Dirimsel Çeşitliliği Koruma Kılavuzu

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dirimsel Çeşitliliği Koruma Kılavuzu"

Transkript

1 Avrupa Birliği katkılarıyla basılmıştır Dirimsel Çeşitliliği Koruma Kılavuzu Bulgaristan-Türkiye IPA Sınır Ötesi İşbirliği İzlencesi CCI No: 2007CB16IPO008 Bu kılavuz Bulgaristan-Türkiye IPA Sınır Ötesi İşbirliği izlencesinin Öncelik ekseni 2: Yaşam kalitesini artırmak amacı ile Sınırlar Ötesi tasarısının bir parçası olarak hazırlanmıştır. İzlencenin genel yolgüdüm amacı Avrupa işbirliği ve bütünlük güçlendirilmesine katkıda bulunarak, Bulgar-Türk sınır ötesi işbirliğinin en güçlü yanlarına dayalı dengeli sürdürülebilir kalkınma elde etmektir. Sınır ötesi izlencesi ortak yolgüdüm amaca ulaşma yönünde çalışır, aşağıda belirtilen özel neticeleri elde etmek için işbirliği alanında girişimler üstlenir: Güçlü yanlara dayalı sınır bölgesinde sürdürülebilir iktisadi kalkınmayı desteklemek Genel toplumsal gelişmeyi güçlendirmek ve insanlar ile toplumlar arasındaki toplumsal uyumu desteklemek Ortak doğa kaynaklarını kullanarak yaşam kalitesini artırmak ve de doğal, kültürel ve tarihi değerleri korumak Kapak görselleri: Şah kartalı Laszlo Novak, Ala doğan - Csaba Loki, Mısır akbabası - Torsten Pröll, Tarla sincabı - Svetoslav Spasov, Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası - Georgi Popgeorgiev Giriş Bizler, bugün ozon tabakasındaki delikler yüzünden bedenlerimizi uzun süre doğrudan güneş ışığına maruz bırakmaya korkuyoruz. Havayı solumaktan korkuyoruz, çünkü içerisinde ne tür kimyasallar ve zararlı bileşenler olduğunu bilemiyoruz. Her gün yok olma tehdidi altında olan hayvan ve bitkilerle ilgili haberler alıyoruz. Küresel iklim değişikliğiyle birlikte, dirimsel çeşitliliğin kaybı bizlerin, bugün karşı karşıya geldiği en büyük ve en önemli çevre sorunlarından biridir. Bazı bilim insanlarına göre, dirimsel çeşitliliğin kaybolma tehlikesi, çevre kirliliği ve iklim değişikliğinden daha büyük bir tehdit olduğuna inanıyorlar. Almanya da, yerel bitkilerin ve hayvanların yaklaşık olarak yarısı yok olma tehdidi altında. Dirimsel çeşitliliğin kaybının felaket sonuçları hakkında kamuyu, siyasetçileri ve diğer etkili insanları bilinçlendirmek için birçok çevreci, çeşitliliğin yararlarını vurgulamak için çalışmalar yapıyor. Çalışan çevre dizgeler sadece temiz hava ve su sağlamak için değil, aynı zamanda iklimimizi sabitlemek için de yardımcı oluyor. Dirimsel çeşitliliğin kaybı ile gezegenimizin gelecekteki değişikliklere uyum sağlama yeteneğini kaybediyor ki bu da küresel ısınma açısından bakıldığında oldukça endişe verici bir durumdur. Ayrıca bizler odun, gaz, yeryağı, vb. gibi kaynaklara güveniyoruz ki bunların hepsi sınırlıdır. Son olmamakla birlikte bizler doğada zaman geçirmekten keyif alıyoruz 1

2 ve gelecek nesillerin de gezegenimizin güzelliğine ve nefes kesen çeşitliliğine tanık olmaları için olanak sağlamalıyız. Bu kılavuz dirimsel çeşitliliğin yararları ve önemi konusunda bilinçlendirme amaçlıyor. Sınırlar ötesi Tasarısı Haskovo, Harmanli (Bulgaristan) ve Babaeski (Türkiye) belediyelerinde çevrebilim ağlarının temel unsurlarını tanımlamayı amaçlıyor. Bu bölgelerde nesli tükenmekte olan pek çok canlı yaratık tespit edilmiş ve bu kitapçıkta bilginize sunulmuştur. Dünyanın dirimsel çeşitliliğini kurtarmak için ortak bir hedef etrafında birleşerek, onlar hakkında bilgi edinmek ve onları korumak bizim görevimizdir. 1) Dirimsel çeşitlilik nedir? Dirimsel çeşitlilik sözcüğü ilk defa 1968 yılında doğa koruyucusu Raymond F. Dasman ın yazdığı ve içerisinde şiddetle doğanın korumasını savunduğu Farklı Bir Ülke (A Different Kind of Country) kitabında kullanılmıştır. O andan itibaren, bu terim çeşitli dirimbilimciler, doğa bilimcileri, siyasi önderler ve de duyarlı yurttaşlar arasında yaygın kullanımı elde etti. Bilim insanları en sık olarak dirimsel çeşitliliği, kalıtımlar, türler ve çevre dizge arasındaki bütünlük olarak tanımlarlar. Dirimbilim çeşitliliği üç düzeyli bir düzende incelenebilir: Türler düzeyi Gezegenimizde kaç adet farklı canlı türü yaşadığına ilişkin somut bir kanıt yok, bilimsel varsayımlara göre bu sayının 5 ile 100 milyon arasında olduğu düşünülmekte. Sadece 1,8 milyon tür saptanmış ve tanımı yapılmıştır. Hayvanat bahçeleri ve yapay cam su kapları en çok birkaç yüz hayvan ve bitki türü ile gezegende bulunan dirimsel çeşitliliğin küçücük bir parçasını oluşturmaktalar. Çevre dizgeleri düzeyi türler beslenme ve sığınma süreci aracılıyla çok karmaşık bir enerjik akışı döngüsü içerisinde birbirileriyle etkileşimde bulunurlar. Çevre dizgeleri birbirinden çok farklılar, kutup alanlarından başlayarak dönence ormanlarına kadar devam ederler, ancak dirimbilimciler ve bilim insanları temel çevreler arasında bile ince sınır koymaya kalkışmıyorlar. Örneğin 100 den fazla alt sınıfa sahip 40 tan fazla temel çeşitte deniz ve tatlı su sulak alanları vardır. Kalıtım bilimi düzeyi kalıtımlar, ikili sarmal (DNA) kalıtsal birim taşıyıcıları olarak, yığılımlar, topluluklar ve türlerin çeşitliliğini mümkün kılar. Dünya üzerindeki türlerin sayısı kaçtır? Bu çok zor bir sorudur, çünkü yaşamın büyük çoğunluğunu gözle görülmeyen küçük canlılar ile küçük omurgasızlar oluştururlar ki bu da onların belirlemesini zorlaştırır. Diğerleri uzak ve yalıtık alanlarda ya da ağır iklim koşullarında yaşıyor. Örneğin bu alanda yeni bir yol yapımı, bilim insanları tarafından yeni türlere keşif yolunu açabilir. 2

3 Günümüzde, yeni yordamlıklar ve uygar çalışma ve araştırma yöntemleri bizlere bir çevre dizge içerisinde bulunan çeşitli türler arasındaki ilişki, hatta onların varlığı hakkında daha doğru ve kapsamlı bilgi verebilir. Neden böyle oluyor? Evrim bir gerçektir. Yaşamımızın her saniyesinde gerçekleşir. Çevrede yaşanan değişiklikler ve doğal seçilime yanıt olarak türlerin değişmesi doğaldır. Örneğin bazı böcek türleri onlara karşı kullanılan kimyasal ilaçlara ve böcek zehirlerine uyum sağlar, Tatlısu ayıbalıkları ise doğal yaşam ortamlarından kovuldukları için zaman içerisinde yeni yaşam ortamlarına uyum sağlamak zorundalar. Darvin in Evrim Kuramı her şeyi açıklamıyor, ancak beden yapısı, işlev bilimi, taşıl bilimi, dölüt bilimi, kalıtım bilimi, özdek dirimbilimi, matematik, tıp, çevrebilim vb. ile gelen kanıtlarla son derece sağlam temellidir. Neden dirimsel çeşitlilik bunca zamandır savsanmış? Uzun yıllar boyunca dirimsel çeşitliliğin korunması, yoksulluk, yıldırma ve güvenlik, küresel iktisat ve iklimde yaşanan değişikler gibi önemli küresel sorunlar arasında kabul edilmez. Bunun birkaç nedeni vardır: Yaygın düşüngü olarak insanın bir şekilde doğadan farklı bir parçası olduğu düşüncesi, birçok siyasetçi ve dini öbekler tarafından desteklenmiştir. Temiz hava ve su yararının, günümüzdeki küresel iktisadi yapılar çerçevesinde değer biçilmesi zor, nesnel olmayan duran varlıklar olduğu düşüncesi. Bu sorunu çözecek siyasi istem eksikliği. Ancak son zamanlarda Çevre - sağlık, suç ve yaşam kalitesi gibi siyasi çalışımların önemli bir parçası olarak kabul edilir. Dirimsel çeşitliliğin çoğunluğu, öncelikleri çevreyi korumakla ilgili olmayan yoksul ülkelerde bulunmaktadır. Dirimsel çeşitliliği anlamak ve korumak için ortak çaba eksikliği. Ancak nedense son zamanlarda insanlar doğanın süreçlerinin ayrılmaz bağlantılı olduğunu ve onların önemine değer vermeye başladılar. Aslında, doğa her şeyin özeğinde yer alır. Dirimsel çeşitlilik benim için ne yapar? Dirimsel çeşitlilik yaşamımızın özeğinde yer alır. O olmadan ne odunculuk, ne insanlara, hayvanlara ve bitkilere yiyecek, ne gıda ürünleri için tozlayıcılar, ne yaban hayvanları, ne de çöllerden mercan sıra kayalarına kadar nefes kesen gezim görünüşleri olurdu ve benzerleri. Dirimsel çeşitliliğin yararları şu şekilde sınıflandırılmıştır: Temel insani gereksinimlerin karşılanması dirimsel çeşitlilik hepimize yiyecek, su, yakıt ve ilaçlar sağlamakta. 3

4 Yaşam sürmek için önemli süreçlerin yönetimi dirimsel çeşitlilik ile yaşamın sürdürebilir olması için gerekli olan dizgeleri iklimi, suyun devinimini ve hastalıkların yayılmasını düzenler. Mangrov ormanları, kıyıları aşınmadan ve dev deniz dalgaları gibi aşırı hava koşullarından koruyabilir. Ormanlar ve ana denizler gibi yaşam alanları, kömürözünün en büyük kaynakları ve ayırıcılarıdır Kültürler insanlar duygusal olarak doğa ile bağlıdır. Yararlarına ilişkin pek çok örnek vardır tinsel, güzelduyusal, dinlendirici ve öğretici. Yaşam destek dizgeleri doğal ürünler üretimi, toprak besin döngüleri oluşumu. Dirimsel çeşitlilik olmazsa biziler için yiyecek de olmayacaktır. Bu, aşağıda verili alanlarda yaşam kalitesi için aşırı gereklidir: Güvenlik kişisel güvenlik, korunmuş kaynaklar, kaynaklara erişim. Temel gereçler - geçim, yeterli gıda, barınak ve mallara erişim. Sağlık sağlıklı bir beden için temiz hava ve duru suya erişim. İyi toplumsal ilişkiler toplumsal uyum ve yakınlaşma, karşılıklı saygı ve başkalarına yardım etme yeteneği. Kısacası, dirimsel çeşitlilik bizler daha çok özgür seçim hakkı veriyor!!! 2) Dirimsel çeşitliliğin kaybedilmesinin nedenleri? Dirimsel çeşitliliğin kaybedilmesinin ana nedeni insandır. Neredeyse insanlığın varlığı boyunca ve özellikle son yüzyılda, biz insanlar çevreye doğrudan etki ederek birçok türün yok olmasına ya da doğal evrimlerini önlemekteyiz. Bundan önceki tüm zamana nazaran son 50 yılda çevre dizgelerini çok daha fazla değiştirdik. Pek çok türün yok olmasını 1000 kat hızlandırdığımıza ilişkin birçok olay iyi belgelenmiştir. Gelecek yıllarda bu sürecin 10 ile 100 kat hızlanabileceği yönünde kanıtlar var. Ekilebilir araziler gezegen yüzeyinin yaklaşık dörtte birini oluşturmakta. Su düzeyindeki mercan sıra kayaların %20 si yok edilmiş durumdadır ve eğer zamanında gerekli önlemler alınmazsa Büyük Mercan Sıra Kayaları yok olabilir. Dünya balık türlerinin dörtte birinden fazlası çok yoğun olarak yakalanmaktalar. Avcılık, balıkçılık, madde döngüleri, yaşam alanlarının yok edilmesi ve doğal ortamları dışına insanlar tarafından çıkarılan istilacı türler, dirimsel çeşitliliğin kaybolmasındaki başlıca nedenlerdendir. Tehditler aşağıda noktalarda özetlenebilir: Değişim ve yaşam alanlarının kaybı insanlar tarafından doğal alanların dönüşümü sadece bitki türlerinin kaybını belirtmiyor, ayanı şekilde onlarla bağlı olan canlıların kaybına da neden olur. Bu, belki de dirimsel çeşitliliğe ve tür kaybı için en büyük tehdittir. Çevre dizgesi içindeki çeşitli türlerin çevre değişikliği, küçük ve diğerlerinden ayrılmış yığılımlar oluşmasına neden olmaktadır. Bu küçük yığılımlar, kalıtımları değiştirilmiş çiftlik hayvanlarına, rastgele kalıtsal 4

5 sürüklenme, çoğal etkenlere ve aşırı hava koşullarına karşı korunmasız kalırlar. Bu nedenle, türlerin üreme gücü azılır, ölüm oranı artar ve yığılımlar daha da küçük kalırlar. Bunun sonucu bile bir türün yok olmasına yol açabilir. Yaşam alanları kaybına katkıda bulunan çeşitli etkenler var: aşırı yığılım, ormansızlaşma, kirlilik (hava, su, toprak), küresel ısınma ve iklim değişikliği. İstilacı türler ve kalıtsal bir şekilde değiştirilmiş canlı varlıklar (GDO) yeni ve kalıtsal bir şekilde değiştirilmiş canlı varlıklar, yeni yaşam alanlarına götürülürken, oradaki diğer türlerin oluşturduğu yığılımlar azalmasına ve zayıflamasına neden olmakta ki, bu da çevre dizgesinde bir dengesizliğe yol açmaktadır. Dıştan yeni getirilen hayvan ya da bitki türleri yaşam savaşında sıklıkla daha saldırgan taraf olurlar ve yerel türleri ya yenerler ya da yerler. Araştırmalar, yeni türlerin getirilmesinin orada bulunan aynı türlerde yığılım azalmasına ve bölgesel dirimsel çeşitliliğinin bağdaşıklaşmasına neden olur. İnsanlar yeni türleri ya yiyecek ya da başka amaçla kullanır. Bu etkinlikler, tarihsel açıdan bir türün yelpazesini genişletmek için gerekli olan süreye nazaran, yeni türlerin göç etmesini ve yeni ortama daha hızlı uyum sağlamasını oluşturur. Dolaylı olarak önceki türlere zarar verebilecek yeni geliştirilen türlere ilişkin pek çok örnek vardır. Örneği Belçika dan verelim güvem/çakaleriği (Prunus spinosa - alışılagelmiş olarak Doğu Avrupa da yaşar) Batı Avrupa daki akrabalarına göre çok daha erken çiçeklenir, bu da bazı yerli kelebeklerin beslenmesinde bozukluklara yol açar. Günümüzde birkaç ülke pek çok yeni tür sunmuş olacak ki (özellikle tarım ve süs bitkilerinde), bu türler yerel olanlardan fazla olmuş ve artık büyük ölçüde bu alanların bitki örtüsü ve hayvan topluluğu şeklinin tümünü değiştirmiş. "Kalıtım kirliliği" de insanoğlunun diğer bir etkisine dayalı pek çok türün yok olmasına dayalı bir tehdididir. Yaban yaşama sokulmuş kalıtsal bir şekilde değiştirilmiş canlı varlıklar, genellikle oranın doğal sakinleriyle çiftleşip etkileşimde bulunarak kalıtsal malzemenin değişmesine, buradan da yerel türün yok olmasına neden olur. Kirlilik bu insan günahı çevrenin üzerine büyük etki bırakır ve neredeyse gezegendeki yaşamı geri dönüşümü olmayacak biçimde değiştirmiştir. Kirliliğin, enerji akışını değiştiren, fiziksel ve kimyasal var-durumun ve tür çeşitliliğinin üzerinde olumsuz (doğrudan ya da dolaylı) bir etkisi vardır. Son iki yüzyıl boyunca sanayileşmiş batı büyük oranlarda Dünya yı kirletmiş. Şimdi de gelişmekte olan iktisatlar (Çin, Hindistan) onların izinden gitmekteler. Değerli bir dava olarak, öncelikle yoksullukla savaştıkları için onları suçlayabilir miyiz? Özellikle son yıllarda, bilim insanları, siyasetçiler, duyarlı yurttaşlar, kirlenmenin bu oranla devam etmesi sonucunda er ya da geç bu gezegendeki varoluşumuz tehlike altında olabileceği gerçeğini kabul etmeye başladılar, çeşitli seçenekler araştırmaktalar: geri dönüşümlü torbalar? Yeni türlerin üretilmesi ya da üretilmemesi? Uçak yolculuğu yasağı? İklim değişikliği gezegende birçok türün üzerinde olumsuz ve bazen ölümcül etkisi vardır. Soğuğa alışkın olan birçok hayvan ve bitki (kutup türleri ve dağ türleri) son yıllarda sıcak iklimden sıkıntı çekiyorlar. Dünyanın birçok bölgesinde yüksek derecedeki sıcaklık yüzünden yıkıcı yangınlar daha yaygın hale gelmektedir. Sera gazlarının artan düzeyleri iklimi ciddi oranda değiştirmekteler. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) verilerine göre, 1850 ile 2005 yılları arasında küresel ortalama sıcaklık yaklaşık 0,76 C artarken küresel ortalama deniz seviyesi de 12 ile 22 santim arasında yükselmiş. Bu değişiklikler dönence kuşağındaki alçak 5

6 adalardan büyük kutup bölgelerine kadar bütün gezegeni etkiler. Durum giderek kötüleşiyor HİDP nin dördüncü değerlendirme raporuna göre, mevcut sanayileşme hızıyla 2100 yılına kadar sıcaklığın 1,4 C ile 5,8 C arasında artması öngörülüyor. Sonuçlar korkunç olabilir küresel ortalama deniz seviyesinin daha da artması, yağış düzeninde oluşacak değişiklikler ve daha fazla insanın sıtma gibi tehlikeli hastalıklardan ileri gelen zehirli maddelerle karşı karşıya gelmesi demektir Kaynakların aşırı tükenmesi insanlar çok fazla doğal kaynakları kullanmaya başlar ve yeniden oluşmasına yeterince zaman bırakmıyorsa, bu kaynak tamamen tüketilebilir. Bu durum insanların yoğun olarak avlandığı, gereğinden fazla ağacın kesildiği, toprağı beslemediği ve avlanması yasaklanmış türlerin yasadışı ticaretini yaptığında oluşur. Asya yaban yaşamı koruma programı yöneticisi Joe Valston, yasadışı olarak türlerle yapılan ticareti Asya daki dirimsel çeşitliliğin önündeki en büyük tehdit olarak tanımlar. Uluslararası boyutta, nesli tehlike altındaki türlerin yasadışı ticareti, uyuşturucu kaçaklığından sonra ikinci sıradadır. Dünya üzerinde mevcut balık türlerin %25 i aşırı avlanmadan can çekişiyor, bu da doğal ortamlarında yaşam sürdürülmesi için gerekli olan canlı ağırlıkları üretme olanağının daha az olduğu anlamına gelir. Dünyanın dört bir yanında beğenilen sardalye, morina, ringa ve benzeri balık türleri tehlike altındadır. 3) Çevrebilimsel Ağlar Çevrebilimsel ağa son otuz yıldır geniş bir terim olarak geliştirilmiştir. Amacı, çevrebilimsel süreçlerin bütünlüğünü korumaktır. 80 li yıllarda Orta ve Doğu Avrupa da bir dizi ulusal çevre izlenceleri geliştirilmiştir. Onların çevre-dengeleyici yaklaşım kuramları, doğal bileşenler (kayalar, toprak, su, bitki ve hayvan) içeren coğrafi alan dizgesi oluşturan bölgeleri öyle bir kesimlere ayrılmasını öngörüyor ki yoğun olarak kullanılan bölgeler, dengeli bir şekilde ortak, kendi kendini düzenleyen birimler olarak işlev gören doğal alanlar üzerine odaklanmış olur. Bu durum sürdürülebilen kalkınma için ulusal yolgüdüm haline gelen ilk çevrebilimsel ağalar oluşumuna yol açmıştır. Dünyanın diğer bölgelerinde çevrebilimsel ağa biçimleri çevre kuramlarının gelişiminden kaynaklanmaktadır. Bu kuramların en önemli sonuçları, türlerin doğal yaşam alanları parçalanmalarının yayılma, göç ve kalıtsal değiş tokuş yapabilme olanaklarının kısıtlanması sunucu, ilk yaşam alanları daraltılarak, onların savunmasızlıklarını arttırır. 90'lı yıllarda yerel ve ulusal çevre izlenceleri ve yolgüdümleri daha tutarlı ve kapsamlı bir ağ bütünleşmesine odaklandı. Bu izlence ve yolgüdümlerin yerel düzeyde geliştirilmiş olmasına karşın, hedefleri benzer kalıyor tür ve yaşam alanlarının korunması için bir araç olan çevre dizgelerini korumak, bunun yanı sıra doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını desteklemek ve böylece insanların dirimsel çeşitlilik üzerindeki olumsuz etkisini azaltmaktır. Bu hedeflere ulaşmak için çevrebilimsel ağları tanımlayan unsurları şöyle ayırt edebiliriz: Doğal bölgede, çevre dizgede ya da bölgesel düzeyde dirimsel çeşitliliğin korunmasına odaklanmak. 6

7 Özellikle daha iyi bağlantılar sağlayarak çevrebilimsel uyumun güçlendirilmesine ve sürdürülmesine vurgu yapmak. Çevrebilim alanlarının insanların olası zararlı etkinliklerinden doğru bir şekilde ayrıldığı konusunda güvence vermek. Gerektiğinde hasar gören çevre dizgelerini iyileştirmek. Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımına teşvik ve böylece dirimsel çeşitliliği korumak. Özünde çevrebilimsel ağlar, kendi çevre değeri ile doğal kaynaklarının gizli gücüne bağlı olarak, değişik bölgelerde özel işlevler dağılımı yaparak, yerel düzeyde onların biçiminin nasıl uygulanması gerektiğine dair ortak bir anlayış paylaşır. Bu işlevler birkaç çeşit alanda tutarlı bir yapı ile yansıtılmıştır: Çekirdek alanlar - dirimsel çeşitliliğin korunması yasa ile savunulmuyorsa bile diğer insani faaliyetlere kıyasla önceliğe sahiptir. Geçenekler - onların temel amacı yaşamsal çevrebilimsel süreçleri korumak için çevre dizgenin temel alanları arasında fiziksel (mutlaka doğrusal değildir) bağlantıları sağlamaktır. Ara alanlar - işlevi temel alanları, geri kazanım alanları ve çevrebilimsel geçenekleri çevresindeki yoğun insan faaliyetleri yüzünden oluşan olumsuz etkiden korumak için olan doğal, değiştirilmiş ya da insan yapımı alanlardır. Onarılması gereken alanlar aralarında bazı öğeleri zarar görmüş ve geri kazanılması gereken, çevre dizgelerin dengesini korumak için önemli alanlar. Çevrebilimsel ağ yapımı için genel yaklaşım Çevre dizgeli yaklaşım, toprakların, su ve canlı kaynakların ve de dirimsel çeşitliliğin korunmasına yönelik bir yolgüdümü olarak kabul edilebilir. Burada önemli etken, çevre dizgelerin etkin yönetimi sayesinde sürdürebilir insani ve toplumsal refah üreten iktisadi kalkınmanın sağlanmasıdır. Bu anlamda, çevre dizge yaklaşımına kapsamlı bir karar ve eylem için bir çerçeve olarak bakılmaktadır. Bu yaklaşım on iki ilke ve beş işlevsel yönerge içeren bir uygulamadır (çizelgeye bakınız). Onlar yüksek derecede çevrebilimsel ağ biçimine uygun bir göstergedir: uzun vadede, çevre dizgelerin işlevlerini korumak ve mevcut kaynakların sürdürülebilir kullanımın sağlama konusunda odaklanmak: İlkeler 7

8 Toprak, su ve canlı kaynakların yönetim amacı kamu seçimi sorunudur. Yönetim uygun olarak en alçak düzeye kadar dağıtılmış olmalıdır. Çevre dizgileri yönetiminde yer alan insanların komşu ve diğer çevre dizgeleri üzerindeki faaliyetlerinin etkilerini (gerçek ya da gizli) düşünmelidir. Çevre dizgeleri yönetimiyle gelişmesi mümkün olan yararların tanımlanması, genellikle bu alanlarda iktisadi öncelikler ile eşlemeye ihtiyaç duyar. Böylelikle yönetilen her çevre dizgesi şunlara ihtiyaç duyar: 1. Olumsuz bir biçimde dirimsel çeşitliliği etkileyen satak bozulmalarını azaltmak. 2. Dirimsel çeşitliliğin korunmasını ve kaynakların sürdürülebilir kullanımına yönelik isteklendirmek; 3. Mümkün olduğu ölçüde belirli bir çevre dizgede gider ve yararlarını içselleştirmek. Çevre dizge hizmetlerini korumak için çevre dizgelerin yapı ve işleyiş bakımı, öncelikli hedef olmalıdır. Çevre dizgeleri, kendi işlevleri çerçevesi içinde yönetilmelidir. Çevre dizgesel yaklaşım uygun uzaysal ve zamansal ölçeklerde yapılmalıdır. Çevre dizgeleri içerisinde süreçleri tanımlayan farklı zaman dilimleri ve eşzamanlama bozukluğu nedeniyle, çevre dizgeleri yönetimi hedefi uzun vadede ayarlanmalıdır Yönetim değişimin kaçınılmaz olduğunu dikkate almalıdır. Çevre dizgesel yaklaşım ile dirimsel çeşitliliğin korunması ve kullanımı arasında uygun bir denge aranmaktadır. Çevre dizgesel yaklaşım her türlü bilgiye, yerel halkın doğa hakkındaki bilgilerini içerecek biçimde, yenilikler ve yeni uygulamalara dayanmalıdır. Çevre dizgesel yaklaşım toplumsal ve bilimsel dallarla bağlantılı tüm kesimleri içermelidir. İşlevsel yönergeler Çevre dizge içerisindeki ilişkiler ve süreçler üzerine yoğunlaşma. Yararlar bölümlemesini iyileştirme. Uyarlamalı yönetim uygulamalarını kullanıma. 8

9 Olaya ilişkin en alçak düzeyde dağıtılmış yönetim faaliyetleri. İşkolları arası işbirliği. Önemli Kuş Alanları (ÖKA) nedir? ÖKA lar birçok kuş türünün nesline devam etmesi için yaşamsal önem taşıyıp o alanda dirimsel çeşitliliği ve çevrebilimsel dengeyi koruyan doğadaki özel yerleridir. Onlar bilimsel tabanlı yaklaşımla seçilerek, bütünlüklü bir ağ oluşturmak üzere, bazı kuş türlerinin yaşamda kalması için en düşük düzeyde güvence veren yerlerdir, tabi eğer diğer yaşam alanları değiştiyse ve artık sıradan yaşam koşulları sağlanamazsa. Bulgaristan da Önemli Kuş Alanları ÖKA izlencesi küresel izlencesinin bir parçası olarak BirdLife International tarafından yürütülmektedir. Bulgaristan da, bu izlence Bulgaristan Kuşları Koruma Derneği (BDZP) tarafından sağlanır. Temel amacı: yaşam coğrafyası ölçeğinde (ÖKA) bütünlüklü bir ağ oluşturmak ve korumak, bu da doğal ortamlarında rastlanan türlerin aralığı boyunca kuş yığılımın uzun süreli kalıcılığı için çok önemlidir. Bulgaristan da amaçlar amaç ülkede ÖKA tutarlı bir ağ oluşturmak ve korumak için bilimsel tabanlı bir yaklaşım sağlamak. ÖKA Ölçütleri ÖKA lar uluslararası kabul görmüş dizi ölçütlerle belirlenir. Onlar aşağıdaki gibi küresel, kıtasal ve bölgesel düzeyde ayrılır: A sınıfı Dünya ölçeğinde önemli yerler А1 Nesli Dünya ölçeğinde tehlike altındaki türleri düzenli olarak ve önemli sayılarda barındıran alanlar А2 Endemik Kuş Alanı olarak tanımlanmış bölgelerin önemli bir kısmını temsil eden alanlar А3 Dağılımı tek bir yaşam birliyle kısıtlı olan türleri düzenli olarak ve önemli sayılarda barındıran alanlar А4 Yoğunlaşma eğilimi gösteren, göç geçidi darboğazlığı B sınıfı Bölgesel ölçekte önemli yerler - Avrupa 9

10 В1 Yoğunlaşma/ göç В2 Koruma durumu Avrupa da olumsuz türleri düzenli olarak ve önemli sayılarda barındıran alanlar В3 Koruma durumu Avrupa da olumlu, ancak yoğunlaşmış türleri düzenli olarak ve önemli sayılarda barındıran alanlar C sınıfı Alt bölgesel ölçeğinde önemli alanlar Avrupa Birliği С1 - Nesli Dünya ölçeğinde tehlike altındaki türleri düzenli olarak ve önemli sayılarda barındıran alanlar С2 AB nin Kuşları Koruma Yönergesi 79/409/EEC ek 1 de yer alan türler С3 Nesli tehlike altında bulunmayan göç eden türler С4 Yoğunlaşma С5 Göç geçit yollarında darboğazlık yaşayan alanlar С6 AB sınırları içerisinde nesli tehlike altında bulunan türler Bulgaristan da ÖKA lar Bulgaristan da Önemli Kuş Alanları haritası Kaynak: BDZP (artı küçük bir belirtke) NATURA 2000 ağı Avrupa Birliği doğal çevre koruma ağının gelişmesi için Önemli Kuş Alanları önemli bir temel olarak kabul edilmektedir. NATURA 2000 canlı çeşitliliğini korumak için Avrupa Birliği çabaları Ortak doğal mirasın bir parçası olarak dirimsel çeşitliliği ve yaşam alanlarının koruması Avrupa Birliği nin bir önceliğidir. İnsan etkinliklerine açık, nesli tehlike altında olan türlere ve alanlara özel dikkat ayrılmaktadır. AB yasalarına göre üye devletlerin türler ve yaşam alanlarının doğrudan korunmasına ilişkin gereklilik vardır. Bu gereklilikler sürdürebilir ilkeleri temelinde gerçekleştirilir, bunlara göre sadece çevresel önlemler değil de aynı zamanda toplumsal, kültürel ve iktisadi ihtiyaçlar öyle birleşmiş ki gelecek nesillere yönelik çevrenin korunması toplumsal gelişimin bir parçası olarak güvence altına alınmış. Avrupa Birliği düzeyinde türlerin ve yaşam alanların kurumasına ilişkin iki yönerge vardır: Kuşlar Yönergesi ve Yaşam Alanları Yönergesi. Birincinin amacı, yaban kuşlarını, yuvalarını, yumurtalarını ve AB sınırları içerisinde bulunan yaşam alanlarını korumaktır. Az bulunan, çabuk etkilenen, yok olmak üzere olan ve göçmen türlerin, yaşama alanlarının korunmasıyla ilgili özel önlemler konusu olmalıdır. Bu önlemler ihlallerden, kirlilikten, bozulmalardan ve diğer özel 10

11 etkinliklerden koruyan özel alanların belirtilmesini içermektedir. Doğal yaşam alanlarının korunması yönergesi, özellikle az bulunan, çabuk etkilenen, yok olmak üzere olan bitki ve hayvan topluluklarının yaşadığı doğal alanları koruyarak canlı çeşitliliğinin korumasını amaçlamaktadır. Toplumsal açıdan önemli yerlerde (Yaşam alanları yönergesi kapsamında) ve Özel Koruma Alanları (Kuşlar Yönergesi kapsamında), NATURA 2000 adında alanlar ağı kurulması gerekir. Üye devletler, doğal bitki ve hayvan toplulukları için önem taşıyan coğrafi alanın tamamen doğal bileşenlerine özgü özelliklerini yöneterek NATURA 2000 nin çevresel bütünlüğünü geliştirmesi gerektir. NATURA 2000 alanlarındaki sınırlamalar nelerdir? NATURA 2000 içerisindeki alanların korunması amacı, koruma altındaki doğal alanlara ve türlere uzun süreli yaşam, onların görünümünün, sayısının ve konuşlanmasının değişmeyeceğini sağlamaktır. Koruma, doğrudan türlerin ve yaşam alanlarının korunmasıyla bağlantılı olan insanların gerçekleştirdiği bakım, onarım ve benzeri etkinliklerle ya da zararlı etkinlikleri kısıtlayarak elde edilir. Yönergelerin iktisadi etkinlikler üzerinde herhangi bir kısıtlaması yok, ancak belli bir sonuç gerektirir: türlerin ve yaşam alanlarının korunması. Uygulamanın amaca ulaşması için üye ülkeler ulusal yasalarında özel değişiklikler yapmakta özgürler. NATURA 2000 insan ile doğa arasındaki geleneksel ilişkiyi korumayı amaçlamaktadır. Yaşam ayanlarına ve türlere kötü sonuç vermeyen etkinlikler, NATURA 2000 de yasaklı değiller. Aksine, mali açıdan desteklenmekteler: otlama (bunlar kaplumbağalara, kır sincaplarına ve doğal otlaklara gereklidir), çayır çimen biçme (bıldırcın kılavuzu için gereklidir). NATURA 2000 çevreye zararlı kitlesel gezimlerin azaltması pahasına, sürdürülebilir dinlenme, eğlenme, görme ve tanıma amaçlı gezilerin kırsal, ekinsel vb. gelişimini destekler. Bulgaristan da NATURA 2000 ağındaki yerler Dirimsel Çeşitlik Yasası ile Korunan Aln ilan edilmiştir. 4) Yürürlükteki yasal kurallar Bulgaristan da hangi yasalar tehlike altındaki türleri korumakta? Tehlike altındaki türlerin korunması dirimsel çeşitliliğin korunmasında önemli görev oynar. Birçok hayvan türünün yaşamda kalması ve sıradan yaşam koşulları sağlamak için birkaç yasa yürürlüğe girmiştir. Bu türlerin korunması BİZİM (her birimizin) sorumluluğu olduğunu unutmamak gerekir. Dirimsel Çeşitlilik Yasası Bu yasa Bulgaristan Cumhuriyeti nde sürdürülebilir dirimsel çeşitliliğin korunması ve kullanılması ile ilgili devlet, belediyeler, tüzel ve özel kişiler arasındaki ilişkileri düzenler. Dirimsel çeşitlilik, her türlü fiziksel biçim ve yapıda olan tüm canlı varlıkların, kendi toplulukların ve doğal yaşam alanlarının, çevre dizgeler ve içerisinde yaşanan süreçlerin 11

12 çeşitliliğidir. Ulusal mirasın ayrılmaz bir parçasıdır ve korunması devletin, belediyelerin ve vatandaşların başlıca görevidir. Unutmayınız: Birçok hayvan ve bitki çevresel ve dirimsel değerleri yüzünden bu yasa ile korunma altına alınmıştır. Bu türlerin avlanmasının ve rahatsızlık verilmesinin ve de onların doğal yaşam alanlarındaki uyumun bozulmasının yasadışı olduğunu bilmemiz gerekir. Bulgar Ceza Yasası uyarınca, Avrupa ve Dünya ölçeğinde öneme sahip nesli tükenme tehlikesi altında olan yaban omurgalı hayvanları öldüren, yakalayan, sahibi olan ya da satan bir kimse, beş yıla kadar hapis ve bin ile beş bin Bulgar levası arasında para cezası ile cezalandırılır. Koruma Alanları Yasası Bu yasa koruma alanları ile ulusal ve insan refahının korunmasını amaçlamaktadır, doğa korunmasının özel bir biçimi olarak hizmet verir, böylelikle ekinin, bilimin ve toplumumuzun gelişmesine katkıda bulunur. Unutmayınız: Devlet, Bulgaristan Cumhuriyeti'nin katıldığı çevre üzerindeki uluslararası anlaşmalara uygun olarak, bölgesel ve küresel ağların parçası kapsamında koruma alanlar dizgesi çalışmasını ve korunmasını düzenler ve sağlar. 6 çeşit korunan alan vardır: Yabanıl Alanlar, Ulusal Bahçeler, Doğal Anıtlar, Türler İçin Yönetilen Alanlar, Doğal Görünüşlü Bahçeler, Yönetilen Kaynak Koruma Alanları. Uluslararası çevre düzenlemeleri 1. Dirimsel Çeşitlilik Sözleşmesi dirimsel çeşitliliğin korunması, dirimsel kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve kalıtım bilimi kaynakların kullanımından kaynaklanan faydaların adil ve doğruluğa uygun paylaşımı oluşturmaktır. 2. Ramsar Sözleşmesi bu Yönetmeliğin amacı, Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar uygulanmasına yöneliktir. Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birliğin Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Dizelgesinde yer almasalar bile, uluslararası öneme sahip olsun veya olmasın, tüm sulak alanların ve orada yaşayan su kuşlarının korunması, geliştirilmesi ve bu konuda görevli kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve eşgüdüm esaslarını belirlemektir. 3. Bonn Sözleşmesi - uluslararası işbirliği gerektiren göçmen türlerin koruma alanının bitişiğindeki bölgelerin korunmasını amaçlamaktadır. 4.Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi - Devletin doğal mirasının saptanması, korunması, muhafazası ve devamının sağlanması hususunda gelecek nesillere yasal hükümlülüğü vardır. 5. Bern Sözleşmesi - Avrupa daki yabani bitki ve hayvan varlığı yığılımlarını, özellikle nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin, göçmen olanları da içerecek biçimde yaşama ortamlarını muhafaza etmeyi amaçlamaktadır 12

13 5) Sınır bölgesinde ana nesli tükenmekte olan türler (Bulgaristan, Türkiye) Küresel düzeyde Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakların Koruma Birliği (IUCN) nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı dizelgesini şu şekilde açıklar ve sınıflandırır: Asgari endişe (LC), Neredeyse tehdit altında (NT), Hassas (VU), Tehlikede (EN), Ciddi tehlikede(ce), Doğal ortamında tükenmiş (EW), Tükenmiş (EX) Bulgaristan ve Türkiye sınır bölgesinde AB ve Dünya düzeyinde bir dizi koruma öncelikli türler rastlanıyor: Şah kartal (Aquila heliaca) Şah kartalı en büyük kartallardan biridir. Onun nispeten uzun kanatları ve kısa kuyruğu vardır. Erişkinlerde baskın olan renk koyu kahverengi, baş ve boyun arka kısımların özelliği ise altın renk oluşudur. Tamamen olmayabildiği gibi genellikle değişen boyutlarda iki beyaz lekesi vardır. Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık 2,5 4,5 kg (dişiler yaklaşık dörtte bir kadar daha büyük) Bu görkemli kuş Bulgaristan ve Türkiye nin birkaç bölgesinde dağılım gösterir Sakar ve Istranca (Yıldız dağları) yamaçları, Derven tepeleri ve Türkiye deki Doğu Trakya nın bazı bölgeleri. Bu bölgelerin özelliği açık tepeli alanlar, ıssız araziler, otlaklar, tarım alanları ve küçük meşe ormanların olmasıdır yılında Bulgaristan da 24 çift, Türkiye Avrupa yakasında ise yaklaşık 40 çift vardır. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Dizelgesi Hassas (VU) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Ciddi tehlike altında (CE) Küçük kerkenez (Falco naumanni) Küçük kerkenez bayağı kerkeneze benzeyen ama ondan daha kısa kanatları ve kuyruğa sahip olan küçük yırtıcı bir kuştur. Erkeklerde sırt kısmı benekleri olmayan kırmızı-kahverengi ve kanatları mavi panellidir. 13

14 Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık erkek: g dişi: g Küçük kerkenez Bulgaristan'da neredeyse nesli tükenmiş türlerdendir. Şu anki durumda hiçbir yuva tespit edilmemiştir. Geçmişte, bu kuş özellikle ülkenin güney ve orta kesimindeki geleneksel çatılar, kayalar ve toprak duvarları olan evlerde yaşardı. Şu andaki girişimlerde Sakar da İspanya'dan getirilen kuşlar serbest bırakılarak yapay kurtarma yapılıyor. Küçük nüfusun hala Türkiye'nin Avrupa yakasında var olmaktadır. Burada küçük kerkenezler kırsal alanlarda binalar yaşamaktadır. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Dizelgesi Asgari endişe altında (LC) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Ciddi tehlike altında (CE) Mısır akbabası (Neopron percnopterus) Mısır Akbaba Avrupa'da rastlanan dört akbaba türünün en küçüğüdür. Yetişkin kuşların gövdesi ve kanat örtüleri beyaz, kanat telekleri siyah ve beyaz kamalı kuyrukları vardır. Sarı-turuncu yüzü ve başında sivrilmiş dikilmiş tüylere sahip. Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık 1,6 2,2 kg. Mısır akbabası açık tepeli alçak tepeli dağlar alanlarda, kaya oluşumları, kanyonlar, nehir boğazları ve geçitlerde yaşıyor. Otlaklar, stepler, savanalar, ovalar ve tarlalar gibi açık alanlarda avlanırlar, hatta sık sık çöplüklerde, şehirlere yakın olanları bile ziyaret ederler. Yavaş yavaş Balkan yarımadasında nüfusu azalır ve bugün sayıları ancak 80 çift oluşturuyor. Bulgaristan'da 2013 yılında 30 çiftten az bulunuyor ve bunların çoğu Doğu Rodoplarda bulunmaktadır. Türkiye nin Avrupa yakasında 2 ila 5 çift arasında çoğalmaktadır. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Dizelgesi - Tehlike altında(en) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Tehlike altında(en) Karaleylek (Ciconia nigra) 14

15 Karaleylek beyaz olanından biraz daha küçüktür. Uzun bacakları, boyun ve uzun düz sivri gagası ile oldukça büyük bir kuştur. Tüyleri yeşilimsi bir parlaklığı olan ve ağırlıklı olarak siyah, göğüs ve karın bölgesi ise beyazdır. Erişkin karaleyleklerin göz çevresinde kırmızı çıplak bir derisi, kırmızı gagası ve ayakları var iken gençlerde onlar gri-yeşildir. Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık yaklaşık 3 kg. Karaleylek ova ve yayla geniş yapraklı ormanlar, kaya oluşumları, nehir boğazları, barajlar, göletler, bataklıklar, pirinç tarlaları vb. yaşar. Genellikle yuva yaptıkları yerler 800 metre yükseklikte olduğu kaydedildi. Bulgaristan'da karaleylek özellikle Rodoplar, Orta Tunca Vadisi ve Tuna Ovasında yaşar. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi Asgari endişe altında (LC) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Hassas (VU) Avrupa gelengisi (Spermophilus citellus) Gelengi küçük bir kemirgendir. Vücudunun sırt kısmı küçük yaygın lekeleri olan sarı kahverengi renktedir. Küçük deliklerden geçebilmesine izin veren küçük kulakları vardır. Kuyrukları kısa, fırçamsı ve kalın olup gelenginin arka ayaklarının üzerinde durmasına yardımcı oluyor. Uzunluk mm; Kuyruk uzunluğu mm; Ağırlık g. Avrupa gelengisi çayır, mera, kuru bozkır, tarla kenarlarında, yol kenarlarında ve diğer alanlar gibi alçak çim ile kaplı çorak arazilerde yaşar. Bulgaristan'da Sakar ve Doğu Rodoplar da dâhil olmak üzere Tuna ve Sofya Ovaları, Alt Balkan ve Trakya Düzlüğünün bazı bölgelerinde yaşıyor. Vitoşa, Rila, Orta ve Batı Stara Planinada (Koca Balkan) birkaç yalıtılmış yatakları vardır. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi Hassas (VU) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Hassas (VU) 15

16 Ala doğan (Falco vespertinus) Ala doğan küçük, uzun kanatlı yırtıcı bir kuştur. Erişkin erkek kırmızı olan kuyruğu ve bacakları dışında bütünüyle mavi-gridir. Dişinin, boz bir arkası ve kanatları, turuncu-kahverengi başı ve alt parçaları, siyah göz çizgisi ve koyu renkte bıyıkları olan beyaz bir yüzü vardır. Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık ortalama 155 g. Ala doğan küçük ağaç grupları, ekili tarlalar ve bahçeleri olan ovalık alanlarını tercih ediyor. Doğu Avrupa ve Asya nın bazı bölgelerinde ortaya çıkar. Bulgaristan da bu kuş Tuna Vadisinde ve Güneydoğu Bulgaristan da ağırlıklı olarak görülebilir. Son on yılda sayıları yaklaşık 90 dan 10 ve daha az çifte kadar ani bir düşüş gösteriyor yılında birkaç çift kuş Bulgar Kuşlar Koruma Derneği tarafından yerleştirilen yapay yuvalara yerleşiyor. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi - Neredeyse tehdit altında (NT) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Ciddi tehlike altında (CE) Bayağı deniz kartalı (Haliaeetus albicilla) Bayağı deniz kartalı büyük yırtıcı bir kuştur. Yetişkin örnekleri neredeyse siyah olan grikahverengi kanatları, beyaz baş ve boyunlu, ucu fazlasıyla aşağı doğru kavisli kalın sarı gagası ve kısa, yuvarlak beyaz kuyrukları vardır. Genç kuşlar koyu renkte, koyu kuyruklu ve siyah gagalıdır. Kanatlarının arka kenarı kavisli ve tırtıllı ve başları da öne çekilmiştir. Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık - 3,6 6,8 kg. Bayağı deniz kartalı yiyecek (balık ve yüzebilen kuşlar) olarak zengin nehirler, göller ve okyanuslara yakın yüksek boylu ağaçları olan alanlarda yaşamaktadır. Sonbahar-Kış döneminde göl, baraj ve diğer su kaynakları etrafında rastlanabilir. Bulgaristan da bayağı deniz kartalı Tuna nehri etrafında, Karadeniz sahili boyunca ve güneydoğu Bulgaristan ın bazı büyük bentlerin çevresinde bulunur. 16

17 Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi - Asgari endişe altında (LC) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Hassas (VU) Kara kaplumbağası (Testudinidae) Kara kaplumbağaları nispeten büyük sürüngenlerdir. Onların kabuğu son derece güçlüdür, karapaks olarak adlandırılan üst dışbükey kısmı, plastron denilen ve dişilerde düz erkeklerde içe doğru çökük karın kısmından oluşmaktadır. Bacaklar büyük olmasına rağmen kaplumbağa başı ile beraber tamamen kabuğuna gizlenebilir. Bulgaristan iki tür kara kaplumbağası ile karşılaşmak mümkün Trakya tosbağası ve mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası. Uzunluk yaklaşık 30 cm; Ağırlık kg. Kara kaplumbağaları genellikle geniş açık alanlar, çalılar ve alçak ağaçlar ile kaplı tepelerde ve meyve ve otlar gibi bol yiyecek bulunan alanlarda yaşıyorlar. Bulgaristan da kara kaplumbağalarının sayıları en yüksek Doğu Rodoplarda ve Sakar, Derven Tepeleri, Struma Nehrinin güney kısımları ve de çevre dağlarının daha alçak boylu kısımlarındadır. Ülkenin diğer bölgelerinde mevcut tehditler nedeniyle nüfusları son derece parçalanmış ve veya en az sayıya ulaşmıştır. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi Trakya tosbağası - Neredeyse tehdit altında (NT) Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası Hassas (VU) Bulgaristan Kırmızı Kitabı iki türde nesli tükenmesi kritik tehlike altında (CR) Ulu doğan (Falco cherrug) Ulu doğan Bulgaristan daki en iri doğan türüdür. Yetişkinler üst bedeni kahverengi, başları da açık renkte dar bıyıklı dır. Kanatları geniş ve küt biter. Ulu doğanın açık renkteki göğüs bölgesinde koyu. Burun bölgesi ve bacaklar sarıdır. 17

18 Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık - 0,8 1,2 kg. Ulu doğan bozkır ve orman-bozkır alanlarında, ovalardaki kaya oluşumlarında ve gelengi, tarla sıçanları ve diğer kemirgenlerin bulunduğu ovalara yakın dağlık bölgelerde bulunuyorlar. 20.yüzyılında Bulgaristan da ulu doğan sayılarında felaket bir düşüş görülüyormuş yılında türün Bulgaristan da kesin olarak yaşadığı yuva yok, ancak yapılan hedefli çalışmalar sonucu 2006 yılından sonra ulu doğanların sürekli ikamet ettiği alanlar bulundu. Bu bize dolu yuvalar olabileceği garantisini veriyor, ancak bulunmaları çok zor. Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi - Tehdit altında(en) Bulgaristan Kırmızı Kitabı Ciddi tehlike altında (CR) 10) Kara akbaba (Aegypius monachus) Kara Akbaba Avrupa'daki en büyük yırtıcı kuş olduğu kabul ediliyor. Yetişkinlerde baş bölgesi açık renkte görülmesi istisnası ile tüm vücuttu koyu kahverengidir. Baş ve boyun derisi gök-boz iken gözlerinin üstü daha acık beyazımsı renktedir. Kanatları geniş ve çok uzun parmaklıdır ve kuyruğu kısa ve yuvarlağımsıdır. Açık renkteki ayakları tamamen koyu renkteki bedeninin ışığında kolay fark ediliyor. Işık ayakları tamamen karanlık vücut karşı nokta kolaydır. Uzunluk cm; Kanat açıklığı cm; Ağırlık kg. Kara Akbabaların yaşamı için özellikle kuru açık habitatlar uygun olup tepelik ve dağlık bölgelerde bulunur. Seyrek kümelerde yuva yapar ve yuvaları ormanın dik bir tepenin yamacında büyük bir ağacın üstünde sağlam, yün, deri ve yosun ile kaplıdır. Genellikle bunlar rahatsız edilmeyen, uzak ve insan müdahalesi ile bozulmamış alanlardır. Yiyecek arayışı sırasında kara akbabalar bir günde yüzlerce kilometre geçebilir. Ölmüş hayvanların leşleriyle beslenir. Bulgaristan da 90 lı yıllarda yuva yapan türün nesli tükenmiş. Balkanlardaki kara akbabanın son kümesi Doğu Rodop Rum kesimindeki Dadya Ulusal Bahçesinde bulunmaktadır. Yürütülen koruma faaliyetleri ve düzenli beslenme sonucunda düzenli aralıklarla özellikle Studen kladenets etrafındaki Vılçi dol korunaklı alanda ve Byala reka yakınlarında 6-8 bireylik öbekler ortaya çıkabilir. 18

19 Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi - Neredeyse tehdit altında (NT) Bulgaristan Kırmızı Kitabı soyu tükenmiş (EX) ProAktive Team Bulgar Kuşları Koruma Derneği BirdLife a nesli tükenmekte olan türlerin görselleri ve Önemli kuş mekanları haritasını sağladıkları için teşekkür eder. Faydalı bağlantılar: Using the Ecosystem Approach to Implement the Convention on Biological Diversity Smith ve Myalbi (2003) 2009/147/EC sayılı AB Meclisi Yönergesi (Kuşlar Yönergesi) 92/43/EEC sayılı Konsey Yönergesi (Yaşam Alanları Yönergesi) Dirimsel Çeşitliliği Yasası Korunan Alanlar Yasası Bu belge Avrupa Birliği'nin mali desteği ile hazırlanmıştır 19

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar

Detaylı

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır.

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. PLATO: Çevresine göre yüksekte kalmış, akarsular tarafından derince yarılmış geniş düzlüklerdir. ADA: Dört tarafı karayla

Detaylı

Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım

Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım Denizlerimiz ve kıyılarımız canlı çeşitliliği bakımından çok zengin yerler. Ancak günümüzde bu çeşitlilik azalma tehlikesiyle karşı karşıya. Bunun birçok nedeni

Detaylı

23-25 Ekim 2013 tarihinde SAMSUN da düzenlenen III. ULUSAL SULAK ALANLAR KONGRESİ ne

23-25 Ekim 2013 tarihinde SAMSUN da düzenlenen III. ULUSAL SULAK ALANLAR KONGRESİ ne 23-25 Ekim 2013 tarihinde SAMSUN da düzenlenen III. ULUSAL SULAK ALANLAR KONGRESİ ne SARI, A., BAŞKAYA, Ş. ve GÜNDOĞDU, E., 2013. Bir Şehrin Yuttuğu Sulak Alan: Erzurum Bataklıkları adlı poster bildiri

Detaylı

İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ

İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? Canlıların hareket etme, büyüme ve yaşamlarını sürdürebilmeleri

Detaylı

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1 Uymanız gereken zorunluluklar ÇEVRE KORUMA Dr. Semih EDİŞ Uymanız gereken zorunluluklar Neden bu dersteyiz? Orman Mühendisi adayı olarak çevre konusunda bilgi sahibi olmak Merak etmek Mezun olmak için

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMI. 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar

10. SINIF KONU ANLATIMI. 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar 10. SINIF KONU ANLATIMI 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tatlı su ve tuzlu su biyomları

Detaylı

BuNLarI BiLiYOr muyuz?

BuNLarI BiLiYOr muyuz? BuNLarI BiLiYOr muyuz? D B Turmepa Kimdir? eniztemiz Derneği/ TURMEPA, ülkemiz kıyı ve denizlerinin korunmasını ulusal bir öncelik haline getirmek ve gelecek nesillere temiz denizlerin kucakladığı yaşanabilir

Detaylı

4. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ II. DÖNEM GEZEGENİMİZ DÜNYA ÜNİTESİ SORU CEVAP ÇALIŞMASI

4. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ II. DÖNEM GEZEGENİMİZ DÜNYA ÜNİTESİ SORU CEVAP ÇALIŞMASI 4. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ II. DÖNEM GEZEGENİMİZ DÜNYA ÜNİTESİ SORU CEVAP ÇALIŞMASI 1. Dünya mızın şekli neye benzer? Dünyamızın şekli küreye benzer. 2. Dünya mızın şekli ile ilgili örnekler veriniz.

Detaylı

BİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA

BİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA BİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak üzere iki kısımda incelenir.

Detaylı

Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi Düzenleyici Etki Analizi Ön Çalışma

Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi Düzenleyici Etki Analizi Ön Çalışma Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi Düzenleyici Etki Analizi Ön Çalışma Yaban Kuşlarının Korunması Direktifi 2009/147/EC İçerik Kuş Direktifi Ön DEA raporu Rapor sonrası yapılanlar İstişare Süreci

Detaylı

BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ

BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ Doğal, beşerî ve ekonomik özellikler bakımından çevresinden farklı; kendi içinde benzerlik gösteren alanlara bölge denir. Bölgeler, kullanım amaçlarına göre birbirine benzeyen

Detaylı

Tanımlar. Bölüm Çayırlar

Tanımlar. Bölüm Çayırlar Çayır-Mer a Ders Notları Bölüm 1 1 1.1. Çayırlar Bölüm 1 Tanımlar Genel olarak düz ve taban suyu yakın olan alanlarda oluşmuş, gür gelişen, sık ve uzun boylu bitkilerden meydana gelen alanlardır. Toprak

Detaylı

ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE

ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE TÜRKİYE NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE ULUSLARARASI ÖRGÜTLER DERS 5 TÜRKİYE NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 1-Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının

Detaylı

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK İKLİM ELEMANLARI Bir yerin iklimini oluşturan sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi olayların tümüne iklim elemanları denir. Bu elemanların yeryüzüne dağılışını etkileyen enlem, yer şekilleri, yükselti,

Detaylı

BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA

BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDA İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere bağlı olarak bitki ve hayvan topluluklarını barındıran

Detaylı

B A S I N Ç ve RÜZGARLAR

B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR Havadaki su buharı ve gazların, cisimler üzerine uyguladığı ağırlığa basınç denir. Basıncı ölçen alet barometredir. Normal hava basıncı 1013 milibardır.

Detaylı

DİKKUYRUKLAR. 4. Sınıf Dikkuyruklar- İsmin Hal Ekleri

DİKKUYRUKLAR. 4. Sınıf Dikkuyruklar- İsmin Hal Ekleri DİKKUYRUKLAR Nesli tükenen hayvanlar, daha önce yaşadığı, görüldüğü ya da gözlemlendiği alanlarda artık yaşamsal faaliyet göstermeyen hayvanlardır. Bunların en bilinenleri tarih öncesi çağlarda yaşamış

Detaylı

Eco new farmers. Modül 1- Organik Tarıma Giriş. Bölüm 4- Organik Tarım ve Koruma

Eco new farmers. Modül 1- Organik Tarıma Giriş. Bölüm 4- Organik Tarım ve Koruma Eco new farmers Modül 1- Organik Tarıma Giriş Bölüm 4- Organik Tarım ve Koruma Modul 1- Organik Tarıma Giriş Bölüm 4 Organik Tarım ve Koruma www.econewfarmers.eu 1. Giriş Organik tarım kültür alanlarında

Detaylı

LAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı

LAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı ARAZİ BOZULUMU LAND DEGRADATİON Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı LAND DEGRADATİON ( ARAZİ BOZULUMU) SOİL DEGRADATİON (TOPRAK BOZULUMU) DESERTİFİCATİON (ÇÖLLEŞME) Arazi Bozulumu Nedir - Su ve rüzgar

Detaylı

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Dünyamızda o kadar çok canlı türü var ki bu canlıları tek tek incelemek olanaksızdır. Bu yüzden bilim insanları canlıları benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırmışlardır.

Detaylı

Bölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(marmara iklimi)

Bölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(marmara iklimi) YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ Matematik ve özel konum özelliklerinin etkisiyle Dünya nın çeşitli alanlarında farklı iklimler ortaya çıkmaktadır. Makroklima: Çok geniş alanlarda etkili olan iklim tiplerine

Detaylı

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA CEVAP 1: (TOPLAM 10 PUAN) 1.1: 165 150 = 15 meridyen fark vardır. (1 puan) 15 x 4 = 60 dakika = 1 saat fark vardır. (1 puan) 12 + 1 = 13 saat 13:00 olur. (1 puan) 1.2:

Detaylı

İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI

İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI BİRİNCİ BÖLÜM ÇEVRENİN KORUNMASI, ÇEVRE HAKKI 1. ÇEVRENİN KORUNMASI...1 I. Çevre Kavramı...1 Çevresel

Detaylı

Ekoloji, ekosistemler ile Türkiye deki bitki örtüsü bölgeleri (fitocoğrafik bölgeler)

Ekoloji, ekosistemler ile Türkiye deki bitki örtüsü bölgeleri (fitocoğrafik bölgeler) Ekoloji, ekosistemler ile Türkiye deki bitki örtüsü bölgeleri (fitocoğrafik bölgeler) Başak Avcıoğlu Çokçalışkan Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Biraz ekolojik bilgi Tanımlar İlişkiler

Detaylı

YEŞİL DENİZ KAPLUMBAĞASININ KORUNMASI İÇİN İŞBİRLİĞİ YAPIYORUZ BROŞÜR TR 2017 AKYATAN2016 NIN YOLCULUĞU

YEŞİL DENİZ KAPLUMBAĞASININ KORUNMASI İÇİN İŞBİRLİĞİ YAPIYORUZ BROŞÜR TR 2017 AKYATAN2016 NIN YOLCULUĞU YEŞİL DENİZ KAPLUMBAĞASININ KORUNMASI İÇİN İŞBİRLİĞİ YAPIYORUZ BROŞÜR TR 2017 AKYATAN2016 NIN AKYATAN2016 NIN GÖÇ ROTASI* Cenk Oruç / WWF-Türkiye Cenk Oruç / WWF-Türkiye *18 Temmuz-11 Kasım 2016 tarihleri

Detaylı

Ana fikir: Oyun ile duygularımızı ve düşüncelerimizi farklı şekilde ifade edebiliriz.

Ana fikir: Oyun ile duygularımızı ve düşüncelerimizi farklı şekilde ifade edebiliriz. 2018-2019 Eğitim- Öğretim Yılı Özel Ümraniye Gökkuşağı İlkokulu Sorgulama Programı Kim Olduğumuz Bireyin kendi doğasını sorgulaması, inançlar ve değerler, kişisel, fiziksel, zihinsel, sosyal ve ruhsal

Detaylı

Yumurtalık Lagünleri Yönetim Planlaması Projesi Kuş Çalışması Akyatan-Tuzla Lagünleri Yönetim Planlaması Projesi Kuş Çalışması 2009

Yumurtalık Lagünleri Yönetim Planlaması Projesi Kuş Çalışması Akyatan-Tuzla Lagünleri Yönetim Planlaması Projesi Kuş Çalışması 2009 Yumurtalık Lagünleri Yönetim Planlaması Projesi Kuş Çalışması 2005 Akyatan-Tuzla Lagünleri Yönetim Planlaması Projesi Kuş Çalışması 2009 Alanların Özellikleri Lagünler, tuzlu bataklıklar, tatlısu bataklıkları,

Detaylı

EDİRNE UZUNKÖPRÜ DOĞAL ORTAMI TEMİZ HAVASI İLE SÜPER BİR YAŞAM BURADA UZUNKÖPRÜ DE. MÜSTAKİL TAPULU İMARLI ARSA SATIŞI İSTER YATIRIM YAPIN KAZANIN

EDİRNE UZUNKÖPRÜ DOĞAL ORTAMI TEMİZ HAVASI İLE SÜPER BİR YAŞAM BURADA UZUNKÖPRÜ DE. MÜSTAKİL TAPULU İMARLI ARSA SATIŞI İSTER YATIRIM YAPIN KAZANIN EDİRNE UZUNKÖPRÜ MÜSTAKİL TAPULU İMARLI ARSA SATIŞI Yunanistan sınırına 6 kilometre uzaklıkta yer alan Edirne nin Uzunköprü ilçesi, Osmanlı İmparatorluğu nun Trakya daki ilk yerleşimlerinden biri. Ergene

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİ. Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü. Ankara

TÜRKİYE EKONOMİSİ. Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü. Ankara TÜRKİYE EKONOMİSİ Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 1 Ankara Ülke Ekonomisinde Etkili Olan Faktörler Tarih Doğal Kaynaklar Coğrafi yer Büyüklük Arazi şekilleri

Detaylı

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyonlar Fonksiyon tanımı Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyona uygulanacak Silvikültürel MÜDAHALELER 2) ETÇAP Planlarının Düzenlenmesine

Detaylı

PROJE KONUSU NASIL BULUNUR? Prof. Dr. Turan GÜVEN

PROJE KONUSU NASIL BULUNUR? Prof. Dr. Turan GÜVEN PROJE KONUSU NASIL BULUNUR? Prof. Dr. Turan GÜVEN PROJE KONUSU SEÇERKEN ŞU SORULARIN CEVAPLARI ARANMALIDIR : 1. Proje yapmam için bir gerekçem var mı? 2. Niçin proje yapacağım? 3. Projemin amacı nedir?

Detaylı

KADIKÖY BELEDİYESİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ

KADIKÖY BELEDİYESİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ KADIKÖY BELEDİYESİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ ÇEVRE NEDİR? İçinde bulunduğumuz canlı, cansız tüm varlıkların birbirleri ile ilişkilerini içine alan ortam. Çevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını,

Detaylı

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018 TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ Erkan GÜLER Haziran 2018 1 HARİTA Yeryüzündeki bir noktanın ya da tamamının çeşitli özelliklere göre bir ölçeğe ve amaca göre çizilerek, düzlem üzerine aktarılmasına harita

Detaylı

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 11. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 11. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ 2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 11. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ Ay EKİM Hafta Ders Saati Biyoçeşitlilik Biyoçeşitlilik Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı

Detaylı

HAYVANLAR ÂLEMİ. Nicholas Blechman. Hazırlayan Simon Rogers. Çeviren Egemen Özkan

HAYVANLAR ÂLEMİ. Nicholas Blechman. Hazırlayan Simon Rogers. Çeviren Egemen Özkan HAYVANLAR ÂLEMİ Nicholas Blechman Hazırlayan Simon Rogers Çeviren Egemen Özkan 180 HAYVANLAR ÂLEMI Nicholas Blechman 8 17 TÜRLER 18 25 DUYULAR 26 35 REKORTMENLER 36 45 YİYECEK VE İÇECEK 46 55 AİLE 56 63

Detaylı

TRA1 FLORA. Erzurum Erzincan Bayburt FAUNA

TRA1 FLORA. Erzurum Erzincan Bayburt FAUNA TRA1 FLORA Erzurum Erzincan Bayburt FAUNA Avrupa dan Asya ya geçiş, saatten saate belli oluyor. Yiten ormanların yerini sık ve bitek çayırlar alıyor. Tepeler yassılaşıyor. Bizim ormanlarımızda bulunmayan

Detaylı

AYI (Ursus arctos) SAYIMI

AYI (Ursus arctos) SAYIMI AYI (Ursus arctos) SAYIMI Artvin, Şavşat, Meydancık 22-24 Mayıs 2013 T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 12. Bölge Müdürlüğü, Artvin Şube Müdürlüğü Telefon :

Detaylı

5. Ünite. ÇEVRE ve TOPLUM. 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154. 2. Çevre Sorunları... 156. Konu Değerlendirme Testi... 158

5. Ünite. ÇEVRE ve TOPLUM. 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154. 2. Çevre Sorunları... 156. Konu Değerlendirme Testi... 158 412 5. Ünite ÇEVRE ve TOPLUM 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154 2. Çevre Sorunları... 156 Konu Değerlendirme Testi... 158 153 Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz? 413 414 İNSANLARIN DOĞAL ÇEVREYİ KULLANMA

Detaylı

Küresel. İklim Değişikliği. ÇEVRE KORUMA ve KONTROL DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Küresel. İklim Değişikliği. ÇEVRE KORUMA ve KONTROL DAİRESİ BAŞKANLIĞI Küresel İklim Değişikliği ÇEVRE KORUMA ve KONTROL DAİRESİ BAŞKANLIĞI 1 Sera etkisi ve İklim Değişikliği Nedir? Dünya, üzerine düşen güneş ışınlarından çok, dünyadan yansıyan güneş ışınlarıyla ısınır. Bu

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMI. 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar

10. SINIF KONU ANLATIMI. 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar 10. SINIF KONU ANLATIMI 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDAKİ İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere olarak bitki ve hayvan topluluklarını

Detaylı

5. SINIF FEN BİLİMLERİ YER KABUĞUNUN GİZEMİ TESTİ

5. SINIF FEN BİLİMLERİ YER KABUĞUNUN GİZEMİ TESTİ 1) Aşağıdaki anıtlardan hangisi diğerlerinden farklıdır? A) B) C) D) 2) I Arazide daha önce olmayan, kaynak suların, suya doygun alanların ve su sızıntılarının oluşması. II Bina temelleri altında çatlama,

Detaylı

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik TEMEL KAVRAMLAR Doğa, çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik Kavramları Yabanıl Alan, Yabanıllık ve Yaban Hayatı Kavramları Doğa Koruma Kavramı ve Kapsamı Doğal Kaynak Yönetiminin Genel Kapsamı Doğa,

Detaylı

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı

Detaylı

FLORA, FAUNA TÜRLERİ VE YABAN KUŞLARININ KORUNMASI TÜZÜĞÜ

FLORA, FAUNA TÜRLERİ VE YABAN KUŞLARININ KORUNMASI TÜZÜĞÜ FLORA, FAUNA TÜRLERİ VE YABAN KUŞLARININ KORUNMASI TÜZÜĞÜ (13.2.2014 R.G. 33 EK III A.E. 99 Sayılı Tüzük) ÇEVRE YASASI (18/2012 ve 30/2014 Sayılı Yasalar) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu,

Detaylı

ANADOLU YABAN KOYUNU

ANADOLU YABAN KOYUNU ANADOLUʼNUN ÖZGÜN HAYVANLARI Cevat Sipahi* ANADOLU YABAN KOYUNU (Ovis gmelinii anatolica) Anadolu Yaban Koyunu, dünyadaki 5 yaban koyunu türünden biri olan Asya Muflonu nun (Ovis gmelinii) 15 alt türünden

Detaylı

ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ

ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ Orman Koruma Dersi ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014 1.2. Orman Yangını Tanımı Orman yangını, çevresi açık olması nedeniyle serbest yayılma eğiliminde olan ve ormandaki

Detaylı

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 12. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 12. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ 2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 12. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı Ekstrem Doğa Olayları 12.1.1. Doğa

Detaylı

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı)

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı) Şehir Planlama Dairesi İçişleri Bakanlığı Lefkoşa - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2014 İçindekiler 1. Giriş...

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM ve BİTKİ KORUMA

SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM ve BİTKİ KORUMA SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM ve Hasan Kıroğlu SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞME Bu günden yarına herkes için daha iyi bir yaşam olanağı sağlama düşüncesi. - Beslenme, Eğitim, Sağlık, Güvenlik, Çevre ve GÖNENÇ SÜRDÜRÜLEBİLİR

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM

ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM Rehber Öğretmen : Şule Yıldız Hazırlayanlar : Bartu Çetin Burak Demiral Nilüfer İduğ Esra Tuncer Ege Uludağ Meriç Tekin 2000-2001 İZMİR TEŞEKKÜR Bize bu projede yardımda bulunan başta

Detaylı

YABANİ BİTKİLERİN KORUNMASI, SÜRDÜRÜLEBİLİR HASADI ve KULLANIMI

YABANİ BİTKİLERİN KORUNMASI, SÜRDÜRÜLEBİLİR HASADI ve KULLANIMI YABANİ BİTKİLERİN KORUNMASI, SÜRDÜRÜLEBİLİR HASADI ve KULLANIMI Türkiye nin bitkisel zenginliği Ülkemizde 12.500 farklı bitki türü bulunuyor. Bu bitkilerin 4.000 tanesi yaklaşık 1/3 ü endemik (ülkemize

Detaylı

Türkiye nin Akbabaları

Türkiye nin Akbabaları Türkiye nin Akbabaları Doğa Derneği, İstanbul, Eylül 2015 Türkiye de halen daha dört farklı tür akbaba yaşamaktadır. Tüm türlerin sayısı dünyadaki diğer akbaba türleri gibi ya çok azdır ya da hızla azalmaktadır.

Detaylı

ÇIĞLARIN OLUŞUM NEDENLERİ:

ÇIĞLARIN OLUŞUM NEDENLERİ: ÇIĞ Genellikle boylu bitki örtüsü (orman) çok seyrek veya bulunmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve dış kuvvetler etkisi ile başlayan bir ilk

Detaylı

Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer

Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Dr. Osman Orkan Özer SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Sürdürülebilir tarım; Günümüz kuşağının besin gereksinimi

Detaylı

BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ

BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ Topraklar zonal, intrazonal ve azonal topraklar olmak üzere üçe ayrılır. 1. Zonal (Yerli) Topraklar iklim ve bitki örtüsüne bağlı olarak oluşan ve bütün katmanların(horizonların)

Detaylı

RÜZGARLAR. Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır.

RÜZGARLAR. Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır. RÜZGARLAR Yüksek basınçtan alçak basınca doğru olan hava hareketidir. Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır. Rüzgarın Hızında Etkili

Detaylı

ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır.

ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır. ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır. 2017 Dünya Su Günü Bildirisi 2016 yılı, ilk kayıtların tutulduğu 1880 yılından bu yana en sıcak yıl olarak kayda geçti. 2 yüzyıl, dünya ortalama

Detaylı

ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI ŞENKAYA İLÇE MERKEZİNİN MEKAN OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ PROJESİ ONUR PARLAK TUĞÇE YAĞIZ

ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI ŞENKAYA İLÇE MERKEZİNİN MEKAN OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ PROJESİ ONUR PARLAK TUĞÇE YAĞIZ ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI ŞENKAYA İLÇE MERKEZİNİN MEKAN OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ PROJESİ ONUR PARLAK TUĞÇE YAĞIZ Erzurum, 2015 Proje adı Şenkaya ilçe merkezinin mekan olarak değiştirilmesi

Detaylı

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR Osman İYİMAYA Genel Müdür Enerji hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olarak başta sanayi, teknoloji,

Detaylı

DÜNYADA NÜFUS VE EKONOMİK FAALİYETLER

DÜNYADA NÜFUS VE EKONOMİK FAALİYETLER DÜNYADA NÜFUS VE EKONOMİK FAALİYETLER Dünyanın bazı yerlerinde nüfus yoğunken bazı yerlerinde seyrektir. Bu durumu etkileyen iklim, yeryüzü şekilleri, su kaynaklarını yakınlık, bitki örtüsü, sanayi, tarım,

Detaylı

BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ

BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ TOPOĞRAFYA, YÜKSELTİ VE RÖLİYEF Yeryüzünü şekillendiren değişik yüksekliklere topoğrafya denir. Topoğrafyayı oluşturan şekillerin deniz seviyesine göre yüksekliklerine

Detaylı

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ EĞİTİM PLANI

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ EĞİTİM PLANI BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ EĞİTİM PLANI DİSİPLİN/ GELİŞİM ALANI: UZUN DÖNEMLİ AMAÇ: - Vücudumuz bilmecesini çözelim - Maddeyi tanıyalım - Kuvvet ve hareket - Işık ve ses - Canlılar dünyasını

Detaylı

1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur.

1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur. Türkiye de Nüfusun Tarihsel Gelişimi Türkiye de Nüfus Sayımları Dünya nüfusu gibi Türkiye nüfusu da sürekli bir değişim içindedir. Nüfustaki değişim belirli aralıklarla yapılan genel nüfus sayımlarıyla

Detaylı

Doğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri

Doğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri Okyanuslar ve denizler dışında kalan ve karaların üzerinde hem yüzeyde hem de yüzey altında bulunan su kaynaklarıdır. Doğal Su Ekosistemleri Akarsular Göller Yer altı su kaynakları Bataklıklar Buzullar

Detaylı

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni İnsan etkinlikleri neticesinde oluşan iklim değişikliği riskleri değerlendirmeleriyle sorumlu devletler arası bilimsel bir organdır. Heyet 1988 de Dünya Meteoroloji Örgütü,

Detaylı

DENİZ BİYOLOJİSİ Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı

DENİZ BİYOLOJİSİ Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı DENİZ BİYOLOJİSİ Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı JEOLOJİK OSEONOGRAFİ Genelde çok karmaşık bir yapıya sahip olan okyanus ve deniz

Detaylı

MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri

MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri Türkiye de Sıcaklık Türkiye de Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı Türkiye haritası incelendiğinde Yükseltiye bağlı olarak

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI 3-4 Aile bireyleri birbirlerine yardımcı olurlar. Anahtar kavramlar: şekil, işlev, roller, haklar, Aileyi aile yapan unsurlar Aileler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar Aile üyelerinin farklı rolleri

Detaylı

"Yaşayan Bahar", ilkbahar mevsiminin gelişini kutlamak üzere tüm Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilen bir etkinlik.

Yaşayan Bahar, ilkbahar mevsiminin gelişini kutlamak üzere tüm Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilen bir etkinlik. Günün çevre haberi: "Yaşayan bahar" Baharın habercileri "kırlangıçlar" "leylekler" "ebabiller"... Tüm Avrupa'da doğa severler bu habercilerin yolunu gözlüyorlar... Siz de katılmak ister misiniz? "Yaşayan

Detaylı

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri

Detaylı

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece SİLİVRİ 2014 DÜNYA VE AVRUPA KENTİ Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte rekabetçi bir sanayi ekonomisi haline gelmiştir. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin

Detaylı

Fiziki Özellikleri. Coğrafi Konumu Yer Şekilleri İklimi

Fiziki Özellikleri. Coğrafi Konumu Yer Şekilleri İklimi KİMLİK KARTI Başkent: Roma Yüz Ölçümü: 301.225 km 2 Nüfusu: 60.300.000 (2010) Resmi Dili: İtalyanca Dini: Hristiyanlık Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 29.500 $ Şehir Nüfus Oranı: %79 Ekonomik Faal Nüfus

Detaylı

Biyolojik Çeşitlilik

Biyolojik Çeşitlilik Biyolojik Çeşitlilik Biyolojik çeşitlilik dünyada yaşayan canlıların ve yaşam şekillerinin eşitliliği demektir. Bir bölgede yaşayan canlı türleri, tür cinsindeki farklılıklar ve farklı yaşam biçimleri

Detaylı

Murat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale

Murat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale (*)Türkeş, M. ve Koç, T. 2007. Kazdağı Yöresi ve dağlık alan (dağ sistemi) kavramları üzerine düşünceler. Troy Çanakkale 29:18-19. KAZ DAĞI YÖRESİ VE DAĞLIK ALAN (DAĞ SİSTEMİ) KAVRAMLARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Detaylı

YGS COĞRAFYA HIZLI ÖĞRETİM İÇİNDEKİLER EDİTÖR ISBN / TARİH. Sertifika No: KAPAK TASARIMI SAYFA TASARIMI BASKI VE CİLT İLETİŞİM. Doğa ve İnsan...

YGS COĞRAFYA HIZLI ÖĞRETİM İÇİNDEKİLER EDİTÖR ISBN / TARİH. Sertifika No: KAPAK TASARIMI SAYFA TASARIMI BASKI VE CİLT İLETİŞİM. Doğa ve İnsan... YGS COĞRAFYA HIZLI ÖĞRETİM EDİTÖR Turgut MEŞE Bütün hakları Editör Yayınevine aittir. Yayıncının izni olmaksızın kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması

Detaylı

GEZİ ÖNCESİ ALIŞTIRMALAR 6-13 YAŞ GRUBU

GEZİ ÖNCESİ ALIŞTIRMALAR 6-13 YAŞ GRUBU GEZİ ÖNCESİ ALIŞTIRMALAR 6-13 YAŞ GRUBU 2 İÇİNDEKİLER CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI (ALIŞTIRMA-1) CANLILAR (ALIŞTIRMA-2) GIDA ZİNCİRLERİ (ALIŞTIRMA-3) AĞDA NE VAR (ALIŞTIRMA-4) ADAPTASYON (ALIŞTIRMA-5)

Detaylı

ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ?

ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? Yücel ÇAĞLAR ormanlarindelisi@gmail.com (Resim:Jakub Roszak (Yaş 8) Nedenleri mi? Sonuçları mı? Önlemleri mi? Ekolojik

Detaylı

Soru Sınıf ve Nu: Müfredat 18. 9.sınıf YGS Harita Bilgisi-Arazi Rehberimiz: İzohipsler

Soru Sınıf ve Nu: Müfredat 18. 9.sınıf YGS Harita Bilgisi-Arazi Rehberimiz: İzohipsler 2010 YGS SOS.BİL. TESTİNDEKİ / COĞRAFYA SORULARININ MÜFREDAT AÇISINDAN ANALİZİ Soru Sınıf ve Nu: Müfredat 18. Harita Bilgisi-Arazi Rehberimiz: İzohipsler 19. Hayali Rehberler: Paraleller ve Meridyenler

Detaylı

İklim---S I C A K L I K

İklim---S I C A K L I K İklim---S I C A K L I K En önemli iklim elemanıdır. Diğer iklim olaylarının da oluşmasında sıcaklık etkilidir. Güneşten dünyamıza gelen enerji sabittir. SICAKLIK TERSELMESİ (INVERSİON) Kışın soğuk ve durgun

Detaylı

COĞRAFİ KONUM ÖZEL KONUM TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI

COĞRAFİ KONUM ÖZEL KONUM TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI COĞRAFİ KONUM Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir. Özel ve matematik konum diye ikiye ayrılır. Bir ülkenin coğrafi konumu, o ülkenin tabii, beşeri ve ekonomik özelliklerini

Detaylı

Alanın Gelişimi ile İlgili Kriterler

Alanın Gelişimi ile İlgili Kriterler KORUNAN ALANLAR Korunan alanlar incelenip, değerlendirilirken ve ilan edilirken yalnız alanın yeri ile ilgili ve ekolojik kriterler değil, onların yanında tarih, kültürel ya da bilimsel değerleri de dikkate

Detaylı

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı,

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa

Detaylı

HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ

HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanı Havza? Hidrolojik olarak; Bir akarsu tarafından parçalanan, kendine

Detaylı

Natura 2000 Alanlarının Belirlenmesi ve Tayin Süreci Bulgaristan Örneği

Natura 2000 Alanlarının Belirlenmesi ve Tayin Süreci Bulgaristan Örneği Natura 2000 Alanlarının Belirlenmesi ve Tayin Süreci Bulgaristan Örneği Ventzislav Vassilev, REC Bulgaristan 30 Ocak- 1 Şubat 2018 AB ye Katılım Öncesi Bulgaristan daki Koruma Alanları 20. Yüzyıl başları

Detaylı

Natura 2000 Projesi Görev 3.3- Ankara Eğitimi

Natura 2000 Projesi Görev 3.3- Ankara Eğitimi Natura 2000 Projesi Görev 3.3- Ankara Eğitimi Kuş Direktifi Sunumu Ankara, Anadolu Downtown Hotel 30 Ocak 2018 Dursun Baş REC Türkiye, Uzman Sunum Planı Kuş Direktifi Amaç ve Kapsam Önemli Maddeler ve

Detaylı

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı,

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı, Türkiye nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı nın Geliştirilmesi Projesi nin Açılış Toplantısında Ulrika Richardson-Golinski a.i. Tarafından Yapılan Açılış Konuşması 3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği

Detaylı

RES Projelerinin Değerlendirilmesinde Yer Seçiminin Önemi ve Dikkate Alınacak Ekolojik Parametreler

RES Projelerinin Değerlendirilmesinde Yer Seçiminin Önemi ve Dikkate Alınacak Ekolojik Parametreler RES Projelerinin Değerlendirilmesinde Yer Seçiminin Önemi ve Dikkate Alınacak Ekolojik Parametreler Türkiye Rüzgar Enerjisi Kongresi 5-6 Kasım 2014 İstanbul Akdeniz Üniversitesi Biyoloji Bölüm Başkanı

Detaylı

I.10. KARBONDİOKSİT VE İKLİM Esas bileşimi CO2 olan fosil yakıtların kullanılması nedeniyle atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu artmaktadır.

I.10. KARBONDİOKSİT VE İKLİM Esas bileşimi CO2 olan fosil yakıtların kullanılması nedeniyle atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu artmaktadır. I.10. KARBONDİOKSİT VE İKLİM Esas bileşimi CO2 olan fosil yakıtların kullanılması nedeniyle atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu artmaktadır. Fosil yakıtlar, çoğu yeşil bitkilerin fotosentez ürünü

Detaylı

ETÜT SAFHASI. Hazırlayan Raci SELÇUK Peyzaj Y. Mimarı

ETÜT SAFHASI. Hazırlayan Raci SELÇUK Peyzaj Y. Mimarı ETÜT SAFHASI Hazırlayan Raci SELÇUK Peyzaj Y. Mimarı ETÜT SAFHASI NİÇİN PEYZAJ? Estetik.. Erezyon önleme.. Rüzgar yada kar izolasyonu.. Rekreasyon alanı oluşturma.. Mülkünüze artı bir değer katma.. DİZAYN

Detaylı

DNA ve Özellikleri. Şeker;

DNA ve Özellikleri. Şeker; DNA ve Özellikleri Hücrelerdeki hayatsal olayların yönetimini çekirdek sağlar. Çekirdek içinde, hücrenin beslenme, solunum, üreme gibi canlılık faaliyetlerin yönetilmesini sağlayan genetik madde bulunur.

Detaylı

Amerikalı Öğrencilere Liselere Geçiş Sınavında 8. Sınıf 1. Üniteden Sorulan Sorular.

Amerikalı Öğrencilere Liselere Geçiş Sınavında 8. Sınıf 1. Üniteden Sorulan Sorular. Amerikalı Öğrencilere Liselere Geçiş Sınavında 8. Sınıf 1. Üniteden Sorulan Sorular. 1- Şekilde Dünya nın uzaydan görünümü gösterilmiştir. Güneş ışınları Dünya bu konumda iken gündüzlerin en uzun olduğu

Detaylı

İYOT EKSİKLİĞİ NEDİR?

İYOT EKSİKLİĞİ NEDİR? İYOT EKSİKLİĞİ NEDİR? NEDEN İYOTLU TUZ KULLANILMALI? KIWANIS INTERNATIONAL TÜRKİYE KİWANİS KULÜPLERİ İYOT NEDİR? İyot, insan ve hayvanlarda tiroid hormonlarının oluşumu için gerekli olan ve çok küçük miktarlarda

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI. Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 15 Ekim 2016

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI. Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 15 Ekim 2016 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 16 Ekim Dünya Gıda Günü Herkesin gıda güvenliğine ve besleyici gıdaya ulaşma

Detaylı

ÇEVRE SORUNLARININ TOPLUMLARIN GÜNDEMİNE YERLEŞMESİ

ÇEVRE SORUNLARININ TOPLUMLARIN GÜNDEMİNE YERLEŞMESİ ÇEVRE SORUNLARININ TOPLUMLARIN GÜNDEMİNE YERLEŞMESİ 1970 yılında Roma Kulübü, insanlığın ikilemi adlı projesinde dünya bağlamında Nüfus artışı, Gıda üretimi, Endüstrileşme Doğal kaynakların tüketilmesi

Detaylı

1. İklim Değişikliği Nedir?

1. İklim Değişikliği Nedir? 1. İklim Değişikliği Nedir? İklim, en basit ifadeyle, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca yaşanan ya da gözlenen tüm hava koşullarının ortalama durumu olarak tanımlanabilir. Yerküre mizin

Detaylı

Sera Etkisi. Gelen güneş ışınlarının bir kısmı bulutlar tarafında bloke edilmekte. Cam tarafından tutulan ısı

Sera Etkisi. Gelen güneş ışınlarının bir kısmı bulutlar tarafında bloke edilmekte. Cam tarafından tutulan ısı Sera Etkisi Bir miktarda ısı arz dan kaçmakta Gelen güneş ışınlarının bir kısmı bulutlar tarafında bloke edilmekte CO2 tarafından tutulan Isının bir kısmı tekrar atmosfere kaçabilir. Cam tarafından tutulan

Detaylı

Bitkilerle Alan Oluşturma -1

Bitkilerle Alan Oluşturma -1 Bitkilerle Alan Oluşturma -1 Peyzaj Mekanlarının 3 Temel Elemanı Yüzey Zemin Düzlemi: Mekanın tabanını oluşturur. Mekanın diğer elemanları bu tabanın üzerinde yer alır.örneğin üstünde hiçbir bitki veya

Detaylı

KUTUPLARDAKİ OZON İNCELMESİ

KUTUPLARDAKİ OZON İNCELMESİ KUTUPLARDAKİ OZON İNCELMESİ Bilim adamlarınca, geçtiğimiz yıllarda insan faaliyetlerindeki artışa paralel olarak, küresel ölçekte çevre değişiminde ve problemlerde artış olduğu ifade edilmiştir. En belirgin

Detaylı

TÜRKİYE NİN İKLİMİ. Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler :

TÜRKİYE NİN İKLİMİ. Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler : TÜRKİYE NİN İKLİMİ İklim nedir? Geniş bir bölgede uzun yıllar boyunca görülen atmosfer olaylarının ortalaması olarak ifade edilir. Bir yerde meydana gelen meteorolojik olayların toplamının ortalamasıdır.

Detaylı