiģtir. ĠĢ Konseyi BaĢkanı Oran, Bosna-Hersek DıĢ Ticaret ve Ekonomik ĠĢler Bakan Yardımcısı Momir Tosiç ile görüģmesinde ĠĢ Konseyi olarak iki ülke ticaretini ve yatırımlarını düzenleyen mevzuatın en kısa sürede onaylanmasının ve hükümetler arası ilgili temasların yapılmasını teminen KEK toplantısının düzenlenmesinin iki ülke iģadamları için uygun hukuki zeminin hazırlanması açısından önemini vurgulamıģtır Nisan 2004 tarihlerinde T.C. Devlet Bakanı KürĢad Tüzmen in katılımı ile Saraybosna gerçekleģen ĠĢ Konseyi Ortak Toplantısı na 20 Türk firması katılmıģtır. Toplantıda Bosna Hersek teki yatırım imkanları ve alt yapı projelerinin Türk firmaları için uygun imkanlar sunduğu belirtilmiģtir. 24 Mayıs 2004 tarihinde Prof.Dr.Çelik Kurdoğlu, Türk-Bosna Hersek ĠĢ Konseyi BaĢkanı seçilmiģtir. 16 ġubat 2005 tarihinde T.C.BaĢbakanı Recep Tayyip Erdoğan ın Bosna Hersek ziyareti vesilesi ile Türk-Bosna Hersek ĠĢ Konseyi Toplantısı düzenlendi. Toplantıda Türk firmalarına Bosna Hersek te alt yapı projeleri ve sanayi konularında iģbirliği imkanlarına iliģkin bilgiler sunuldu. 9 Mart 2006 tarihinde Nobel Ġlaç Bosna BaĢkanı Selman Ulusoy ĠĢ Konseyi BaĢkanı seçildi. 5 Haziran 2006 tarihinde Bosna Hersek ten gelen 10 kiģilik basın grubu heyeti ile 6 özel sektör temsilcisinin katılımıyla bir toplantı düzenlendi. ĠĢ Konseyi BaĢkanı Selman Ulusoy, ĠĢ Konseyi faaliyetlerini ve Türkiye ekonomisini tanıtan bir sunum yaptı. Türk firmaları faaliyetlerini özetledi. DEĠK/Türk-Bosna-Hersek ĠĢ Konseyi olarak iki ülke ekonomik ve ticari iliģkilerinin geliģtirmek ve son geliģmeleri değerlendirmek üzere 7-8 Kasım 2007 tarihlerinde Saraybosna da ĠĢ Konseyi Ortak Toplantısı düzenlenmiģtir. 25 Mart 2008 tarihinde T.C.BaĢbakanı Recep Tayyip Erdoğan ın Bosna Hersek i ziyareti vesilesi ile Türk-Bosna Hersek ĠĢ Konseyi Toplantısı düzenlenmiģtir. T.C. DıĢiĢleri Bakanı Ali Babacan ın Bosna Hersek e ziyareti vesilesiyle 15 Ocak 2009 tarihinde Türk Bosna Hersek ĠĢ Konseyi Toplantısı düzenlendi. 15

16 Bosna Hersek DıĢiĢleri Bakanı Sven Alkalaj in Ġstanbul u ziyareti vesilesi ile 30 Temmuz 2009 tarihinde bir çalıģma yemeği düzenlendi. Yeni Atanan T.C. Saraybosna Büyükelçisi Sayın Vefahan Ocak ile 28 Ağustos 2009 tarihinde Ġstanbul da bir çalıģma yemeği ve tanıģma toplantısı gerçekleģtirildi. IMF-Dünya Bankası Toplantıları vesilesi ile Bosna Hersek BaĢbakanı Nikola Spiric ve Bosna Hersek Federasyonu BaĢbakanı Mustafa Mujezinovic ile TOBB/DEĠK BaĢkanı M.Rifat Hisarcıklıoğlu nun GörüĢmesi 6 Ekim 2009 tarihinde Ġstanbul da ĠĢ Konseyi BaĢkan Yardımcısı Saffet Erdem katılımıyla gerçekleģti. Bosna Hersek BaĢbakanı Nikola Spiric in Ankara yı ziyareti vesilesi ile TOBB tarafından düzenlenen ÇalıĢma Yemeğine Katılım (15 Aralık 2009,TOBB ETÜ) ĠĢ Konseyi BaĢkanı Selman Ulusoy konuģmacı olarak katıldı. Bosna Hersek Ankara Büyükelçisi Dragoljub Ljepoja ile ÇalıĢma Toplantısı 14 Ocak 2010 tarihinde gerçekleģti. Bosna Hersek te faal ve ilgi gösteren firmaların katılımıyla gerçekleģti. 6-7 Nisan 2010 tarihinde Saraybosna I.Yatırım Konferansına ĠĢ Konseyi BaĢkanı Selman Ulusoy katılım sağladı. 6-8 Nisan 2011 tarihinde Saraybosna II.Yatırım Konferansında TOBB-DEĠK heyeti 80i aģkın iģadamı ile katılım sağladı. Etkinliğe paralel ĠĢ Konseyi karģıkanat kuruluģu Bosna Hersek DıĢ Ticaret Odası ile müteahhitlik konusunda bir toplantı düzenlendi. 16