BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ

Transkript

1 BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ Tufan AKYÜZ * Emine ARSLAN ** Öz Bu çalışmada Konya ili Bozkır ilçesinin içme sularının fekal indikatör bakterilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. İçme sularındaki fekal kontaminasyona neden olan indikatör bakterilerin varlığı su şebekelerine doğrudan ya da dolaylı olarak lağım ile dışkı bulaştığının göstergesidir. Halk sağlığını tehdit eden patojen mikroorganizma içeren içme sularının karakteristiklerinin iyi belirlenmesi, fekal kirlenmeye neden olan bu suların dezenfeksiyonunda uygulanacak en etkin teknolojilerinin seçilmesinde, mikrobiyolojik su kalite standartlarının etkin bir şekilde uygulanmasında ve ortaya çıkabilecek salgın hastalıkların önlenmesinde önemlidir. Bu çalışmada, 2015 Ocak ile 2015 Aralık ayları arasında içme sularının kontrol noktalarından alınan numuneler inceleme materyalini oluşturmuştur. Toplam 188 su örneği incelenmiştir. Bakteriyolojik kirlilik seviyesinin tespitinde membran filtre yöntemi kullanılarak toplam koliform (TK), Enterokok (E), Escherichia coli (EC) ve Clostridium perfringens (CP) sayımları yapılmıştır. 24 numunede TK ( 12,76), 5 numune EC ( 2,65), 2 numunede CP ( 1,06) tespit edilirken enterokoka hiçbir numunede rastlanmamıştır. Mikrobiyolojik analiz sonuçları insani tüketim amaçlı sular hakkındaki yönetmelik dikkate alındığında, Bozkır ilçesi köy ve kasabalarından alınan toplam 188 örnekten TK için 164, E için 188, EC için 183, CP için 186 örnek bu yönetmeliğe uygun bulunmuştur. Sonuçlar diğer birçok çalışmayla kıyaslandığında Bozkır ilçesinin içme suyu kalitesi yapılan klorlama ve alt yapı çalışmalarının olabildiğince düzenli periyotlarda yapıldığını göstermektedir. Anahtar Kelimeler Bozkır, İçme suyu, fekal kirlilik, toplum sağlığı * Konya Halk Sağlığı Laboratuvarı, Selçuklu, Konya/TÜRKİYE. ** Selçuk Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Selçuklu, Konya/TÜRKİYE. earslan@selcuk.edu.tr

2 1192 BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ GİRİŞ Dünya nüfusu 20. yüzyılda 19. yüzyıla göre üç kat artış gösterirken; su kaynakları kullanımını ise altı katı yükselmiştir. İçme ve kullanım amaçlı su miktarı Dünya'daki toplam kullanılabilir su rezervlerinin yalnızca 0,25' ine karşılık gelmektedir (1). Su insan sağlığı için vazgeçilmez bir öğedir. Yaşam kalitesini artırma ve devamı için, patojen mikroorganizmaları ve zararlı kimyasalları içermeyen sudan her gün en az 2 litre su içilmesi gerekmektedir. Susuz bir canlı yaşamının mümkün olmaması nedeniyle, içme ve kullanma sularının insan sağlığı açısından sürekli kontrolü ve tüketicilerin bu konuda bilinçlendirilmesi önem taşımaktadır. İnsan sağlığını tehdit eden patojen mikroorganizmaların en önemlilerinden birisi de koliform bakteriler, fekal bakteriler ve E. coli dir (2). C. perfringens, toprakta, suda, insan ve hayvanların bağırsak kanalında bulunabilen, ubiquiter özellikte bir mikroorganizmadır. Bu özelliği bulaşmada büyük önem taşır. Gıdaların C. perfringens ile başlıca kontaminasyon kaynaklarını fekal kalıntılar, toz, toprak ve atık sular oluşturur (3) Sularda insan sağlığını olumsuz etkileyen toplam ve fekal koliform bakterilerin hızlı ve düşük maliyetle tespiti gittikçe önem kazanmaktadır (4). Sulardan kaynaklanan hastalıklar halk sağlığını ciddi anlamda tehdit etmektedir (5). Su ve su kaynaklarında yüksek sayıda koliform grubu bakteri bulunması özellikle bebek ve çocuklarda enterik patojenlere yakalanma riskini artırmaktadır (6). Su kaynaklı infeksiyonlar az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, genellikle çocukları etkilemektedir. Yılda yaklaşık 3,4 milyon insanın ölüm sebepleri arasında su kaynaklı infeksiyonlar yer almaktadır (5). Bu çalışmada Konya ili Bozkır ilçesinin içme ve kullanma sularında fekal indikatör bakterilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. MATERYAL ve METOT Bu çalışmada, Bozkır (Konya) ilçesindeki 188 içme ve kullanma su numunesi E. coli ve toplam koliform bakteri grubu için ISO (2014); "Water quality Enumeration of E. coli and coliform bacteria standardı, C. perfringes için 98/83/EC Direktifi, enterokok için ISO standardı kullanılarak membran filtrasyon yöntemiyle süzüldü. Ekimi yapılan numunelerden 36ºC deki petride mavi-mor renk

3 BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ oluşturan tüm koloniler kesin E.coli, 36ºC deki petride pembe-kırmızı renk oluşturan tüm koloniler şüpheli koliform bakteri olarak kabul edildi. Şüpheli koloniler doğrulamaya alındı. Seçilen şüpheli kolonilerden TSA ya ekim yapıldı ve 36±1 C de 21±2 saat inkübe edildi. Tek koloniler N,N,N,N -Tetramethyl-p-phenylenediamine dihydrochloride veya muadili bulunan kağıt/şeride sürülür sn.de koyu mavi-mor rengin oluşması pozitif (+) reaksiyonu gösterir. Koliformlar oksidaz (-) dir Doğrulama amacıyla oksidaz testi yapıldı. Enterokoklar 44±4 saat boyunca 36±1 C sıcaklıkta inkübe edildi. Kırmızı, mor veya pembe renkte oluşan bütün bombeli koloniler şüpheli Enterokok olarak kabul edilir. Safra Eskülin Azid Agar 1 saat boyunca 44 C sıcaklıkta (önceden ısıtılmış) boş olarak ısıtıldı daha sonra şüpheli kolonilerin olduğu membran filtre agara yerleştirilerek 2 saat boyunca (44±0.5) C sıcaklıkta inkübe edildi. Eskülin hidrolizi nedeniyle, rengi ten renginden siyah renge kadar değişen renkler oluşturan tipik koloniler pozitif reaksiyon vermiş kabul edildi. Ekimi yapılan C. perfringes anaerob jara yerleştirilerek 44±0.5 C sıcaklıkta (20±4) saat inkübe edildi. Opak sarı koloniler şüpheli C.perfringens olarak kabul edildi ve doğrulamaya alındı. Şüpheli kolonilerin bulunduğu petri sn amonyum hidroksit buharına (~25 lik) maruz bırakıldı. Sarıdan pembekırmızıya dönen koloniler C.perfringens olarak sayıldı. Tüm değerlendirmeler bu standartlara uygun şekilde gerçekleştirildi SONUÇLAR Bozkır ilçesi ve mahallelerinde içme ve kullanma suyu 42 sondaj kuyusundan, 30 keson kuyusundan, 72 depo suyundan karşılanmaktadır (2016 KOSKİ). Yapılan çalışmada 188 numune bu noktalardan alınarak toplam koliform (TK), Enterokok (E), Escherichia coli (EC) ve Clostridium perfringens (CP) varlığının tespiti yapılmıştır. TK 12,76 (n=24), EC 2,65 (n=5 ), CP 1,06 (n=2) tespit edilirken enterokok hiçbir numunede tespit edilememiştir (Tablo 1). Mikrobiyolojik kirlilik total olarak değerlendirildiğinde 188 numunenin 31 inde (16,48 ) mikrobiyolojik kirlenme tespit edilmiştir.

4 1194 BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ Toplam Numune Sayısı Toplam koliform Toplam koliform E.coli E.coli C.perfringes C.perfringes Enterokok Enterokok , , , Tablo 1. Bozkır İçme Suyu Mikrobiyal Kirlenme Durumları TARTIŞMA Su çıktığı kaynaktan tüketiciye gelene kadar bir takım fiziksel, kimyasal ve mikrobiyal bulaşmalara maruz kalmaktadırlar. Bundan dolayı, içme ve kullanma sularının Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO), ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), Avrupa Birliği (EU) ve Türk Standartları Enstitüsü, TSE 266 İçme Suyu Standardında belirtilen özellikleri taşımaları gerekmektedir (3). İçme ve kullanma sularında mikrobiyal patojenlerin varlıklarının hızlı ve kesin tespiti su kaynaklı hastalıklara bağlı hastalıklar ve ölümlerin azaltılması bakımından ciddi önem taşımaktadır. Bundan dolayı, halk sağlığının korunması için içme-kullanma sularının sıhhi olmalarını sağlayacak her türlü tedbir Türkiye ve Dünya için artı değer olacaktır (7) Türkiye için su kaynaklı hastalıkların epidemiyoloji ve etiyolojisi hakkında yapılan çalışmaların yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu durumu kanıtlayan en güncel bilgilerden birisi VIROCLIME (Virology Water and Climate Change) Mart 2011 tarihli Systematic review of waterborne disease outbreaks following extreme water events başlıklı rapordur. Bu rapor değerlendirildiğinde Avrupa bölgesinde toplam 97 bilimsel makalede bahsedilen 16 adet su kaynaklı salgından yalnızca 1 i Waterborne outbreak of cryptosporidiosis with Cyclospora co-infection in Turkey başlıklı çalışmadır (8).

5 BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ Yapılan bu çalışmada Bozkır ve mahallelerinde bulunan 46 sondaj kuyusu, 30 keson kuyusu ve 72 depodan belli periyotlarda alınan 188 su numunesi toplam koliform (TK), Enterokok (E), Escherichia coli (EC) ve Clostridium perfringens (CP) yönünden incelenmiştir. Çalışma sonucunda TK 12,76 (n=24), EC 2,65 (n=5 ), CP 1,06 (n=2) tespit edilirken enterokok hiçbir numunede rastlanılmamıştır. Mikrobiyolojik kirlilik total olarak değerlendirildiğinde bulunan 188 numunenin 31 inde (16,48 ) mikrobiyolojik kirlenme tespit edilmiştir. Türkiye de farklı tarihlerde ve farklı bölgelerde yapılan incelemelerde; Bursa il merkezinden toplanan çeşme sularının 7,1 inin (9), Manisa kent merkezinde incelenen içme ve kullanma sularının 21,6 sının (10), Kars ve Sarıkamış bölgelerindeki askeri birliklerin içme ve kullanma suşlarının 30 unun (11), Tokat ilindeki içme sularının 12,7 sinin (12) Ankara daki içme sularının 12,24 ünün (13), Bitlis ilindeki içme sularının 8 inin (14), Malatya içme-kullanma sularının 30,2 sinin (15) koliform, ve E. coli yönünden kirli olduğu tespit edilmiştir. Bizim yaptığımız çalışmada ise koliform grubu mikrobiyal kirlenme Kars, Manisa ve Malatya için yapılan çalışma sonuçlarından düşük; Bursa, Tokat ve Ankara için yapılan çalışmalardan yüksek olduğu tespit edilmiştir Mikrobiyal kontaminasyonu en aza indirebilmek ve Halk sağlığını koruma adına gerekli kontrollerin sık periyotlarda yapılması Bozkır ve çevresinde kullanılan içme ve kullanma sularının halk sağlığı açısından daha faydalı olacağı düşünülmektedir.

6 1196 BOZKIR (KONYA, TÜRKİYE) IN İÇME SULARINDA FEKAL KİRLİLİK İNDİKATÖRÜ BAKTERİLERİN TESPİTİ KAYNAKÇA 1. O'Connor, C., Fitzgibbon, M., Powell, J., Barron, D., O' Mahony, J., Power, L., O'Connell, N. H., Dunne, C., A commentary on the role of molecular technology and automation in clinical diagnostics. Bioengineered, 5 (3). 2. Rıfaat, E.A., Tekiner, İ.H., Özpınar, H., Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Sularında Koliform ve Fekal Koliform Bakterilerin Varlıklarının Klasik ve MASS Spektrometresi Yöntemleriyle İncelenmesi. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 9 (2): Garcia-Armisen, T., Prats, J., Servais, P., Comparison of culturable fecal coliforms and Escherichia coli enumeration in freshwaters, C. J. Microbio, 53 (6): Boubetra, A., Le Nestour, F., Allaert, C., Feinberg, M., Validation of alternative methods for the analysis of drinking water and their application to Escherichia coli. Appl Environ Microbiol, 77 (10): Gümüş, D., Kullanma ve içme sularında EHEC, EREC ve ETEC suşlarının varlığının ve antibiyotiklere duyarlılıklarının araştırılması, Tez (Doktora); İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 6. Nwachuku, N., Gerba, C. P., Microbial Risk Assssement: Don t Forget the Children, Current Opinion in Microbiyol., 7: Akhan, M., Çetin, Ö., Bir kaynak suyu tesisinde olası mikrobiyal kontaminasyonun incelenmesi. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, 37 (4): Aksoy, U., et al "First reported waterborne outbreak of cryptosporidiosis with Cyclospora co-infection in Turkey." Euro surveill 12.2: E Anar, Ş. ve Günsel, U., Bursa il merkezindeki içme ve kullanım suşlarının hijyenik kalitesi. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 7 (1): Gündüz, T., Çimen, S., Arı, A., Etiz, S., Tay, Z., Manisa kent merkezi içme ve kullanma sularının bakteriyolojik analizi. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, 36 (2); Kireçci, E., Savaşçı, M., Uslu, H., Kars ve Sarıkamış çevresindeki içme suyu kaynaklarından membran filtrasyon yöntemi ile Escherichia coli izolasyonu. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 1 (1-2); Avcı, S., Bakıcı, M. Z., Erandaç, M., Tokat ilindeki içme sularının koliform bakteriler önünden araştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 28 (4): Şeker, S., Er, B., Yentür, G., Uraz, G., Yılmaz, E., Ankara bölgesinden sağlanan içme sularında E. coli ve koliform bakterilerin araştırılması. 2. Ulusal Veteriner Gıda Hijyeni Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul, Türkiye, pp Alemdar, S., Kahraman, T., Ağaoğlu, S., Alişarlı, M., Bitlis ili içme sularının bazı mikrobiyolojik ve fizikokimyasal özellikleri. Ekoloji, 19 (73): Avcı, H. H., Pehlivan, E., Avcı, S., Selçuk, E. B., Malatya İli İçme Suyu Kontrol İzlemesi Sonuçlarının Halk Sağlığı Açısından Değerlendirilmesi, J Turgut Özal Med Cent, 1 (1):