TMMOB ŞEHĐR PLANCILARI ODASI 8 KASIM DÜNYA ŞEHĐRCĐLĐK GÜNÜ 33. KOLOKYUMU KASIM 2009 ANTALYA

Transkript

1 TMMOB ŞEHĐR PLANCILARI ODASI 8 KASIM DÜNYA ŞEHĐRCĐLĐK GÜNÜ 33. KOLOKYUMU KASIM 2009 ANTALYA BĐLDĐRĐ BAŞLIĞI: ULUSLARARASI MEVZUATLAR VE TARĐHĐ KENTLERĐ KORUMA YAZARLAR: Yazar: Saadet GÜNER (Özgeçmiş Bildiri Özetiyle Birlikte Sunulmuştur.) Yazar: Mahmut AYDIN Yazar: Dr. Ali Kazım ÖZ KURUM: Kültürel Mirasın Dostları Derneği (KUMID) ĐLETĐŞĐM BĐLGĐLERĐ: Adres: Kültürel Mirasin Dostlari Dernegi-KUMID (Friends of Cultural Heritage-FOCUH) Rasim Paşa Mah. Rıhtım Caddesi NO: 28, Derya Đş Merkezi A Blok Kat 1 NO: 34, Kadıköy, Đstanbul Telefon: (+0-216) Cep Telefonu: (+0-532) Faks: (+0-216) s.guner@kumid.eu, saadetg@tnn.net Web-site: BĐLDĐRĐ METNĐ I. AVRUPA BĐRLĐĞĐ KÜLTÜREL MĐRAS MEVZUATI VE TÜRKĐYE PROJESĐ ( ) 1.Projenin Gerekçesi: Dünya daki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de kültür varlıklarının, korunmasında bilimsel temeli olan sürdürülebilir modellerin geliştirilmesi konusunda giderek yaygınlaşan bir eğilimin varlığından söz edebiliriz. Bu arayışı yalnızca Avrupa Birliği mevzuatının gereği olan uyum süreciyle özdeşleştirmenin de doğru olmadığı kanısındayız. Çarpık şehirleşmenin, kültürel ve çevre kirliliğinin ve özellikle kültürel yozlaşmanın getirdiği sıkıntıların baskısı, yeni çıkış yollarının bulunması konusunda toplumumuzu yeni arayışlar içine girmeye yöneltmiştir. Ülkemizin kültür varlıklarının zenginliği, çeşitliliği diğer dünya ülkeleriyle karşılaştırılmayacak düzeydedir; aynı şekilde sağlıklı ve sürdürülebilir çözümler için karşılaştığımız sorunlar da temelde farklılık göstermektedir. Bu nedenle başka yerlerden alınacak çözüm modellerini olduğu gibi ülkemize aktarmak doğru bir seçim olmayacağı gibi, mutlaka ülkemizin yapılanmasına, koşullarına ve kültür varlıklarımızın sayı, nitelik ve önemine uygun yeni çözüm yollarının geliştirilmesi gerekir. Ancak ülkemize özgü geliştirilecek olan çözüm yollarının uluslararası çağdaş yaklaşım ve uygulama ilkeleriyle uyum sağlayarak örtüşmesi gerekir. Bu da çözüm arayışı içine girdiğimiz bu süreçte, dünyada bu kapsamda geliştirilmiş olan her türlü düşünce sistemi, bilgi ve kuralların ciddi bir şekilde incelenerek özde anlaşılması gereğini beraberinde getirmektedir (Özdoğan, 2007) 1

2 Dünyada kültürel miras ve koruması konusunda geliştirilmiş olan düşünce sistemi, kavramlar, yaklaşımlar, bilgiler, kurallar, yaptırımlar hiç kuşkusuz bu konuda çalışmalar yürüten Birleşmiş Milletler Eğitim-Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) Avrupa Konseyi (COE), Avrupa Birliği (AB) Kültürel Varlıkların Restorasyonu ve Korunması Çalışması için Uluslararası Merkez (ICCROM) vb gibi devletlerarası kuruluşların (IGOs) yanı sıra Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS), Uluslararası Müzeler Konseyi (ICOM) vb gibi uluslararası sivil toplum kuruluşları (NGOs) tarafından yayınlanan, tüzükler, yönetmelikler, anlaşmalar, kararlar, yönergelerin yanı sıra ilke kararları, tavsiyeler, görüşler, açıklamalar, toplantı sonuçları..vb.nın içeriğinde yer almaktadır. Kültürel mirasın korunmasında hukukun ve yasaların önemi yaklaşık yüz yıl öncesinde Madrid Konferansı Tavsiye Kararları: Altıncı Uluslararası Mimarlar Kongresi (RIBA,1904) de (Turuncel, Şakar 1904) dile getirilmiştir. Bu yaklaşımın kabul görmesinin ardından devletlerarası kuruluşlar ve uluslararası sivil kuruluşlar, yayınladıkları anlaşmaları, tüzükleri, tavsiyeleri sonuç belgelerini vb devletlerin kabulüne ve dikkatine sunmuşlardır. AB hukukunda (Altıntaş 2007) ve uluslar arası hukukta, taraf devletin imzaladığı ve usulüne uygun olarak yürürlüğe giren anlaşmalar, adı geçen kurumlar tarafından yayınlanan kararlar, konsey kararları, tüzükler, yönetmelikler bağlayıcı mevzuat olarak nitelendirilir. Bu tür uluslar arası mevzuatlar ya taraf devletin doğrudan iç hukuku olarak dikkate alınır ya da taraf devletten söz konusu metinlere göre iç hukukunda gerekli düzenlemeleri yapması beklenir. Adı geçen kuruluşların yayınladıkları ilke kararları, tavsiyeler, görüşler, açıklamalar, toplantı sonuçları..vb bağlayıcı özelliği bulunmayan tasarruflardır. Koruma çalışmalarında bağlayıcı olmayan uluslararası mevzuatın genellikle ileride çıkarılacak yasal/bağlayıcı bir mevzuatın ayak sesleri olduğu öngörüsü ile dikkate alınması önerilir. Uluslararası bağlayıcı mevzuatlarda, başlangıçta yayınlanan bu tür bağlayıcı olmayan mevzuatlara atıf yapıldığı da gözardı edilmemelidir. Bağlayıcı olan ve olmayan mevzuatlar bildiri metnine bundan böyle kısaca uluslararası mevzuat olarak adlandırılacaktır. Anılan uluslararası kuruluşlar tarafından yayınlanan uluslararası mevzuat; hiç kuşkusuz kuruluşa üye olması veya anlaşmayı imzalayarak yürürlüğü koyması nedeniyle taraf devlet sıfatını kazanan Türkiye deki kültürel miras koruma çalışmalarında da dikkate alınmak zorundadır. Buna karşın, ülkemizde söz konusu uluslararası mevzuatların Đngilizcelerinin toplu olarak sunulduğu tek yayının Sayın Emre Madran ve Nimet Özgönül ün Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi yayınlarından çıkan (1999) International Documents Regarding the Preservation of Cultural Heritage and Natural Heritage olduğu bilinmektedir. Anılan uluslararası mevzuatların ne yazık ki çok azı Türkçeye kazandırılmıştır. Bunlar bir araya getirilmeyi bekleyen; Resmi Gazete de yayınlanan uluslararası anlaşmaların Türkçe metinleri, bazı bilim insanlarımız tarafından gönüllü olarak Türkçe ye tercüme edilen ve ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi web sayfasında yayınlanan birkaç önemli tüzük ve yönetmelikler, COE, Türkiye nin Web sayfasında yayınlanan anlaşmalar serisinde bulunan metinlerdir. Bunlardan başka TMMOB-Türkiye Mimarlar Odası Genel Merkezinin süreli yayını Belgeler/Uluslararası Belgeler Föyü ve web sayfası ağırlıklı olarak mimarlık konusunda yayınlanmış uluslararası mevzuatların Türkçelerine ulaşılabilecek önemli bir kaynak olarak bilinmektedir. Sonuç olarak; ülkemizde kültürel miras koruması konusunda eğitim gören, eğitim veren, görev alan, uygulayan ve karar veren hedef kitle için uluslararası mevzuatı konusunda Türkçe kaynak sunulması, hedef kitle arasında kültürel mirasın korunmasında dikkate alınması gereken uluslararası ölçütler hakkında farkındalık yaratılması, 2

3 bu sayede ülkemizin yapılanmasına, koşullarına ve kültür varlıklarımızın sayı, nitelik ve önemine uygun, uluslararası çağdaş yaklaşım ve uygulama ilkeleriyle uyum sağlayarak örtüşen yeni çözüm yollarının geliştirilmesi, amacıyla Avrupa Birliği Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi ( ) yürütülüp başarıyla tamamlanmıştır. 2. Proje Hakkında Genel Bilgi: Sivil Toplum Diyalogu-AB Bilgi Köprüleri Programı çerçevesinde açılan AB hibesi kapsamında proje sahibi olarak Kültürel Mirasın Dostları Derneği (KÜMĐD) Dokuz Eylül Üniversitesi (DEU), Đzmir ortaklığında AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi başlıklı bir projeyi Aralık tarihleri arasında başarıyla yürütmüştür.. Avrupa Birliği Genel Sekreterliği (ABGS) tarafından izlenen Merkezi Finans ve Đhale Birimi (MFĐB) tarafından değerlendirilip sonuçlandırılan Projeye, Programda hibe verilen 28 proje arasından en başarılı 8 proje arasında yer verilmiştir. Projede, tercüme çalışmaları, DEU Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü ve Mütercim Tercümanlık Bölümü Lisans Üstü ve Doktora öğrencileri tarafından adı geçen bölümlerin öğretim üyelerinin koordinasyonu ve Proje Bilim Kurulunun danışmanlığında yürütülmüştür. Türkçeye tercüme edilen mevzuatlar, 24 Eylül 2007 tarihi itibariyle AB Kültür Mevzuatının tamamını ( ve topluluk müktesebatının Kültür-Kültürel Miras bölümünü içeren ve UNESCO, COE, ICOMOS, ICOM..vb. uluslar arası kuruluşlar tarafından yayınlanan yazılı belgelerinde ve web sayfalarında toplumun bilgisine sunulan diğer uluslararası mevzuatları içermektedir. Projede; hedef kitlenin; kültürel miras koruma kavramının tarihi sürecini yakından izleyebilmesi için 1877 (Artar, Yıldırım, SPAB 1877) ve 24 Eylül 2007 tarihleri arasından yayınlanan uluslararası mevzuat, Kültürel miras koruması ve çevrenin yadsınamaz ilişkisine dikkatini çekebilmek için Doğal Peyzajların Korunması Đçin Oluşturulan Belirleme ve Değerlendirme Kartına Đlişkin Tavsiye Kararı NO: R (79) 9, COE 1979 gibi çevre ile ilgili birkaç önemli uluslararası mevzuat Türkçeye kazandırılmıştır. Son olarak Türkçeye tercüme edilen ve Proje çıktılarında yayınlanan uluslar arası metinlerin resmi çeviri olarak değerlendirilmemesi önemle vurgulanmaktadır. Bu nedenle herhangi kuşkulu bir durumla karşılaşıldığında, anlaşmazlıkta başvurulacak özgün Đngilizce metne kolaylıkla ulaşılabilmesi için yayınlardaki her Türkçe mevzuat başlığının altında o mevzuatın özgün Đngilizce başlığı yazılmıştır Yaklaşık 2000 sayfa 300 adet olan söz konusu Türkçe mevzuatların tamamı KÜMĐD in web sayfasında ( bir bölümü ise Proje kapsamında basılan AB Kültürel Miras Mevzuatı başlıklı iki ciltlik kitapta yayınlanmaktadır. Proje kapsamına Türkçeye kazandırılan mevzuatlar; Proje kapsamında oluşturulan Uzmanlar Kurulu tarafından hızla incelenmiş ve sonunda Uzman Raporu: Uluslararası Mevzuatlar Işığında Türk Eğitim Sisteminde Kültürel Miras Ve Koruma: Genel Değerlendirmeler Ve Öneriler: başlıklı bir Uzman Raporu hazırlanmıştır. Anılan rapor KÜMĐD in web sayfasında ve adı geçen kitapta yayınlanmaktadır. (KUMID Uzman Raporu 2007) Proje sürecide kültür-kültürel miras ve koruma konusunda dil birliği oluşturmak amacıyla Ortak Terim Havuzu Đngilizce-Türkçe (yaklaşık 200 kelime) hazırlanmış olup anılan proje çıktılarında yayınlanmıştır. 3

4 Çevirilerin ücretsiz yayın hakkı KÜMĐD e ait olduğundan web sayfasından veya kitaptan ulaşılan Türkçe metinler kaynak belirtilerek kullanılabilir. KÜMĐD Üyesi ve Proje Bilimsel Danışmanı Prof. Dr. Mehmet Özdoğan ın Proje için kaleme aldığı Sunuş yazısında dile getirdiği gibi, Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, UNESCO, ICOMOS, ICOM gibi uluslararası kurumların koruma ile ilgili mevzuatları ve ilgili belgelerinin dilimize kazandırılmış olması, bu konudaki büyük bir açığı kapatmaktadır. Proje yayınlarının hedef kitlesini akademisyenlerle sınırlı görmek doğru değildir; bunlar zaten konuyla ilgili bilim insanlarımızın bilgisi dahilindedir. Ancak giderek sayıları artan ve kültür varlıklarına ilgi duyan sivil toplum örgütleri ve bunlarla birlikte çalışan genç uzmanların yanı sıra eğitim gören, karar veren, görev alan, uygulayanların söz konusu mevzuatı toplu ve Türkçe olarak bulabileceği bir kaynak Proje ile ilk kez sunulmuştur. Her ne kadar Proje yayınlarıyla tüm uluslararası mevzuatı kapsadığımız gibi bir iddia yoksa da, bunu en azından bir başlangıç olarak görmekteyiz ve çağdaş dünyayı herkesin anlamasına yönelik bu tür çabaların sürdürülmesi gerektiği düşüncesindeyiz. (Özdoğan 2007) 3.Projenin Sürdürülebilirliği: 1. Yeni yayınlanmış veya Proje sırasında çevrilmemiş uluslararası mevzuatların Türkçe ye çevrilmesi ve bunların doğruluğunun denetimi KUMID sınırlı olanakları ve üyelerinin gönüllü çalışmayla devam ettirilmektedir. Yeni Türkçe metinlerin 2010 yılının ikinci yarısında KUMID web sayfasında yayınlanması planlanmaktadır. 2. KUMID üyeleri yıllarında adı geçen projenin sürdürülebilirliği gereğince yeni bir çalışma başlatmıştır. Çalışmada AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi kapsamında Türkçeye tercüme edilen ve bir kısmı bağlayıcı iç hukuk olarak kabul edilen söz konusu uluslar arası mevzuatların her birinin içeriği; kültürel miras korumasını doğrudan ilgilendiren (arkeoloji, mimarlık, kentsel planlama, restorasyon güzel sanatlar, müzecilik gibi) ve dolaylı olarak ilgilendiren (ekonomi, maliye, hukuk, ulusal, bölgesel, kentsel kalkınma planlamaları, dış ticaret, istatistik, turizm, teknoloji..gibi) alanlar kapsamında sınıflandırılarak incelenmiştir. Çalışmada ayrıca söz konusu uluslar arası mevzuatlar ulusal uygulamalar ve mevzuatlarla karşılaştırılarak mevcut sorunların tespiti yapılmış ve alternatif çözüm önerileri getirilmiştir. Çalışma; sonuçlanıncaya kadar geçici olarak Uluslararası Mevzuat Işığında Kültür Mirasımızın Korunmasına Yönelik Olarak KÜMĐD in Taslak Yaklaşımları ve Çözüm Önerileri başlığı altında yürütülmektedir. Çalışmanın ilk aşamasında tespit edilen taslak yaklaşımlar ve çözüm önerileri KÜMĐD üyesi Yrd. Doç. S. Sultan Karaoğlu nun girişimiyle ve Rektörlük Makamının ev sahipliğinde ilk kez, Đnönü Üniversitesinde, (Malatya), 6 Nisan 2009 da düzenlenen bir konferansta kültürel mirasın korunması ile doğrudan ve dolaylı olarak ilgilenen disiplinlerdeki bilim adamları ve öğrencilerle paylaşılmış ve görüş alışverişinde bulunulmuştur. Konferans katılımcılarından alınan geri dönüşlerde paylaşılan taslak yaklaşım ve çözüm önerilerin kabul edilebilir olduğu görülmüştür. Çalışma ilk kez Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezinin (Đstanbul) 21. Yüzyılda Ulusal Savunma başlıklı 2. Uluslararası Strateji ve Güvenlik Çalışmaları Sempozyumunda bilim dünyasına resmen sunulmuştur. (16-17 Nisan 2009) KÜMĐD in Savaşlar ve Kültürel Miras başlıklı bildirisinde silahlı çatışmalarda kültürel mirasın korunmasına yönelik uluslararası mevzuat ağırlıklı olarak dikkate alınarak, kültürel mirasın korunması konusunda Türkiye deki mevcut sorunların tespiti yapılmış ve çözüm önerileri getirilmiştir. Ulusal ve uluslararası alda önde gelen askeri, politik stratejistlerin katıldığı sempozyumda katılımcılardan elde edilen geri dönüşler çalışmanın doğru yolda olduğunu gösteren işaretler olarak değerlendirilmektedir. 4

5 Uluslararası Mevzuat Işığında Kültür Mirasımızın Korunmasına Yönelik Olarak KUMID in Taslak Yaklaşımları ve Çözüm Önerileri başlıklı çalışmanın olgunlaştırılması, ilgili disiplinlerin yeni katkılarının derlenmesi amacıyla yılında da muhtelif ulusal ve uluslar arası etkinliklere sunulması planlanmaktadır. Bu nedenle KÜMĐD; adı geçen ve halen devam eden çalışmasını Tarihi Kentler bölümünde irdeleyerek yukarıda belirtilen amaç gereğince, ülkemizin seçkin plancılarının, koruma uzmanlarının katılacağı TMMOB, Şehir Plancıları Odasının düzenlediği 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 33. Kolokyumu (6-8 Kasım 2009) na sunma cesaretini göstermiştir. II.ULUSLARARASI MEVZUATLAR VE TARĐHĐ KENTLERĐ KORUMA 1. Neden Uluslararası Mevzuat? a.kültür varlıklarımızın korunmasında dikkate alınması gereken bağlayıcı olan ve olmayan uluslararası mevzuatın önemi Bildirinin I.1. Bölümünde açıklanmıştı. Bu bölümde uluslararası mevzuat konusunda altı çizilmesi gereken bazı hususlar vurgulanmıştır. Koruma uygulamasında bağlayıcılığı bulunan mevzuatlara uyulması, bağlayıcı olmayan mevzuatlara uygulamada dikkat edilmesi ilkesi daima hatırlanmalıdır. Uluslar arası mevzuat konusunda dikkate alınması gereken bir başka husus ise yayınlanan mevzuatla ortaya atılan bazı ilkelerin döneminde doğru kabul edildiği, ancak zaman içinde bu doğrudan uzaklaşıldığı diğer bir değişle doğru nun yanlış a dönüşmesi nedeniyle yanlışı düzeltecek yeni bir ilkenin yeni bir mevzuatla ortaya çıkarılmasıdır. Örneğin kamusal ve özel yapım çalışmalarının tehdit ettiği bir yapının eski konumuna benzer bir alana taşınmasını ileri süren ilke (Katkıcı, Uygur, UNESCO 1968) zaman içinde günümüzde de kabul gören yerinde koruma/çevresi ile birlikte koruma ya ve tehdit edici unsurların yapıdan uzaklaştırılması ilkesine dönüşmüştür. Bu nedenle uluslar arası mevzuatların kültür mirasının korunmasında doğru veya kesin kabul ünün zaman içindeki koşullar ve uygulama sonuçları içinde değerlendirilmesi gerekir. Bu durumda yayınlanan her uluslar arası mevzuat ülkemizde de dikkate izlenmeli mevzuatta çekince koyulacak veya açıklama getirilecek ilkelerin, yaklaşımların görülmesi halinde ulusal/uluslararası kuruluşlarla toplantılar düzenleyerek mevzuata getirilen çekinceler/görüşler dünya kamu oyuyla paylaşılmalıdır. (Örnek San Antonio Bildirgesi, Dalyan, Yıldırım ICOMOS 1996) Đkinci ve en önemli husus uluslararası mevzuatta kültürel miras ile ilgili haklar ve sorumlulukların giderek insan hakları konumuna çıkarılmasıdır. Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi 1950 deki insan hakları başlıklarının 2. Maddesinde derç edilen metne benzer şekilde yakın dönemde yayınlanan uluslar arası mevzuatta kültürel miras hakkının kullanılması yalnızca demokratik toplumda kamu çıkarlarını ve diğerlerinin hak ve özgürlüklerini korumak için gerekli olan kısıtlamalara tabi tutulur ifadesi yer almaktadır. (Erdil, Şakar, COE 2005) Türkiye Cumhuriyeti uluslararası anlaşmalardan doğan yükümlülükleri, çağdaş dünyayı yakalama arzusu ve AB üyelik süreci nedeniyle; koruma konusundaki ulusal mevzuatlarını uluslar arası mevzuata uyumlu haline getirecek önemli adımlar atmıştır. Ayrıca Karar verici kurumlarında, yüksek eğitimini ülkesinde veya yurt dışında dünyaca tanınınmış koruma ve bilim uzmanlarından alan, yüksek eğitimli, genç, dinamik yeni nesil kadrolar istihdam etmektedir. Buna karşın; kültürel mirasın korunması ile ilgili kurumlar, yetkililer, uzmanlar ve hizmet sağlayıcılar arasında iş birliği ve koordinasyon eksikliği, yetki belirsizliği, küreselleşme nedeniyle ekonomik faydanın korumadan öncelikli hale gelmesi, her alandaki koruma eğitimi ve kamu farkındalığı yetersizliği, şahsi ve kurumsal önceliklerin, siyasi dayatmaların (Đstanbul Büyük Şehir Belediyesi, Đmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, Şehir Planlama Müdürlüğü, 2009) toplumsal önceliklerin ve koruma yaklaşımın üstüne çıkarılması..vb gibi nedenlerden ötürü koruma uygulamasında ciddi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu sorunlar zaman zaman uluslar arası anlaşmazlıklar, tehditler olarak da 5

6 karşımıza çıkmaktadır. (Örneğin Đstanbul un UNESCO Dünya Miras Listesinden çıkarılması sorunu) Bu nedenlerden ötürü bildiride uluslar arası mevzuatlar ışığında çalışılmasına odaklanılmıştır. b. Tarihi Kentler Tüzüğü, 1987 nin yirmi iki yıldan günümüze kadar çoğalan yeni kanıtlar temelinde güncelleştirilmesi ve tarihi kentlerin korunması alanındaki uzmanlara yönelik bir rehberin düzenlenmesi amacıyla Tarihi Kentler Uluslararası Bilim Komitesinin Çalışma Toplantısı (CIVVIH-ICOMOS) 8-9 Mayıs 2009 da Atina'da gerçekleştirildi. Bu toplantıda (yeni bir) Tarihi Kentler Tüzüğü oluşturulması için başlangıç formu olarak önceden yayınlanmış tüm ilgili kuramsal metinleri dikkate alan ve sadece uzmanlara değil aynı zamanda bölgesel organlara, politik ve devlet kurumlarının karar verici merkezlerine hitap edecek bir tarihi metin oluşturulmasına ve tam bir rehber metni taslağı yazılmasına oy birliği ile karar verildi. Alınan karara göre, rehber metinler, önerilmiş politika ve stratejilerin yanı sıra tanımları, değişikliklerin, prensiplerin durumlarını içerecektir. Bundan başka, önceki metinlerde gösterilmeyen veya yeterince analiz edilmemiş, temel unsurları kapsayacaktır. (Örneğin taşınabilir, taşınamaz varlıklar, çevresel varlıklar, sürdürülebilir kalkınma, kentsel alanın tanımı, şehir ve topraklarının topluluğu içinde tarihi kent anlayışı, korumaya katkı sağlayacak tampon bölge, yönetim planlarının hazırlanması ihtiyacı). Ayrıca, rehber metinler genel prensiplerle başladıktan sonra tarihi kentlerin gelişim sürecinde kaçınılmaz olarak değişikliğe uğrayacaktır. (Örneğin, yeni çevresel teknolojiler, yeni altyapılar, yeni gelişmeler) Genel değerlendirmeler ve işaretler şunlardır. Ekonomik güç sorunu, yoksulluk, bu olguların karşılaştırılmasının yolları, sosyal katılımcılık konusu, ve miras konusunda sosyal bilinç nasıl oluşturulur.? ) Bu kararda ifade edilen önceden yayınlanmış tüm kuramsal metinlerin ağırlıklı olarak uluslararası mevzuatları işaret ettiği, önerilmiş politika, strateji, ve prensiplerin ise ağırlıklı olarak uluslar arası mevzuatların ilgili maddelerinde yer aldığı aşikardır. Bu gerekçeler kapsamında; bildiride tarihi kentlerin korunması uluslararası mevzuatlar ışığında ele alınmıştır. 2.Neden Tarihi Kent? Geleceğin kenti tarihsel zenginliğini temsil etmeli ve vurgulamalıdır. Kentsel politikaların geçmiş hataların düzeltilmesi ve kentsel krizi önlemek için tekrar gözden geçirildiği bir zamanda şehirsel dokunun şekillenmesinde rolü olanlar tekrar tarihi merkezlere odaklanmışken, geleceğin kentinin yaratılışında geçmişin öneminin kavranması her zamankinden fazla önemlidir. (Akın, Alatepeli,, COE 2000) Endüstrileşmeyi izleyen kentsel, sosyal, ekonomik, politik, kültürel,çevresel, iklimsel..vb. değişimlerin etkisiyle günümüzde tarihi kentler tehdit altındadır, ihmal edilmekte, harap olmakta ve hatta yok edilmektedirler. (Ahunbay, ICOMOS 1987) Oysa tarihi kentler günümüz modern insanlarının geçmişlerinin köklerine ilişkin görsel bağlantılardır. Geçmişin bu canlı var oluşu insan oğlunun hem bireysel hem de sosyal bir varlık olarak temel dengesi için gereklidir. Tarihi kentler sonsuz bir varlıktır ve yerine konulamaz. Bu nedenle tarihi kentler korunmalıdır.(turuncel, Şakar, Bruges 1975) Bu gerekçeler ışığında bildiride tarihi kentlerin korunması konusuna yer verilmiştir. 3. Bildiri Metni Hakkında Açıklama: Türkiye nin Taraf Olduğu Uluslararası Mevzuat Işığında Kültür Mirasımızın Korunmasına Yönelik Olarak KUMID in Taslak Yaklaşımları ve Çözüm Önerileri ) başlıklı çalışmada kültürel miras konusunda yayınlanmış AB Kültür Mevzuatı ve AB müktesebatı içinde mütalaa edilen diğer uluslararası mevzuatın çok büyük bir bölümü (300 adet 2000 sayfa) ilk kez Türkçe olarak okunmakta, ilgili disiplinlere ve bu disiplinlerin muhtelif bileşenlerine göre incelenmektedir. 6

7 Çalışma henüz tamamlanmadığından ve mevzuatların içeriğinin tüm toplumla katılımcılarla doğrudan paylaşılması amaçlandığından ve Tercümelerin ücretsiz yayın hakkı KÜMĐD de verildiğinden bildiri metninde ve sunumda mümkün olduğunca yorum yapmaktan kaçınılmış mevzuatın Türkçe si özetlenerek veya aynen bildiride kullanılmıştır. Koruma konusunda çalışan seçkin bilim insanlarımız, uzmanlarımız söz konusu mevzuatlarda vücut bulan ilkeleri sık sık gündeme getirdikleri halde, bu ilkelere akademisyenler ve konunun uzmanları kadar, koruma konusunda karar veren, hizmet ve eğitim sağlayan kurum/kuruluşlarca da yeterince dikkate alındığını söylemek güçtür. Bildiride uluslararası mevzuatların orijinal metinlerinin kullanılmasıyla, topluma koruma konusunda ileri sürülen ancak göz ardı edilen uluslararası yaklaşım ve ilkelerin içlerinin boş olmadığını, bunların dayandığı yasal uluslararası kanıtların (anlaşma, sözleşme tüzük vb.) var olduğunu hatırlatmak ve bu belgelerden bazılarına Türkiye nin taraf olmasına nedeniyle uygulama yükümlülüğü altına girdiğini anımsatmaktır. III.TARĐHĐ KENTLERĐ KORUMA-PLANLAMA-ÖNCELĐKLĐ ÖNERĐLER, 1.Tarihi Kentleri Koruma: Tarihi Kentleri koruma ilkelerini içeren uluslararası mevzuatlar genellikle yerel yönetimlerin rolünü belirlemekte ve daha önce saptanmış ilkeleri tarihi kentlerin korunması ile ilişkilendirmektedir. (Artar, Yıldırım, COE 1971) (Ahunbay COE, 1975), Ahunbay ICOMOS 1987) Diğer bir değişle tarihi kentlerin barındırdığı, arkeolojik mimari, doğal ve somut olmayan kültürel mirasın..vb korunması için özel/ayrıcalıklı uluslararası mevzuat yayınlanmamıştır. Bu nedenle tarihi kentlerin ev sahipliği yaptığı tüm kültürel miras yeni bir mevzuat yayınlanıncaya kadar ulusal mevzuatlar ve yayınlanmış olan uluslar arası mevzuatların koyduğu ilke ve yükümlülükler göz önüne alınarak korunmalıdır. Bu nedenle tarihi kentlerin yerel yönetimleri sabit ve devamlı kadrolarla korumanın uluslar arası ölçütleri hakkında asgari bilgi sahibi olmalı ve yayınlanan her uluslararası ve ulusal mevzuatı düzenli olarak izlemelidirler Dünyada örneklerin gördüğümüz gibi; çağdaş ölçütlerle ve bir plan dahilinde, devamlı kadrolarla korunmuş, sürekli bakım yapılan tarihi bir kent yine planlı bir tanıtımla cazibe merkezi haline gelebilir ve her türlü kalkınmanın buluştuğu ve halkının refah içinde yaşadığı bir cennet olabilir.. 2. Korumanın Ana Bileşeni: PLANLAMA/ SWOT Analizi: Bağlayıcı olmayan ve olan mevzuatlarda kültürel mirasın ulusal bölgesel ve kalkınma planlamaları ve kentsel planlamalarla korunması, bütün planlama yasalarının kültürel mirasın korunması hususunu kapsaması ilkesi bağlayıcı bir şekilde belirtilmektedir. Mevzuatlarda mirasın/anıtların korunmalarına ve uygun kullanımlarına sebep olan önlemlerin sadece kalkınma planlarıyla ilişkili olmadığını aynı zamanda bu planların bir bileşenini de oluşturduğunu ifade edilmektedir (Dalyan, Yıldırım, ICOMOS 1967), (Artar, Yıldırım, COE 1969), UNESCO 1972), (Ahunbay COE 1975), (Artar, Yıldırım COE 1977), (Katkıcı, Şakar, COE 1984), (Katkıcı, Uygur, COE 1989) (Dalyan, Yıldırım, COE 1989), (Avrupa Antlaşmaları Serisi 121/1995, ve 143/1992), 1960 lardan itibaren uluslararası yaklaşımlar, son olarak bağlayıcı mevzuatlar arkeolojik sanatsal ve tarihi anıtların, ülkenin doğal zenginliği olmasının yanı sıra ekonomik kaynakları olduğunu farz etmeye ve kültürel mirası bu amaçla özgün bir şekilde korunması gerektiğine yönelik ilkeler belirlemeye başlamıştır. (Akın, Alatepeleli COE 1966) (Avrupa Antlaşmaları Serisi 121/1995, ve 143/1992) (Mazlum, ICOMOS 1994) Söz konusu mevzuatlarda devamla; üye devletlerdeki yasal ve idari uygulamalar ile koruma ve 7

8 planlamaya yönelik düzenlemeler arasında uyumsuzluk olasılığını ortadan kaldırmak üzere gözden geçirilmesi gerektiği prensibi yer almaktadır. Planlamada şahsi ve kurumsal çıkarlar, ekonomik fayda beklentisi korumanın/toplumsal çıkarların önüne geçmemelidir. Bu ilkeler nedeniyle korumanın Ana Bileşeni nin Planlama olduğu ortaya çıkmaktadır. Planlı bir koruma yapabilmek için öncelikle durum tespitine ihtiyacımız vardır. Bu nedenle, bildirinin bu bölümünde kültürel mirasımızın Planlama kapsamında korunabilmesine yönelik durum tespiti yapmak amacıyla bir SWOT analizi hazırlanmıştır. (EK: SWOT Analizi) 3. Öncelikli Öneriler: SWOT analizinde işaret edilen güçlü yönleri, fırsatlardan yararlanacak şekilde kullanarak, zayıflıklarımızı, güçlü yönlere dönüştürecek, tehditleri ise güçlü yanlar ile bütünleştirip fırsatlara dönüştürebilecek eylem planlarıyla kültürel mirasımızı ulusal, bölgesel, kırsal kalkınma planları ve kent planlamasına geri dönülemez bir şekilde dahil ederek planlı bir şekilde koruyabilir ve onları ülkenin sürdürülebilir kalkınmasında/ekonomik zenginleşmesini tetikleyen bir yatırım aracı olarak kullanabiliriz. Bu nedenle bildirinin bu bölümünde SWOT Analizi esas alınarak, korumada öncelikli konular için tehditleri göğüsleyeceği, zayıf yönleri iyileştireceği düşünülen Öncelikli Öneriler getirilmiştir. Öncelikli önerilerin çıkış noktası olan sorunlar/yaklaşımlar; planlamada genellikle göz ardı edilen uluslararası yaklaşımlar, toplumun tarafından bilinen hatta medyada tartışılan konular ve uluslar arası mevzuatta yer almış olmasına karşın ülkemizde üzerinde konuşulmayan, uluslar arası ilkelerdir. Korumanın nasıl yapılması gerektiğine dair bilimsel ve teknik yönler konu uzmanlarının, bilim adamlarının bilgisi dahilinde bulunduğundan bu yönlere ilişkin önerilerde bulunulmamıştır. A). Kültürel Mirasımızın Korunmasında Eşgüdüm Hareketi nin Başlatılması Önerisi T. C. Kültür ve Turizm bakanlığı Türkiye nin AB ne üyelik sürecinde kayıtlı 20. Nolu Đşletmeler ve Sanayi Politikaları başlıklı fasılda turizm politikalarının oluşturulması ve yürütülmesi konularından sorumludur. Turizm politikaları oluşturulurken hiç kuşkusuz bölgelere, yörelere ve kentlere göre odaklanılacak turizm çeşitliliğinin belirlenmesi ve geliştirilmesi gerekecektir. (kültür, inanç, yayla, kış, sağlık, yat, kuş gözlemciliği vb gibi turizm çeşitliliği). Turizm politikalarının oluşturulması,yalnızca AB ne üyelik için değil, çağdaş ölçütlerle uyumlu bir planlama, Türkiye nin uluslar arası anlaşmalardan doğan yükümlülükleri ve özelikle turizm gelirlerimizi artırarak ekonomik refahımızı yükseltmek için kaçınılmazdır. Bu nedenle özellikle kültür ve inanç turizmine ilişkin politika oluşturulmasında farklı ana bileşenler bazında durum tespiti için T. C. Kültür ve Turizm bakanlığının himayesinde ve önderliğinde çeşitli alt bileşenler bazında SWOT analizleri yapmak ve önerilerde bulunmak üzere bildiri yazarlarının Kültürel Mirasımızın Korunmasında Eşgüdüm Hareketi adını verdiği bir girişimin başlatılması ivedilikle önerilmektedir. Harekete, toplumun tüm kesimleri (engelliler dahil) koruma konusunda karar verenler, hizmet sağlayıcılar, eğitim görenler, eğitim verenler, uygulamacılar, sivil toplum kuruluşları ve meslek odaları temsilcilerinin de yer alacağı geniş bir yelpazede süreklilik gösterecek bir anlayışla başlanmalı ve bu anlayışla yürütülmelidir. Bu hareketin; diğer ülkelerde örneklerini gördüğümüz ve gelecekte, Ankara Tüzüğü, Đstanbul Tüzüğü veya Türkiye Normları gibi adlarla anılacak ve kültürel mirasımızın korunmasında bizlere ve dünyaya rehberlik edecek bir rehber metnin oluşturulmasın başlangıç noktası olacağı düşünülmektedir. B).T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığının Kültür Varlıklarını Koruma ve Müzelerin Geliştirilmesi Görevinin Öne Çıkarılması ve Öneriler, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığının kültür ve turizmimizi geliştirecek iyi niyetli ve etkin çabalarını kısıtlı ve yetersiz imkanlarla sürdürdüğü düşünülmektedir. Ülkenin GSMH 8

9 hasılasına %4 gibi büyük denilebilecek bir ölçekte turizm geliri sunan; buna rağmen faaliyetleri için genel bütçeden ve yatırım bütçesinden binde (%0) düzeylerinde çok düşük pay alabilen bir bakanlıktan çok şey beklenmemesi düşüncesi ağırlık kazanmaktadır.. Bu nedenle T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığımızın genel bütçeden ve yatırımlardan aldığı pay arttırılmalı ve turizm gelirlerinden belli bir oranda pay, bakanlık bütçesine doğrudan aktarılmalıdır Yılı Bakanlık Taslak bütçesini incelediğimizde; kültür varlıklarımızı koruma ve müzelerin geliştirilmesi görevini üstlenen Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne ayrılan payın çok düşük olduğu, en yüksek payın Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğüne ayrıldığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı için genel bütçeden ve yatırım bütçesinden yükseltilecek pay oranı bakanlığın diğer işlevlerine değil doğrudan kültürel varlıklarını korumaya ve müze işlevlerine yöneltilmelidir. Son olarak Bakanlığın Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünde karar vericilerin/üst düzey yöneticilerin kültür varlıklarının korunması ile doğrudan ilişkili disiplinlerden oluşturulması yaklaşımı ciddi olarak benimsenmelidir. Söz konusu makamlara kültür varlıklarının korunması ile dolaylı olarak ilgili ile disiplinlerde (ekonomi, siyasal, istatistik, vb) yüksek eğitim görmüş kişiler getirilecekse onların mutlaka koruma ile ilgili yüksek lisans eğitimi veya uzun süreli yenileştirme eğitimi, hizmet içi eğitim alması ilkesi getirilmelidir.. C). Kültürel Mirasın, Tüm Đnsanlığın Ortak Mirası Olması ve Kültürel Miras Hakkının Giderek Đnsan Hakları Boyutuna Getirilmesi Yaklaşımı ve Öncelikli Öneriler: Türkiye taraf olduğu Avrupa Kültür Anlaşması (Avrupa Anlaşmaları Serisi COE 18/1954) kendi kontrolü altında bulunan kültürel varlıkları Avrupa nın ortak kültürel değerlerinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul etmeyi, korumak için gerekli önlemleri almayı ve onların araştırılmasını kolaylaştırmayı taahhüt etmiştir. Zaman içinde yayınlanan ve bağlayıcı olan veya olmayan tüm mevzuatlarda bu yaklaşıma yer verilmektedir. Son dönemdeki uluslararası mevzuatlarda ise kültürel miras hakkının insan hakları boyutuna taşınması için adımlar atıldığı bilinmektedir. (Erdil, Şakar COE 2005) Her iki yaklaşımın, her nerede bulunursa bulunsun, kültürel mirasının korunması için insanlığa güçlü sorumluluklar yüklediği düşünülmektedir. Irak ta Afganistan da, Balkanlarda yağmalanan, yok edilen kültürel mirasın, Đran daki büyük depremde tamamen yok olan Bam Kalesinin ardından tüm dünyada duyulan büyük acı, bir şeyler yapma isteği ve yapılanlar bu sorumluluğun güçlü bir örneğidir. Ancak bu yaklaşımın bir ulusun mirası üzerindeki kararlar verme erkinin dış çevrelere aktarılmasına yol açacağı kaygısı bazı ülkeler ve kuruluşlar tarafından dile getirilmektedir. (Dalyan,Yıldırım, ICOMOS 1996). Bildirinin yazarları da bu kaygının ayırdındadırlar. Uluslararası anlaşmalardan doğan kültür mirası koruma yükümlülüğünü yerine getirmeyen ülkeler için, bu yaklaşımın gelecekte o ülkelere hatırlatılıp dış müdahalede bulunulup bulunamayacağı Kültürel Miras Korumasında Risk Yönetimi kapsamında daima göz önünde bulundurulacak parametreler arasında tutulmasında fayda olduğu düşünülmektedir.. Son olarak önce kültürel mirasımızı öncelikle kendimizin koruması gerektiği; şayet koruyamazsak bugün ülkemizin taraf olduğu insan hakları ihlallerinin arasına yakın gelecekte kültürel miras hakkı ihlallerinin de katılabileceği tehdidini Kültürel Miras Korumasında Risk Yönetimi gereğince göz ardı edilmemelidir. D).Planlamada Arkeolojik Miras, Mimari Miras- Öneriler i.planlamada Arkeolojik Miras-Öncelikli Öneriler: Uluslararası yükümlülüklerimiz kapsamında arkeolojik mirasa ilişkin envanter, haritaların tamamlanmalı, ve kültürekonomik gelişme istatistikleri hazırlanmalıdır.(dalyan, Yıldırım, AB 1995), 9

10 Bütün planlama yasaları kültürel mirasın korunması hususunu kapsamalıdır. (Artar, Yıldırım, COE 1969), (Katkıcı, Uygur, COE 1989), (UNESCO 1972), (Avrupa Antlaşmaları Serisi 121/1995, ve 143/1992) Arkeolojik mirasına olumsuz etki yapması muhtemel büyük bayındırlık, kalkınma planları, kentsel dönüşüm projeleri değiştirilmeli, çevrenin üzerindeki etkilerin değerlendirilmesi (ÇED Raporu) ve bunun sonucunda alınacak kararlarda, arkeoloji alanlarının ve durumlarının tam bir şekilde dikkate alınmasını sağlanmalıdır. (Avrupa Antlaşmaları Serisi 143/1992); Büyük bayındırlık, kalkınma, kentsel dönüşüm muhtelif safhalarına, idari işlemlerine, danışmanlıklarına arkeologların katılımını sağlayarak arkeolojinin gereksinimleri ile kalkınma planları uyumlaştırılmalı, bütünleştirilmeli ve planlama işlemlerine arkeolojik bakış açısının (şeklen ve hukuken) dikkate alınması zorunlu kılınmalıdır. (Katkıcı, Şakar COE 1984), Katkıcı, Uygur 1989) Atina Tüzüğü 1933 (Erdil, Şakar; ICOMOS 1933) ilk kez, ikamet,dinlenme/eğlence (recreation), iş, ulaşım bileşenlerinin yanı sıra tarihi mirası da içine alarak çağdaş kent planlaması yaklaşımını gündeme getirmiştir. Günümüz kent planlamasında da kullanılan bu parametrelere ilave olarak kent planlaması arkeolojik mirası da bütünleştirerek, bütünleşik koruma (Erdil, Şakar; COE 1975), kent silüeti (Dalyan, Yıldırım; COE 1989) /koruyucu bölge (etkileşim geçiş alanı/buffer zone) gibi yeni ilkeler dikkate alınarak yapılmalıdır (Ahunbay; COE 1975), (Erdil, Şakar; ICOMOS 2005). Planlamacıların kararları arkeolojik mirası geri çevrilemez olarak etkileyebilir. Arkeolojik kalıntılar bir kere zarar görürse yeri doldurulamaz. (Akın, COE 2000) Bu nedenle sürekli bakım, koruma ve yönetime olan gereksinim ilkesi göz önüne alınarak, eğer kazıdan sonra gerekli bakım, koruma ve yönetim sağlanamayacaksa, arkeolojik miras kazılarak ortaya çıkarılmamalı ve açıkta bırakılmamalıdır. (Avrupa Antlaşmaları Serisi 143/1992), (Ahunbay;,ICOMOS 1990). Geleceğin arkeologlarının araştırması için kazı yapılan arkeolojik alanlarda yedek (rezerv) alanları bırakılmalıdır. (Artar, Yıldırım; COE 1969), (Avrupa Antlaşmaları Serisi, 143/1992) Bir kentsel planda arkeolojik potansiyel belirlendikten sonra arkeolog, plancı ve geliştirici arasında üç taraflı bir şekilde müzakereler yürütülmeli ve geliştirme planında arkeolojik kalıntıların zarar görmesini engelleyecek değişikliklerin yapılması sağlanmalıdır. (Katkıcı COE 1984 ve 1989). Bu nedenle kent planlaması yapılırken plan için yalnızca şehir plancılarının imzası yeterli görülmemeli, o kentte en az 5 yıl görev yapan veya o kent üzerinde en az 5 yıl araştırma yapan arkeologların imzalarının istenmesine yönelik düzenlemeler getirilmelidir. Koruma kurullarındaki kararlarda ise mutlaka kurulda bulunan arkeologların imzasının aranmasına yönelik düzenlemeler yapılmalıdır Planlamada, arkeolojik kazıların tehlike altında olmayan sitler yerine kentsel büyüme, arazi kullanımı değişimi, soygun ve doğal bozulma gibi etkenlerden zarar gören alanlarda yapılması tercih edilmelidir. (Ahunbay ICOMOS 1990) Kentsel planlamada ve uygulamada tüm taraflar gömülü kalıntılar üzerinde yapılaşmanın etkisini azaltmak için önlemler almanın mümkün olup olmadığını göz önünde bulundurulmalıdır. (Örneğin özel tasarlanmış temeller kullanılarak veya bodrum katı yapmayarak) Kazı için güçlü ve açıkça tanımlanmış araştırma temellerinin olmadığı ve bu gibi kazıların tamamen finanse edilmediği durumlarda bu önlemlerin alınması kazıların yapılmasına tercih edilir. (Akın, Alatepeli; COE 2000). Planlayıcılar, uygulayıcılar ve müteahhitler arasındaki iş birliğini kolaylaştırarak Avrupa kentsel arkeoloji mirasını koruma ve geliştirme amacını taşıyan ve planlayıcılar, kamu yetkililerinin, mimar ve müteahhitlerin son olarak arkeologların rolünü düzenleyen Avrupa Đyi Uygulama Kodu Arkeoloji ve Kent Projesi, COE, 2000, kentsel planlamada dikkate alınmalıdır. (Akın, Alatepeli; COE 2000). Planlamada arkeolojik mirasın doğal afetlerden hava kirliliğinden, yasa dışı kazı ve ticaretin tehdidinden koruyacak ölçütler dikkate alınmalıdır. (Artar, Yıldırım; COE 1993) (Erdil, Şakar; COE 1988), (Akın, Alatepeli, UNESCO 1970) 10

11 ii. Planlamada Mimari Miras-Öncelikli Öneriler: Tüm planlamalar mimarlık mirasının korunmasını hesaba katmalıdır. (Avrupa Antlaşmaları Serisi 121/1995) Planlama yönetmelikleri artan yoğunlukları caydırıcı rol oynamalı ve yeni gelişme yerine iyileştirme çalışmaları özendirilmelidir. Nüfus azalmasını denetlemek ve eski yapıların bozulmasını önlemek amacıyla yeni etkinliklerin ekonomik çöküntü içinde bulunan bölgelerde yerleşmesini teşvik edebilir. (Ahunbay; COE, 1975) Anıtların korunması, özellikle de tarihi kent ve semtlerde şehirlerin imarı için gerçekleştirilen iyi tasarlanmış tüm planların kesin şartı olmalıdır. (Katkıcı, Uygur; COE 1989), Anıtın çevresindeki yapıların uygunsuz bir şekilde yalnız bırakılmasına veya çevresinin niteliği, kütlesi, rengi ve üslubuyla rahatsız edici yapılarla sarılmasına engel olunmalıdır. (Ahunbay, ICOMOS 1931) Atina Tüzüğü 1933 (Erdil, Şakar, ICOMOS 1933) ilk kez, ikamet,dinlenme/eğlence (recreation), iş, ulaşım bileşenlerinin yanı sıra tarihi mirası da içine alarak çağdaş kent planlaması yaklaşımını gündeme getirmiştir. Günümüzde de kent planlamasında da kullanılan bu parametrelere ilave olarak kent planlaması bütünleşik koruma (Erdil COE 1975), kent silüeti (Dalyan, Yıldırım, COE 1989) /koruyucu bölge (etkileşim geçiş alanı/buffer zone) gibi yeni ilkeler dikkate alınarak yapılmalıdır (Ahunbay COE 1975) (Erdil Şakar,, ICOMOS 2005). Kent planlamasında eğer koruma altına alınan binaların mevcut konumu kent gelişimini engelliyorsa, ana akış yollarını değiştirmek ve hatta mevcut merkezi bölgeleri değiştirmek gibi radikal tedbirler alınmalıdır. Estetik kaygısıyla geçmişteki bina tiplerinin tarihi alanlardaki yeni yapılara uygulanmasına hiçbir şekilde müsamaha gösterilmemelidir. (Erdil, Şakar; ICOMOS 1933) (Örneğin Bodrum tüm koylarındaki yapılaşmada Bodrum'un eski yerleşmelerindeki mimariyi tekrarlamak). Bütün yeniden yapım işlemlerinden (A priori) tamamen vazgeçilmelidir. (Erder, ICOMOS 1964) Kentsel planlamada; sosyal adalet, nüfus dağılımı, kentsel gelişimin, etkinliklerinin ve turizmin odak noktalarının eski bölgelerin üzerindeki baskıyı hafifletecek şekilde dağıtılması, kent planlarından ve olası değişikliklerden, kısıtlamalardan (koruyucu bölgeye giriş yasakları gibi) halkın bilgilendirilmesi dikkate alınmalıdır. (Ahunbay; COE 1975) Yetkililerin ekonomik baskılara ve motorlu trafiğin gereklerine boyun eğmesi, yanlış kullanılan çağdaş teknoloji, aceleye getirilen restorasyon, hızla yapılan kazılar, arsa ve mal spekülasyonu, hata ve ihmalkarlık en dikkatlice yapılmış planları bile boşa çıkarır. (Erdil, Şakar; COE 1975) Bu nedenle ülkemizde sıkça rastlanan Cumhuriyet bayramına yetişecek, şu toplantı öncesi açılacak gibi gerekçelerle aceleye getirilen tarihi yapı restorasyonlarından ve arkeolojik kazılardan kaçınılmalıdır. Şehirlerin büyümesi aynı zamanda yeni bir tür bina yapısının oluşmasına da yol açmıştır: Apartman binaları. Bu yapılar büyük Avrupa şehirlerinin baskın özelliği haline gelmiştir. Apartman inşaatına yönelik yenilemeler için ön şart; tarihi alanları yeni inşaatlar için gerekli bir bütünleyici unsur olarak görmede gösterilecek siyasi kararlılık ve yerel nüfusun orada kalmasını sağlamaya öncelik vermektir. (Artar, Yıldırım; COE 1976) Mimari mirasın kirlilikle hızlanan fiziksel bozulmasını engellemek için kirleticilerin ve özellikle sülfürdiyoksit ve nitrojen oksitlerin salınımlarını sıkı bir şekilde azaltılmasını hedefleyen yönetmeliklerin çıkarılması, bu tür endüstriyel yatırımların koruma altına alınan alanın yakınında inşa edilmemesi, önemli anıtların veya büyük ören yerlerinin yakın çevresinde motorlu araç trafiğini azaltmaya, hatta tamamen kaldırmaya yönelik kentsel planlama ve trafik politikaları hayata geçirilmelidir. (Erdil, Şakar, COE 1988), Sürekli bakımın tarihi bir kentin ve kentsel alanların başarılı olarak korunmasının genel anahtarı olduğu daima hatırlanmalıdır. (Ahunbay ICOMOS 1997) AB ne uyum politikalarında mekanlardaki fiziksel yapılanmanın kültürel boyutu ve kalitesi göz önünde bulundurulmalıdır. Kültürel miras ve mimarinin geliştirilmesi amacını güden kurumlar arasında iş birliğinin sağlanması gerekir. (Katkıcı, Uygur; AB 2001) 11

12 Koruma planlamasında doğal afetler, hava kirliliği ve yasadışı kazı ve kültürel nesne dolaşımı gibi tehditler dikkate alınmalıdır. Planlamada arkeolojik mirasın doğal afetlerden hava kirliliğinden, yasa dışı kazı ve ticaretin tehdidinden koruyacak ölçütler dikkate alınmalıdır. (Artar, Yıldırım; COE 1993) (Erdil, Şakar; COE 1989), (Akın, Alatepeli, UNESCO 1970) E).Planlamada Koruma Đle Đlgili Yeni Yapıların Đnşaat Alanlarının Tespiti-Öneriler Planlamada koruma ile ilgili yeni yapıların (arşiv, müze, müze depoları,..vb) inşaat yeri, muhakkak sel, su baskını, deprem riski taşımayan alanlarda tespit edilmelidir. Bu risklerle karşı karşıya olan yapılar, varsa, acilen boşaltılmalı ve barındırdığı eserler güvenli bölgelere, mekânlara kaldırılmalıdır. Örneğin, 2009 Eylül ayında Đstanbul da yaşanan sel felaketinde Đkitelli taraflarında, dere yataklarının hemen yanı başındaki bir çayırın üzerinde kurulu korumasız yapılarda muhafaza edilen Osmanlı arşivleri yaşanan büyük selden şans eseri kurtulmuştur. Đstanbul Kağıthane de Osmanlı Arşivleri Binasının inşa edilmesi planlanan parselin Devlet Su Đşleri Bölge Müdürlüğü (DSĐ) nin 17 Aralık 2008 günü 617 sayılı yazısı gereğince '4373 sayılı Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu' kapsamına alınan alanda bulunduğu bildirildiğinden, (Bayrakçı 2009) bu parselde yeni arşiv binası yapılmamalıdır. F).Planlamada Diğer Kültür Miraslarımızın Korunması-Öneriler: Son dönem yaklaşımlarla planlama ile koruma altına alınması gereken kültürel mirasların arasına alınan Antik Gösteri Mekanları, (Katkıcı, Uygur, COE 1997), (Akın; Alatepeli; COE ) Kırsal Mimari Miras, (Dalyan, Yıldırım COE, 1989) Geleneksel Mimari Miras, (Ahunbay, ICOMOS 1999), Endüstriyel, Teknik ve Đnşaat Mühendisliği Mirası, (Daylan, Yıldırım COE 1990), Tarihi Ahşap Yapılar, (Ahunbay ICOMOS 1999), XX. Yüzyıl Mimari Mirası (Daylan; Yıldırım; COE 1991), Sualtı Kültür Mirası (Ahunbay ICOMOS, 1996), (Erdil; Şakar; UNESCO 2001), Tarihi Bahçeler (Dalyan, Yıldırım; ICOMOS-IFLA 1982) Geleneksel El Sanatları, (Artar; Yıldırım; COE 1986),(Avrupa Anlaşmaları Serisi 121/1985) koruması korunacak bina ve alanlarının tespiti bu konuda yayınlanmış uluslararası mevzuat ışığında yapılmalıdır. Planlamada bu mirasların doğal afetlerden hava kirliliğinden, yasa dışı kazı ve ticaretin tehdidinden koruyacak ölçütler dikkate alınmalıdır. (Artar, Yıldırım; COE 1993) (Erdil, Şakar; COE 1989), (Akın, Alatepeli, UNESCO 1970) Son olarak tarihi kentte /yaşayan toplumların gelenek, göreneklerini, yemeklerini..vb içeren somut olmayan kültürel mirası Türkiye nin de taraf olduğu UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 2003 kapsamında korunmalıdır. G). Planlamada Turizm ve Öncelikli-Öneriler: Turizmin ve artan ziyaretçi sayısının korunacak alanlara yoğun baskısı ve ekonomik fayda ilişkisinde koruma öne çıkarılmalıdır. Örneğin arkeolojik alanların halka acılısında, özellikle çok sayıda ziyaretçinin kabulü için kurulan yapısal düzenlemelerin, bu tur alanların ve çevresinin arkeolojik ve bilimsel niteliklerini olumsuz etkilememesi sağlanmalıdır. Korunan varlıkların halk tarafından ziyaret edilmesine müsaade edilirken bu varlıkları ve çevrelerinin tarihsel özelliklerine zarar vermemesi sağlanmalıdır. (Avrupa Anlaşmaları Serisi 143/1992 ) (Avrupa Anlaşmaları Serisi 121/1995) H).Planlamada Sosyal Adalet- Öncelikli Öneriler: Bütünleşik koruma duyarlı restorasyon yöntemlerinin kullanılması ve uygun işlevlerin doğru seçilmesi ile sağlanır. Tarih boyunca kentlerin ve bazen köylerin merkezleri çürümeye terkedilmiş ve varoşlara dönüşmüşledir. Bu merkezlerdeki çürümeye sosyal adalet ruhu ile yaklaşılmalı ve düşük gelirli sakinler bu bölgelerden ayrılmaya zorlanmamalıdır. (Erdil, Şakar; COE 1975) Mimarlık veya tarih acısından önemli binaların ve yörelerin restorasyon, uygulama ve bakım giderlerinin karşılanmasına katkıda bulunmak amacıyla özel mülk sahiplerine de 12

13 parasal destek ve devletten yardım sunulmalıdır. (Ahunbay,COE 1975), (Akın,Alatepeli; COE 1966) Mimarlık mirasının bir bölümünü oluşturan bir yapı kompleksinin iyileştirilmesi yalnızca mal sahipleri ve kiracıları değil, o bölgede canlılığı sağlayan ve koruyan zanaatkar, tüccar ve yüklenicileri de ilgilendirir. Kamu yetkilileri restore edilmiş ve iyileştirilmiş bölgelerdeki sakinlerin artan kiraları ödeyememeleri, orayı terk etmek zorunda bırakılmaları gibi sonuçlar veren serbest piyasa yasalarını önlemek için, düşük maliyetli yerleşmelerde zaten yaptıkları gibi, ekonomik etkenlerin etkisini azaltmak üzere araya girmelidirler. Parasal müdahaleler, kira üst sınırlarının sabitleştirilmesiyle bağlantılı olarak mal sahiplerine yapılacak restorasyon giderleri yardımı ile, eski ve yeni kiralar arasındaki farkı tümüyle, ya da kısmen karşılayacak bicimde kiracılara yapılacak para yardımı arasında bir denge oluşturmayı hedef almalıdır. (Ahunbay COE 1975) I.Planlamada Yerel Yönetimler-Öncelikli Öneriler: 5226 sayılı kanun ve ilgili diğer uluslararası mevzuatlar ışığında (Artar, Yıldırım; COE 1971), (Ahunbay ICOMOS 1987) Ulusal Kalkınma Planlarının hazırlanmasında kurulan kültür ihtisas komisyonlarında ilgili bakanlık ve kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra yerel yönetimleri temsilen bir kuruluşun örneğin Tarihi Kentler Birliğinin de yer alması sağlanmalıdır. (Rapor DPT, 2006) Bölgesel, kırsal kalkınma ve kentsel planlama programlarının hazırlanması aşamasında yerel yönetim temsilcilerinin de görüşlerine başvurulmalıdır. Tarihi kentlerin yöneticileri uluslararası mevzuatlarla kendilerine yüklenen görevleri yerine getirmelidirler. Örneğin, yangın veya doğal afetlerde kültürel mirasın korunması konusunda itfaiyecilerin eğitimi (Artar, Yıldırım; COE 1993) tarihi kentlerdeki eski mahallere rahatsız edici reklam afis, tabelaların asılmaması, (Artar, Yıldırım; COE 1971),.(Erdil, Şakar, ICOMOS 1978), halkın eğitimine ve bilinçlendirilmesine ilişkin faaliyetler (Avrupa Antlaşmaları Serisi, 143/1992 ve 121/1985) Uluslararası mevzuatlardan kaynaklanan yükümlülükler gereği tarihi kent olsun olmasın tüm kent yöneticilerine (belediye başkanlarına) ve ekibine göreve seçilmesinin hemen ardından kültürel miras koruma eğitimi verilmelidir. Bu eğitim için Đl Kültür Turizm Müdürlüklerine veya Tarihi Kentler Birliğine sorumluluk verecek düzenlemeler yapılmalıdır. Đ).Planlamada Eğitim-Mesleki Nitelikler- Öncelikli Öneriler: Kültürel mirasın korunmasında eğitim ve mesleki niteliklerin önemi 1900 lü yılların başında fark edilmiştir: (Turucel, Şakar; RĐBA 1904) Ülkemizde koruma ilgili eğitimlerde sorun ve eksikler devam etmektedir. AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesinin diğer bir çıktısı olan Uzman Raporu: Uluslararası Mevzuatlar Işığında Türk Eğitim Sisteminde Kültürel Miras Ve Koruma: Genel Değerlendirmeler Ve Öneriler de beğitim konusu biraz daha geniş incelenmiş (KUMID Uzman Raporu 2006), Korumada Eğitim/Mesleki Nitelikler başlıklı çalışmamız devam etmektedir. Bu nedenle bu bölümde ilk olarak Arkeoloji-Planlama ilişkisinde sıkça karşılaşılan sorunlar nedeniyle Arkeoloji-Planlama eğitimi üzerine öncelikli öneriler getirilmiştir. Đkinci olarak, planlama-ekonomi-koruma ilişkisi ve bu konudaki uluslararası yaklaşımlar gözetilerek ekonomi eğitimi hakkında önerilerde bulunulmuştur. Son bölümde ise yakın geçmişte ileri sürülen bir yaklaşım olmasına rağmen uluslararası alanda hemen uygulamaya geçilen müze yönetimi/pazarla-halkla ilişkiler (kültür dinlence yönetimi) konusunda öneriler sunulmuştur. i.arkeoloji Eğitimi/Mesleki Nitelikler-Öncelikli Öneriler: Arkeolojk mirasın temel eğitimin veya ileri meslek eğitiminin belirli aşamalarında, arkeologlar, plancılar ve arazi kullanımı ve gelişimi ile ilgili diğer kişilerin, arkeoloji ile planlama ve idari ve yasal uygulama arasındaki ilişkiyi daha iyi anlayabilmek ve takdir edebilmek için bir araya getirilmesi sağlanmalıdır. Kaynaklar elverdiğince personel değişimi de yapılmalıdır. (Katkıcı, Şakar; COE 1984). Bu ilke ışığında; üniversitelerin arkeoloji bölümlerinin son sınıf 13

14 öğrencilerine mutlaka bir planlama çalışmasında staj yapmasını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Üniversitelerin Planlama bölümü öğrencilerinin eğitimleri süresince en azından bir kez bir arkeolojik alanın planlanması dönem ödevi olarak verilmeli bu ödev sırasında arkeoloji bölümleri ile çalışması sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Üniversitelerdeki arkeoloji eğitiminin amacı belirlenirken, koruma politikalarında vurgunun kazıdan yerinde korumaya doğru değiştiği göz önüne alınarak (Ahunbay ICOMOS 1990) öğrencilere koruma politikası konusundaki bilgi-becerisini güçlendirecek eğitim verilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Arkeoloji eğitiminde çağdaş gelişmelere paralel olarak Kentsel Arkeoloji, Endüstri Dönemi Arkeolojisi, JeoArkeoloji gibi alanlarda branşlaşmaya gidilmelidir. Arkeolojik mirasın korunması yalnız arkeolojik tekniklerin uygulanması ile başarılamaz. Daha geniş mesleki ve bilimsel birikime ve becerilere ihtiyaç vardır. (teknoloji bilgisi, bilgisayar kullanımı, vb). (Ahunbay ICOMOS 1990). Uluslar arası mevzuat; kentsel, bölgesel, ulusal planlamada büyük bayındırlık projelerinde istihdam edilecek arkeologlardan beklediği görevleri, (bilgi değerlendirme, koruma için varsayım, katma değer, zaman ölçütü ve maliyetler, yapısal kalıntılar, tanıtım ve sergiler, uyuşmazlıklar, ortaklara-basına verilecek bilgi, yayın vb) olarak belirlemektedir. (Akın,Alatepeli; COE 2000) Arkeologlardan plancıların kullandığı diğer verilerle uyumlu bir temelde arkeolojik veri bankaları ve başka bilgi sunuları (bilgisayara aktarma, kartographi gibi) oluşturmaları beklenmektedir. (Katkıcı, Şakar; COE 1984) Arkeologların bu nitelikleri kazanması için üniversitelerin arkeoloji bölümlerinde gerekli düzenlemeler yapılmalı ve yeterli ortam ve teknolojik donanım sağlanmalıdır. Meslek liselerinde Arkeoloji Teknisyeni yetiştirecek bölümler açılmalıdır. Böylelikle yüksek eğitimli arkeologlar zamanlarını kazıların denetlenmesine, bilimsel araştırmalara ve yayınlara ayırabilirler. Sonuç olarak yukarıda özetlenen uluslar arası ilkeler ve yaklaşımlar ışığında; kültürel mirasımızı planlama kapsamında koruma için, ülkemizdeki arkeoloji yüksek eğitiminde ve arkeologların resmi ve özel kurumlardaki istihdamında ciddi reformların yapılması ve mesleki eğitime arkeoloji teknisyenliği bölümünün eklenmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir. ii.planlama Eğitimi-Öncelikli Öneriler: Mimar, şehir planlamacıları, inşaat mühendisleri ve peyjaz tasarımcılarının yüksek eğitim-uzmanlık eğitimi, hizmet içi eğitim ve yenileştirme eğitimine ilişkin ihtiyaç duyulan düzenlemeler yapılmalıdır (Katkıcı, Uygur; COE 1980). Üniversitelerimizin Şehir-Bölge Planlamaları bölümlerinde verilen Ekonomi, Kent ve Bölge Ekonomisi, Kentsel Koruma, Kentsel Tasarım Đlke ve Yöntemleri, Đmar Hukuku, Planlama Hukuku gibi derslerde Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki taşınabilir ve taşınamaz kültürel miras a kültürel varlık-assets olarak yer verilmelidir. Bağlayıcı uluslar arası mevzuata göre şehir ve bölge planlamasında kültürel mirasın korunması bir başka değişle bütünleşik koruma, ve arkeolojik doktrini şeklen ve hukuken dikkate alınması zorunlu olduğundan bu kavramı pekiştirmek amacıyla bu mirasımız bölüm öğrencilerine öncelikle tanıtılmalı, ilgili uluslararası mevzuatlar ders olarak okutulmalı, yeni yaklaşımlar barındıran uluslararası mevzuatların gelişimi sürekli takip edilmelidir. Söz konusu disiplinlerdeki öğrencilerin arkeoloji bölüm öğrencileriyle birlikte staj yapması, ortak projelerde yer alması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. iii.ekonomi Eğitimi-Öncelikli Öneriler: Uluslararası mevzuatlara göre kültürel mirasın korunmasında ve yönetiminde birçok disiplinden (arkeoloji, mimarlık, şehir planlama, sanat tarihi, hukuk, ekonomi, istatistik, mühendislik, dış ticaret, tekstil, maden, jeoloji, ziraat, vb) yüksek akademik standartlara sahip kişilere gerek vardır (Ahunbay ICOMOS 1990) ilkesi dikkate alınarak bu bölümde ülkemizdeki ekonomi eğitimlerine ilişkin tavsiyelerde bulunulmuştur. 14

15 Kültürel nesneler günümüzde varlıklar (Đngilizce:assets) olarak adlandırılmaktadır. Assets in sözlük tanımı kısaca varlık, değerli şey, mal, mülk tür. Oysa üniversitelerimizin, ekonomi, işletme, idari bilimler fakültelerinde okutulan Türkiye Ekonomisi derslerinde Türkiye nin kültürel mirasına/varlıklarına yer verilmemesi uluslararası yaklaşımların ve Türkiye nin imzaladığı uluslararası anlaşmalardaki yükümlülüklerinin henüz dikkate alınmadığının ciddi bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir başka değişle adı geçen bölümlerden mezun olanlar Türkiye nin mısır, buğday, zeytinyağı gibi değerli varlık, mal ve mülklerinin farkında olmasına karşın ülkenin en değerli varlığı olan- ki bunların arasından dokuz tanesi UNESCO Dünya Miras listesine kayıtlıdır-kültürel mirasını tanımadan mezun olmaktadır. Bu durum ise şehirsel ve kırsal gelişim, kentsel, bölgesel, ulusal kalkınma planlamaları ve büyük yatırım programları planlama ve uygulamalarında planlamacılarla birlikte başat görev üstlenen adı geçen bölüm mezunlarının koruma konusunda iş birliği yapacağı farklı disiplinlerdeki (arkeolog, restoratör, mimar, şehir planlamacıları) meslektaşlarıyla öncelikle ortak bir dil geliştirmelerine (Katkıcı, Şakar; COE, 1984) ve ardından beraber çalışmalarındaki eşgüdüme olumsuz etki yapmaktadır. Bu eğitim eksikliği ayrıca AB mevzuatı (Erdil, Şakar, AB 2003) gereği kültürün ekonomik ve toplumsal ve boyutu ile ilgili olarak doğru uygulama alışverişi yapılmasını sağlayacak yöntemlerin geliştirilmesine de olumsuz etki yapacaktır. Bu nedenle adı geçen bölümlerdeki Türkiye Ekonomisi derslerine kültürel varlıkları mutlaka ilave edilmelidir. Bu bölümlerde Planlama- Koruma ilişkisini içeren ile ilgi uluslar arası mevzuatlar ders olarak okutulmalıdır. Son olarak uluslar arası bilim dünyasında kültürel mirasını değerinin arttırılması, değerinin ölçülmesi (ICARE,1991) risk yönetimi (Güner, Küçüközmen 2005) gibi farklı alanlarda bilimsel çalışmalar artarak sürmektedir. Ağırlıklı olarak ekonomi bilimini ilgilendiren bu alanlarda da ülkemizde ilgili disiplinlerde yüksek öğrenim çalışmaları önerilmektedir. iv.korumada Yüklenicilerin (Müteahhitlerin ve Đşçilerin) Eğitimi-Öncelikli Öneriler: Uluslararası yaklaşımlar, kültürel mirasın tahrip olmasının nedenlerinin arasına yeni, niteliksiz ve özel yüklenicilerin koruma alanlarındaki, yapılardaki denetlenmemiş çalışmalarını da eklenmiştir. (Erdil, Şakar ICOMOS 1983), (Örnek Konya Sahip Ata Külliyesi, Ankara Ulus Atatürk Anıtı). Koruma işleri etkin, deneyimli yüklenicilere verilmeli bu mümkün değilse, yüklenicilere ve işçilerine (Turuncel, Şakar RĐBA 1904) ; çalışmaya başlamadan önce bir eğitim verilmesi önerilmektedir. (Örneğin geleneksel el sanatları zanaat ve yapım tekniklerinin kullanabilecek işçiler, doğal afetlerde, kirlilikle mücadelede çaışacak işçilerin eğitimi, (Ahunbay, COE 1975), (Erdil Şakar COE 1988), (Artar, Yıldırım; COE 1993) (Erdil, Şakar; COE 1989), (Akın, Alatepeli, UNESCO 1970) v.müzecilik Yönetimi (Kültür-Dinlence Yönetimi)/Pazarlama-Halkla Đlişkiler Eğitimi - Öncelikli Öneriler: Bir ülkedeki müzeler ve yönetimi hiç kuşkusuz ağırlıklı olarak ICOM un yayınladığı mevzuatlar çerçevesinde yürütülmektedir. Ancak müzelerin görürlüğünü arttırmak, müzelerin hitap ettiği kitlelere erişebilmek ve onları müzelere çekebilmek için uygun pazarlama araçları geliştirmek, müzenin koleksiyonlarını genişletmekten ziyade halka hizmet etmeyi önemsemek, sürekli personel yetiştirerek pazarlama ve halkla iliksilerde profesyonellik oluşturmak amacıyla müzelerde Pazarlama ve Halkla Đlişkiler Uzmanları istihdam edilmeli bu amaçla ticaret okullarda veya ilgili diğer yüksek öğrenim kurumlarında kültür-dinlence yönetimi konusunda bölümler açılmalıdır. (Erdil, Şakar; ICOM 2003) Yakın dönemde yayınlanan bu bağlayıcı olmayan mevzuatın Đskoçya daki müzelerde, Glasgow Müzesi, Askeri Müze..vb) uygulanmaya başlandığı KUMID in bir AB projesi kapsamında Türkiye de ağırladığı Đskoç müze yetkilileri ve kültür bakanlığı temsilcilerinden öğrenilmiştir. (2007, 2008) Đyi tanıtılmış yoğun ziyaretçi çeken bir müzenin varlığı hiç kuşkusuz tüm kentler için ve tarihi kentler için büyük çekim merkezi olacaktır. Ülkemizde Yıldız Teknik Üniversitesi Müzecilik Bölümü (Yüksek Lisan) düzeyinde verilen eğitim 15

16 programının amaçları arasında Türkiye de müzeciliğin gelişmesi için.. halkla ilişkiler. alanında uzmanlaşmış personel yetiştirilmesi amacının yer aldığını görmek, müzecilik ve pazarlama konusunda yazılmış bilimsel makaleleri okuyabilmek (Cengiz, 2006) bu konuda geleceğe umutla bakmamıza neden olmaktadır. Bu bölümlerin sayısının bölge üniversitelerinde artırılması, müzecilik yönetimi eğitim programları arasına alınmalı ve müzeler bu yaklaşım ışığında yönetilmelidir. J). 9. ve 10. Kalkınma Planı Kapsamında ve Öncelikli Öneriler:Bildirini bu bölümünde 9. Kalkınma Planı ( ) temel ilkelerinde yer verilen Doğal ve kültürel varlıklar ile çevrenin gelecek nesilleri de dikkate alan bir anlayış içinde korunması esastır ilkelsi hatırlatılarak aşağıdaki öncelikli öneriler getirilmiştir. 1) 9. Kalkınma Planında yer alan 5.Enerji ve Ulaştırma Altyapısının Geliştirilmesi, 6. Çevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi planlarının uygulanmasında kültürel mirasımızı korumaya yönelik tedbirler mutlaka alınmalıdır. Şahsi ve kurumsal çıkarların ve siyasi dayatmaların kültürel mirasın korunması ilkesinin önüne geçmesi engellenmelidir. Adı geçen Planın 8. Bilgi ve Đletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılmasına yönelik uygulamaların kültürel mirasın korunmasına yönelik bilgi ve iletişim teknolojilerini de kapsamasına özen gösterilmelidir Kırsal Kesimde Kalkınmanın Sağlanması hedeflerine varılmak için uygulanacak projelerde kırsal ve küçük yerleşim mirasının korunması gözetilmelidir. Son olarak bu uygulamalar tarihi kentleri veya yakın alanlarını kapsıyorsa söz konusu projelerin tarihi kentleri tehdit etmemesine özel önem gösterilmelidir. 2). Ekonomik-Sosyal Gelişme Eksenindeki Đstihdamın Arttırılması ekseni ve üç adet alt eksenlerinin uygulanmasının yanı sıra ve Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi eksenindeki 1. Eğitim Sisteminin Geliştirilmesi uygulamasında kültürel mirasın korunmasına katkı sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. 3) 2013 sonrası için hazırlanacak 10. Kalkınma Programına kültür mirası korunması daha açık bir şekilde yer almalıdır. Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ün kurduğu cumhuriyette yaşayan sade vatandaşlar, uzmanlar, karar vericiler, hizmet sağlayıcılar, bizler, hepimiz el birliği ile, Atatürk ün Prof. Dr. Afet Đnan a verdiği on emirle (1931) UNESCO nun kuruluş felsefesini hazırladığını (1945) daima hatırda tutarak (Güner 2008) geçmiş yok etmeden geleceği hazırlayabilir, ve ona hizmet etmek için ülkemizi çirkinleştirmeden geliştirebiliriz. Bu ise ancak devletimizin Anayasasında yer verilen hukuk devleti niteliğini koruma ve kollamakla mümkün olabilir. Asla unutulmamalıdır ki aslına uygun olarak restore edilen bir anıt ve orijinal değerlerini geri kazanan bir şehir topluluğu sadece tarihin yaşayan dersleri değil aynı zamanda ulusal gururun görsel/yasal sebepleridir. (Dalyan,Yıldırım; ICOMOS 1967) EK: SWOT ANALĐZĐ REFERANSLAR Artar P. (Ö. Çevirmen) Yıldırım Y. S.(Ö. Asistan) SPAB 1877: SPAB Bildirisi: Eski Binaları Koruma Topluluğunun Kuruluşyula Öne Çıkan Đlkeler AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Turuncel S. (Ö. Çevirmen) Şakar G. (Ö. Asistan) RĐBA 1904; Madrid Konferansı Tavsiye Kararları: Altıncı Uluslar arası Mimarlar Kongresi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , 16

17 Ahunbay Z. Prof. Dr. (Çeviren), ICOMOS 1931, Restorasyon Tüzüğü AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Mert E. (Ö. Çevirmen), Şakar G. (Ö. Asistan) ICOMOS 1933, Atina Tüzüğü: IV. Uluslararası Çağdaş Mimari Kongresi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi- Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Avrupa Antlaşmaları Serisi 18/1954, Avrupa Konseyi, Türkiye Avrupa Kültür Antlaşması COE, 1954 AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Erder C. Prof. Dr. (Çeviren) ICOMOS 1964, Venedik Tüzüğü, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Katkıcı G. (Ö. Çevirmen) Şakar G.(Ö. Asistan), COE 1964, Arkeoloji ve Planlama Toplantısı Sonuçları, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Akın A. (Ö: Çevirmen) Alatepeli S.(Ö. Asistan) COE 1966, Eski Eserlerin Yeniden Canlandırılması Hakkında Đlke Kararı (66/20) AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan Ş. (Ö. Çevirmen) Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan), ICOMOS 1967 Quito Normları: Sanatsal ve Mimari Değeri olan Anıt ve Arazilerin Korunması ve Kullanımına Đlişkin Toplantının Son Raporu, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Erdil M., (Ö. Çeviren) Şakar G., (Ö. Asistan) COE, 1968 Lahey Tavsiye Kararı (Tavsiye Kararı D): Anıtların, Tarihi ve Sanatsal Önem Arzeden Bina Grupları ve Alanlarının Etkin Korunması Đle Đlgili Bölgesel Planlama Kapsamında Alınan Đlke Kararları (68/12), AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, Katkıcı G., (Ö. Çevirmen), Uygur Đ. (Ö. Asistan), UNESCO 1968, Kamusal veya Özel Yapım Çalışmalarınca Tehdit Edilen Kültürel Varlıkların Korunmasına Đlişkin Tavsiye Kararı AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: 23-32, Artar P. (Ö. Çevirmen) Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE, 1969 Avrupa Anlaşma Dizisi NO: 66-Arkeolojik Miras Korunmasına Yönelik Avrupa Sözleşmesi,, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Akın A., (Ö. Çevirmen), Alatepeli S. (Ö. Asistan), UNESCO, 1970, Kültürel Varlıkların Yasadışı Đthalatının, Đhracatının ve El Değiştirmesinin Yasaklanması ve Önlenmesi Anlaşması AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: 33-51i Artar P.(Ö. Çevirmen) Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE, 1971 Tarihi Öneme Sahip Kentlere Đlişkin Split Bildirgesi, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi- Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: UNESCO 1972; Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi, saylılı resmi gazete AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası 17

18 Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Turuncel S. (Ö. Çevirmen) Şakar G. (Ö. Asistan) Bruges 1975; Bruges Kararları: Tarihi Kentlerin Rehabilitasyonunu Düzenleyen Đlkeler Mayıs 1975:. AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-KUMID web Sayfası ( Erdil M., (Ö. Çeviren) Şakar G., (Ö. Asistan) COE, 1975 Avrupa Mimari Miras Tüzüğü AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, Ahunbay Z, Prof. Dr. (Çeviren), COE, 1975 Amsterdam Bildirgesi: Avrupa Mimari Miras Kongresi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, , Artar P. (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE 1976 Berlin Sempozyumu Kararları: Büyük Avrupa Şehirleri Ve Değişim Geçmis Đçin Gelecek - Avrupa Pilot Projeler Programı, Sempozyum No: 4, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Artar P. (Ö. Çevirmen) Yıldırım, Y. S. (Ö. Asistan) COE, 1977 Granada Talebi: Bölgesel Planlamada Kırsal Mimari, Avrupa Pilot Projeler Sempozyumu NO: 5, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Erdil M., (Ö. Çeviren) Şakar G. (Ö. Asistan) ICOMOS 1978, Tarihi Kentlerde Cadde Peyzajı Çalışmaları Đle Đlgili Sempozyum Kararları AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-KUMID Web Sayfası ( Katkıcı G. (Ö. Çevirmen), Uygur Đ, (Ö. Asistan) COE 1980 Mimarlara Şehir Planlamacılarına Đnşaat Mühendislerine ve Peyzaj Tasarımcılarına Yönelik Uzmanlık Eğitimine Đlişkin Tavsiye Kararı (80/16) AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi- Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan, Ş.(Ö. Çevirmen), Yıldırım. Y. S. (Ö. Asistan) ICOMOS-IFLA, 1982 Floransa Tüzüğü: Tarihi Bahçeler, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: 551, 556 Erdil M. (Ö. Çevirmen) Şakar G. (Ö. Asistan), ICOMOS 1983, Roma Bildirgesi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: 65-66, Katkıcı G., (Ö. Çevirmen) Şakar G.(Ö. Asistan) COE 1984, Arkeoloji ve Planlama Toplantısı Sonuçları, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Avrupa Antlaşmaları Serisi 121/1985, Avrupa Konseyi, Türkiye Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi, COE, 1985 AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi- Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Artar P. (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE 1986 Mimari Mirasın Korunmasında Etkili Olan El Sanatları Ticaretinin Geliştirilmesine Đlişkin Tavsiye Kararı (86/15) AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Ahunbay, Z, Prof. Dr (Çeviren), ICOMOS 1987, Washington Tüzüğü: Tarihi Kentlerin ve Kentsel alanların Korunması Tüzüğü, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi- 18

19 Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Erdil M. (Ö. Çevirmen) Şakar G. (Ö. Asistan), COE 1988, Mimari Mirasın Kirlilikle Hızlanan Fiziksel Bozulması Hakkında Tavsiye Kararı NO: R (88/5) ; AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Katkıcı G. (Ö. Çevirmen) Uygur Đ.(Ö. Asistan) COE, 1989 Arkeolojik Mirasın Şehir ve Ülke Planlama Çalışmaları Çerçevesinde Korunması ve Geliştirilmesine Đlişkin ( R) 5 Sayılı Tavsiye Kararı, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S , Dalyan Ş. (Ö. Çevirmen), Yıldırım. Y. S. (Ö. Asistan) COE, 1989 Kırsal Mimari Mirasın Korunması ve Değerinin Arttırılması Hakkındaki Tavsiye Kararı NO: R (89) 6, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan Ş. (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) ICOMOS 1990, San Antonio Bildirgesi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Ahunbay Z. Prof. Dr., (Çeviren) ICOMOS 1990 Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan Ş, (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE, 1990; Avrupa daki Endüstriyel, Teknik ve Đnşaat Mühendisliği Mirasının Korunması Ve Muhafazası Hakkında Tavsiye Kararı NO: (R (90) 20 ) AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan Ş. (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE 1991; Yirminci Yüzyıl Mimari Mirasının Korunması Hakkında Tavsiye Kararı: NO: (91) 13; AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: ICARE,1991 The International Center for Art Economics, University of Venice, Italy Avrupa Antlaşmaları Serisi 143/1992, Avrupa Konseyi Türkiye Avrupa Arkeolojik Mirasın Korunması Sözleşmesi (Değiştirilmiş Şekli) COE, 1992, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Akın A. (Ö. Çevirmen), Alatepeli S. (Ö. Asistan) COE , Avrupa Arkeoloji Planı, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Artar P. (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) COE 1993 Doğal Afetlere Karşı Mimari Mirasın Korunmasına Đlişkin Tavsiye Kararı (R (93), AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Mazlum D., Yrd. Doç. Dr. (Çeviren) ICOMOS 1994, Nara Özgünlük Belgesi, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan Ş. (Ö.Çevirmen) Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) AB 1995, Kültür ve Ekonomik Gelişme Konusundaki Đstatistiklerin Teşvik Edilmesi Hakkında Konsey (Đlke) Kararı, 31995Y1207(01), (95/C 32701) AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Avrupa Birliği Kültür Mevzuatı 16.40, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 1, S: 32-33, Ahunbay Z. Prof. Dr., (Çeviren) ICOMOS 1996, Sualtı Kültür Mirasının Korunması ve Yönetimi Tüzüğü, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel 19

20 Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Dalyan Ş. (Ö. Çevirmen), Yıldırım Y. S. (Ö. Asistan) ICOMOS 1996, San Antonio Bildirgesi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Katkıcı G. (Ö. Çevirmen) Uygur Đ. (Ö. Asistan) COE 1997 Antik Gösteri Mekanlarının Kullanılmasına Đlişkin Tüzük, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Akın A. (Ö. Çevirmen), Alatepeli S. (Ö. Asistan) COE 2000 Avrupa Đyi Uygulama Kodu: Arkeoloji ve Kent Projesi,,AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Katkıcı G. (Ö. Çevirmen) Uygur Đ.(Ö. Asistan) AB 2001, Kentsel ve Kırsal çevrelerdeki Mimari Kaliteye Đlişkin 12 Şubat 2001 Tarihli Konsey Đlke Kararı Avrupa Birliği Kültür Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, 32001G0306 (03) (2001/C/73/04)Cilt: 1, S: 32-33, Erdil M. (Ö. Çevirmen), Şakar G. (Ö. Asistan) UNESCO 2001 Sualtı Kültür Mirasının Korunması Sözleşmesi,, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Erdil M.(Ö. Çevirmen), Şakar G. (Ö. Asistan) AB 2003, Kültürün yatay yönleri: Diğer sektörler ve topluluk eylemleriyle birlikteliği arttırma ve kültürün sosyal ve ekonomik boyutları ile ilgili olarak doğru uygulama alış verişinde bulunmak ile ilgili 26 Mayıs 2003 tarihli Konsey Đlke Kararı 32003G0611(01)- (2003/C 136/01) AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Avrupa Birliği Kültür Mevzuatı 16.40, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 1, S: , Erdil M. (Ö. Çevirmen) Şakar G. (Ö. Asistan) ICOM 2003; 3.ICOM Uluslararası Komitesi Yıllık Konferans Sonuçları Sonuç Belgesi,CIMUSET, ICTOP VE MPR,2003 AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Erdil M., (Ö. Çevirmen) Şakar G. (Ö. Asistan), ICOMOS, 2005 Miras Yapılarının, Ören Yerlerinin ve Alanlarının Muhafaza Edilmesi ile ilgili Xi an Deklarasyonu AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: Erdil M. (Ö. Çevirmen), Şakar G. (Ö. Asistan) COE 2005 Kültürel Mirasın Toplum Đçin Değeri Konulu Avrupa Konseyi Çerçeve Sözleşmesi AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi-Uluslararası Kültürel Miras Mevzuatı, Kültürel Mirasın Dostları Derneği Yayınları, Đstanbul 2007, Cilt: 2, S: , Güner S., Küçüközmen C. C. (Dr.) 2005, Risk Management to Protect Cultural Heritage in Time of Armed Conflict. 10 th International Congress "Cultural Heritage and New Technologies", (Workshop 10 Archeology and Computer ) November 7-10, 2005, Vienna, Austria Cengiz, E (Araş. Gör). Müze Pazarlaması: Pazarlama Karması Elemanlarının Müzelere Uyarlanması Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 2006, s DPT 2006, Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ), Yayın yeri: (Resmi Gazete 1 Temmuz 2006 Mükerrer / 26215) Rapor, DPT 2006, Kültür Özel Đhtisas Komisyonu Raporu, Ocak 2006, Dokuzuncu Kalkınma Planı, ( ), Devlet Planlama Teşkilatı, ( 20