A Different Group in Gifted Education: Savants, Characteristics, and Nurturing

Transkript

1 Journal of Gifted Education Research, 2016, 4(1), Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2016, 4(1), ISSN: , A Different Group in Gifted Education: Savants, Characteristics, and Nurturing Buket KISAÇ * Hasan Said TORTOP ** Received: 4 December 2016 Accepted: 31 December 2016 Abstract: Savant syndrome describes individuals who may have low levels of intelligence, but demonstrate an outstanding ability in a specific area. The aim of this literature review is to describe savant syndrome, the history of savant syndrome, savant skills in autism, myths and realities about savant syndrome, and finally to identify the educational approaches used for individuals with savant syndrome. The myths are that savant syndrome is always associated with low levels of intelligence, savants are not creative, all highly gifted people have Asperger s Disorder, and people with savant syndrome lose their special abilities by they get older. Additionally, individuals with autism may have savant skills; however, not all individuals with autism have savant skills or not all savants have autism. In the literature, it is stated that we should train the talent instead of eliminating the deficits. Furthermore, it is recommended that practitioners who educate individuals with savant syndrome can use a combination of effective strategies used in the education of gifted children and autism education. Key words: Savant Syndrome, Autism, Savants, Giftedness * Phd, BCBA (Board Certified Behavior Analyst), ababuk4@gmail.com ** Assoc. Prof. Bulent Ecevit University, Center for Special Education Services Research & Application Center, Zonguldak, Turkey by BEUN OZELMER, Journal of GiftedEducationResearch/ Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi

2 Journal of Gifted Education Research, 2016, 4(1), Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2016, 4(1), ISSN: , Üstün Yetenekliler Eğitiminde Farklı Bir Grup: Savantlar, Özellikleri, Eğitimleri Buket KISAÇ * Hasan Said TORTOP ** Alış Tarihi: 4 Aralık 2016 Kabul Tarihi: 31 Aralık 2016 Özet: Savant sendromu, zihinsel yetersizliklerin mevcut olunmasına karşın özel bir alanda bir ya da birden çok olağanüstü yetenekler gösteren kişileri tanımlamaktadır. Bu derleme makalesinde savant sendromunun tanımı ve tarihi, savant sendromuna dair mitler ve gerçekler, otistik çocuklarda görülen savant yetileri, ve en önemlisi savant sendromuna sahip bireylere uygulanan tedavi yaklaşımları konuları aktarılmaya çalışılmıştır. Savant olgusunun tarihi 18.yüzyıla dayanırken günümüzde halen savant hakkında yanlış bilinen doğrular bulunmaktadır. Bunlar, savant sendromuna sahip olan bireylerin yaratıcı olmadığı, genel ortalama zekalarının düşük olduğu, her dahi olan çocuğun Asperger sendromlu olması, ve savantların yaş ilerledikçe üstün yeteneklerini kaybettiğidir. Buna ilaveten, otistik çocuklarda savant yetileri görülebileceği doğru iken her otizmli çocuğun savant özelliği göstermesi ya da her savantlının ayrıca otizmli olduğu doğru değildir. Literatürde savantlı bireylerin eğitiminde önceliğin onların özel yeteneklerinin eğitimine verilmesi değinilmiştir. Hem otistikler hem de savantlılar için ise, üstün yetenekliler ve otizmli bireyler için başarıyla uygulanan öğretim yöntemlerinin birleştirilmesi önerilmiştir. Anahtar Sözcükler: Savant Sendromu, Otizm, Savantlar, Ustun Yeteneklilik. GİRİŞ Dünyada az rastlanan savant sendromu, belirli alanlarda olağandışı yeteneklere sahip olan, fakat buna karşılık yaşamlarını devam ettirebilmek için bazı beceri ve yeteneklerde yetersiz kalabilen kişileri tanımlamaktadır (Miller, 1998). Savant sendromuna sahip kişilerin genel zeka düzeyleri ortalamanın altında olabilmesine rağmen bir çok beceriye sahip olabildikleri görülmektedir (örn. müzik için gerekli bellek gücü ve performansı göstermek). Fakat, birbirleriyle ilgili olmayan iki ya da üç farklı alanda birden çok beceri gösterdiklerine dair yeterli bilgi bulunmamaktadır (örn. Hem müzik hem matematik alanında üstün başarı göstermek) (Wallace, Happe, & Giedd, 2009). Savant sendromu gelişim bozukluğu gösteren otistik bireylerde oluşabileceği gibi, merkezi sinir sistemi rahatsızlıkları olan bireylerde de görülebilir. Dolayısıyla, savantlık doğuştan gelen bir gelişim bozukluğu sonucu meydana da gelebilir ya da beynin aldığı şiddetli bir hasar sonucu da ortaya çıkabilir (Treffert, 2014). Örneğin, Yağmur Adam filminde Dustin Hoffman tarafından hayatı canlandırılan Kim Peek, doğuştan gelen bir gelişim bozukluğu sonucu olağanüstü yetilere sahipti. Üstün yetenekli olduğu alanlardan bir tanesi güçlü bir belleğe sahip olup çok hızlı bir şekilde okumayı yapabilmesi; aynı anda bir sayfayı sağ gözüyle, diğer sayfayı ise sol gözüyle okuyabilmesiydi. Bu okuma hızıyla 57 yaşına geldiğinde 6000 üzeri kitap ezberlemiş, coğrafya, tarih, müzik ve spor gibi bir çok alanda ansiklopedik bilgiye sahip olmuştu. Her ne kadar Kim Peek in fotoğrafik hafızası üstün özellikler gösterse de, günlük aktiviteleri gerçekleştirmede bir başkasının yardımına ihtiyaç duymaktaydı (Treffert, 2009). * Dr., Kurul Sertifikalı Davranış Analisti, ababuk4@gmail.com ** Doç Dr. Bülent Ecevit Universitesi, Ozel Eğitim Hizmetleri Uygulama ve Arastirma Merkezi, Zonguldak, Turkiye 2016 by BEUN OZELMER, Journal of GiftedEducationResearch/ Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi

3 Kısaç & Tortop 73 Savantlar hakkında günümüze kadar yapılan çalışmalar göstermektedir ki, savant becerileri bir kaç genel alanla sınırlı kalmaktadır. Literatürde en sık bildirilen savant becerileri şunlardır: matematiksel beceriler (takvim hesaplama, ve asal sayı hesaplama), müzik, sanat (çizim, boyama ve heykeltıraş) ve yer, tarih ve olaylara ilişkin güçlü hafızaya sahip olmadır. En az bildirilen savant becerileri ise olağanüstü dil becerisi, koordinasyon ve mekanik becerisidir (Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Savant yetileri otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde yaygın olarak görülmektedir (Heaton & Wallece, 2004; Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Nörolojik ya da gelişimsel bozukluklarda savant özellikler erkeklerde kızlara oranla 4-6 kat daha fazla görülmektedir. Otizmli bireylerin %10 unun savant becerileri olduğu gözlemlenmiş ve savant yetileri gösteren bireylerin de %50 sinin aynı anda otizm spektrum bozukluğu özellikleri göstermektedir (Treffert, 2009; Durukan & Turkboy, 2010). Diğer yandan, yaklaşık olarak her 1400 zihinsel engelli olan ya da merkezi sinir sistemi bozukluğu olan çocuktan 1 inde savant özellikler görülmüştür. Dolayısıyla, ne tüm otistik çocukların savant özellikler gösterdiği ne de tüm savantların aynı zamanda otizm tanısı aldığı söylenebilir (Durukan & Turkboy, 2010). Fakat, ilk savant teriminin ortaya çıkışından bu döneme kadar savant sendromunun tanı kriterlerinin olmaması ve savant becerilerinin eksik tanımlanması toplumumuzda var olan özel yetenekli bir çok savantın kaybolup gitmesine sebep olabilmektedir. Savantların doğru yönlendirilip üstün yeteneklerini ortaya koymalarını sağlayabilmek için savant olgusunun, bu kişilerin becerilerinin, ve savant sendromu için tedavi yaklaşımlarının çok iyi bilinmesi gerekir. Bu sebeplerden dolayı, bu derleme çalışmasında savant sendromunun tanımı ve tarihi, savant sendromuna dair mitler ve gerçekler, otistik savantların yetenekleri, ve en önemlisi savantlara uygulanan özel eğitim yaklaşımları tartışılmıştır. Savant Sendromu Savant sendromunun uzun bir geçmişi bulunmaktadır. Kelime anlamı olarak savant Fransizca da bilmekten gelmektedir. Ilk savant sendromu vakası 1783 de Alman Psikolog Gnothi Sauton tarafından Almanya da bilimsel bir dergi tarafından yayınlanmıştır. Bu ilk vakada, Alman Psikolog Gnothi Sauton harika hesaplama yeteneği olan Jededah Buxton dan bahsetmektedir. Ardından Amerikan Psikiyatrinin önemli isimlerinden olan Benjamin Rush da 1789 yılında Thomas Fuller adında hesaplamada üstün becerisi olan bir savantı bildirmiştir. Fakat ilk savant terimi Dr. J. Langdon Down tarafından 1887 yılında kullanılmıştır. Down 30 yıllık çalışma süresince karşılaştığı 10 savant vakasını tanımlamış ve bunları idiot savant olarak adlandırmıştır (Trefferd, 2009; Durukan & Turkboy, 2010). Bu 10 savantlıdan biri The rise and fall of the Roman Empire adlı kitabı kelime kelime ezberleyip, sondan başa ya da baştan sonra doğru ezbere okuyabilmekteydi. Diğer savantlılardan bazıları ise resim alanında üstün başarı gösteriyordu ancak buna karşılık zihinsel gelişim düzeyleri düşüktü. Matematik, sanat ya da müzik alanlarında üstün yetenekleri olan tüm bu savantlı bir araya getirildiğinde bugün günümüzde de geçerliliğini koruyan savant sendromunun klinik tablosu oluşmaktadır. Otizm ve Savant Yetenekleri Bazı özel beceriler Smith-Magenis sendromu (örn.hesaplama ve hafıza), Prader-Wili sendromu (örn.hafıza), ve Williams sendromu (örn.müzik ve hafıza) gibi genetik bozukluklarda da görülmektedir. Ancak, savant sendromu olan bireyler en çok otizm

4 74 Üstün Yetenekliler Eğitiminde Farklı Bir Grup: Savantlar spektrum bozukluğu popülasyonu içinde bildirilmiştir (Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Otizmli bireylerde savant olgusunun ilk ne zaman rapor edildiği bilinmese de, otizmi tanımlayan Leo Kanner ve Asperger sendromunu ortaya çıkaran Hans Asperger yayınlamış oldukları çalışmalarında, otizmi olan bazı bireylerin olağanüstü yetenekler sergilediğini bildirmiştir. Kanner 1943 yılında otizmi tanımladığı ilk makalesinde 11 otizmli çocuk vakasını bildirmiş ve bu yazının takibinde 1971 yılında yayımlanan makalesinde bu 11 otizmli çocuktan altı çocuğun müzik ve hafıza alanında üstün yetiler gösterdiğini rapor etmiştir. Hans Asperger ise 1944 yılında yayınlamış olduğu makalesinde dört Asperger sendromlu bireyin ikisinin üstün yetenekler gösterdiğini bildirmiştir. Bu iki çocuktan bir tanesi muhteşem hesaplama yeteneği gösterirken, bir tanesi de olağanüstü yazım becerileri göstermiştir (Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Otizmi olan bireylerde savant yetilerin olduğunu gözlemleyen Rimland (1978) de, 5400 otistik çocuğun içinde 531 savant özellik gösteren bireyin olduğunu rapor etmiştir (Trefferd, 2009; Trefferd 2014). 531 savant %53 unun müzik, %40 in hafıza, %25 inin matematik, %19 unun sanat alanlarında üstün yetenek gösterdiğini ve geriye kalan %53 unun ise birçok özel yetenekleri olduğunu belirtmiştir (Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Bölte ve Poustka (2004) tarafından yayınlanmış olan çalışmada da, 254 otizmli bireyin içinden 33 savant olgusu gözlenmiş ve bunların en az bir savant yetisi gösterdiği görülmüştür. Savantlarda en çok görülen yetenek mükemmel bellek olup, 29 otizmli bireyin birden çok savant özelliklerine sahip olduğu rapor edilmiştir (Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Kısaca, literatürde otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin savant özellikleri gösterdiği bir çok çalışmayla görülmektedir. Otistik savantlarla yapılan çalışmalar göstermiştir ki, genel ortalama zekâsı 70 ve üzeri olan ve dar ilgi alanlarında tekrarlayıcı davranışlarla ilgilenme eğilimi fazla olan otizmli bireylerde savant yetilerinin görülme olasılığı yüksektir (O Connor & Hermelin, 1991; Miller, 1999). Savant sendromlu bireylerin önemli bir özelliği kısıtlı ilgi alanlarında tekrarlayıcı davranışlar sergilemeleridir. Otistik savantlarda da belirli bir konuya özel ilgi göstermektedirler (örn. İsimler ve doğum günleri) ve ilgi duydukları konuyla ilgili tekrarlayan davranışlarda bulunmaktadırlar (Howlin, Goode, Hutton, & Rutter, 2009). Fakat, yakın bir dönemde Howlin, Goode, Hutton, ve Rutter (2009) in yapmış olduğu çalışmanın bulguları önceki çalışmalardan elde edilen sonuçların aksini göstermektedir. Howlin ve arkadaşları (2009) 137 otizmli bireyin kaçında savant sendromu olduğu ve hangi savant özellikleri gösterdiklerini ve otistik savantlarda genel zeka düzeyi ve dar ilgi alanları/tekrarlayıcı davranışlarla savant becerileri arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Miller (1999) un elde ettiği bulgularının aksine otizmli olan bireylerde genel zeka düzeyi ile savant becerileri arasında olumlu bir ilişki bulanamamıştır. Bir başka deyişle, sadece genel zeka düzeyi yüksek olan ya da sadece zihinsel yetileri düşük olan bireylerde savant yetileri gözükmemekte; savant özellikleri gösteren otizmli bireylerin ağır düzeyde zihinsel yetersizlikten üstün zekaya kadar geniş dağılım gösterdiği bulunmuştur. Bir başka önemli bulgu ise, otizmde savant yetileri ile dar ilgi alanları arasından bir ilişkinin bulunmamasıdır. Kısacası, dar ilgi alanları fazla olan otizmli bireylerde savant becerilerinin görülme olasılığının yüksek olduğu doğru değildir.

5 Kısaç & Tortop 75 Özetle, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin savant yetileri gösterdikleri, bu yetilerin çeşitli alanlarda farklılık gösterdiği, düşük genel zeka düzeyi ya da çok sık tekrarlayıcı davranışlarda bulunma ve dar ilgi alanlarına sahip olma ile savant yetisinin görülme şıklığı arasında bir ilişki bulunmadığı görülmüştür. Savant Sendromu ile ilgili Yanliş Inanişlar, Mitler ve Gerçekler Trefferd (2014) bugüne kadar en sık karşılaşılan savant sendromu ile ilgili yanlış bilinen doğruları sıralamıştır. Ilk sırada, savant sendromuna sahip olan bireylerin yaratıcı olmadığına dair bilinen yanlış bilgi yer almaktadır. Bazı gözlemciler, savantların ustun yeteneklere ve sıradışı belleğe sahip olduklarını kabul ederken, bir yandan da onların sadece şaşırtıcı derecede taklit yetenekleri olduğunu, fakat yaratıcı olamadıklarına işaret etmektedirler. Trefferd (2014) savant yetilerinin nasıl ortaya çıktığı ve uzun yıllar boyunca nasıl bir gelişim gösterdiklerine dair araştırmalarda ve gözlemlerde bulunmuştur. Yapılan araştırmalar sonucunda savantların taklitten, doğaçlamaya, ve yaratıcılığa doğru gelişim aşamaları gösterdikleri görülmüştür. Örneğin, Trefferd (2014) un gözlemlediği savant sendromu olan Leslie Lemkie, bir kere duyduğu müziği anında taklit edebiliyor ve piyanoda çalabiliyordu. 14 yaşındayken televizyonda çıkan bir filmde ilk defa duyduğu Tchaikousky nın piyano konçertosunu hatasız çalabilmişti. Zamanla duyduğu müzikleri kendince değiştirip geliştirmeye başladı ve en sonunda yaratıcılığını Down Home on the Farm in Arpin ve Bird Songs adlı müzik parçalarıyla göstermişti (Trefferd, 2014). Pring, Ryder, Crane, ve Hermelin (2012) in yaptığı araştırmanın sonuçları da savant sendromuna sahip bireylerin yaratıcı olabildiklerini desteklemektedir. Pring ve diğerleri (2012) 9 tane savant otistik çocuğu, 9 tane savant olmayan otistik çocuğu, ve 9 tane sanat alanında üstün yetenekli olan çocuğu yaratıcılıkları bakımından karşılaştırmıştır. Sanat alanında üstün yetenekli olan çocukların daha ileri yaratıcılık becerileri gösterdiklerini ancak yaratıcılık bakımından üç grup arasından bir fark olmadığı belirtilmiştir. Yani, savant sendromu olan bireyler en az üstün yetenekli bireyler gibi yaratıcı olabilmektedirler. Ikinci olarak yanlış bilinen doğru ise savantların olağanüstü yeteneklerini yaş ilerledikçe ya da başka beceriler kazanmalarıyla birlikte yitirmeleridir. Dr. Lorna Selfe 1997 yılında Nadia adlı çocuğun sanat alanında savantlık yetiler gösterdiğini, fakat konuşmayı öğrenme, sosyalleşme, ve günlük yaşam becerileri kazanma amacıyla okula gönderildikten sonra olağanüstü becerilerini yitirdiğini gözlemlemiştir. Bu vaka savantlara sahip ailelerin endişelenip üstün yeteneklerin kaybolmasına izin vermemek için çocuklarını örgün eğitimden uzak tutmalarına sebep olmuştur. Halbuki, Nadia vakası bir istisnadır ve Stephen Wiltshire gibi bir çok savant inanılmaz derecedeki güçlü yeteneklerini yaşamları boyunca koruyabilmiştir. Üstelik, elde edilen araştırma bulguları göstermektedir ki, savant sendromlu bireyler, üstün yetenekli oldukları alanlarda eğitim almasıyla savant yetilerini kaybetmelerine gerek kalmadan konuşma ve sosyalleşme gibi alanlarda gelişme gösterebilmektedirler (Trefferd, 2009; Trefferd, 2014). Üçüncü olarak yanlış bilinen doğru tüm savant sendromluların genel zeka düzeyleri ortalamanın altında olduğudur. Bir çok savantlının genel zeka düzeyi 50 ve 70 arasında iken, genel zeka düzeyi 125 ve üzeri olan savantlı bireyler de mevcuttur. Bu yüzdendir ki, bir

6 76 Üstün Yetenekliler Eğitiminde Farklı Bir Grup: Savantlar insanda genel zeka ortalamasının 70 den fazla olması o insanda savant sendromu olamayacağı anlamına gelmez (Trefferd, 2014). Neden çoğu savantların ortalama genel zeka düzeylerinin düşük olduğu ise su iki sebebe dayandırılabilir. Birincisi, zeka testleri sözel ölçek ağırlıklıdır ve savantlı ve otizmi olan bireylerin sözel alandaki yaşadıkları zorluklardan dolayı genel zeka düzeyleri çoğu zaman düşük çıkmaktadır. Ikincisi, IQ testinde değerlendirilen yetenek alanı çok dardır ve savantların sahip olduğu çeşitli yeteneklerini ölçmede yetersiz kalmaktadır. Bir başka deyişle, savantlar IQ testinin ölçtüğü alanlarda yetersiz olabilirler, fakat kendi yetenek alanları dahilinde birer dâhidirler (Trefferd, 2014). Son olarak yanlış bilinen doğru ise geçmişte ve günümüzde, tüm dünyada ve tarihimizde yetişmiş olan tüm dahilerin Asperger sendromlu olduğu inancıdır. Otizm ve Asperger sendromuna dair ilginin artmasıyla şimdiki zamanda ya da geçmişte yaşayan dahilere Asperger sendromu teşhisi koymak son zamanlarda yaygınlaşmıştır. Örneğin, Einstein ve Mozart gibi isimlerin sahip oldukları üstün yeteneklerden dolayı kimi kaynaklarda Asperger sendromlu oldukları bahsedilmiştir. Günümüzde yüz yüze gerçekleştirilen kapsamlı testlerle bile otizm spektrum bozukluğunu teşhis etmek zor iken, geçmişe yönelik tıbbi teşhisler koymak doğru değildir (Trefferd, 2014). Günümüzde yaşayan dehalar ve dahiler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları inanılmaz derecede üstün yetenekler sergilemektedir: kimisi 7 yaşına kadar birden çok senfoni bestelemiş, kimisi de 3 yaşına kadar bir çok müzik aletini ustaca çalabilmiştir. Fakat bu çocukların hiç birinde otizm spektrum bozukluğu yoktur. Bu tür üstün yetenekler gösteren bireyler otizmi ya da Asperger sendromu olan bireyler olarak değil, deha ya da dahi diye tanımlanmaktadır. Dehalar ve dahiler herhangi bir gelişim bozukluğu ya da engelli olmadan özel ve muhteşem yeteneklere sahiptirler. Genellikle, savantların tek bir alanda gösterdikleri üstün başarının aksine, dehalar ya da dahilerin gösterdikleri olağanüstü yetenekleri her alanda yüksek olan zeka düzeylerinin işlevine dayanır. Bu yüzden, her üstün yetenekli çocuk Asperger sendromlu olarak düşünülmesi doğru değildir (Trefferd, 2014). Savant Sendromlularin Eğitimi Savant sendromluların eğitiminde öncelik mevcut ya da var olan yeteneklerin eğitimi ve geliştirilmesidir da Philips savant yetilerin eğitiminde en etkili yöntemin ne olduğunu anlamak için su soruyu sormuştur: Savant sendromlu bireylerin eğitiminde özel yeteneklerin geliştirilmesine mi yoksa eksik yönlerinin ortadan kaldırılmasına mi odaklanılmalıdır? Edinilen deneyimler göstermektedir ki, yeteneklerin eğitimi eksik yönlerin geliştirilmesinde büyük önem taşımaktadır. Savant uzman bir eğitimcinin denetimi altında üstün yetenekli oldukları alanda eğitilmesiyle dil ve sosyalleşme becerilerinde artış olabilmektedir (Trefferd, 2009; Durukan & Turkbay, 2010). Otistik savantların eğitiminde, otizmli bireyler ve üstün yetenekler için uygulanan etkili öğretim yöntemlerinin birleşimi kullanılmaktadır. Üstün yetenekli çocukların eğitiminde kullanılan bazı eğitimsel stratejiler hızlandırma, gruplama, ve zenginleştirmedir. Üstün yetenekli çocukların yaş, ve bireysel farklılıklarına uygunluk kriterleri göz önüne alınarak yukarıda adı geçen stratejilerle eğitimleri desteklenmektedir. Bu eğitimsel stratejiler, üstün yeteneklilik olgusundan kaynaklanan bireysel farklılık doğrultusunda etkili eğitimsel

7 Kısaç & Tortop 77 yaklaşımı sunmaktadır. Hızlı öğrenen bireyler olmaları, bilgide derinlik ve karmaşıklıktan hoşlanmaları, kendi gibi akranları ve normal kişilerle olmalarının onlarda benlik algısı, akademik başarı ve sosyo-duygusal gelişime etkisi gibi bir çok durum uygulanacak eğitimsel stratejinin seçiminde önemlidir (Tortop, 2015a). Otizmi olan bireylerin eğitimi için ise literatüre bilimsel dayanağı olan görsel destek gibi birden çok yöntem bulunmaktadır. Clark (2001) otizmli bireylere ve üstün yeteneklilere başarıyla uygulanan bu öğretim yöntemlerini birleştirip Savant Beceri Müfredatı ( Savant Skill Curriculum ) geliştirmiştir. Kullanılan bu eğitim müfredatıyla otistik savantların özel yeteneklerinin geliştiği ve otistik davranışlarının azaldığı görülmüştür (Trefferd, 2009; Durukan & Turkbay, 2010). SONUÇ Başka gelişim bozukluklarında ya da merkezi sinir sistemi rahatsızlarında görülebilmesine rağmen, savant sendromu en çok otizmi olan bireylerde rastlanmıştır. Belgelenmiş bir çok savant vakasından elde edilen veriler göstermektedir ki, otistik savantlar takvim hesaplama, hafıza, müzik vb. gibi alanlarda çeşitli savant yetileri göstermektedirler. Geçmişte yürütülen bazı araştırmalar, ortalama genel zekâsı 70 ve üzeri olan ve dar ilgi alanlarından tekrarlayıcı davranışlarla ilgilenme eğilimi olan otizmli bireylerde savant yetilerinin olma olasılığının yüksek olduğunu öne sürmüştür. Halbuki, son zamanlarda yapılan çalışmalar otizmde görülen savant yetilerinin zihinsel işlev ya da dar ilgi alanlarında tekrarlayıcı davranışlarla ilgilenme arasında ilişkinin olmadığını göstermektedir. Standardize IQ testleri savantların becerilerini ölçmekte yetersiz kalmaktadır. Bazı savantlar ya matematik ya da dil konusunda üstün beceri göstermekte, ama her ikisinde birden başarı göstermemektedir. Böylelikle IQ testlerinden düşük puan almaktadırlar. Sanat ya da müzikle ilgilenen savantlar ise gerçek yeteneklerini ölçmede yetersiz kalan IQ testleri ile dışarıda bırakılmaktadırlar. Üstün yetenekli olan bu savantların geçmişteki spesifik bir alandaki başarılarının incelenmesi ve yeteneklerinin doğru yönlendirilmesi önem taşımaktadır (Winner, 1998). Otistik savantların eğitiminde, iki kere farklılık gösteren bireylerde olduğu gibi hem üstün yeteneklilerin eğitimi hem de otistiklerin eğitimindeki etkili eğitimsel stratejilerin kullanıldığı birleştirilmiş eğitim programlarının kullanılması önerilmektedir. Yazar Kısa Özgeçmişi ve İletişim Bilgileri Hasan Said Tortop, yüksek lisans ve doktora eğitimini fen ve fizik eğitimi üzerine yapmıştır. 4 sene üstün yeteneklilerin eğitimcisi olarak Milli Eğitim Bakanlığında çalıştıktan sonra Bülent Ecevit Üniversitesi ne 2011 yılında Yrd.Doç.Dr. olarak göreve başlamıştır. Bülent Ecevit Üniversite sinde Özel Eğitim Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi ni (ÖZELMER) kurmuştur. ÖZELMER bünyesinde Üstün Yetenekliler Üniversite Köprüsü Eğitim Programı nı (ÜYÜKEP) kurmuş ve halen yürütmeye devam etmektedir yılında ise Doç.Dr. ünvanını almıştır. Üstün yetenekliler ve fen eğitimi ile ilgili ulusal ve uluslararası birçok dergide makalesi bulunmaktadır. Üstün yeteneklilerin eğitimi alanında Türkiye de alandaki eğitimcilerin ve ailelerin uygulmaya dönük olarak kullanabileceği Üstün Zekâlılar Eğitiminde Farklılaştırılmış Öğretim Müfredat Farklılaştırma Modelleri1 adlı ilk telif eserin sahibidir. Bunun yanında Türkiye de üstün yetenekli genç bilim insanlarının yetiştirilmesi için ortaya koyduğu modelini anlatan Üstün Yetenekliler Üniversite Köprüsü Eğitim Programı ÜYÜKEP Modeli kitabını yazmıştır. Üstün yetenekli çocukların bilimsel araştırma projelerinin nasıl yapılacağını

8 78 Üstün Yetenekliler Eğitiminde Farklı Bir Grup: Savantlar akıcı ve keyifli bir üslupla açıklayan ilk çocuk kitabı olan Bilgin ve İlgin Bilimsel Araştırma Projesi Yapıyor adlı kitabı 2016 yılında çıkmıştır. Aynı zamanda Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, Journal for the Education of Gifted Young Scientists dergilerinin de editörlüklerini yürütmektedir. Çalışma alanları, üstün yetenekliler eğitimi, bilim eğitimi, öğretmen eğitimi, yükseköğretim, yenilenebilir enerji eğitimi şeklindedir. Kurum: Bülent Ecevit Üniversitesi, Ereğli Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü, Zonguldak, Türkiye. İş telefon: Cep telefon: KAYNAKÇA Bolte, S., & Poustka, F. (2004). Comparing the intelligence profiles of savant and nonsavant individuals with autistic disorder. Intelligence, 32, Durukan, I, & Turkbay, T. (2010). Savant sendromu: klinik ve noropsikolojik ozellikleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(2), Heaton, P. & Wallace, G.L. (2004). Annotation: the savant syndrome. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(5), Howlin, P., Goode, S., Hutton, J. & Rutter, M. (2009). Savant skills in autism: psychometric approaches and parental reports. Philosophical Transactions of Royal Society, 364, Miller, L. K. (1998). Defining the savant syndrome. Journal of Develomental and Physical Disabilities, 10(1), Miller, L.K. (1999). The savant syndrome: Intellectual impairment and exceptional skill. Psychological Bulletin, 125, O Conner, N. & Hermelin, B (1991). Talents and preoccupations in idiots-savants. Psychological Medicine, 21, Pring, L., Ryder, N., Crane, L., & Hermelin, B. (2012). Creativity in savant artists with autism. Autism, 16(1), Tortop, H.S. (2015). Üstün zekâlılar eğitiminde farklılaştırılmış öğretim müfredat farklılaştırma modelleri. Düzce: Genç Bilge Yayıncılık Treffert, D. A. (2009). The savant syndrome: an extraordinary condition: a synopsis: past, present, and future. Philosophical Transactions of Royal Society, 364, Treffert, D. A. (2014). Savant syndrome: realities, myths, and misconceptions. Journal of Autism and Developmental Disabilities, 44, Wallace, G. L., Happe, F., & Giedd, J. N. (2009). A case study of a multiply talented savant with an autism spectrum disorder: neuropsychological functioning and brain morphometry. Philosophical Transactions of Royal Society, 364, Winner, E. (1998). Uncommon talents: gifted children, prodigies, and savants. Scientific American Presents, 6(7),