VERİ DOSYASINDA KULLANILAN KOMUTLAR

Transkript

1 VERİ DOSYASINDA KULLANILAN KOMUTLAR Prof.Dr. Tolga ELBİR Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Tınaztepe Yerleşkesi, Buca/İzmir tolga.elbir@deu.edu.tr

2 Bölümlerde Kullanılan Komutlar (Toplam 66 adet) CO Bölümü 16 adet SO Bölümü 18 adet RE Bölümü 7 adet ME Bölümü 14 adet OU Bölümü 8 adet Diğer 3 adet Eğitim boyunca kullanılacak komut sayısı : 28 adet

3 CO Kontrol Seçenekleri TITLEONE : Model çalışmasına bir isim (başlık) vermek için kullanılır (en fazla 68 karakter). TITLETWO : Gerekiyorsa başlığa devam edilir veya bir alt başlık verilir. CO TITLEONE Örnek Model Çalışması CO TITLETWO SO2 Modellemesi

4 CO Kontrol Seçenekleri MODELOPT (MODEL OPTIONS) : Beraber kullanılacağı diğer parametrelerle birlikte modelin çalışırken hangi dağılım (dispersiyon) özelliklerini kullanacağı tanımlanır. CO MODELOPT DFAULT CONC RURAL NOSMPL DEPOS URBAN NOCMPL Standart Seçenek DDEP WDEP

5 DFAULT (DEFAULT) Seçeneği (Bakınız Kullanma Klavuzu Cilt II) Tüm model uygulamalarında bulunması gereklidir!!! Seçildiğinde dikkate alınan bilimsel hesaplar: Baca tepmesi Yüzme etkisi ile duman yükselmesi Durgun (sakin) havalar algoritması Standart rüzgar hızı profili Standart düşey sıcaklık gradyanı

6 CO MODELOPT DFAULT CONC DEPOS DDEP WDEP RURAL URBAN NOSMPL NOCMPL CONC DEPOS DDEP WDEP : CONCENTRATION (KONSANTRASYON) : DEPOSITION (TOPLAM ÇÖKELME) : DRY DEPOSITION (KURU ÇÖKELME) : WET DEPOSITION (ISLAK ÇÖKELME) RURAL : RURAL DISPERSION PARAMETERS (KIRSAL DİSPERSİYON PARAMETRELERİ) URBAN : URBAN DISPERSION PARAMETERS (KENTSEL DİSPERSİYON PARAMETRELERİ) NOSMPL NOCMPL : NO SIMPLE TERRAIN PLUME CALCULATIONS (KOMPLEKS TOPOĞRAFYA HESAPLAMALARI) : NO COMPLEX TERRAIN PLUME CALCULATIONS (BASİT TOPOĞRAFYA HESAPLAMALARI)

7 CO Kontrol Seçenekleri AVERTIME (AVERAGE TIME) : Konsantrasyonların hangi ortalama zaman dilimi veya dilimleri için hesaplanacağı tanımlanır. CO AVERTIME MONTH PERIOD ANNUAL Birden fazla kullanılabilir (max=4) İkisinden birisi kullanılmalı Model çalışmalarında tercihan ; CO AVERTIME 1 ANNUAL kullanılır.

8 CO Kontrol Seçenekleri POLLUTID (POLLUTANT IDENTIFICATION) : Modellenecek kirleticinin adı yazılır. Buraya yazılan ifade sonuç tablolarının başlıklarında aynen görünür. CO POLLUTID SO2 TOZ CO NOX...

9 CO Kontrol Seçenekleri TERRHGTS (TERRAIN HEIGHTS) : Çalışma alanının düz veya engebeli olduğu belirtilir. ELEVUNIT (ELEVATION UNIT) : Engebeli arazilerde deniz seviyesinden olan yüksekliklerin (rakım) birimi tanımlanır. Kullanılmasa da olur, bu durumda birim metre olarak kabul edilir. CO TERRHGTS FLAT ELEV CO ELEVUNIT METERS FEET

10 CO Kontrol Seçenekleri RUNORNOT : Modelin gerçek bir çalışma mı yapacağı yoksa bir veri kontrol çalışması mı yapacağı tanımlanır. Günümüz bilgisayar teknolojisi ile kullanımı anlamlı değildir, ama mutlaka veri dosyasına yazılmalıdır. CO RUNORNOT RUN NOT

11 CO Bölümü BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK!!! CO STARTING CO TITLEONE Örnek Model Çalışması CO TITLETWO SO2 Modellemesi CO MODELOPT DFAULT CONC RURAL NOSMPL CO AVERTIME 1 PERIOD CO POLLUTID SO2 CO TERRHGTS ELEV CO ELEVUNIT METERS CO RUNORNOT RUN CO FINISHED

12 SO Kaynak Bilgileri LOCATION : Kirletici kaynağın inceleme alanı içinde coğrafi konumunun tanımlanması için kullanılır Kaynağın adı SO LOCATION BACA1 POINT AREA VOLUME OPENPIT Kaynağın türü Rakım (deniz seviyesinden yüksekliği) X ve Y Koordinatları

13 Kaynak Türlerine Göre Koordinat Bilgileri POINT VOLUME : Kaynağın merkezinin koordinatı, AREA OPENPIT : Kaynağın (dikdörtgen alanın) sol alt (güneybatı) köşesinin koordinatları tanımlanır.

14 SO Kaynak Bilgileri SRCPARAM (SOURCE PARAMETERS) : Kirletici kaynakla ilgili bilgileri vermek için kullanılır ve kaynak türüne göre değişiklik gösterir. Noktasal kaynak için; SO LOCATION BACA1 POINT SO SRCPARAM BACA Emisyon (g/s) Baca yüksekliği (m) Baca gazı sıcaklığı ( o K) Baca gazı hızı (m/s) Baca çapı (m)

15 SO Kaynak Bilgileri Alansal kaynak için; SO LOCATION BACA1 AREA SO SRCPARAM BACA Emisyon (g/s.m 2 ) Etkili emisyon yüksekliği (m) Alanın X kenar uzunluğu (m) Alanın Y kenar uzunluğu (m) Alanın Kuzey ile yaptığı açı (derece)

16 Alansal Kaynak İçin Açının Tarif Edilmesi :

17 SO Kaynak Bilgileri Açık maden ocakları için; SO LOCATION BACA1 OPENPIT SO SRCPARAM BACA E+6 30 Alanın Kuzey ile yaptığı açı (derece) Emisyon (g/s.m 2 ) Etkili emisyon yüksekliği (m) Alanın X kenar uzunluğu (m) Alanın Y kenar uzunluğu (m) Malzemenin hacmi (m 3 )

18 SO Kaynak Bilgileri Bina Etkisi (Bacaya 5L mesafede bir bina varsa) Baca Yüksekliği < GEP ise modelde bina etkisi dikkate alınmalıdır!! GEP (Good Engineering Practice) = H + 1.5L H: Bina Yüksekliği L : Binanın uzunluğu veya yüksekliği ile kıyaslandığında küçük olanı

19 SO Kaynak Bilgileri BUILDHGT (BUILDING HEIGHT) : Kaynağa yakın bulunan binaların 36 yön (10 o lik dilimler halinde) boyunca yükseklik bilgileri girilir. BUILDWID (BUILDING WIDTH) : Kaynağa yakın bulunan binaların 36 yön (10 o lik dilimler halinde) boyunca genişlik bilgileri girilir. SO BUILDHGT BACA (36 ADET) SO BUILDWID BACA (36 ADET)

20

21

22 Örnek 10 o 20 m N 60 m mesafe 80 o E

23 SO Kaynak Bilgileri Bina etkisi sadece noktasal (POINT) kaynak türleri için hesaplanabilir. Diğer (AREA, VOLUME ve OPENPIT) kaynak türleri için kullanılamaz!!!

24 SO Kaynak Bilgileri EMISFACT (EMISSION FACTOR) : Kaynağın zaman içinde kapasite değişimini tanımlamak için kullanılır. 0 ila 1 arasında bir değerdir. 0 kirletici kaynak çalışmıyor, 1 ise tam kapasite çalışıyor anlamına gelmektedir. SO EMISFACT BACA1 SEASON MONTH... HROFDY... SEASHR... SO EMISFACT BACA1 SEASON 2*1 2*0 Kış, İlkbahar, Yaz, Sonbahar (n=4) (n=12) (n=24) (n=96) Kısaltılmış hali

25 SO Kaynak Bilgileri Şayet toz çalışması yapılıyorsa; PARTDIAM (PARTICULATE DIAMETER) : Çöken toz hesaplarında partikül maddelerin tanecik irilik grupları tanımlanır. MASSFRAX (MASS FRACTIONS) :Tanımlanan grupların fraksiyonları (yüzdeleri) verilir. PARTDENS (PARTICULATE DENSITY) : Her grubun yoğunluğu verilir. SO PARTDIAM BACA (mikron) SO MASSFRAX BACA (1 üzerinden) SO PARTDENS BACA (g/cm 3 )

26 SO Kaynak Bilgileri HOUREMIS (HOURLY EMISSION RATES) : Varsa kaynağa ait saat saat emisyon ve baca gazı bilgileri girilir. SO HOUREMIS BACA SO HOUREMIS BACA Yıl Ay Gün Saat Emisyon Baca gazı sıcaklığı Baca gazı hızı

27 SO Bölümü BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK!!! SO STARTING LOCATION BACA1 POINT SRCPARAM BACA EMISFACT BACA1 HROFDY 6*0 12*1 6*0 BUILDHGT BACA1 15*0 21*34 BUILDWID BACA BACA BACA BACA BACA BACA SRCGROUP ALL SO FINISHED

28 RE Alıcı Ortam Bilgileri Grid Sistemi Kartezyen Polar

29 Kartezyen Grid Sistemi

30 RE Alıcı Ortam Bilgileri Kartezyen Grid Sistemi RE STARTING Grid sisteminin adı RE GRIDCART CAR1 STA X ekseni başlangıç koordinatı X ekseni boyunca tepe (kesim) noktası sayısı X ekseni tepe noktaları arası mesafe RE FINISHED XYINC Y ekseni için aynıları RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 END

31 RE Alıcı Ortam Bilgileri DISCCART (DISCRETE CARTESIAN) :Kartezyen sistemde grid sistemi dışında bir noktanın tanımlanması RE DISCCART Koordinatlar Rakım

32 RE Bölümü BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK!!! RE STARTING RE GRIDCART CAR1 STA RE GRIDCART XYINC RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 ELEV RE GRIDCART CAR1 END RE FINISHED

33 ME Meteoroloji Bilgileri INPUTFIL (INPUT FILE) : Kullanılacak meteoroloji verisinin bulunduğu dosyanın isminin ve bilgisayardaki yerinin tanımlanması için kullanılır. ME INPUTFIL C:\MODEL\METEOR.DAT

34 ME Meteoroloji Bilgileri ANEMHGHT (ANEMOMETER HEIGHT) : Anemometre yüksekliğinin tanımlanması için kullanılır. ME ANEMHGHT 10 METERS

35 ME Meteoroloji Bilgileri SURFDATA (SURFACE DATA) : Yer seviyesinde ölçülmüş meteoroloji verilerinin ait olduğu yıl ve istasyona ait bilgilerin tanımlanması için kullanılır. UAIRDATA (UPPER AIR DATA) :Düşey yöndeki meteorolojik verilerin (Radiosonde ölçümlerinin) yapıldığı yıl ve istasyona ait bilgilerin tanımlanması için kullanılır. ME SURFDATA Izmir Verinin ait olduğu yıl ME UAIRDATA Izmir İstasyon adı İstasyon kodu

36 ME Bölümü BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK!!! ME STARTING ME INPUTFIL C:\model\meteor.met ME ANEMHGHT 10 METERS ME SURFDATA Izmir ME UAIRDATA Izmir ME FINISHED

37 Meteoroloji Dosyası Yapısı Yer seviyesinde ölçülen meteoroloji verilerinin ölçüldüğü istasyonun kodu ve verilerin ait olduğu yıl Radiosonde verilerinin ölçüldüğü istasyonun kodu ve verilerin ait olduğu yıl

38 Meteoroloji Dosyasından Örnek Bir Satır Sıcaklık ( o K) Rüzgar hızı (m/s) Rüzgar Yönü (derece) Saat Gün Ay Yıl Karışma yüksekliği Kentsel (m) Karışma yüksekliği Kırsal (m) Kararlılık sınıfı

39 Çökelme hesapları için meteoroloji dosyası Sürtünme hızı (m/s) Monin Obukhov uzunluğu (m) Yüzey pürüzlülük uzunluğu (m) Yağış miktarı (mm/hr) Yağış kodu

40 Yüzey Pürüzlülük Uzunluğu (m) PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf B 1)

41 Diğer Parametrelerin Temini Yüzey Pürüzlülük Katsayısı (Surface Roughness Length) PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf B 1) Sürtünme Hızı (Friction Velocity) PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf 4.13) Monin Obukhov Uzunluğu (M O Length) PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf 4.13) Yağış Kodu (Precipitation Code) ( 1 45 ) PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf 2.16)

42 EN İDEAL ÇÖZÜM!!! Meteoroloji dosyası hazırlamak için PCRAMMET programı kullanılmalıdır!!! ata_procaccprogs.htm#pcrammet

43 OU Sonuç Bilgileri RECTABLE : Grid sistemindeki tepe noktalarında karşılaşılan en yüksek (en yüksek altıncıya kadar) konsantrasyonların listelenmesi için kullanılır. OU RECTABLE 1 FIRST SECOND... SIXTH 2... zaman 24 MONTH En yüksek birinci, ikinci,..., altıncı ALLAVE konsantrasyonlar

44 OU Sonuç Bilgileri MAXTABLE : Grid sistemi içinde görülen en yüksek konsantrasyonların büyükten küçüğe nerelerde, ne zaman ve hangi büyüklükte görüldüğünün listelenmesi için kullanılır. OU MAXTABLE zaman 24 MONTH ALLAVE Grid sisteminde en yüksek 50 tane konsantrasyon

45 OU Sonuç Bilgileri DAYTABLE : Her çalışma saati için sonuçların grid sistemi bazında ayrı ayrı tablolar halinde sunulması için kullanılır. OU DAYTABLE zaman 24 MONTH ALLAVE

46 OU Sonuç Bilgileri MAXIFILE : Grid sistemindeki tepe noktalarında verilen bir limit değeri aşan sonuçların ayrı bir dosyaya listelenmesi için kullanılır. OU MAXIFILE 1 ALL C:\model\maxi1.out 2 zaman MONTH Kirletici kaynak ALLAVE grupları Sonuçların yazılacağı dosya Limit değer

47 OU Sonuç Bilgileri PLOTFILE : Grid sistemindeki tepe noktalarında bulunan en yüksek konsantrasyonların harita çiziminde kullanılması için ayrı bir dosyada özel formatta düzenlenmesi için kullanılır. OU PLOTFILE 1 ALL C:\model\harita.plt 2 zaman Sonuçların yazılacağı dosya ANNUAL Kirletici kaynak ALLAVE grupları

48 Modelin Limitleri Tepe Noktası Sayısı : 1200 Kirletici Kaynak Sayısı : 300 Aynı Anda Kullanılabilecek Zaman Çeşidi : 4

49 Hava Kirliliği Haritaları