S U N A L P T A R A K Ç I U Z M. P S İ K O L O J İ K D A N I Ş M A N

Transkript

1 S U N A L P T A R A K Ç I U Z M. P S İ K O L O J İ K D A N I Ş M A N

2 AİLE DANİŞMA KURAMLARİ Aile danışmanlığı kuramları, psikolojik danışma kuramlarına benzerlik gösterir ve onların tekniklerinden faydalanır. Ancak, bu, aile danışma kuramlarının, psikolojik danışma kuramlarının tamamen aynısı olduğu anlamına gelmemektedir. Bireysel danışma kuramları bireyi merkez alır. Aile danışmanlığı ise aile sistemine önem vermektedir. Günümüzde, aile danışmanlığında kullanılan kuramlar çeşitlilik göstermektedir. Geleneksel danışma kuramlarının uyarlamasının yanında, alanda yepyeni yaklaşımlar ortaya atılmakta ve uygulamaya konulmaktadır. Burada sözü edilecek olan danışma kuramları günümüzde yaygın bir kullanım alanı bulan, denenmiş ve başarıları kanıtlanmış olan yaklaşımlardır

3 NEDEN AİLE DANİŞMANLİĞİ? Fenell ve Weinhold (1989), aile ile ilgili en yaygın sorunları ve aile danışmanlığın gelişimini gerektiren nedenleri aşağıda belirtilen bazı başlıklar altında toplamaktadır: 1. Eşlerin her ikisinin de mesleğinin olması Günümüzde ekonomik sorunlar her iki eşin çalışmasını gerektirmektedir. Ancak her iki eşin çalışması, bazen sorunlara neden olabilmektedir. Danışma sürecinde genellikle tartışılan sorunlar şunlardır:

4 Ev işlerinin paylaşılması ile ilgili sorunlar Çocuk bakımı ile ilgili sorunlar Evin geçimi ile ilgili sorunlar

5 Her iki eşin de katıldığı danışma sürecinde, onların ihtiyaçlarını ve ilgilerini belirleyen ve bunlara cevap veren yeni kurallar tartışılabilir. Her iki eşin ihtiyaçları dikkate alınırsa uzlaşma, anlaşma ve sürekli değişmenin olması mümkün olur.

6 2.Evlilikte bozulma Eşler ciddi anlaşmazlıklara düşmelerine karşın bunları çözebilmek için gerekli olan sorun çözme ve iletişim becerilerine sahip değildirler. Eşlerin her ikisi de hem bireysel hem de birlikte danışmaya katılabilmelidir. Yalnızca tek bir eşle yapılan bireysel danışma evlilik ilişkilerini bozabilir. Çünkü bireysel danışma sonucu eşlerden birisi daha çok gelişirse, bu gelişim evlilik ilişkilerinde sorun yaratıcı olabilir ve boşanma ile sonuçlanabilir.

7 3.Tek ebeveynli aileler Tek ebeveynli aileler, aileyi etkin bir biçimde geçindirmek için pek çok sorunla karşılaşabilirler. Yalnız kalan ebeveyn (anne veya baba) aşırı stres altında olduğu için ailesini ve belki kendisini kontrol etme duygusunu kaybedebilir. Yapılacak olan danışma ebeveynin, çocuğun gerilim ve stresini azaltabilir. Bununla birlikte çocuğun bakımı, vesayeti onun diğer ebeveyni tarafından ziyaret hakkı ile ilgili konular bu ailede çok belirgin sorunlar olmaktadır. Eşlerin her ikisini de danışma sürecine almadan bu sorunların çözümüne yardımcı olabilmek son derece güçtür.

8 4.İlaç ve alkol bağımlılığı Ailenin bir üyesi ilaç ve/veya alkol bağımlısı olduğunda, ailenin diğer üyeleri bundan etkilenebilir. Ayrıca aile üyeleri arasında alkol ve/veya ilaç bağımlılığı davranışını sürdürmeyi destekleyen davranış kalıplan gelişebilir. Örneğin, çocuklar aşırı derecede sorumlu olabilirler ve anne, babanın görevlerini üstlenebilirler. Alkolik kişinin eşi ortak bağımlı (co-dependent) olarak nitelendirilebilecek bir davranış biçimi geliştirebilir.

9 Bu kavram, bağımlı eşinin davranış bozukluğu ile ciddi bir biçimde mücadele etmeyi göze almayarak, sırf evlilik ilişkisini sürdürmek için büyük bir nevrotik ihtiyaç içinde olan kişiyi tanımlar. Böylece ortak bağımlı, ilaç ve/veya alkol bağımlısının mevcut sorununu devam ettirmesine yardımcı olur. Alkol ve/veya ilaç bağımlılığı sorunları ile ilgili olarak bağımlı eş ve diğer aile üyeleriyle danışma, son derece önemli bir ihtiyaçtır.

10 5.Okulla ilgili sorunlar Çocuğun sorunları ailesinden kaynaklanıyorsa, çocukla bireysel danışma yapmak pek etkili olmayabilir. Soruna ilişkin doğru bir değerlendirme yapabilmek için anne, baba, kardeşler ve öğretmenleri danışma sürecine almak gerekebilir. Okul ile ailenin eşgüdümünün sağlanmasında yarar vardır.

11 6.Çocuğun yönlendirilmesi ile ilgili sorunlar Çocuğun davranışlarının nasıl disipline edileceği ve yönlendirileceği anne ile baba arasındaki anlaşmazlığı derinleştirebilir. Bu anlaşmazlık, hemen çözümlenemezse aile ve evlilikte stres artar, dengesizlik meydana gelir. Bu durumda aile danışmasından yararlanılabilir Aile danışması, aile üyeleri tarafından oynanan ve sorunu devam ettirmede etkili olan rolleri doğru bir biçimde teşhis etmede en etkili yoldur. Aile danışması, çocuğun ve diğer aile üyelerinin bozuk etkileşim örüntülerini değiştirmede yardımcı olabilir.

12 7.Ergen depresyonu ve intihar Anne ve babalar genellikle ergenlik çağındaki çocuklarından her konuda mükemmel olmalarını beklerler. Ergen bu beklentileri yerine getiremediği zaman depresyon gelişmeye başlayabilir. Depresyon çok yoğun olduğunda ergen intihara kalkışabilir. Aile danışması depresyon sorunu için etkilidir. Tüm aile üyeleri depresyonun nedeni hakkında duyarlı hale gelir.

13 8.Evden ayrılan yetişkin çocuklarla ilgili sorunlar Aileler bir yandan çocuklarının bağımsız yetişmesini bir biçimde isterlerken, öte yandan da onların yaşamda ayakları üzerinde durabileceklerinden kuşku duyarlar. Gerçekte aileler, çocuklarının hayatta tek başlarına başarılı olmayacaklarına ilişkin gizli mesajlar vermektedirler. Böyle bir durumda yetişen çocuklar, büyüdüklerinde anne ve babalarının desteği olmadan başarılı olabileceklerinden kuşku duyacaklardır.

14 Çoğunlukla yetişkin kız veya erkek çocuğun evden ayrılma zamanı geldiğinde tüm aile üyelerinin krize girdikleri gözlenmektedir. Aile danışma hizmeti yetişkin çocukların evden ayrılmalarında onlara yardım ettiği gibi, anne ve babalarının da ayrılışı desteklemede etkili bir biçimde davranmalarında yardımcı olur.

15 AİLE DANIŞMA KURAMLARI

16 Bowen Aile Danışmanlığı Yaşantısal/İnsancıl Aile Danışmanlığı Gestalt Aile Danışmanlığı Bilişsel Davranışçı Aile Danışmanlığı

17 BOWEN AİLE DANIŞMANLIĞI Bir psikiyatrist olan Murray Bowen kuramını lerde geliştirmiştir. Murray Bowen in aile sistemi kuramı biyolojik temele göre açıklamıştır. Bowen kuramında birbiriyle etkileşim içinde olan insan davranışlarını etkileyen 3 sistem belirlemiştir. 1. Heyecansal (Coşkusal) Sistem 2. Duygusal Sistem 3. Zihinsel Sistem

18 Heyecansal sistem insan davranışlarını güdüler, yönlendirir ve düzenler. Heyecanlar ile duygular birbirinden ayırt edilmiştir. Heyecanlar bilinçsizdir ve bütün yaşam olaylarında uygulanır. Ancak duygular ise bilinçli olup evrimsel bakımdan daha sonra gelişir. Bowen, duygusal sistem kısmını diğer iki sisteme oranla daha az açıklamıştır. Zihinsel Sistem ise yetenekleri içermektedir. Yetenekler, öznel, duygusal ve heyecansal durumu baz alır ve bu duruma nasıl reaksiyon gösterileceğini / nasıl tepki verileceğinin seçimini belirler

19 Bowen in kuramının temelinde birbiriyle yarışan iki yaşam kuvveti vardır. 1. Kişilik 2. Bağımsızlık

20 Murray Bowen ın Aile Sistemi Kuramı birkaç ilkeye dayanır Bunlar: 1. İletişim kalıpları öğrenilmiştir ve kuşaktan kuşağa aktarılır. 2. Kişi ve aile davranışları bu kalıpların bir sonucudur. 3. Aile sistemi homeostatiktir. Aile, üyeleriyle etkileşim içinde olan bir bütün pozisyonundadır. Sisteme ait parçalardan birinin değişmesi sistemin temelini etkilemektedir.

21 Bowen aile danışmasının dört temel işlevi olduğuna inanır. 1.Eşler arasındaki etkileşimi belirleme ve açıklama 2.Orijin ailenin duygusal sisteminden kendini çekme 3.Duygusal sistemin fonksiyonlarını öğrenme 4.Danışma oturumlarında ben konumunu kullanarak farklılaşmayı gösterme (Fenel ve Weinhold, 1989).

22 Bowen ın kuramındaki 8 ana kavram : 1. Üçgen 2. Benliğe Farklılaşma 3. Çekirdek Ailenin Duygusal Sistemi 4. Duygusal Yoksunluk 5. Aile Yansıtma Süreci 6. Kuşaklarası Aktarım Süreci 7. Toplumsal Gerileme 8. Kardeş Konumu

23 ÜÇGEN Üçgende Ailenin temeli Sabit Yapısı Sosyal Çevre yer almaktadır. Üçgen, aileye ait duygusal sisteminin temel taşıdır.

24 Örnek: Eşlerden herhangi biri aralarındaki problemi, gerilimi azaltmak için üçgeni yaratabilir. Böyle bir koşulda, üçüncü bir kişi ( aile danışmanı / aile terapisti ) etkileşime dahil olur ve etkileşimi sabit konumda tutmaya çalışır. Eğer üçüncü kişi de gerilimi düşüremiyor ise, bu durumda üçgene başkaları da entegre olabilir

25 BENLİĞE FARKLİLAŞMA Bowen a göre aile içindeki kronik ve yüksek anksiyete düzeyi gerilimin artmasına neden olur. Eğer gerilim düşürülmezse, ailenin başa çıkma mekanizmalarının kapasitesi bunları pasifize etmeye yetmez ve bu durumda da ailede semptomlar baş gösterir. Benliğe farklılaşma, bireyin zihinsel ve heyecansal süreçleri birbirinden ayırt etme yeteneği olduğu gibi aynı zamanda bireyin kendisini ailenin heyecansal atmosferinden ayırt etmeyi başarabilmesidir.

26 ÇEKİRDEK AİLENİN DUYGUSAL SİSTEMİ Çekirdek aile, evlilikle başlar. Eşler, kendilerine ait yaşam biçimlerini ve kendi ailelerinden getirmiş oldukları farklılaşma düzeyi ile evliliğe adım atarlar. Anne-baba-çocuk arasındaki belli kalıplar önceki kuşaklardan kopya edilmiştir ve bunlar gelecek kuşaklar tarafından tekrarlanır. Dikkatli bir şekilde aile geçmişi takip edildiğinde ailedeki geçmiş kuşak izleri görülebilir. Belirli sınırlar çerçevesinde gelecekteki kuşaklar da tahmin edilebilir.

27 DUYGUSAL YOKSUNLUK İnsanlar farklı derecelerde kendi ebeveynlerine duygusal olarak bağımlıdır. Az düzeyde yaşamış kişiler bu problemi daha şiddetli yaşarlar. Bu yaklaşıma göre bireyler geçmişlerinde ne kadar çok duygusal yoksunluk yaşamışlarsa, evliliklerinde daha başarılı olurlar ve çocuklarının da kendisinden daha fazla yoksunluk yaşamasına izin verirler.

28 AİLE YANSİTMA SÜRECİ Bu süreç, anne-baba-çocuk üçgeni çerçevesinde gelişmektedir ve bu yansıtma sürecinde aktarım çocuğa karşı daha yoğunluklu biçimde yapılır. Ebeveynler yoğun bir biçimde odaklaştıkları çocuk, aileyle birleşir ve bu koşulda ailede duygusal strese karşı savunmasız hale gelir.

29 ÖRNEK: Annenin çocuk bakımında birincil sorumluluğu alan kişi pozisyonunda olduğunu düşündüğümüzde, süreç annenin anksiyetesi ile başlar ve bu durumda baba, anneyi destekleyici bir konumdadır. Baba, annenin anksiyetesine karşı duyarlıdır ve onu destekleyicisi durumdadır. Çocuk, anneye karşı kaygılı bir şekilde yaklaşır ve buna uygun davranır ve bu durumda, annenin, çocuğunu problemli olarak algılamasına yol açar. Anksiyetedeki ebeveyn çocuğa karşı meraklı, tedirgin ve koruyucu yaklaşır. Buradaki durumun kökeni çocuktan daha çok annenin anksiyetelerinden kaynaklanır.

30 KUŞAKLARARASİ AKTARİM SÜRECİ Aile yansıtma süreci kuşaklar boyu devam eder. Sıradan bir ailenin yansıtma sürecinde ilk obje çocuktur. Çocuk ebeveyne göre daha az farklılaşmıştır.

31 TOPLUMSAL GERİLEME Toplum ve aile vurgusunun bütünlüğüne vurgu yapılmıştır. Eğer ailede anksiyete ortaya çıkarsa, aile daha çok duygusal kararlar almaya başlar. Bu sürecin sonunda fonksiyonlar azalır ve semptomlar belirir.

32 KARDEŞ KONUMU Bir birey büyürken kardeş, onun kişilik profilinin meydana gelişiminde büyük bir öneme sahiptir. Bu yaklaşımda çocuklar doğum sırasına göre kişilik özellik geliştirirler

33 DANIŞMA SÜRECİ VE TEKNİKLER: Genogram: Aile geçmişini anlamada ve bugüne etkileri farketmede önemli bir tekniktir. Üçgenler: Örn. karı-koca arasındaki problemler, çocukları ve anneyi birbirine yakınlaştırırken (diffuse-fused relationship), baba-çocuklar ve anne arasında emosyonel üçgen yaratabilir.

34 İlişki Yaşantıları: Aile üyelerinin sistem süreci hakkında bilinçlenmesi ve bunları kendi rollerine göre düzenlemeyi öğrenme hedeflenir. Antrenörlük: Bu teknikte aile danışmanı bireylerle doğrudan çalışır. Aile Danışmanı, antrenör gibi davranırken sorumluluk üstlenmez ve aile üçgenine karışmaktan sakınır. Antrenörlük tekniği, bireyleri ne yapmaları gerektiğini empoze etmek değildir. Danışma sürecinde sorular tasarlayarak, üyelerin duygusal süreci anlamalarını ve kendi rollerini bulmalarına destek olunur.

35 Ben Dili Kullanımı: Kişilerin, karşısındakine ne yaptığını söylemek yerine o davranışın sonucunda kişinin ne hissetiğini belirtmesidir. İletişimin daha objektif olmasına yardımcı olur. Daha az yargılayıcı ve tehdit edici bir iletişim stilidir. Çoklu Aile Danışması: Eşlerden önce birine, sonra diğerine odaklanarak, karşılıklı etki azaltılmıştır. Bunun danışma sürecine en önemli katkısı : Eş, diğer eşi gözlemleyerek duygusal süreç hakkında çok fazla bilgi edinir.

36 Üçgenleri bozma: Sorun kimlerin arasında ise o kişiler tarafından çözülür. Soruna dahil edilen ve üçgenleşmeye neden olan aile üyesi (genellikle çocuklar)uzak tutulur. Bu modelde Bowen ın eve geri dönme adını verdiği bir yöntem önerilir. Bu yöntem eşlerin yeni kazandıkları bakış açıları ile kendi orijin ailelerine ziyarette bulunarak, onları yeniden değerlendirmelerini amaçlar.

37 BOWEN AİLE DANIŞMASININ GÜÇLÜ YANLARI Probleme bir sistem perspektifinden bakılır, bireyler akıl hastası olarak teşhis edilmez veya nitelendirilmez. Duygusal rahatsızlıklar kuşaklar boyu aktarılan bir süreç olarak kavramsallaştırıldığı için danışanın kendi orijin ailesinden farklılaşmasına önem verilir. Danışma evrelerinde çiftlerde birlikte ilerlemeye ve tarafsızlığa çok önem verilir.

38 BOWEN AİLE DANIŞMANLIĞIN ZAYIF YANLARI Aile sisteminde çocukların etkisi dikkate alınmamıştır. Çünkü danışma sürecinin merkezinde evli çiftler vardır. Şimdi yerine geçmiş üzerinde daha fazla durulmaktadır. Duyguya yeterince önem verilmemektedir. Çok fazla zaman gerektirir.

39 JAMES FRAMO Psikolog olan James Framo, bireylerin gelişim yıllarında aileleriyle arasında çıkan sorunları inceleyerek ailenin önemini vurgulayan bir kuram gelişmiştir. Çiftler ve ailelerle 1958'de çalışmaya başlamıştır. Bireylerin gelişim dönemlerinde aileleriyle yaşadıkları sorunları inceleyerek, ailenin önemini vurgulayan bir kuram geliştirmiştir. Nesne ilişkileri kuramıyla benzer olarak Framo da, çözülememiş kişilerarası çatışmaların şimdiki eş ve çocuklara yansıdığına inanır. Framo, ailedeki bu fenomenleri açıklarken hem dinamik hem de sistemik kavramları kullanır.

40 Framo kendi kuramının psikoanalitik çizgide olduğunu kabul etmez. Klasik anlamda bir psikoanalist değildir. Framo, psikoanalitik kuramın bireylerin sosyal yaşamına gereken önemi vermediğini düşünür. Özellikle aile etkileşimleriyle bireylerin davranışlarda var olan çok önemli rollerin göz ardı edildiğini belirtti. Framo hem iç ruhsal hem de kişiler arası davranışların anlaşılmasının çok önemli olduğunu ve bunların aile yaşamının dinamikleri olduğuna inanır.

41 FRAMO KENDİ KURAMSAL GÖRÜŞÜNÜ ŞÖYLE ÖZETLER 1. Eğer ebeveynlerin davranışı red edici, soğuk veya eziyet edici biçimde ise çocuk bunları dışsal gerçeklikler algılar. Çocuk ebeveynlerinin bu sevgi-nefret yönlerini içselleştirerek, iç ruhsal dünyasını düzenlemeye çalışır. 2. Birey gelişim süreci içerisinde, dışarıdaki gerçek modelleri sürekli olarak özümler. Özellikle yakın, samimi bireyler kişinin ihtiyaçlarını daha fazla algılar.

42 3. Kişiler arası istekler ve içsel çatışmaları yansıtma akılcı olmayan taleplerin kaynağıdır. Birey bunları kendi eş ve çocuklarında bekler. Bu beklentiler aileyi çok yoğun strese sokar. 4. Kendi aile menşeileri ile birlikte danışma sürecine alınan bireyler problemi başlangıç noktasına kadar götürürler. Danışmada gerçeklerle ilgilenerek, dışsal ebeveyn figürleri daha gerçekçi hale getirilir. Transferanslarını değiştiren bireyler eş ve çocukları ile daha iyi ilgilenirler.

43 Framo nun kuramının temel ilkeleri: 1. İnsanı asıl güdüleyen şey başarılı iletişim kurabilmesidir. 2. Çocuğun ebeveynle geçirdiği hüsran ve gerilim çocuğun kişiliği ile birleşir. 3. Orijin ailede çözülmemiş çatışmalar ruhsal probleme neden olur. 4. Bireyler kendi orijin ailelerinde çözülmemiş çatışmaları yeniden yaşamalarına fırsat sağlayacak kişilerle evlenir. 5. Geçmişte çözülmemiş sorunlar genellikle çocuklara yansır. 6. Danışmalarda problem kaynakları ele alınarak çözüme kavuşturulur. 7. Çözüm için aile kökeni incelenirse olaylar daha iyi algılanır. 8. Birey orijin ailesindeki ilişki dinamiklerini inceleyerek kendi eş ve çocukları arasındaki ilişkiyi kavrayabilir (Fenell ve Weinhold, 1989).

44 Eşlerle kurulan güvenilir etkileşimden sonra aile danışmanı terapötik hedeflere odaklanır. Bu hedefleri şöyle özetleyebiliriz: Erkeğin amaçları (Kocanın amaçları) Kadının amaçları Aile Danışmanının amaçları

45 Framo, kadının erkeğin ve aile danışmanının beklentilerinin karşılandığı bir danışmaya başlamanın çok önemli olduğuna inanır. Eğer danışma süreci kadının veya kocanın beklentilerini karşılamıyorsa eşler danışmadan ayrılabilir. Danışma sürecinin her evresinde, aile danışmanı değişen amaçların ve aile bireylerinin yaklaşımlarının ve beklentilerinin farkında olmalı ve bu beklentilerin karşılanması için çaba sarf etmelidir.

46 Framo nun aile danışma yöntemine göre danışma sürecinin 3 evresi vardır: 1. Eşlerle danışma, 2. Eşlerle grup danışması 3. Orijin aile danışması. Framo, eşlerle terapötik müdahale yaparken temkinli davranır. İlk birkaç oturumda acele etmeden eşleri anlamaya ve onları tanımaya çalışır. Danışma sürecinin başlangıç evresi, danışmana ve eşlere müdahale işleminden önce güvenli bir etkileşim oluşturma imkanı verir.

47 Orijin aile oturumlarının iki amacı vardır: 1. Orijin ailelerin şuandaki aileye yansıyan problemlerinin neler olduğunu belirlemek, 2. Danışanların orijin aileler ile daha uygun yaşantı geçirmelerini sağlamak.

48 Orijin aile danışmasının özel amaçları ise şunlardır: 1- Danışan orijin aile ile ilişki kurar. Bunu çocukluk yılları ile değil de şimdiki yetişkin hayatı ile yapar. 2- Danışan orijin ailesinin eş ve çocuklarına nasıl yansıdığını keşfetmelidir. 3- Danışanın orijin aile ile farklılaşması artırılmalıdır. 4- Seanslarda ebeveynler hakkında önemli duygu ve düşünceler paylaşılır. 5- Bu seanslar danışana kendi ebeveynlerinin hatalarından dolayı onları affetme, onları gerçekçi olarak algılama ve ebeveynlerine onları sevdiklerini söyleme fırsatı verir.

49 FRAMO NUN GÜÇLÜ YANLARİ Danışanın orijin aile ile ilgili problemlerini doğrudan ele alan tek danışma biçimidir. Bu kuram şu an ailedeki problemin orijin ailedeki bitirilmemiş işlerin sonucu olarak var olduğunu kabul eder. Eşlerin etkileşimini geliştirmek için bu deneyimleri kullanır.

50 FRAMO NUN ZAYİF YANLARİ Bu yaklaşım şimdiki problemlerin geçmişteki orijin aileden kaynaklandığı hipotezine dayanır, ancak orijin aile ile çalışma yapılması her zaman mümkün değildir. (Bazı danışanların aile bireyleri ölmüş olabilir.) Çünkü bazı danışanlar ebeveynlerinin hayatta olmaması veya başka sebeplerden dolayı kendi ailelerine yakınlaşamayabilirler

51 YAŞANTISAL / İNSANCIL AİLE DANIŞMASI Kuramsal Görüş Yaşantısal / insancıl aile danışmasının kuramsal kaynağı insancıl / varoluşçu danışma yaklaşımıdır. Bireysel danışan-merkezli danışma, aile danışmasına uyarlanmıştır. Danışan merkezli yaklaşım etkili samimi ilişkilerin gelişmesine önem verdiği için aile danışması alanına uygundur. Danışman uygun ortamı yaratırsa, aile üyelerinin birbirlerine daha fazla güveneceğine inanılır.

52 Rogers uygun ortamın temel koşullarını şöyle sıralamıştır: Samimiyet, Saydamlık, Kabul, Saygı, İlgilenme, Empati, Katılımlı dinleme.

53

54 Danışan merkezli aile danışmasına göre, insanlar başkaları hakkındaki duygu ve düşüncelerini iletemedikleri için duygusal problemler geliştirirler. Çünkü bu kişiler genellikle cezalandırılmaktan korkarlar. Bu korku, çocuklukta tehdit edilme sonucu oluşur. Tehdit edilen çocuklar insanlardan ve dünyadan uzak dururlar. Danışmanın rolü duyguların ifade edilebilmesi için uygun koşulları yaratmaktır. Rogers'a göre, danışman model olarak aile üyelerini eğitir. Böylece aile üyeleri potansiyellerini geliştirirler.

55 VIRGINIA SATIR Sosyal hizmet uzmanı olan Virginia Satir, bu yaklaşımda en çok tanınan liderlerden birisi olmuştur. Ailenin duygusal sisteminin, ailenin iletişiminde ifade edildiğine inanır. Duyguları ortaya çıkartmak için önemli teknikler geliştirmiştir.

56 Danışma Süreci ve Teknikler: Beş aşaması vardır. Aile ile güven oluşturma Yaşantılara karşı farkındalık geliştirme Aile dinamiklerine karşı farkındalıklar ve anlayışlar geliştirme Danışma oturumlarında farklı durumlara karşı yeni anlayışlar geliştirme Aile üyelerinin kazandıkları yeni davranışları terapötik ortamın dışında da kullanmalarını sağlama

57 Aileyi yeniden kurma: Bu tekniğin üç amacı vardır: 1. Aile üyelerine eski öğrenmelerinin kaynağını gösterme 2. Kendi ebeveynlerinin kişiliklerine daha gerçekçi bakmalarına yardımcı olma 3. Aile üyelerinin kendi kişiliklerini tanımalarına yardımcı olma Aile haritaları: Aile genogramına benzeyen bu teknikte, üç kuşağın aile yapısına bakılır. Satir 3 aile haritası çizer. Bunlar: Kadının orijin ailesi, Erkeğin orijin ailesi ve Şimdiki aile. Yeniden Biçim Verme (Farklı bakış açıları kazandırma): Danışman, ailedeki iyi niyetleri vurgulayarak, suçlama tehdidini azaltmaya çalışır. Böylece, aile üyelerinin algılarında değişiklik yaratır.

58 CARL WHITAKER Renkli kişiliği ile yaşantısal aile danışmasının en önemli liderlerinden olan Carl Whitaker da duygulara önem vermektedir. Whitaker'in amacı, bireylere hem ait olma hem de özgürlük duygularını yaşatmaktır. Sosyal uyuma önem vermeyen Whitaker, ailenin ve bireysel aile üyelerinin yaratıcılıklarını artırmaya önem verir. Ayrıca Whitaker, danışma sürecinde teknikten ziyade yaratıcılık ve spontanlığa önem vermektedir. Whitaker, bireylerle ve ailelerle çalışırken danışmanın canlı, neşeli, hayat dolu olması gerektiğini vurgular. Danışman, ailenin inanç sistemini ve sembolik kelimelerini ortaya çıkartmalı ve spesifik terapötik teknikler yerine bunları kullanmalıdır. Danışman ailenin dili ile konuşmalıdır. Danışman, bir koç, vekil ya da büyük ebeveyn gibidir.

59 Danışma Süreci ve Teknikler: Yaşantısal insancıl aile danışması, bireyleri değiştirme yoluyla aileyi değiştirmeye çalışır. Danışma sürecinde içsel değişime de odaklanır. Danışmanlar teknik kullanımında iki ayrı görüşü benimsemektedirler. Bazı danışmanlar (Satir gibi) oldukça yapılandırılmış teknikler kullanır. Bazıları da (örneğin Whitaker) kendi kişiliklerine, yaratıcılıklarına ve spontanlıklarına göre teknikleri kullanmayı tercih ederler. Şu an, yaşantısal / insancıl aile danışmanları bu iki görüşün ortasını benimsemektedirler.

60 YAŞANTİSAL AİLE DANİŞMASİNDA, DANİŞMA SÜRECİNİ KİSACA ŞÖYLE ÖZETLEYEBİLİRİZ: Etrafında dolaşma: Başlangıçta, aile üyelerinin danışma oturumlarının amacı hakkında bilgileri yoktur ve üyelerin kafası karışıktır. Danışmaya direnç: Aile üyeleri, duygu paylaşmada direnç gösterirler. ve davranışlarını Geçmiş hakkında konuşma: Aile üyeleri, geçmişteki olaylar ve bu olaylar hakkındaki duygu ve düşüncelerini açıklarlar. Olumsuz duygular: Aile üyeleri birbirlerine veya danışmana şimdiki olumsuz duygularını paylaşmaya başlarlar.

61 Kişisel konuları ifade etme ve açıklama: Güven gelişmiştir, aile olumlu yönde değişmek için hazırdır. Şimdi ve buradaki duygularını tamamen ifade etme: O andaki duygularını açıklarlar. Aile üyelerinin iyileştirici yetenekleri: Güven ve özgürlük atmosferi, kabul ve anlayışın ortaya çıkmasına izin verir. Kendini kabul etme ve değişme: Aile üyeleri kendilerini oldukları gibi kabul ederler. Kendi sorumluluklarını üstlenirler ve davranışlarının değişimini kontrol ederler.

62 Dönüt verme: Aile üyeleri birbirlerinden dönüt alır ve verirler. Ailede dönüte ihtiyaç vardır ve bu şekilde gelişebilirler. Yüzleştirmenin oluşması: Aile üyeleri nezaket, incelik ve korumacılıklarını bırakır önemli meselelerle yüz yüze gelirler. Aile gelişimine yardım etme: Üyeler birbirlerine daha istikrarlı şekilde yardım ederler. Aile etkileşimi: Aile kendisini bir birim veya bağımsız üyelerden oluşmuş bir grup olarak görmeye başlar.

63 Samimiyetin tamamen ifade edilmesi: Aile üyeleri birbirlerinin duygularını dinlemeyi ve kabul etmeyi öğrenmişlerdir. Bundan sonra ailede çıkacak anlaşmazlıklar kolay çözülür. Değişmiş aile: Aile üyeleri bu süreçte değerlerini keşfetmeyi, kararlarını gözden geçirmeyi, sorunlarını kabul etmeyi ve çözmeyi öğrenmişlerdir.

64 Yaşantısal aile danışmanlığında, yaygın olarak kullanılan yapılandırılmış teknikler şunlardır: 1.Aile portresi (role play), 2.Aile resmi, 3.Aile kuklası, 4. Gestalt teknikleri

65 1. Aile portresi 4 adımda gerçekleştirilir: Tabloyu oluşturma Rol oynayanları seçme Bir portre yaratma Portre süreci (Gladding, 1998). 2. Aile Resimleri Katılımlı aile resmi Ailenin yaşam alanını sembolik olarak resmetme 3. Aile kuklası Aile kuklası tekniğinde bir aile üyesinin kuklaları kullanarak bir hikaye anlatması istenir. Bu tekniğin orijinali, çocuklarla yapılan oyun terapisinde kullanılır. Bu teknik ile geçmiş olaylar, istekler ve gelecekteki olaylara karşı duyulan korkular canlandırılır.

66 GESTALT TERAPİ FREDERICK PERLS: Varoluşçulardan, hümanist yaklaşımdan, fenomenolojik yaklaşımdan, Zenbudizmden etkilenmiştir. Bireylerin algılarında eksiği tamamlamak eğilimi vardır. Kelimelerdeki harf eksiklikleri tamamlanarak okunur. Önce bütün algılanır, daha sonra parçalar algılanır. Bir odaya girdiğimizde önce odanın tamamı göze çarpar. Daha sonra tek tek eşyalarla ilgilenmeye başlarız.

67 İnsan Görüşü ; Gestalt, parça bütün kavramını ele alır. Bütün parçadan oluşur. Parçayı iyi tanımak istiyorsanız, bütün içinde incelemeniz gerekir. Dolayısıyla bireyi iyi tanımak için onu yaşadığı çevresi ile birlikte incelemek gerekir. Birey birbirinden bağımsız fakat birbirini etkileyen parçalardan oluşur. Bireyi anlamak için o parçaları anlamak gerekir. İnsan ne iyidir ne de kötüdür. Birey olaylara nasıl tepki vereceğini kendisi seçer. Bireyler sorumluluklarını çeşitli nedenlerle yüklenemezler. Bunun nedeni de bireyin şimdi ve buradayı yaşayamamalarıdır. Bunu öğretmek gerekir.

68 Ruh Sağlığı: Ruh sağlığı, organizmanın bütün halinde faaliyet göstermesine bağlıdır. Bir arıza varsa ruh sağlığı bozuktur. Bireyin davranış, düşünce ve duygularıyla bütünlük kazanması ve üçü arasında uyumun olması ruh sağlığını gösterir. Amaç ; Bireyi dıştan destekli bir birey olmaktan kurtarıp, desteği içten almasını sağlamak, Duygu, düşünce ve davranışlarında bütünlük sağlamak ve farkındalık kazandırmaktır. Duygu, düşünce ve beden dili hakkında farkındalık kazandırmak temel amaçtır.

69 Danışanın duyguları, şimdi ve burada kavramı önemlidir. Danışanı şu ana ve buradaya çekmek için ; Şu an neler hissediyorsun, Neler olup bitiyor soruları yöneltilir. Geçmişte yaşanan duygular için ; Şu an neler hissediyorsun, Şu an o duygu aynı yoğunlukta mı? soruları yöneltilir. Geçmişte yaşanan olay; Şu an seni nasıl etkiliyor, Şimdi olsa tepkin nasıl olurdu. diye sorulur. Neden sorusu sorulmamalıdır. Bunun yerine kendini nasıl hissediyorsun? sorusu sorulmalıdır.

70 Bir diğer amaçsa bireyin topluma uymasını sağlamak değil, bireye iç denetim kazandırmaktır. Teknik olarak bireyden bedenini konuşturması istenebilir. Örn. Şimdi ellerin konuşsaydı ne derlerdi? Burada amaç bireye bedeninde neler olduğunu hissettirmektir.

71 1. Şimdi ve Burada ; Geçmiş geçmişte kalmıştır. Önemli olan şu andır. Geçmişi tekrar getiremeyiz, gelecekse gelmemiştir. Birey hayallerle yaşamamalıdır. Şimdi ve gelecek arasındaki boşluk kaygı yaratır. 2. Bütünlük ; Bireyin kendisini ve çevresini tanıması, gizil güçlerini fark edip kullanabilmesi ve sorumluluk alabilmesidir. 3. Bitirilmemiş İşler ; geçmişte bireyin sözel olarak ifade edemediği olumsuz duygulardır. Kırgınlık, kızgınlık, güceniklik, nefret vb. En kötüsü gücenikliktir. Bu beraberinde suçluluk duygusu getirir.

72 GESTALT TEKNİKLERİ Boş Sandalye Tekniği: Danışanın çatışmalarını ortaya koymasına yönelik bir tekniktir. Terapist, danışandan bir sandalyeye oturup Top Dog olmasını ve sandalyeyi değiştirerek Under Dog olmasını ister. Bu yolla danışanın içselleştirdiği çatışmaları yüzeye çıkar ve danışan çatışmalarını bütünüyle yaşar.

73 Top Dog: Kişinin, dürüst, ahlaklı, duygularının farkında olan ve davranışlarının sorumluluğunu alan yönüdür. Under Dog: Kişinin sorumluluk almamak için sebepler bularak işleyen pasif yönüdür. Kurban rolü oynayarak, savunuculukla, zayıflıkla ve sahte güçsüzlükle davranışını devam ettirir.

74 Boş sandalye tekniğinde kişinin karşısında boş bir sandalye vardır ve orada sorun yaşadığı kişinin oturduğunu varsayar. Güçsüz, çaresiz, zavallı (under dog) olarak onunla konuşur. Daha sonra güçlü, yeterli, sorumluluk alan (top dog) olarak konuşur. Amaç under dog dan uzaklaşmayı ve sorumluluk almayı sağlamaktır. Örneğin ebeveynleriyle sorunu olan bir bireyin sorumluluk alan ve almayan yönleriyle onlarla konuşması için boş sandalye tekniği kullanılabilir.

75 Daire Yapma: Bu uygulamada, aile üyelerinden birinin ayağa kalkarak diğerleri ile konuşması istenir. Amaç, yüzleştirmek, risk almak, kendini açmak, yeni davranışlar denemek, gelişmek ve değişmektir. Örneğin; diğer üyelere güvenmediğini ve bu yüzden kendini açmadığını söyleyen bir üyeden, diğer üyelerin her birinin karşısına giderek Sana güvenmiyorum çünkü... cümlesini tamamlaması istenebilir

76 Sorumluluk Alırım: Terapist, danışandan cümleler kurmasını ve sonuna... için sorumluluğu alırım cümlesini eklemesini ister. Kendimi dışlanmış hissediyorum ve bunun sorumluluğunu alıyorum. Bu teknik, farkındalığı arttırmak için danışanın, duygularını başkalarına yansıtmak yerine kabul etmesi ve tanıması temeline dayanır.

77 Yansıtma Oyunu: Yansıtmanın dinamiğini, kişinin kendinde görmek istemediği birçok şeyi başkalarında görmesi oluşturur. Yansıtma oyununda terapist, Size güvenemiyorum diyen bir danışandan güvenilmeyen insanı oynamasını ister. Güvenmediğini söyleyen danışan, belki de kendisini güvenilmez buluyor ve yansıtıyordur.

78 Abartma Egzersizi: Gestalt Terapinin bir amacı, danışanların beden diliyle gösterdikleri işaret ve simgelerin farkına varabilir hale gelmeleridir. Hareketler, duruşlar, mimikler anlamlı iletişim sağlayabilirler. Danışandan, duygularının şiddetini arttırarak, hareket ve mimikleri abartarak tekrar etmesi istenir.

79 Abartma tekniğinde kullanılan bazı davranış örnekleri: Olumsuz ve acı veren şeyleri ifade ederken görülen gülme alışkanlığı, titreme (eller, ayaklar), bükülen omuzlar, sıkılmış yumruklar, çatık kaşlar, yüz buruşturma vb. gibi. Eğer danışan ayaklarının titrediğini söylerse, terapist danışandan ayağa kalkarak bu titremeyi abartmasını isteyebilir. Sözlü davranışlar da abartma egzersizinde kullanılabilir. Terapist danışanın gizlediği anlamları içeren cümlelerini her defasında daha yüksek bir sesle tekrar etmesini ister. (Ona çok kızgınım vb.)

80 Hisleriyle Kalma: Danışanın kaçmak için ısrar ettiği, hoş olmayan hislerine gelindiği zaman terapist bu hisleri sürdürmesi için danışanı cesaretlendirir. Bir çok danışan, hoş olmayan hislerinden sakınma ve korktuğu bir uyarıcıdan kaçma eğilimi gösterir. Terapist danışanların sakınmak istedikleri ne olursa olsun, sürdürmeleri ve şu anda hislerin daha derinine inmeleri ve yaşamaları için cesaretlendirir.

81 GESTALT GÜÇLÜ YANLARI Danışmanın kişiliğine önem verir. Danışman iyi eğitilmiş teknisyendir. Sıcak, kibar ve empatiktir. Bireylerin duygularının belirlenmesi ve açıklanması ile ilgilenir. İletişim becerilerini önemser.

82 GESTALT ZAYIF YANLARI Danışmanın olumlu kişilik özellikleri çok işe yarar, ancak tüm danışmanlarda istenen kişilik özellikleri bulunmayabilir. Yaklaşımın diğer danışmanlar tarafından uygulanma zorluğu vardır.

83 BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI AİLE DANIŞMANLIĞI Davranışçı yönelimli terapistler, aile ve çiftlere yaptıkları müdalelerle iletişim ve problem çözme becerileri eğitimini etkilediklerinden bu müdaheleler, çoğunlukla geleneksel aile terapistleri tarafından benimsenmiştir. Aile bireyleri arasında yıllar süren etkileşimin bir sonucu olarak, bireyler genellikle ortaklaşa sahip oldukları inançlar geliştirirler ve bunlar bir aile şeması oluşturur. Ailenin şeması, bilişsel çarpıtmalar içerdiği ölçüde, işlevsel olmayan etkileşimlere yol açabilir.

84 ÇİFT VE AİLELERDE YAYGİN BİLİŞSEL ÇARPİTMALAR Otomatik düşünceler ve şamalara ek olarak Beck bilişsel çarpıtmaları ya da insanların hayatındaki problemlerin ve çatışmaların kaynağı halini alan bilişlere katkıda bulunan bilgi işlemlemedeki hataları tanımlamışlardır. Aşağıdaki listede, bu bilişsel çarpıtmaların, aile ve çiftler arasındaki etkileşimlerde nasıl meydana geldiğine ilişkin örneklemeler ile tanımları yer almaktadır.

85 1- Keyfi Çıkarımlar: Sonuçlara, onu doğrulayacak bir kanıt olmaksızın ulaşılır. Örnek olarak, ebeveynler, ergenlik çağındaki çocuklarının, kendilerine belirlenen sokağa çıkma süresinden yarım saat daha geç ev dönmeleri üzerine «Bir haltlar karıştırıyor yine» sonucuna varırlar.

86 2- Seçici Soyutlama: Bilgi bağlamından çıkarılır ve diğer önemli bilgiler dışlanırken belli detayların altı çizilir. Örnek olarak karısının kendisinin sorularına tek kelimelik cevaplar vermesi üzerine bir adam «Karım bana kızgın» sonucuna ulaşır.

87 3- Aşırı Genelleme Sadece bir ya da iki olay, bütün benzer, ilişkili ya da ilişkisiz olayların bir temsiliymiş gibi değerlendirilir. Örnek olarak, kendisinin arkadaşlarıyla dışarı çıkma isteğini ebeveyninin geri çevirmesi üzerine, çocuk, «Hiçbir şey yapmama izin vermiyorsun!» sonucuna ulaşır.

88 4- Büyütme ya da değerini azaltma Bir durum, uygun olandan daha çok ya da daha az önemli algılanır. Örneğin, kızgın bir koca, çek defterinde borçalacak dengesinin eşit olmadığını fark ettiğinde çok sinirlenip karısına der ki «Mahvolduk»

89 5- Kişiselleştirme Sonuç çıkarmaya yetecek kanıt olmadığı halde dışsal olayları kişi kendine yorar. Örneğin, kadın kocasının yemeğine tuz döktüğü gördüğünde, «Yemeklerimden nefret ediyor.» şeklinde varsayımda bulunur.

90 6- Ya hep Ya hiç düşünme: Deneyimler, ya beyaz ya da siyah, ya bütünüyle başarılı ya da bütünüyle başarısız şeklinde kodlanır. Diğer adıyla kutuplaşmış düşünce olarak da bilinir. Örnek olarak, adam bir dolabı yeniden düzenlerken kadın bir parçanın yerini sorguladığında, adam kendi kendine «Ne yapsam memnun olmuyor» diye düşünür.

91 7- Etiketleme ve yanlış etiketleme: Kişinin kimliği, geçmiş dönemlerde yapılan hatalar ve eksik yönler temeli üzerine betimlenir ve bunların kişiyi tanımlamasına izin verilir. Örneğin, bir yemeği yaparken sürekli hata yapan kadın, yaptığı hatanın küçük bir hata olduğunu düşünmek yerine «İşe yaramazın tekiyim» diye düşünür.

92 8- Tünel Görüşü: Zaman zaman eşler, sadece görmek istediklerini ya da şimdiki zihinsel durumlarına uygun düşenleri görürler. Karısının «zaten canın her istediğini yaptığına» inanan bir koca, karısının yaptığı bir seçimin kendi bencil istediklerinden kaynaklandığı suçlamasını yapabilir.

93 9- Ön yargılı açıklamalar Bu tip bir düşünce tarzı, eşlerin sorunlu dönemlerde geliştirdikleri bir düşünce tarzıdır, otomatik biçimde, eşin niyetinin arka planında olumsuz bir itici güç olduğunu var sayar. Örnek olarak, bir kadın eşine dair kendi kendine «Bana bu kadar iyi davranıyor çünkü bir şey isteyecek. Beni oyuna getiriyor» şeklinde düşünür.

94 10- Zihin Okuma: Bu, insanın sözel iletişim olmaksızın karşısındakinin ne düşündüğünü bilmesini sağlayan sihirli bir yetenektir. Bazı eşler birbirlerine yakışıksız niyetler atfederler. Örneğin, bir adam kendi kendine, «Kafasında neler geçtiğini biliyorum; ne yaptığını anlamayacak kadar saf olduğumu düşünüyor» diye düşünür.

95 BİLİŞSEL DAVRANİŞÇİ AİLE DANİŞMANLİĞİĞİNDA UYGULANAN TENİKLER

96 1. ÇİFTLERİN VE AİLE BİREYLERİNİN BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI AİLE DANIŞMANLIĞI MODELİ HAKKINDA EĞİTİLMELERİ VE SOSYALLEŞMELERİ Çiftlere BDT Aile Danışmanlığı hakkında psiko-eğitim verilmesi önemlidir. Bu yaklaşım işbirliği gerektiren yapısı nedeniyle çiftlerin ve ailelerin bu danışmanlık yaklaşımının içerdiği prensip ve yöntemleri anlaması önemlidir. Aile Danışmanı, seansın başında uygulanacak olan yaklaşım hakkında bilgiler verir ve seans sırasında da düzenli olarak belirli kavramların anımsanmasına yardımcı olur. Danışman, yaklaşım hakkında bilgi verirken asla zorlayıcı ve ısrarcı olmamalıdır.

97 2. OTOMATİK DÜŞÜNCELERİ VE BUNLARA BAĞLI DUYGU VE DAVRANIŞLARI BELİRLEMEK Aile üyelerinin kendileri ve birbiriyle ilgili çarpık veya aşırıya kaçam bilişlerini değiştirmek için gerekenlerden biri, otomatik düşüncelerinin farkına varabilme becerilerini geliştirmektir. Aile Danışmanı önce otomatik düşünce, yani insanın zihninde spontan biçimde ortaya çıkan düşünceler kavramını açıklar ve daha sonra danışan çifti veya aile bireylerini görüşme esnasında birbirlerine verdikleri olumsuz duygusal ve davranışsal cevaplarla ilgili düşünce örüntülerini gözlemlemeye yönlendirir.

98 3. ŞEMALARIN ELE ALINMASI VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI Katı Şemalar: Bazen çiftler veya aile bireylerinin belli konularla ilgili sabit ve katı fikirleri olabilir. Çiftler muhafaza ettikleri dirençli şemayla uyumsuz olan yeni bilgiyi kabul veya asimile etmek yerine sabit fikirlerine daha da katı ve şiddetli şekilde sarılabilirler; gelen bilgileri kendi şemalarına katıp uyum sağlamaktansa savunma mekanizması olarak rasyonalizasyonu kullanırlar. Bu koşulda patolojik düzeyde sabit inanç sistemine sahip kişilerde görülür

99 İlk Aile Şemalarının Değiştirilmesi: Bireyler ilk aileleriyle paylaştıkları düşünce şeklini değiştirmekte isteksiz olabilirler çünkü bunu aileye karşı yapılmış bir saygısızlık olarak adlandırabilirler ya da sahip oldukları inanç sistemini muhafaza etmenin anne-babalarına sadık kalmak olduğunu düşünebilirler.

100 4. ÇERÇEVE DEĞİŞTİRME VE PROVA YOLUYLA CANLANDIRMA Aile bireyleri geçmişte meydana gelen bir olayla ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını tespit etmeye çalıştıklarında, özellikle duygu yoğunluklu bir etkileşim ortaya çıktığında o olayın meydana geldiği şartları hatırlamakta zorlanabilirler. İmgeleme, rol yapma ve her ikisinin kullanılması bu tarz durumlara ait anıların canlandırılmasına yardımcı olabilir. Rol yapma çalışması ayrıca aile bireylerinin birbirlerinin rollerini canlandırması rolüyle diğer bireylerle yaşadığı deneyimlerle empati kurmasına yardımcı olur. Genellikle rastlanılan bir durum olarak sorunlu çiftlerin aile danışmanlığına başvurduklarında aralarındaki sorunlarla ilgili olarak çok dar bir odak geliştirmeleridir. Bu durumda danışman, flört ettikleri ve birbirlerine aşık oldukları dönemdeki düşünceleri, duyguları ve davranışlarıyla ilgili anılarını anlatmalarını isteyebilir.

101 5. DAVRANİŞÇİ TEKNİKLER 5.1.İLETİŞİM TEKNİKLERİ İletişim becerilerinin başarılı bir ilişkini temel öğelerden biri olduğu görüş son derece yaygındır. Boşanmaya doğru giden çiftlerde duygusal davranışların ve aile içi etkileşimlerin daha olumsuz olduğu tespit edilmiş ve bu ilişkiyi sabote eden önemli negatif etkileşimler belirlenmiştir. Bu terimler Mahşerin 4 atlısı olarak anılmaya başlanmıştır. Bunlar: 1. Şikayet / Eleştiri 2. Aşağılama 3. Savunmacılık 4. İletişimden Kaçma

102 İletişim sorunu yaşayan çiftler zamanla aralarında bir uzaklık görme eğilimine girerler ve belirtilen örüntüler gözlemlenir. Ailede yaşanan sorunun çok ciddi boyutta bir sorun olarak algılanması Eşiyle sorunlarını çözmeye çalışmanın işe yaramayacağına dair bir inanç Eşinin şikayetlerinde boğulmuş gibi hissetme Çiftlerin yaşamlarını birlikte gittikçe daha az zaman geçirecek şekilde ayarlanması Yalnızlık

103 Aile Danışmanı seans esnasında çiftler arasında örnek bir görüşmeden yola çıkarak tespit edilen iletişim eksikliklerine dikkat çekebilir ve bu durumun olumlu bir yöne döndürülmesi için aralarındaki iletişimin iyileştirilmesi için kullanabilecekleri stratejiler önerebilir. Bu bağlamda konuşmacı için 1. Özenli konuşma 2. Konuyla alakalı sorular sormak 3. Konuşmayı gereksiz uzatmamak 4. Sessizliği kabul edebilmek 5. Çapraz sorgudan kaçınmak

104 Bu bağlamda dinleyici için 1. İlgiyle dinleyebilmek 2. Konuşanın sözünü kesmemek 3. Duyulanların netleştirilmesi 4. Anlatılanları aynalayarak tekrar etmek 5. Özetlemek

105 5.2 Empati Göstermek 5.3 Doğrulama Onaylama 5.4 İletişimdeki Kesintileri Değiştirme ve Azaltma Teknikleri 5.5 Not Defteri ve Kalem Tekniği 5.6 Problem Çözme Stratejileri 5.7. Davranışsal Takas Anlaşmaları 5.8 Eksik ve Aşırı Duygusal Cevaplarla İlgili Müdahaleler 5.9 Olası Durum Sözleşmeleri 5.10 Girişgenlik Eğitimi 5.11 Paradoksal Tenikler ve Müdahaleler 5.12 Sakinleşme ve Mola

106 5.13 Davranışsal Prova 5.14 Rol Değiştirme 5.15 İlişki Becerilerinin Kazandırılması 5.16 Ev Ödevleri 5.17 Kitap Destekli Terapi Ödevleri 5.18 Evdeki Etkileşimin Ses ve Görüntü Kaydı

107 BİLİŞSEL DAVRANİŞÇİ AİLE TERAPİSİNİN GÜÇLÜ YANLARİ Aile Danışmanı, danışma sürecinin aktif bir üyesi konumundadır ve aileye davranışlarıyla model olmaktadır. Gözle görülür davranışlar üzerinde durması ve yazılı bir kontrat yapabilme seçeneği danışanlar için sürecin hedefini anlamaları konusunda kolaylaştırıcı bir etki sağlar Bu yaklaşımda, eğer bir teknik etkili olmazsa, daha etkili başka bir tekniğe geçilebilir. Çok sayıda danışanlara etkili bir şekilde uygulanabilen yöntemlerinin olması da güçlü bir yönüdür

108 Öğrenme teorilerini ve etkili iletişim becerilerini öğrenen çiftler/ebeveynler, bunu diğer problemlerde de kullanabilirler. Bu yaklaşım sürekli değişim halindedir. Ebeveyn eğitimiyle başlar ve ailenin bir sistem olduğuna inanır. Kısa süreli bir aile danışmanlığı yaklaşımıdır. Problemin biyolojik ve medikal yönlerine zaman ayrılmadığı için hemen probleme odaklanılır

109 BİLİŞSEL DAVRANİŞÇİ AİLE TERAPİSİNİN ZAYİF YANLARİ Duygu daha geri planda kalmıştır. Fazla teknik olması bazı danışanlar açısında katı bir yaklaşım olarak algılanmasına yol açmaktadır. Ailenin geçmiş öyküsünün ele alınmaması, aile dinamiklerinin ve aile kalıplarının anlaşılmamasına yol açar. İçgörüye önem verilmemesi nedeniyle istenen değişim gerçekten konunun özü kavranmadan gerçekleşiyor olabilir. Semptom odaklı olması, problemin altında yatan nedeninin ıskalanmasına sebep olabilir.

110 Yönlendirici olması karşısında zaman zaman danışanlar kendilerini bastırılmış hissedebilir. Danışanlar tarafında tekniklerin birbirinden bağımsız olması, teknikler arasında bir bütünlüğün olmadığı şeklinde anlaşılmasına yol açabilir.

111 BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM