yarısından bu yana global risk iştahının sert bir şekilde azalmasına neden oldu. Bugün itibarıyla ise global çapta olağanüstü önlemler

Transkript

1 Mayıs 2010 No:092 İçindekiler: 1 Özet Değerlendirme 2 İzlenecek Önemli Gelişmeler Türkiye Ekonomisi ve Piyasalar 3 Enflasyon 4 Dış Ticaret 5 Ödemeler Dengesi 6 Merkezi Yönetim Bütçesi 7 Merkezi Yönetim Borç Stoku 9 Piyasa Gelişmeleri Ekler 14 Hazine Finansmanı 15 Temel Ekonomik Tahminler ING Bank A.Ş. Ekonomik Araştırmalar Grubu Adres: Eski Büyükdere Cd. Ayazağa Köyyolu No: Maslak - Istanbul Tel: Faks: E-posta: sengul.dagdeviren@ingbank.com.tr LÜTFEN ÖNEMLİ AÇIKLAMALAR İÇİN SON SAYFAYA BAKINIZ. Rapor Tarihi: 10 Mayıs 2010 Borç kaygıları devam edebilir ama 2010 büyümesi gücünü koruyor Euro Bölgesi de Yunanistan merkezli borç sürdürülebilirliği kaygıları, Nisan ayının ikinci 45 yarısından bu yana global risk iştahının sert bir 40 şekilde azalmasına neden oldu. Bugün itibarıyla ise global çapta olağanüstü önlemler alınmış bulunuyor ve risk algısının kademeli 25 olarak iyileşmesi beklenebilir. Güçlü büyümesi konusunda ise hala belirgin bir risk 15 oluşmuş değil. Euro Bölgesi ndeki kaygıların halen yatırım kategorisinin altında kredi değerliliğine sahip Türkiye hakkında da bazı soruları gündeme getirdiği görüldü. Ancak konu Bütçe Dengesi borç olunca Türkiye Yunanistan la hiçbir (%, GSYH) 0.0 şekilde benzerlik göstermiyor. Türkiye nin -2.0 temel ekonomik göstergeleri Ege nin diğer -4.0 tarafına oranla daha güçlü iken, krizin doğrudan değil ancak global iştah üzerinden Türkiye yi etkilemesi beklenebilir. Diğer bir deyişle Türkiye, bütçe, kamu borcu ve dış borç Yunanistan konusunda bir sürdürülebilirlik riski ile karşı Türkiye karşıya değil ve daha çok dış finansman gereği nedeniyle global risk algısından etkileniyor. Türkiye nin dış borç stokunun GSYH ye oranı Genel Hükümet Borç Stoku ise %38 ile dünyanın en borçlu 40 ülkesi içinde en düşüklerden biri 1 (%, GSYH) Son dönemdeki veriler (Nisan da 56 ya çıkan 120 PMI, tüketici güveninde devam eden artış ve ihracattaki güçlü artışın etmesi) bu yıl büyüme 60 konusundaki temkinli yaklaşımımızı terk etmemize neden olurken, Türkiye nin sert daralma ardından hep hızlı toparlandığını da dikkate Yunanistan 0 alarak bu ay hem büyüme hem de enflasyon öngörülerimizi yukarı çektik. Toparlanmanın iç talep odaklı olduğu çok açık, bu da beraberinde VIX Baltık Kuru Yük Endeksi - Sağ ölçek 4/1/2010 4/6/2010 4/8/2010 4/12/2010 4/14/2010 4/16/2010 4/20/2010 4/22/2010 4/26/2010 4/28/2010 4/30/2010 5/4/2010 5/6/2010 Kaynak: Reuters dış dengede hızlı bir bozulmaya neden oluyor. Ancak global risk iştahının devam ettiği bir ortamda Türkiye nin göreli hızlı büyümesi önemli bir avantaj olmaya devam ediyor ve bu bağlamda da TL yi destekliyor. Önümüzdeki dönemde faizlerde beklenen artışın da kısmen bu resmi desteklediği söylenebilir. Fiyat artışlarının henüz genele yayılmaması önemli bir avantaj olmaya devam ederken, hızlı büyüme ile birlikte enflasyon beklentilerinin yönetiminin daha da zorlaşması kaçınılmaz görünüyor. Dolayısıyla bu ay biz de yıl sonu politika faizi beklentimizi %8 den %9 a çıkardık. Mayıs ayındaki IV. Madde değerlendirmelerinin ise ülkenin bir sonraki genel seçimlere hazırlandığı bir dönemde kısa-orta vadeli ekonomi politikası risklerine ışık tutması beklenebilir. Sengül Dağdeviren - Baş Ekonomist 3,700 3,600 3,500 3,400 3,300 3,200 3,100 3,000 2,900 2, T 2011T Türkiye T 2011T Kaynak: Eurostat, ING, AB Komisyonu (tahminler) 1 Brezilya nın oranı %18 iken, onu %20 ile Hindistan, %22 ile Meksika, %28 ile Güney Afrika, %32 ile Endonezya ve Türkiye nin %38 lik oranı ile yaklaşık aynı orana sahip Arjantin ve Rusya izlemektedir.

2 Mayıs ayında takip edilecek önemli gelişmeler: 10 Mayıs: Mart ayı sanayi üretimi YY %21.1 ile bizim beklentimiz olan %24 ün bir miktar altında kaldı. İmalat sanayindeki YY büyüme %23.9 olurken, takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış aylık büyüme toplam sanayide %0.9, imalat sanayinde ise %0.8 oldu. Baz etkisinin güçlü bir şekilde hissedildiği Mart ayında %21.1 lik sanayi üretimi artışına otomotiv, tekstil-giyim, kimyasal ürün üretiminin en büyük katkıyı yaptığı görülürken (sırasıyla %3.7 puan, %3.0 puan ve %2.2 puan), makine, gıda ve ana metalle birlikte bu yedi sektörün toplam büyümenin %63 ünü açıkladığı görüldü. İç talepteki canlanmanın büyümeye önderlik ettiği açıkça görülürken, dış talepteki kademeli iyileşmenin de ana metal, tekstil ve otomotiv sektörlerinde büyümeyi olumlu etkilediği görülüyor. 11 Mayıs: Mart ayı ödemeler dengesi verisi açıklanıyor. Mart ayında cari açık beklentimiz US$ 3.5 milyar ile, US$ 3.8 milyar olan piyasa beklentisinin altındadır yılı sonunda ise cari açığın dış ticaret açığındaki artışın devam etmesiyle US$ 36.8 milyara ulaşmasını bekliyoruz Mayıs: Nisan ayı bütçe verileri açıklanıyor. 17 Mayıs: Şubat ayı işsizlik verisi açıklanıyor. Şubat ayında işsizlik oranının %15.2 e yükselmesini bekliyoruz. 18 Mayıs: Merkez Bankası (MB) faiz kararı. Nisan ayında çekirdek enflasyon göstergelerinde yaşanan bozulma devam etti ve yıllık enflasyon ise %10 nun üzerine çıktı Artan gıda ve emtia fiyatlarının etkisiyle, yıllık enflasyonun önümüzdeki dönemde de yüksek kalmaya devam edeceğini ve bunun da beklenti yönetimini zorlaştıracağını düşünüyoruz. Merkez Bankası nın bu ayki toplantısında faiz değişikliği yapmasını beklemiyoruz. Ancak, Temmuz ayı itibarıyla (daha erken olması da mümkün) politika faizinin bir haftalık repo ihale faizi haline gelmesini ve %7 seviyesi olmasını, Merkez Bankası nın Eylül ayından itibaren de 50 baz puanlık faiz artırım sürecini başlamasını bekliyoruz. Yıl sonunda politika faiz oranının %9 a yükseleceğini öngörüyoruz. 19 Mayıs: Gençlik ve Spor Bayramı nedeniyle resmi tatil. 20 Mayıs: Nisan ayı Merkezi yönetim borç verileri açıklanıyor. 24 Mayıs: Mayıs ayı kapasite kullanım oranı ve reel sektör güven endeksi verileri açıklanıyor. 31 Mayıs: Nisan ayı dış ticaret verileri açıklanıyor. Mayıs ayında izlenecek diğer ekonomik ve politik gelişmeler: Anayasa değişikliği tasarısının Mecliste oylanması bu ay gerçekleştirildi. Mecliste, siyasi partilerin kapatılmasıyla ilgili olan 8. madde reddedilirken, Anayasa Mahkemesi ile Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ile ilgili düzenlemeleri içeren diğer kritik iki madde ise kabul edildi. En son olarak, Anayasa değişiğinin bütün olarak oylanmasından da kabul kararı çıktı. Oylama sürecinin ardından Cumhurbaşkanı nın paket ile ilgili vereceği karar izlenecek (son tarih 22 Mayıs). Cumhurbaşkanı nın tasarıyı onaylaması ve referanduma gidilmesi olasılığı güçlenirken, önümüzdeki aylarda da bu konu hükümetin gündeminde olacak. IMF heyetinin Mayıs ta 4. madde değerlendirmeleri için Türkiye yi ziyaret etmesi bekleniyor. 2

3 Nisan da TÜFE %0.60 ile piyasanın ortalama beklentisinin altında arttı Çekirdek göstergelerdeki bozulma Nisan ayında da devam etti Aylık bazda en fazla fiyat artışı giyim grubunda oldu Et fiyatlarındaki artış Nisan ayında da devam etti Nis-10 Aylık YBY Yıllık ÜFE 2.35% 6.69% 10.42% Tarım 9.3% 19.9% 29.9% Sanayi 0.8% 4.0% 6.5% Ham petrol* 7.5% 4.6% 50.3% İmalat 0.9% 3.5% 7.8% Gıda ürünleri 0.6% 3.8% 9.5% Petrol ürünleri 1.8% 8.5% 38.9% Ana metal 7.0% 20.4% 24.1% TÜFE 0.60% 4.55% 10.19% Gıda-Alkolsüz İçki 0.1% 7.5% 11.8% Giyim ve Ayakkabı 10.6% -3.1% 4.1% Konut 0.1% 2.2% 6.1% Özel Kapsamlı TÜFE (G) 1.0% 0.7% 4.2% (H) 0.9% 0.9% 5.2% (I) 1.1% 0.7% 5.6% FX Sepeti * -3.6% -5.6% -7.2% USD/TRY* -2.7% -1.7% -7.3% EUR/TRY* -4.4% -9.2% -7.1% * Ham petrol ve doğalgaz çıkarımı ** Merkez Bankası ay sonu döviz kurları kullanılmıştır. Kur Sepeti: 1USD EUR (G) = İşlenmemiş gıda, enerji, alkollü içki-tütün, diğer yönlendirilen fiyatlar ve dolaylı vergiler hariç TÜFE (H) = İşlenmemiş gıda, enerji, alkollü içki-tütün, altın hariç TÜFE (I) = Gıda-içecek, enerji, alkollü içki-tütün, altın hariç TÜFE Kaynak: TÜİK ve TCMB H ve I tanımlı göstergelerdeki yükseliş MB nin daha önce uyardığı gibi devam etti H ve I tanımlı çekirdek enflasyon göstergelerinde sırasıyla yıllık%5.17 ve %5.65 e yükseldi EKONOMİK VERİLER Enflasyon: Nisan ayında TÜFE artışı %0.60 ile %0.74 olan tahminimizin ve %0.90 olan piyasanın ortalama beklentisinin altında gerçekleşti. Böylelikle, Mart ta tek haneye gerileyen yıllık TÜFE artışı %10.19 gerçekleşmesi ile yeniden çift haneye yükselmiş oldu. MB nin de raporlarında baz etkisi ile ilişkilendirdiği çekirdek enflasyon göstergelerindeki bozulma Nisan da da sürdü. Aynı ay tarım fiyatlarındaki yaşanan şok yükselme ile birlikte ÜFE deki %2.35 lik artış, piyasanın %1.2 lik ortalama Ana Harcama Bir önceki aya göre Harcama Grubu Gruplarının Toplam Ana harcama grupları değişim oranı (Nisan beklentisinin oldukça Ağırlıkları Değişime Etkisi (Nisan 2010) 2010) üzerinde gerçekleşti. TÜRKİYE TÜFE nin alt Gıda ve alkolsüz içecekler kalemlerini Alkollü içecekler ve tütün Giyim ve ayakkabı incelediğimizde, Konut aylık bazdaki en Ev eşyası Sağlık yüksek fiyat artışının Ulaştırma yeni sezonun Haberleşme Eğlence ve kültür başlaması nedeniyle Eğitim %10.58 ile giyim ve Lokanta ve oteller Çeşitli mal ve hizmetler ayakkabı grubunda Kaynak: TÜİK yaşandığını görüyoruz. Söz konusu grubun aylık TÜFE artışına katkısı %0.65 puan oldu. Son aylarda yüksek fiyat artışlarının yaşandığı gıda ve alkolsüz içecekler grubunda Nisan daki artış %0.14 ile sınırlı kalırken, bu grubun enflasyona katkısı sadece %0.03 puan oldu. Detaylarına baktığımızda, et fiyatlarındaki artışın devam ettiğini, ancak bu artışların, balık, süt, yoğurt, peynir, yumurta ve bazı sebze fiyatlarındaki fiyat düşüşleri ile dengelendiğini görüyoruz. Konut grubunda fiyatlardaki aylık artış %0.12 olurken, grubun aylık TÜFE artışına katkısı sadece %0.02 puan oldu. Nisan sonu itibarıyla %4.62 ye gerileyen gerçek kira yıllık enflasyonundaki düşüşün devam ediyor olmasını olumlu buluyoruz. Nisan da lokanta ve otel grubu TÜFE artışına %0.05 puanlık katkı yaparken, ev eşyası, sağlık ve ulaştırma gruplarının enflasyon artışına katkısı oldukça sınırlıydı. Ulaştırma grubunda araç satın alımı ve ulaştırma hizmetlerindeki fiyat artışlarının, kişisel ulaştırma araçlarının işletimindeki fiyat düşüşü ile dengelendiğini görüyoruz. Haberleşme, eğlence ve kültür ile eğitim grupları ise aylık bazda endekse negatif katkı yaptı. Haberleşme grubunda telefon ve telefaks hizmetlerinin Nisan da %5.37 lik fiyat düşüşü yaşadığı görülüyor. Daha detaylı baktığımızda, cep telefonu görüşme hizmetlerinde aynı ay ara bağlantı ücret tarifesindeki belirgin indirimlerin etkisiyle yaklaşık %95 lik fiyat düşüşü kaydedildiği görülüyor. MB nin yakından takip ettiği H ve I tanımlı özel kapsamlı TÜFE göstergelerinde, Nisan ayında sırasıyla %0.9 luk ve %1.14 lük artış kaydedildi. Geçen yıl yapılan vergi indirimlerinin baz etkisinin devreye girmesiyle Mart ayında çekirdek enflasyonda sert yükseliş yaşanmış, MB, bu yükselişin Nisan da da devam edeceğini raporlarında belirtmişti (vergi indirimleri Haziran da kısmen ve Ekim de de tamamen geri alınmıştı. Dolayısıyla, baz etkisi nedeniyle bu indirimlerin Haziran, Temmuz ve Ekim aylarında enflasyona aşağı yönlü etki yapması bekleniyor). Yıllık enflasyon H tanımlı göstergede %5.01 den %5.17 ye, I tanımlı göstergede ise %5.41 den %5.65 e yükseldi. Söz konusu artışların genel olarak MB nin varsayımları dâhilinde olduğunu, dolayısıyla Nisan ayı enflasyon gerçekleşmelerinin MB nin tahminlerinde bir değişime neden olmayacağını düşünüyoruz. 3

4 Nisan ayında ÜFE %2.35 artış kaydetti MB son enflasyon raporunda enflasyon tahminlerinde yukarı yönlü revize yaptı Nisan ayında %2.35 ile beklentilerin üzerinde artan ÜFE nin detaylarına bakıldığında, tarım grubunun katkısının %1.68 puan, sanayi grubunu katkısının ise %0.67 puan olduğu görülüyor. Tarım grubundaki fiyat artışı, TÜFE içinde yer alan gıda grubu için riske işaret ederken, Nisan da sanayi grubunda yer alan ana metallerdeki fiyat artışı da ÜFE artışına %0.50 puanlık katkısı ile emtia fiyatlarındaki yükselişin de önümüzdeki dönemde risk unsuru olmaya devam edeceğini teyit etti. Sonuç olarak Nisan ayı enflasyon gerçekleşmelerinin MB nin varsayımları dâhilinde olduğunu ve beklentilerdeki bozulmanın sınırlı kalabilmesi için MB nin iletişim araçlarını etkin kullanmasının önemli olduğunu düşünüyoruz. Geçen hafta yayımladığı Enflasyon Raporu nda MB, politika faizlerinin mevcut seviyede bir süre daha sabit tutulduğu ve yılın son çeyreğinden itibaren ölçülü artış göstererek üç yıl boyunca tek haneli düzeylerde kaldığı varsayımı altında enflasyon tahminlerini yukarı yönlü revize etmişti (2010 yıl sonu TÜFE artış öngörüsü %8.4). MB nin 18 Mayıs Mayıs taki PPK toplantısında %6.5 olan politika faizini değiştirmeyeceğini ancak öncelikle likidite araçlarını kullanmak üzere para politikasında sıkılaştırmaya devam edeceğini, teknik faiz ayarlamasını hangi ay gerçekleştireceği ile de ilişkili olarak ise politika faizi artımına yılın son çeyreğinden önce gidebileceğini düşünüyoruz. Pınar Uslu, Mart ayında dış ticaret açığı US$5 milyar ile ortalama beklentinin üzerinde gerçekleşti Mart ayında, dış talepteki düzelme ihracatta belirgin artış sağladı Dış Ticaret: Mart ayında dış ticaret açığı US$ 3.7 milyar olan piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşerek US$ 5 milyara yükseldi. Dış ticaret açığının beklentilerin üzerinde gerçekleşmesi daha çok ithalattaki artışın beklentilerin üzerinde kalmasından kaynaklandı. Mart ayında ekonomik düzelmenin etkisiyle ithalat yıldan yıla (YY) %42.7 artarak US$ 15 milyara yükselirken, ihracat YY %22.4 artarak US$ 10 milyara yükseldi. Böylece, Şubat ayında US$ 43.8 milyar olan 12 aylık kümülatif açık, Mart ayında US$ 46.5 milyara yükseldi. Mart ayında, dış talep koşullarındaki düzelmenin ihracatta belirgin bir etki yaptığı ve önceki aylardaki sınırlı -78 YY küçülmelerin -68 ardından sert bir -58 artışa iki haneli -48 büyümeye neden -38 olduğu görüldü. -28 Detaylarda ise -18 ihracattaki YY -8 US$ 1.8 milyarlık artışta, motorlu kara taşıtlarının payı %22, mineral Enerji hariç* dış ticaret dengesi Dış ticaret dengesi yakıtlar, mineral * Dış ticaret dengesinden net mineral yakıt ve yağ ihracatı çıkarılarak bulunmuştur. KAYNAK: TÜİK, yağlar faslının payı ise %16 oldu. İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri ise ihracatı olumsuz etkilemeye devam etti (toplam ihracata oranla bu kalemdeki YY düşüşün oranı 29% oldu). İthalat tarafında, yatırım iştahının göstergesi sayılan sermaye malı ithalatında YY %27.5 artış kaydedildi. Ara malı ve tüketim malı ithalatlarında ise Mart ayında sırasıyla %46.9 ve %44.5 artış gözlendi. Fasıllara göre de, artan emtia fiyatlarının etkisiyle, mineral yakıtların toplam 4 Nis-04 Ağu-04 Ara-04 Nis-05 Ağu-05 Ara-05 Nis-06 Ağu-06 Ara-06 Nis-07 Ağu-07 Ara-07 Nis-08 Ağu-08 Ara-08 Nis-09 Ağu-09 Ara-09

5 Avrupa Birliği ülkelerine yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı %45.7 ye yükseldi... Dış ticaret açığının ekonomik toparlanma ve emtia fiyatlarındaki artışla artmaya devam etmesini bekliyoruz ithalattaki YY artışındaki payı %14, demir ve çelik faslının ise %13 oldu. İç talepteki canlanmaya paralel olarak makine, elektrikli makine ve araçlar, plastik ürünler ve kara taşıtları ile birlikte bu altı faslın toplam ithalat artışındaki payı %59 oldu. Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yapılan ihracatın, bu ülkelerde görülen toparlanmaya paralel olarak Mart ayında YY %33.3 artması ile birlikte bu grubun payı %45.7 ye çıktı (Mart 2009 da %42 ye gerilemişti). AB ülkelerinden yapılan ithalat ise YY %37.8 artmasına karşın bu grubun toplam ithalat içindeki payı önceki yıla göre gerileyerek %40.1 oldu (Mart 2009 da %41.6 idi). Ülke bazında ise Mart ayında ihracatta Almanya (payı %9.2), ithalatta da Rusya (payı %12.7) ilk sırayı aldı. Mart ayında, Türkiye nin komşularıyla ilişkilerini geliştirme çabalarına paralel olarak bu ülkelere olan ihracatındaki artış devam etti. Suriye ve İran a yapılan ihracatta sırasıyla, YY %30.7 ve %111.2 artış görüldü. Mart ayında Suudi Arabistan a ve İsrail e yapılan ihracattaki artış ise YY %112.3 ve %58.4 oldu. Önümüzdeki dönemde, iç talep koşullarındaki toparlanmaya bağlı olarak ithalat talebinin artmasını, ihracattaki artış hızının ise dış talep koşullarının zayıf seyrine bağlı olarak daha ılımlı olmasını bekliyoruz. Sonuç olarak, dış ticaret açığının, ekonomideki toparlanma ve yükselen emtia fiyatlarının etkisiyle artmaya devam etmesini bekliyoruz Ezgi Gülbaş, ezgi.gulbas@ingbank.com.tr Şubat ta aylık cari açık US$ 2.6 milyar oldu 12 aylık kümülatif açık US$ 18.8 milyara yükselirken, dış ticaret açığı US$ 2.2 milyar oldu Ödemeler Dengesi: Şubat ayında cari açık US$ 2.6 milyar ile beklentimizin altında gerçekleşti. Farklılık, büyük ölçüde gelir dengesindeki açığın beklentimizin altında olmasından kaynaklandı. 12 aylık kümülatif cari açıktaki Kasım 2009 da başlayan artış, Şubat ayında da devam etti ve 12 aylık kümülatif cari açık bir önceki aya göre US$ 2.3 milyar artarak US$ 18.8 milyara ulaştı. Şubat ayında, cari açığın en büyük kısmını oluşturan dış ticaret açığı US$ 2.2 milyar olurken, hizmet dengesi US$ 117 milyon fazla verdi. Hizmetler dengesinde gelirlerin en önemli kısmını oluşturan turizm gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre kısmen azalarak US$ 422 milyon oldu. Aynı ay, gelir dengesindeki açık US$ 606 Seçilmiş Ödemeler Dengesi Kalemleri - Kümülatif Gelişim Şub 10 Cari Dengeye US$ milyon Oranı' Mar 09- Şub 10 Cari Dengeye Oranı' US$ milyon Cari Denge -2, % -18, % Dış Ticaret Dengesi -2,207 85% -29, % Toplam Kayıtlı Sermaye Girişi % 3,174 17% Net Doğrudan Yatırımlar % 5,258 28% Yabancıların Net Menkul Kıymet Alımla -1,178 45% 4,031 21% Hisse Senedi % 3,470 18% Bono % 561 3% Net Dış Borçlanma*- Bankalar 35 1% -4,174 22% Uzun Vade % -1,569 8% Kısa Vade % -2,605 14% Net Dış Borçlanma*- Reel Sektör % -10,395 55% Uzun Vade % -10,273 55% Kısa Vade 88 3% % Net Dış Borçlanma*-Hazine -1,368 53% 1,110 6% Uzun Vade -1,368 53% 1,452 8% Kısa Vade 0 0% % Bankalardaki Mevduat 2, % 9,411 50% Diğer % -2,067 11% Rezerv Değişim -1,774 68% -8,007 43% Bankalar -57 2% -6,965 37% Resmi -1,717 66% -1,042 6% Net Hata Noksan % 7,632 41% Diğer Sektörler Uzun Vadeli Kredi Çevrim Oranı 71% 70% Bankalar Uzun Vadeli Kredi Çevrim Oranı 50% 78% Kısa Vadeli Ticari Kredi Çevrim Oranı 88% 98% *Ticari krediler hariç 'Mutlak değer Kaynak: TCMB milyon olurken, US$ 94 milyonluk cari transfer girişi yaşandı. Gelir dengesinde açığın büyük kısmı her zaman olduğu gibi net faiz giderlerinden gelirken, 2009 Şubat ayında doğrudan yatırımlardan yurt dışına yapılan yüklü transferin bu yıl gerçekleşmemesi dikkat çekti ve gelir dengesini olumlu etkiledi. 5

6 Şubat ayında kısa vadeli finansman kaynaklarında özellikle ayın ikinci yarısında politik risk algısındaki bozulmaya bağlı olarak çıkış yaşandı Şubat ayında Hazine nin borçlanmasını Ocak ayında gerçekleştirmiş olmasına bağlı olarak uzun vadeli kaynaklardan çıkış yaşandı Şubat ayına uzun vadeli kredi çevrim oranlarında düşüş devam etti Reel sektörün kısa ve uzun vadeli kredi çevrim oranları bir önceki aya göre düzeldi Dış borçların iç borca çevrimi çevrim oranlarını olduğundan düşük gösteriyor 2010 yıl sonu cari açık beklentimiz US$27.6 Finansman tarafına baktığımızda, Şubat ayında, kısa vadeli finansman kaynaklarında özellikle ayın ikinci yarısında yurt içi politik risk algısındaki bozulmaya bağlı olarak yabancıların toplamda US$ 1.2 milyarlık portföy çıkışı olduğunu görüyoruz. Bunun US$ 202 milyonu hisse senedi piyasasındaki çıkışlardan kaynaklanırken, US$ 976 milyonu ise bono piyasasındaki çıkışlardan kaynaklandı. Şubat ayında Hazine nin US$ 1.4 milyarlık yüksek dış borç ödemesine karşılık borçlanmasını önceki ay gerçekleştirmiş olmasının da etkisiyle toplamda uzun vadeli kayıtlı sermaye çıkışı yaşandı. Yurt dışından doğrudan yabancı yatırımların önceki aylarda olduğu gibi zayıf seyri Şubat ayında da devam etti. Kısa vadede portföy çıkışlarının ise yüklü miktarda mevduat girişi ile karşılandığı görüldü. Yurt dışı bankaların yurt içi mevduatlarında Şubat ayında US$ 2.8 milyarlık artış yaşandı ki bu tarihsel olarak yaşanan en büyük girişti. Net hata noksan kalemi ise önceki aya göre gerilemesine karşın yine artı idi ve Şubat ta da US$ 450 milyonluk kayıt dışı sermaye girişi yaşandı. Şubat ayında banka rezervlerinde belirgin bir değişim görülmezken, resmi rezervlerde ise döviz açığına bağlı olarak US$ 1.7 milyarlık düşüş oldu. Genel borç çevrim oranları açısından da Şubat ayı belirgin bir iyileşmenin yaşanmadığı bir ay oldu: Bankaların uzun vadeli kredi çevrim oranındaki düşüş devam ederken, reel sektörün uzun vadeli borç çevrim oranındaki iyileşme ise çok sınırlı idi. Kısa vadeli ticari kredilerde borç çevirme oranı %88 e geriledi. Kısa ve uzun vade toplam borç çevrim oranlarında reel sektörde bir önceki aya göre bir miktar düzelmeyle %75.1 e yükseldiği görülürken, bankalarda bu oran %105 düzeyinde idi. Yıllık bazda uzun vadeli borç çevrim oranları da Şubat sonu itibarıyla bankalarda %78, reel sektörde ise %70 düzeyinde iken, kısa vadeli ticari kredilerdeki çevrim oranı %98 düzeyindeki istikrarlı seyrini koruyor. Merkez Bankası nın son dönemde sık sık yinelediği üzere geçtiğimiz yıl yurtiçinde döviz cinsinden borçlanmayı firmalar için belli bir eşiğin üzerinde serbest bırakan yasa sonrasında dış borçların içeriye taşınması söz konusu oranları etkilemeye devam ediyor yılında ekonomik düzelme ve enerji fiyatlarındaki artışla birlikte dış ticaret ve cari açığın artmasını bekliyor, ancak finansmanda belirgin bir sıkıntı yaşanmasını beklemiyoruz yılı cari açık beklentimiz US$ 27.6 milyar düzeyinde bulunuyor. Ezgi Gülbaş, ezgi.gulbas@ingbank.com.tr Merkezi yönetim bütçe açığı Mart ayında TL 5.9 milyar olurken, faiz dışı açık da TL 1.6 milyar olarak gerçekleşti Mart ayında harcamalar YY %7.4, gelirler ise YY %34 artış gösterdi 1. çeyrekte, faiz harcamaları 2010 yılı hedefinin %26.4 üne ulaştı Merkezi Yönetim Bütçesi: Merkezi yönetim bütçe açığı Mart ayında bir önceki yıla göre %32.2 azalarak TL 5.9 milyar oldu. Faiz dışı denge ise yılbaşından beri ilk defa açık verdi, ancak faiz dışı açık geçen senenin aynı dönemine göre %62.6 azalarak TL 1.6 milyar oldu. IMF tanımlı faiz dışı açık ise Mart ayında TL 2.2 milyar olurken, ilk üç aylık dönemde ise faiz dışı denge TL 2 milyar fazla verdi. Bütçenin detaylarını incelediğimizde, Mart ayında gelirlerin %34 arttığını, harcamaların ise YY %7.4 artış kaydettiğini görüyoruz. Gelir tarafında, 2010 yılı başında vergi oranlarında yapılan artışlar ve iç talepteki toparlanmanın etkisiyle vergi gelirlerinde %37.5 artış görüldü. Vergi gelirlerinin alt kalemlerine baktığımızda, gelir vergisinde YY %30.4, dahilde alınan katma değer vergisinde %101.8, ithalde alınan katma değer vergisinde ise YY %40.7 artış göze çarpıyor. Mart ayında harcamalar tarafında faiz giderlerinde YY %2.6 azalış görüldü. Böylece, 1.çeyrekte faiz harcamaları 2010 yılı hedefinin %26.4 üne, faiz dışı giderler yıllık öngörünün %23 üne ulaştı. Diğer taraftan, Mart ayında faiz dışı giderlerdeki YY yükseliş (%10) devam etti. 6

7 1. çeyrekte, faiz dışı fazla TL 3.7 milyar oldu Beklentilerin üzerinde gerçekleşen büyüme ve enflasyon bütçe performansını olumlu etkiliyor 15 Ocak tan itibaren genel sağlık sigortası kapsamına alınan kamu personeli için genel sağlık sigortası primi ödenmeye başlamasıyla SGK ya ödenen primlerde, Mart ayındaki YY artış %60.4 oldu. Mart ayında, personel giderlerindeki artış faiz dışı harcamalardaki YY artışa %31.9 katkıda bulunurken, cari transferler ve SGK primlerinin katkısı sırayla %91.6 ve %18.7 oldu. Bütçenin ilk çeyrekteki performansına baktığımızda, bütçe açığının geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %40.7 azalarak TL 11.3 milyar olduğunu görüyoruz. Geçtiğimiz yılın ilk çeyreğinde açık veren faiz dışı dengenin ise 2010 yılı ilk çeyreğinde TL 3.6 milyar fazla verdiğini görüyoruz. Bu olumlu performansta gelir tarafındaki düzelmenin özellikle vergi gelirlerindeki artışın etkili olduğunu görüyoruz yılı için büyümenin bütçe öngörüsü olan %3.5 in üzerinde gerçekleşme olasılığının artmış olması, önümüzdeki dönemde de vergi gelirlerindeki artışın öngörülerin üzerinde olma olasılığını arttırmaktadır. Sonuç olarak, bütçenin hem iç talepteki toparlanma hem de vergi gelirlerindeki artışın etkisiyle ilk çeyrekte olumlu performans sergilediğini görüyoruz. İç talepteki toparlanmanın devam etmesiyle, gelir tarafındaki düzelmenin süreceğini düşünüyoruz. Ancak, normal koşullarda 2011 yılında seçimlerin yapılacak olması, faiz dışı harcamalar tarafında bozulma riski oluşturmaktadır. Anayasa değişikliği paketi görüşmeleri nedeniyle gündemde biraz geri plana itilmiş gibi görünen bütçe harcamalara kısıtlamalar getirecek olan mali kural tasarısının yasalaşması bütçenin olumlu performansının sürdürülebilirliğine güven açısından önem arz etmektedir. Mart ayında, merkezi yönetim borç stoku TL milyara yükseldi Ezgi Gülbaş, Merkezi Yönetim Borç Stoku: Merkezi yönetim toplam borç stokunun artışı Mart ayında da devam etti. Toplam borç stoku Mart ayında YY %11.3 artarak TL milyara yükseldi. Aynı ay, iç borç stoku YY %16.5 artışla TL milyara yükseldi. Dış borç stoku ise YY %8.6 yükselişle US$74.4 milyar oldu. Borç stokunun yapısına bakıldığında, Mart ayı itibarıyla toplam borç stokunun %53.2 si sabit faizliyken, %72 si TL cinsindendir. İç borç stokunun ise %46.6 sı sabit faizli, %95.9 u TL cinsindendir. Hazine nin iç borçlanmaya yönelmesiyle 2009 yılı boyunca artan iç borç stokunun toplam borç stoku içindeki payı 2010 yılı Mart ayında %75.1 e ulaştı. 7 Gerçekleşme Oranı Gerçekleşme Oranı* TL milyon Mar Oca-Mar Mar Oca-Mar Mar Oca-Mar Oca-Mar 2009 Oca-Mar 2010 HARCAMALAR 21,820 66,425 23,436 68, % 2.9% 24.9% 23.8% 267, , % 27.9% 1-Faiz Hariç Harcama 17,372 48,334 19,104 53, % 10.4% 22.6% 23.2% 214, , % 22.4% Personel Giderleri 4,421 14,497 4,974 16, % 11.9% 25.9% 26.9% 55,930 60, % 5.9% Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi 537 1, , % 55.7% 24.6% 24.8% 7,206 11, % 1.1% Mal ve Hizmet Alımları 2,224 4,802 2,124 4, % -12.5% 16.2% 16.7% 29,594 25, % 2.4% Cari Transferler 8,236 24,179 9,823 27, % 14.6% 26.4% 27.1% 91, , % 9.9% Sermaye Giderleri 787 1, , % -8.8% 5.6% 5.3% 19,847 18, % 1.8% Sermaye Transferleri % -27.4% 9.0% 8.2% 4,314 3, % 0.3% Borç Verme 932 1, , % -25.7% 29.3% 17.1% 5,422 6, % 0.7% Yedek Ödenekler #DIV/0! 0.0% 0 2, % 2-Faiz Harcamaları 4,449 18,090 4,333 14, % -17.1% 34.0% 26.4% 53,201 56, % 5.5% GELİRLER 13,053 47,298 17,488 57, % 20.6% 22.0% 24.1% 215, , % 23.0% Genel Bütçe Gelirleri 12,499 45,436 16,570 54, % 20.4% 21.8% 23.8% 208, , % 22.4% Vergi Gelirleri 10,514 38,144 14,461 47, % 25.6% 22.1% 24.8% 172, , % 18.8% Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 399 1, , % 36.6% 12.3% 24.8% 9,944 6, % 0.7% Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler % 28.5% 40.9% 47.9% % 0.1% Faizler, Paylar ve Cezalar 1,433 4,322 1,487 4, % 5.6% 18.7% 25.6% 23,070 17, % 1.7% Sermaye Gelirleri 23 1, % -95.7% 65.7% 0.5% 2,044 10, % 1.0% Alacaklardan Tahsilat % 44.4% 13.8% 13.8% % 0.0% Özel Bütçeli İdare Öz Gelir 504 1, , % 45.0% 21.9% 29.8% 4,603 4, % 0.5% Düzen. Denet. Kur. Gelirleri % -0.2% 47.4% 43.7% 1,802 1, % 0.2% BÜTÇE DENGESİ -8,767-19,127-5,948-11, % -40.7% 36.6% 22.6% -52,215-50, % -4.9% FAİZ DIŞI DENGE -4,319-1,037-1,616 3, % % % 55.7% 986 6, % 0.6% FAİZ DIŞI DENGE-IMF Tanımlı -4,515-21,746-2,164 1, % % 31.5% 25.3% -14,343-8, % -0.8% Kaynak: Maliye Bakanlığı, Hazine, DPT 2009 MERKEZİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMESİ 2010 YY Değişim GSYH Hedef Değişim 2010 Bütçe Tasarısı

8 Şubat ayında döviz cinsinden ve dövize endeksli borçların toplam borç stoku içindeki payı %28 e geriledi 2010 yılının ilk çeyreğinde, Hazine nin ortalama borçlanma vadesi 36.9 aya uzadı Nisan 2010 itibarıyla, yurt dışı yerleşiklerin elindeki toplam iç borçlanma senedi miktarı US$ 26.1 milyardır Diğer taraftan, 2009 yılında %34.5 olan döviz cinsinden ve dövize endeksli borçların toplam borç stoku içindeki payı, Mart ayında %28 e geriledi. Alıcılara göre incelendiğinde, Mart ayında iç borç stokunun %61.4 ünü iç piyasaya ve %13.7 sini kamu kesimine olan borçlar oluşturdu Mart ayında iç piyasadan borçlanılan miktar YY %38 artarken, kamudan borçlanılan bir önceki yıla göre değişmedi. Hazine, Ocak-Mart döneminde TL 58.6 milyarlık borç servisine karşın, TL 55.5 milyar borçlanma gerçekleştirdi. Bu borçlan manın TL 50.9 milyarı iç piyasalardan karşılanırken, TL 4.6 milyarı dış kaynaklardan sağlandı. Böylece, Ocak ve Şubat aylarında, %100 ün üzerinde olan toplam iç borç çevirme oranı, Mart ayındaki borçlanmalarla Ocak- Mart döneminde %94.7 olarak gerçekleşti. Hazine nin 2009 yılında 35.3 ay olan ortalama borçlanma vadesi Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku Şub-07 Nis-07 Haz-07 Ağu-07 Eki-07 Ara-07 Şub-08 Nis-08 Haz-08 Ağu-08 Eki-08 Ara-08 Şub-09 Nis-09 Haz-09 Ağu-09 Eki-09 Ara-09 Şub-10 İç Borç-TL mia yılının Mart ayında da uzamaya devam etti. Mart ayındaki borçlanmaların vadesi 37.4 ay olurken Ocak- Mart döneminde de ortalama vade 36.9 aya uzadı. Hazine nin Ocak ve Şubat aylarında %8 olan ortalama borçlanma maliyeti Mart ayında %8.3 seviyesine yükseldi. 30 Nisan 2010 itibarıyla yurt dışı yerleşiklerin elindeki toplam iç borçlanma senedi miktarı US$ 26.1 milyardır. Bir önceki aya göre piyasa değeri ve kur etkisinden arındırıldığında net US$ 3 milyar giriş olduğu görülmektedir. Bu borç stokunun yaklaşık US$ 9.2 milyarının vadesi takip edem 12 ay içinde dolacaktır. " Dış Borç-$ mia (sol ölçek) Kaynak: Hazine Ezgi Gülbaş, ezgi.gulbas@ingbank.com.tr 8

9 Sabit Getirili Menkul Kıymet Piyasası: MB, 2010 yılının son çeyreğinden itibaren faiz artırımı olacağının sinyalini verdi, ancak piyasalar bunu görmezden geldi 2010, 2011 ve 2012 yılları için enflasyon beklentilerimizi sırasıyla %8.6, %7 ve %5.9 olarak revize ettik MB nin Temmuz da bir haftalık repo ihale faizini yeni gösterge faizi olarak belirlemesini (%7) ve Eylül ayından itibaren yapacağı 50 baz puanlık artışlarla yıl sonunda politika faizini %9 a yükseltmesini bekliyoruz 7 Mayıs ta iki yıllık gösterge tahvilin bileşik faizi %10.14 seviyesine yükseldi Piyasalardaki Gelişmeler: Yurt içinde artan enflasyon beklentilerine ek olarak Yunanistan da yaşanan borç sorunlarının Euro Bölgesi ndeki diğer bazı ülkelere de yayılabileceği ve ekonomik canlanmanın olumsuz etkilenebileceği korkularıyla piyasalar baskı altında kalmıştır. 6 Mayıs ta A.B.D. piyasalarındaki sert düşüş, bu baskıyı daha da artırmıştır. 18 Mayıs taki Merkez Bankası PPK toplantısında %6.5 olan politika faizinin sabit tutulacağını düşünüyor, ancak referans politika faizinin Temmuz ayında bir haftalık repo ihale faizi olmasını (%7) ve Eylül ayından itibaren her ay 50 baz puanlık artışlarla yıl sonunda politika faizinin %9 olmasını bekliyoruz. Yurt içinde siyaset alanındaki hareketlilik devam ederken, bu sonbaharda bir erken seçim riskinin de arttığını düşünüyoruz. MB, 2010 yılının son çeyreğinden itibaren faiz artırımı olacağının sinyalini verdi 29 Nisan da yayımlanan yılın 2. Enflasyon Raporu nda MB, kısa vadede likidite tedbirlerinin aşamalı olarak normalleştirildiğini, politika faizlerinin ise bir süre daha mevcut düzeylerde tutularak yılın son çeyreğinden itibaren ölçülü artışlar göstereceğini varsaymıştır. Ancak, bazı bankaların MB nin ilk faiz artırımını Haziran-Temmuz aylarında yapacağına dair beklentilerini koruması nedeniyle raporun açıklandığı gün iki yıllık gösterge tahvilin bileşik faizindeki düşüş oldukça sınırlı kalmıştır. MB, Orta Vadeli Plan da yer alan hedeflerin başta Mali Kural ın yasalaşması ve uygulanmaya başlanması olmak üzere kurumsal ve yapısal iyileştirmeler yoluyla sağlanması halinde tahmin ufku boyunca politika faizinin tek hanede kalmasının mümkün olduğunu düşünmektedir. Nisan ayı TÜFE artışı %0.6 ile %0.9 olan piyasanın ortalama beklentisinin altında gerçekleşmiştir. Geçen yıl yapılan vergi indirimlerinin geçici etkilerine bağlı olarak baz etkisi nedeniyle çekirdek enflasyon göstergeleri MB nin de beklentileriyle uyumlu olarak Nisan da da artışını sürdürmüştür. MB, geçici vergi indirimleri ve işlenmemiş gıda fiyatlarında gözlenen yüksek oynaklık nedeniyle 2010 yılında enflasyonun dalgalı bir seyir izleyeceğini öngörmektedir. MB enflasyonun, 2010 yılının 2. çeyreğinde hafif yükseleceğini, 3. çeyrekte yaklaşık %10 seviyesinde seyredeceğini ve yılın son çeyreği ile 2011 yılının ilk çeyreğinde ise belirgin düşüş kaydedeceğini düşünmektedir. Ekonomideki canlanma hızı ve enflasyonun çift haneli seviyelerde seyredeceği de dikkate alındığında, önümüzdeki dönemde MB nin enflasyon beklentilerini yönetmesi zorlaşacaktır. Gelişmeler doğrultusunda 2010, 2011 ve 2012 yılları için enflasyon beklentilerimizi sırasıyla %8.6, %7 ve %5.9 olarak revize ettik. Bununla da bağlantılı olarak MB nin politika faizine dair beklentilerimizi de güncelledik. MB nin Temmuz da bir haftalık repo ihale faizini yeni gösterge faizi olarak belirlemesini (%7) ve Eylül ayından itibaren yapacağı 50 baz puanlık artışlarla yıl sonunda politika faizini %9 a yükseltmesini bekliyoruz. İki yıllık gösterge tahvilin faizi 2010 yılının en yüksek seviyesine çıktı Enflasyon endişelerinin olduğu bir ortamda tahvil getirileri, Hazine nin 4 Mayıs ta gerçekleştirdiği iki yıllık gösterge tahvilin yeniden ihracında rekabetçi olmayan tekliflerin %60 ını karşılamasıyla (şu ana kadar ROT aracılığıyla karşıladığı en yüksek oran) ve Yunanistan daki borç sorununun Euro Bölgesi nin diğer bazı ülkelerine de yayılabileceğine dair endişelerle baskı altında kalmıştır. 6 Mayıs ta A.B.D. piyasalarındaki satış dalgasını takiben gösterge tahvilin bileşik faizi 7 Mayıs ta %10.14 ile 2009 yılı Ağustos ortasından itibaren en yüksek seviyesine çıkmıştır. 9

10 Aynı gün öğleden sonra piyasaların bir miktar sakinleşmesiyle birlikte gösterge tahvilin bileşik faizi günü %9.9 seviyesinden kapatmıştır. Yurt içindeki siyasi riskleri (genel olarak bu sonbaharda bir erken seçim görme riskinin arttığını düşünüyoruz) ve politika faizinde yılın 2. yarısında artışlar olacağı düşüncesiyle iki yıllık gösterge tahvilin faizi ile politika faizi beklentilerimizde revizyon yaptık. İki yıllık gösterge tahvilin bileşik faizinin yılın 2. yarısına kadar %9.5 seviyesine gelmesini ve yıl sonunda da %11.4 seviyesine yükselmesini bekliyoruz. İki yıllık gösterge tahvilin faizi ile politika faizi beklentilerimizde yukarı yönlü revizyon yaptık Enflasyon beklentilerinin arttığı bir ortamda piyasa oyuncularının sabit getirili kağıt alma iştahının azalmasına bağlı olarak TÜFE ye endeksli tahvil haricindeki diğer ihalelere olan talep düştü Ara 09 9 Ara Ara Ara Ara 09 7 Oca Oca Oca Oca 10 4 Şub Şub Şub Şub 10 4 Mar Mar Mar Mar 10 1 Nis 10 8 Nis Nis Nis Nis 10 7 May 10 Gösterge tahvil (% bileşik) MB O/N borçlanma faizi (%) Kaynak İMKB, MB, ING Bank Gösterge tahvil ve fonlama maliyeti arasındaki getiri farkı (%) (sağ ölçek) ING tahminleri (dönem sonu) 2Ç10 3Ç10 4Ç10 2 yıllık gösterge tahvilin getirisi (%, bileşik) MB O/N borçlanma faizi (%) Kaynak: ING Bank Piyasa, iki yıllık gösterge tahvil ihalesinde Hazine nin rekabetçi olmayan tekliflerin %60 ını karşılamasından (şimdiye kadar görülen en yüksek oran) memnun olmadı Enflasyon beklentilerinin arttığı bir ortamda piyasa oyuncularının sabit getirili kağıt alma iştahının azalmasına bağlı olarak TÜFE ye endeksli tahvil haricindeki diğer ihalelere olan talep düşmüştür. Üç yıllık sabit faizli tahvil ile iki yıllık gösterge tahvile gelen talebin nispeten az, ancak TÜFE ye endeksli tahvile gelen talebin ise beklentinin üzerinde olması da, artan enflasyon beklentileri altında bu kağıda olan ilgiyi ispatlamaktadır. A.B.D. piyasalarındaki sert satış öncesinde Hazine nin bu ayki borçlanma öngörüsüne ulaşarak ihalelerini tamamlamış olması, borçlanma maliyetini daha da artırmaması adına bir şanstır. Mayıs ayında Hazine, piyasa ve kamu kurumlarından toplam TL 7.8 milyar borçlanarak, öngörüsüyle uygun olarak itfasının %61 ini karşılamıştır yılı iç borçlanmaları TL milyar İhraç (piyasa) İtfa (piyasa) A B C D A+C B+D İhraç (kamu kurumları) İtfa (kamu kurumları + MB) Oca Şub Mar Nis May Toplam Piyasa İç Borç Çevrim Oranı: 93.5% Toplam İç Borç Çevrim Oranı: 86.5% Kaynak: Hazine, ING Bank 10

11 Hazine, 2010 yılında uluslararası piyasalardan borçlanma öngörüsünün %91 ine ulaştı Hazine, uluslararası piyasalardan tahvil ihracı yoluyla yıllık borçlanma öngörüsünün %91 ine ulaştı 13 Nisan da Hazine, uluslararası piyasalarda düzenlediği 2020 vadeli, 10 yıllık tahvil ihalesinde 1.5 milyarlık satış gerçekleştirmiştir. Tahvilin vadesi 18 Mayıs 2020, yatırımcıya getirisi %5.204 ve Alman tahvili ile arasındaki getiri farkı ise baz puan olmuştur. Tahvile, satış tutarının yaklaşık dört katı kadar talep gelmiştir. Hazine, şimdiye kadar EUR cinsinden gerçekleştirdiği en yüksek miktarlı tahvil ihracını gerçekleştirmiştir. Bu ihraç ile Hazine, 2010 yılında uluslararası piyasalardan borçlanma öngörüsünün %91 ine ulaşmıştır. Euro tahvil ihraçları Hazine nin yılın 2. yarısında USD cinsinden bir tahvil ihracı daha yapmasını bekliyoruz Cumhurbaşkanı nın, paketi onaylamak ya da veto etmek için 15 günlük süresi var Paketin onaylanması halinde referandum 60 gün sonra yapılacak Ancak CHP, paketi Anayasa Mahkemesi ne götürmeyi planlıyor Genel olarak, bu sonbaharda bir erken seçim olma riskinin arttığını düşünüyoruz İhraç tarihi Para birimi Miktar Vade Kupon (%) Her ne kadar miktarı ve vadesi bilinmese de Hazine, JPY cinsinden bir tahvil ihracı yapmayı planlamaktadır. Konu ile ilgili Mayıs ayında daha kesin bir haber duyulması beklenmekteydi, ancak küresel piyasalardaki son durum göz önünde bulundurduğunda Hazine, bu ihracı çok yakın bir dönemde gerçekleştirme düşüncesini erteleyebilir. Ancak küresel piyasalardaki risk iştahının yeniden artması halinde Hazine nin uluslararası piyasalarda yıllık öngörüsünün üzerinde borçlanma şansını kaçırmayacağını tahmin ediyor ve yılın 2. yarısında USD cinsinden bir tahvil ihracı daha yapmasını bekliyoruz. Anayasa değişiklik paketini Meclis, içindeki maddelerden birini dışında tutarak onayladı 6 Mayıs ta anayasa değişiklik paketi oylaması tamamlanmıştır. Siyasi partilerin kapatılmasını zorlaştıran ve 30 madde içinde en tartışmalı üç maddeden biri olan 8. madde ise 330 olan gerekli oy sayısına ulaşamadığı için paketten çıkmıştır. Piyasalar, Temmuz ayında bir referandum olasılığı olduğu için oylama sürecini yakından takip etmiştir. Ancak CHP nin paketin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi ne başvurması ve mahkemenin de referandum yapılmadan önce paketin iptaline dair bir karar alması da olasıdır. Tüm bu gelişmeler bir erken seçim olma ihtimalini de gündemde tutacaktır. Cumhurbaşkanı nın paketi onaylaması ya da veto etmesi için 15 günlük süresi bulunmaktadır. Eğer Cumhurbaşkanı paketi onaylarsa, o tarihten 60 gün sonra referandum düzenlenecektir (ancak Cumhurbaşkanı nın veto hakkı olduğundan, paketi yeniden görüşülmesi için Meclis e gönderebilir. Bu takdirde Meclis teki oylamada 367 milletvekilinin kabul oyu aranır). Meclis te 97 milletvekili olan CHP, 110 milletvekilinin imzasını toplayarak paketin iptali için Anayasa Mahkemesi ne başvurmayı planlamaktadır. Her ne kadar CHP, gerekli sayıda imza toplayacağından emin olsa da, basına yansıdığı kadarıyla MHP nin desteğini almaktan uzak görünmektedir. Bu nedenle CHP nin, 12 bağımsız milletvekili ile altı milletvekili olan DSP den oya ihtiyacı vardır. Genel olarak, bu sonbaharda bir erken seçim olma riskinin arttığını düşünüyoruz. Fiyat Yatırımcıya getirisi (%) Yatırımcıya getirisi (baz puan) 12 Oca 10 USD 2bn 30 May UST bp 18 Mar 10 USD 1bn 30 Mar UST bp 22 Nis 10 EUR 1.5bn 18 May Bund bp Kaynak: Hazine 11

12 4. madde görüşmeleri, ekonomi politikalarında potansiyel bir gecikme olup olmayacağına da ışık tutacak ancak bunların hiçbirinin bu yıl önemli bir negatif etki yapması beklenmiyor 4. Madde görüşmeleri için IMF den bir heyet Mayıs ayının ilk yarısında Türkiye ye gelecek Mayıs ayının ilk yarısında 2010 yılı 4. Madde kapsamındaki görüşmelerin başlaması için Türk yetkililer ve IMF anlaşmaya varmışlardı. Gelecek heyet, Türkiye ekonomisini etkileyen son gelişmeleri detaylı olarak değerlendirecek ve görünüm ile politika planları konularında görüş alışverişinde bulunacaklardır. Bu tür görüşmeler tüm IMF üye ülkeleri ile yıllık bazda düzenli olarak gerçekleştirilmektedir. 4. madde görüşmeleri, ekonomi politikalarında potansiyel bir gecikme olup olmayacağına da ışık tutacaktır (örn: Mali Kural vs). Ancak bunların hiçbirinin bu yıl önemli bir negatif etki yapması beklenmemektedir. Döviz Piyasası: Değişim Nis sonu değeri YBY % Aylık % EUR/USD USD/TRY DJI* 11, OPEC BRENT ALTIN 1, * Dow Jones Kaynak: Merkez Bankası, Reuters Yurt içi döviz piyasasında son günlerdeki en önemli belirleyici EUR/USD paritesindeki hareketlerdi Yunanistan daki borç sorununun Euro Bölgesi ndeki diğer bazı ülkelere de yayılacağına dair endişelerle birlikte 6 Mayıs ta EUR, USD karşısında ile 2009 yılı Mart ayından beri en düşük seviyesine geriledi ve USD/TRY de tezgah üstü piyasada 1.60 seviyesinin üzerine çıktı Bu seviyelerin döviz satımı için uygun olduğunu düşünen bazı yerel yatırımcıların, döviz satıp, TL aldığı görüldü 29 Nisan da yayımlanan Enflasyon Raporu nda MB, kısa vadede likidite tedbirlerinin aşamalı olarak normalleştirildiği, politika faizlerinin ise bir süre daha mevcut düzeylerde tutularak yılın son çeyreğinden itibaren ölçülü artışlar gösterdikten sonra üç yıllık tahmin ufku boyunca tek haneli düzeylerde kalacağını varsaymaktadır. Ancak bu varsayıma rağmen bazı piyasa oyuncuları ilk faiz artırımının Haziran-Temmuz aylarında olacağına dair görüşlerini korumuştur US$/TRY ve 50:50 :US$ sepet 3 Nis 17 Nis 1 May 15 May 29 May 12 Haz 26 Haz 10 Tem 24 Tem 7 Ağu 21 Ağu 4 Eyl 18 Eyl 6 Eki 20 Eki 3 Kas 17 Kas 2 Ara 16 Ara 30 Ara 14 Oca 28 Oca 11 Şub 25 Şub 11 Mar 25 Mar 8 Nis 22 Nis 6 May USD/TRY 50:50 :US$ sepet - sağ ölçek Kaynak Reuters, ING Artan çekirdek enflasyona ve politika alanındaki gelişmelere önemli bir tepki vermeyen döviz piyasasında son günlerdeki en önemli belirleyici EUR/USD paritesindeki hareketler olmuştur. Yunanistan daki borç sorununun Euro Bölgesi ndeki diğer bazı ülkelere de yayılacağına dair endişelerle birlikte 6 Mayıs ta USD/TRY kuru, tezgah üstü piyasada 1.60 ile 2009 yılı Nisan ayından görülen en yüksek seviyeye çıkmıştır. beri USD % değişim (30 Nis 10-6 May 10) seviyesinin üzerine çıkmıştır. Bu seviyelerin döviz satımı için RUB uygun olduğunu düşünen bazı MXN yerel yatırımcılar, döviz satıp, TL almıştır. 7 Mayıs öğleden sonra itibarıyla TL, son bir haftada BRL ZAR USD karşısında %5 değer TRY kaybederek 1.57 seviyesine, PLN 50:50 EUR:USD sepeti karşısında da %2.1 değer HUF kaybederek seviyesine Kaynak: Reuters gelmiştir. 12

13 Hızlı iyileşen ekonomiyle birlikte TL de küresel durum karşısında kırılgan olmaya devam edecektir; aksi takdirde yıl sonuna kadar döviz sepetinin bandında hareket etmesini bekliyoruz Borç sorunlarına ilişkin endişeler, yatırımcıların güvenli liman olarak değerlendirdikleri altına olan iştahı arttırdı 7 Mayıs itibarıyla MB, döviz alım ihaleleri aracılığıyla piyasadan 2010 yılında US$ 4 milyarlık alım gerçekleştirmiştir. 5 Mayıs itibarıyla döviz rezervi ise US$ 72.2 milyar seviyesindedir. Bu sonbaharda bir erken seçim olma riski artmaktadır, ancak küresel durum dikkate alındığında seçim belirsizliğinin ortadan kalkması çok sert olarak algılanmayabilir. Hızlı iyileşen ekonomiyle birlikte TL de küresel durum karşısında kırılgan olmaya devam edecektir; aksi takdirde yıl sonuna kadar döviz sepetinin bandında hareket etmesini bekliyoruz. ECB, 6 Mayıs ta politika 5 yıllık CDS USD (30 Nisan May 2010) faizini beklenildiği üzere %1 de sabit tutmuş, ancak Avrupalı liderlerin borçluluk oranı en yüksek ülkeleri iflastan korumak için yeterli çabayı göstermediklerine dair piyasadaki endişeleri silememiştir Yunanistan ın borç sorununun Euro Bölgesi ndeki diğer bazı ülkelere de yayılacağı endişesiyle 6 Mayıs ta EUR, HUF TRY RUB ZAR PLN BRL MXN 5 yıllık CDS USD (baz puan, 6 May 2010) Değişim (%) - sağ ölçek Kaynak: Bloomberg USD karşısında ile 2009 yılı Mart ayından beri en düşük seviyesine gerilemiştir. A.B.D. hisse senedi piyasalarında, bazı hisselerin değeri %90 ın üzerinde değer kaybına uğramıştır. Borç sorunlarının yayılacağına dair endişeler nedeniyle güçlenen USD yüzünden baskı altında kalan A.B.D. ham petrol fiyatları, 6 Mayıs ta US$ 75 seviyesinin altına gerilemiştir. 7 Mayıs öğleden sonra itibarıyla A.B.D. ham petrol fiyatları US$ 75.7 ile Mart sonuna göre yaklaşık %9.6 düşmüştür. Nisan ayını US$ 1,178.3 seviyesinden kapatan altın fiyatları, 6 Mayıs ta US$ 1,200 seviyesinin üzerine çıkmıştır. Borç sorunlarına ilişkin endişeler nedeniyle yatırımcıların, güvenli liman olarak değerlendirdikleri altına olan iştahı artmıştır. Pınar Uslu, pinar.uslu@ingbank.com.tr 13

14 Mayıs 2010 No:092 EK A: 2009 MAY Kaynak: Hazine İHRAÇ TARİHİ HAZİNE İÇ BORÇ İHALELERİ (OCAK-MAYIS 2010) VADE TARİHİ TALEP Toplam Satış Miktarı - 140,907.5 Piyasa Çevrim Oranı 114.8% SATIŞ MİKTARI (TRY-USD milyon) FAİZ ORANI PİYASA KAMU KURUM. TOPLAM BASİT BİLEŞİK NOM NET NOM NET NOM NET DT , DT , , , , ,103.9 DT , , , , ,787.0 Toplam Satış Miktarı 7,775.4 Piyasa Çevrim Oranı 108.2% Toplam Satış Miktarı 71,999.5 Piyasa Çevrim Oranı 93.5% May 2010 İç Borç Ödemeleri TL milyon Piyasa Kamu Kurumları TCMB TOPLAM 04/05/ /05/2010 5, ,657 10/05/ ,544 5,544 26/05/ TOPLAM 6, ,544 12,757 Haziran 2010 İç Borç Ödemeleri TL milyon Piyasa Kamu Kurumları TCMB TOPLAM 02/06/ /06/ /06/2010 6,534 4,675-11,209 30/06/ TOPLAM 7,257 4,759-12,016 Temmuz 2010 Domestic Debt Redemptions TL milyon Piyasa Kamu Kurumları TCMB TOPLAM 07/07/ /07/ ,100 1,100 14/07/2010 3, ,131 21/07/ ,064 28/07/2010 5, ,946 TOPLAM 10, ,100 12,635 Kaynak: Hazine İç borçlanma programı - Mayıs ayı ihale tahvimi Vade Senet türü İhale tarihi Valör tarihi İtfa tarihi 3 yıl (1071 gün) TL cinsi sabit kuponlu Devlet Tahvili - 3 ayda bir kupon ödemeli (yeniden ihraç) 03/05/ /05/ /04/ ay (630 gün) TL cinsi iskontolu Devlet Tahvili (yeniden ihraç) 04/05/ /05/ /01/ yıl (1820 gün) TL cinsi TÜFE'ye endeksli Devlet Tahvili - 6 ayda bir kupon ödemeli 04/05/ /05/ /04/2015 İç borçlanma programı - Haziran ayı ihale tahvimi Vade Senet türü İhale tarihi Valör tarihi İtfa tarihi 5 yıl (1820 gün) TL cinsi sabit kuponlu Devlet Tahvili - 6 ayda bir kupon ödemeli 21/06/ /06/ /06/ yıl (1771 gün) TL cinsi TÜFE'ye endeksli Devlet Tahvili - 6 ayda bir kupon ödemeli (yeniden ihraç) 22/06/ /06/ /04/ ay (581 gün) TL cinsi iskontolu Devlet Tahvili (yeniden ihraç) 22/06/ /06/ /01/ ay (343 gün) TL cinsi iskontolu Devlet Tahvili (yeniden ihraç) 29/06/ /06/ /06/2011 İç borçlanma programı - Temmuz ayı ihale tahvimi Vade Senet türü İhale tarihi Valör tarihi İtfa tarihi 6 ay (182 gün) TL cinsi iskontolu Hazine Bonosu 12/07/ /07/ /01/ ay (651 gün) TL cinsi iskontolu Devlet Tahvili 13/07/ /07/ /04/ yıl (2548 gün) TL cinsi değişken faizli Devlet Tahvili - 3 ayda bir kupon ödemeli 26/07/ /07/ /07/ yıl (987 gün) TL cinsi sabit kuponlu Devlet Tahvili - 3 ayda bir kupon ödemeli 27/07/ /07/ /04/2013 Kaynak: Hazine 14

15 Mayıs 2010 No:092 EK B: F 2009T 2010T 2011T 2012T Ekonomik Aktivite Reel GSYH (% Yıldan Yıla - YY) Özel tüketim (% YY) Kamu tüketimi (% YY) Yatırım (%YY) Sanayi üretimi (%YY) Yıl sonu işsizlik oranı /%) Nominal GSYH (TL milyar) ,121 1,252 1,394 Nominal GSYH (EUR milyar) Nominal GSYH (US$ milyar) Kişi başına GSYH (US$) 3,481 4,544 5,802 7,056 7,643 9,221 10,376 8,590 9,952 10,438 11,637 Toplam iç tasarruflar (GSYH %) Fiyatlar TÜFE (ortalama %YY) TÜFE (yıl sonu %YY) ÜFE (ortalama %YY) öncesi TEFE Ücretler (%YY, nominal) Kamu Dengesi (GSYH %) Konsolide bütçe dengesi Faiz dışı denge Toplam kamu borcu Dış Denge* İhracat (US$ milyar) İthalat (US$ milyar) Dış ticaret dengesi (US$ milyar) Dış ticaret dengesi (GSYH %) Cari denge (US$ milyar) Cari denge (GSYH %) Net doğrudan yatırım (US$ milyar) Net doğrudan yatırım (GSYH %) Cari açık + net doğrudan yatırım (GSYH %) İhracat hacmi - miktar (%YY) İthalat hacmi - miktar (%YY) Döviz rezervleri (altın hariç, US$ milyar) İthalatı karşılama oranı (ay) Borç Göstergeleri Brüt dış borç stoku (US$ milyar) Brüt dış borç stoku (GSYH %) Brüt dış borç stoku (İhracat %) Toplam dış borç servisi (US$ milyar) Toplam dış borç servisi (GSYH %) Toplam dış borç servisi (İhracat %) Faiz ve Kurlar Merkez Bankası faizi (%) yılsonu Geniş para arzı (%YY) aylık TL faiz oranı (%) ortalama USD/TRY yıl sonu USD/TRY ortalama EUR/TRY yıl sonu EUR/TRY ortalama aylık USD LIBOR (dönem sonu) EUR/USD (dönem sonu) EUR/USD (ortalama) * Dış ticaret verileri Ödemeler Dengesi içeriğinde sunulmuştur. KAYNAK: TÜİK, Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, ING Bank ve ING Global tahminleri 15

16 Mayıs 2010 No:092 ING Bank Ekonomik Araştırmalar Grubu Sengül Dağdeviren Baş Ekonomist sengul.dagdeviren@ingbank.com.tr Pınar Uslu Kıdemli Ekonomist pinar.uslu@ingbank.com.tr Ezgi Gülbaş Ekonomist ezgi.gulbas@ingbank.com.tr AÇIKLAMA: Bu rapor, ING Bank Ekonomik Araştırmalar Grubu tarafından sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Hiç bir şekilde bir yatırım önerisi veya herhangi bir yatırım aracının doğrudan alımına veya satımına dair bir teklif veya referans olarak alınmamalıdır. Sunulan bilgilerin yayım tarihi itibarıyla yanlış/yanıltıcı olmamasına özen gösterilmiş olmasına karşın, ING Bank bilgilerin doğru ve tam olmasından sorumlu değildir. Bu raporda yer alan bilgiler herhangi bir uyarı yapılmadan değişebilir. ING Bank ve kurum çalışanları bu raporda sunulan bilgilerin kullanılmasından kaynaklanabilecek herhangi bir doğrudan ve dolaylı zarardan ötürü hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. Telif hakkı saklıdır, herhangi bir amaçla ING Bank ın izni olmadan raporun tamamı veya bir kısmı başka bir yerde yeniden yayımlanamaz, dağıtımı yapılamaz. Tüm hakkı saklıdır. Bu raporda referans verilen yatırımlar ciddi risk taşıyabilir. Geçmiş performans, takip eden dönem için bir gösterge değildir. Yatırımcılar bu rapora dayanmadan kendi araştırmalarını ve yatırım tercihlerini yapmalıdırlar. Sadece finansal konularda getiri ve riskleri değerlendirebilecek düzeyde yeterli bilgi ve deneyime sahip olan yatırımcılar, bu raporda bahsi geçen yatırım araçları veya piyasalarda yatırım almayı dikkate almalı, diğer kişiler bu rapora dayanarak bir karar almamalıdır. ING Bank, bu raporun Türkiye de yayımlanmasından sorumludur. 16