Türkiye Yatırım Danışma Konseyi İLERLEME RAPORU

Transkript

1 T.C. BAŞBAKANLIK Hazine Müsteşarlığı Türkiye Yatırım Danışma Konseyi İLERLEME RAPORU YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NİSAN 2006

2 İÇİNDEKİLER Önsöz Giriş Yönetici Özeti Sayfa I. Yatırım Danışma Konseyi Tavsiye Kararları I.1. Daha basit ve daha istikrarlı, AB normlarına uygun bir vergi rejimine yönelik vergi politikası reformlarının oluşturulması ve uygulanması I.2. Global rekabet güçlerini artırmak, yerli ve yabancı firmalar arasındaki çift taraflı etkileşimi sağlamak üzere Türkiye deki şirketlerde kurumsal yönetimin güçlendirilmesi I.3. Yatırımların önündeki idari ve bürokratik engellerin, yabancı personel çalışma izinlerine ilişkin sorunları da kapsayacak şekilde, ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmaların sürdürülmesi I.4. Özelleştirme programına hız verilmesi 15 I.5. Yargı sürecinin süratlendirilerek, etkinliğinin artırılması 18 I.6. Enerji sektörünün serbestleştirilmesi programına devam edilmesi 23 I.7. Sosyal güvenlik sistemi reformuna hız kazandırılması 25 I.8. İhracat potansiyelinin artırılması ve güçlü insan kaynakları kapasitesinden 26 daha iyi yararlanmak üzere, Türkiye nin araştırma-geliştirme bazının güçlendirilmesi I.9. Ülkenin cazip bir yatırım yeri olarak tanıtımına yönelik çabaların artırılması yoluyla, yatırımcıların Türkiye nin yatırım ortamındaki gelişmeler konusunda etkin bir biçimde bilgilendirilmesi II. Türkiye de yatırım ortamını etkileyen diğer gelişmeler II.1. Standartların ve düzenlemelerin Avrupa Birliği ile uyumlaştırılması 31 II.2. Gümrüklerin, özellikle İthalat ve lisanslama süreçlerinin etkinliğinin 35 artırılması II.3. Altyapı imkanlarının geliştirilmesi II.3.1. Telekomünikasyon 38 II.3.2. Ulaştırma 39 II.4. Eğitim ve öğretime daha fazla yatırım yapılması 42 II.5. Yatırımlar için arazi ve arsa temin edilmesi 45 II.6. Fikri ve sinai mülkiyet haklarının korunması 47 II.7. Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin bir program dahilinde 49 güçlendirilmesi ve tedarik zincirindeki fonksiyonlarının geliştirilmesi Yatırım Danışma Konseyi II. Toplantısı Sonuç Bildirisi

3 Önsöz Türkiye nin yatırımlar açısından cazibesini artırmak üzere Yatırım Danışma Konseyi nin önerileri doğrultusunda sağlanan gelişmeleri içeren Türkiye Yatırım Danışma Konseyi İlerleme Raporu nu sunmaktan mutluluk duymaktayım. Bundan bir yıl önce İstanbul da gerçekleştirilen İkinci Türkiye Yatırım Danışma Konseyi Toplantısı nda yapılan görüşmeleri çok iyi hatırlıyorum. Katılımcılar, yatırım ortamını iyileştirme çalışmalarına devam edilmesi, ekonominin yapısal sorunlarının çözümü ve ülkenin rekabet gücünü artırılması konularında Hükümetimizin verdiği taahhütlere olan güvenlerini bildirmiş ve Türkiye nin yabancı sermaye için önemli bir cazibe merkezi olma potansiyelinin yüksek olduğunu belirtmişlerdi. Geçen yıl içerisinde yaşanan gelişmelerin, Konseyin bu görüşünü haklı çıkarmış olmasından mutluluk duymaktayım yılında enflasyon yüzde 8 oranının altında kalırken, büyüme yüzde 7 seviyesinin üzerine çıkmıştır. Türkiye istikrarlı bir şekilde, yatırımcıların artan ilgisi de dahil olmak üzere pek çok göstergenin teyit ettiği yeni bir dengeye doğru ilerlemektedir. Bu ilginin en önemli göstergelerinden biri yatırımlarda devam eden artış ivmesi olmuştur. Özel sektör yatırımları 2005 yılında, bir önceki yıla göre reel olarak yüzde 23,6 oranında artmıştır. Benzer bir şekilde, ülkemize gelen doğrudan yabancı yatırımlar da tarihi zirve noktasına ulaşmıştır. İkinci Yatırım Danışma Konseyi Toplantısını gerçekleştirdiğimiz dönemde, 2004 yılı sonu itibariyle 2,8 milyar ABD Doları düzeyinde gerçekleşen doğrudan yabancı yatırım girişi, uzun yıllar boyunca Türkiye nin sağladığı yıllık ortalamanın çok üstündeydi. Buna karşın, 2005 yılında ülkemize giren tüm zamanların en üst düzeydeki yabancı sermaye miktarı olan 9,7 milyar ABD Doları ile 2004 yılının performansı da aşılmıştır. Kuşkusuz, Hükümetimizin güçlü makroekonomik ve yapısal politikalarla desteklenen ekonomik reform programına olan bağlılığı, yatırımcıların Türkiye ekonomisine olan güveninin artmasında önemli rol oynamıştır. Makroekonomik göstergelerdeki cesaret verici iyileşmeler, daha iyi bir yatırım ortamı oluşturulmasına yönelik çabalarımız sonucunda elde edilen somut ilerlemelerle birlikte gerçekleşmiştir. Yatırım Danışma Konseyi nin ikinci toplantısında, Türkiye nin i

4 yatırımcılar açısından cazibesini artırmaya yönelik olarak yapısal alanda daha fazla ilerleme sağlanabilecek bir dizi husus tespit edilmiş ve bunlara ilişkin bir öneriler listesi Hükümetin dikkatine sunulmuştu. Şimdi geriye dönüp baktığımızda, son bir yıl içerisinde Konseyin tavsiyelerde bulunduğu konularda önemli mesafeler alındığını memnuniyetle görmekteyiz. Konseyin önerdiği vergi uygulamalarının sadeleştirilmesi; şirket yönetişiminin güçlendirilmesi; idari ve bürokratik engellerin azaltılması; özelleştirilme programına hız verilmesi ile sosyal güvenlik sistemi reformu gibi konularda somut ilerlemeler kaydedilmiştir. Özellikle, idari prosedürlerdeki karmaşık yapının ortadan kaldırılması ve bürokratik işlemlerin asgari düzeye indirilmesine yönelik çalışmalarımız; kurumlar vergisinin %30 dan %20 ye çekilmesi kararı; beraberinde vergi sisteminin basitleştirilmesi ve özelleştirme alanında sağlanan Cumhuriyet tarihinin en yüksek tutarlarına ulaşan performans; hızla artan yatırım ve buna istinaden ülkenin üretim potansiyelindeki artışlara önemli katkılar sağlamıştır. Buna ek olarak, şu an Meclisimizde görüşülmekte olan sosyal güvenlik reformunun da işgücü piyasamıza önemli bir rahatlama getireceğine inanmaktayım. Önümüzdeki reform gündeminin yoğun olduğunun bilincindeyiz. Ancak, bugüne kadar elde ettiğimiz başarılar, bir çok alanda önümüzdeki dönemde hızlı ilerlemeler sağlanacağı yönünde duyduğumuz güveni güçlendirmektedir. Bu cesaret verici gelişmeler ışığında, Türkiye Yatırım Danışma Konseyi tarafından geçen yıl tespit edilen alanlara ilişkin olarak yakın dönemde sağlanmış bulunan ilerlemeleri bir araya getiren bu raporu sunmaktan mutluluk duymaktayım. Bu yıl gerçekleştireceğimiz Üçüncü Yatırım Danışma Konseyi Toplantısı nın, halihazırda uygulamasına başlanmış çalışmalarımızda daha fazla ilerleme sağlanmasına vesile olmasını ve reform çabalarımızın gelecekteki yönüne ilişkin değerli katkılarda bulunmasını temenni ederim. Ali BABACAN Devlet Bakanı ve Başmüzakereci ii

5 Giriş 29 Nisan 2005 tarihinde İstanbul da yapılan Yatırım Danışma Konseyi nin ikinci toplantısında, 19 çokuluslu şirketin üst düzey yöneticileri, IMF, Dünya Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası başkanları ve Türkiye özel sektörünü temsil eden dört sivil toplum kuruluşu, bir önceki yıl gerçekleştirilen Yatırım Danışma Konseyi toplantısından bu yana yatırım ortamında kaydedilen gelişmeleri gözden geçirmek üzere, Başbakan Sn. Recep Tayyip Erdoğan ve kabine üyeleri ile bir araya gelmişlerdir. Konsey üyeleri, bir önceki toplantı sırasında belirlenen onüç önemli alanda kısa sürede kaydedilen başarıdan dolayı hükümeti kutlamış ve gerek bu alanlarda gerekse mevcut toplantıda gündeme gelen yeni hususlarda çabaların sürmesi tavsiyesinde bulunmuşlar; hükümetin yatırım ortamı reformlarına ilişkin kararlı tutumunun 2005 yılında Türkiye ye doğrudan yabancı yatırım (DYY) akışında çok önemli bir artış sağlayacağı hususunda duydukları güveni ifade etmişlerdir. Yatırım Danışma Konseyi üyelerinin de öngördüğü gibi, 2005 yılında Türkiye ye DYY girişinde bugüne kadar görülmemiş ölçüde bir artış kaydedilmiştir yılında ülkeye giren DYY tutarı, bir önceki yıla oranla %246 artarak, ilk kez 9,7 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Bu tutar, Türkiye tarafından önceki on yıllık dönemde çekilebilen yıllık DYY ortalamasının yaklaşık altı katı düzeyindedir. DYY rakamlarındaki bu sıçrama, kısmi ölçüde, hükümetin kararlı biçimde sürdürdüğü özelleştirme programının etkisini taşımaktaysa da; artışın önemli bir bölümü bundan bağımsızdır ve DYY çekme konusunda yüksek performans göstermeyi mümkün kılan güçlü bir yatırım ortamının etkisini yansıtmaktadır. Konsey üyeleri, hükümetin Türkiye de özel sektör yatırımlarını artırmaya yönelik stratejisi açısından bir önceki yıl tanımlanan öncelikli alanlardaki çabaların sürekliliğinin ve uzun dönemli olmasının gerekliliğini vurgulamışlardır. Bunun yanısıra, bir sonraki yıl için Türkiye nin göstereceği çabaların, gerek Avrupa Birliği (AB) ile yapılacak katılım müzakerelerinde, gerekse ülkeye yatırım akışının artmasında hayati önem taşıdığını vurguladıkları dokuz yeni hususta odaklanmasını tavsiye etmişlerdir: iii

6 Daha basit ve daha istikrarlı, AB normlarına uygun bir vergi rejimine yönelik vergi politikası reformları oluşturulması ve uygulanması Global rekabet güçlerini artırmak, yerli ve yabancı firmalar arasındaki çift taraflı etkileşimi sağlamak üzere Türkiye deki şirketlerde kurumsal yönetimin güçlendirilmesi Yatırımların önündeki idari ve bürokratik engellerin, yabancı personel çalışma izinlerine ilişkin sorunları da kapsayacak şekilde, ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmaların sürdürülmesi Mevcut özelleştirme programına hız verilmesi Yargı sürecinin süratlendirilerek etkinliğinin artırılması Enerji sektörünün serbestleştirilmesi programına devam edilmesi Sosyal güvenlik sistemi reformuna hız kazandırılması Türkiye nin AR&GE bazının güçlendirilmesi Ülkenin cazip bir yatırım yeri olarak tanıtımına yönelik çabaların artırılması yoluyla yatırımcıların, Türkiye deki yatırım ortamındaki gelişmeler konusunda etkin bir şekilde bilgilendirilmesi Yatırım Danışma Konseyi nin ikinci toplantısından bugüne, bir taraftan ilk toplantıda gündeme gelen hususlardaki çalışmalar sürerken, diğer taraftan da bir kısmı zaten hükümetin öncelikli gündeminde bulunan bu dokuz yeni alanın tamamına yakınında çok önemli yasal ve idari tedbirler alınmıştır. Konsey üyeleri, Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) platformunun Yatırım Danışma Konseyi nce belirlenen hususlardaki uygulamalar ve bunların takibinde özel sektör ve kamu ortaklığını güçlendirmedeki önemli rolünün sürdürülmesi tavsiyesinde bulunmuşlardır. Bu itibarla, Yatırım Danışma Konseyi toplantısından kısa bir süre önce, gerek halen gündeminde bulunan konuları, gerekse yeni Yatırım Danışma Konseyi ne yönelik hazırlık çalışmaları yapmak amacıyla bir YOİKK toplantısı yapılmıştır. YOİKK in etkinliğini artırabilmek için altı kamu kurumunun üst düzey yöneticileri ile YOİKK ve Yatırım Danışma Konseyi platformlarında temsil edilen özel sektör temsilcisi dört kuruluşun üyesi olacağı bir Yönlendirme Komitesi oluşturulmuş ve iv

7 ilgili tarafları bir araya getiren düzenli toplantılar yaparak, yatırım ortamına ilişkin gündem maddelerinin takibiyle görevlendirilmiştir. Yönlendirme Komitesi, yıl içerisinde her birinde belirli bir konudaki yasa tasarısı ya da yatırım ortamının iyileştirme gerektiren farklı bir unsurunu gündemine alan on toplantı gerçekleştirmiştir. Komitenin YOİKK platformunun etkinliğine katkıları, tüm YOİKK üyeleri nezdinde destek bulmuştur. YOİKK, 7 Mart 2006 tarihinde bir toplantı daha yaparak, üçüncü Yatırım Danışma Konseyi toplantısı hazırlık çalışmalarını ve toplantı öncesinde üyelere gönderilecek olan ilerleme raporunu değerlendirmiştir. Türkiye deki iş ortamında karşılaşılan sorunlara ilişkin daha detaylı bilgi edinmek amacıyla Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Dünya Bankası tarafından bir Yatırım Ortamı Değerlendirmesi (YOD) çalışması sürdürülmektedir. Türkiye de faaliyette bulunan firmalardan alınan geniş bir örnekleme dayalı saha çalışmasının analizi sonucunda ortaya çıkacak olan YOD bulguları önümüzdeki aylarda açıklanacak ve Türkiye deki iş ortamına ilişkin güncel ve birinci elden yeni bilgiler edinilecektir. Türkiye deki yatırım ortamını rekabet koşulları bakımından değerlendiren bir diğer çalışma olan Rekabet Ortamı Değerlendirme Projesi, yine Dünya Bankası ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından Rekabet Kurumu ile birlikte yürütülmektedir. Türkiye nin AB adaylığı, katılım görüşmelerinin başlamasıyla birlikte yatırım ortamının iyileştirilmesi çalışmalarına yeni bir boyut getirmiştir. İlgili kamu kurumları, AB müktesebatına ve iş ortamıyla ilgili AB standartlarının doğrudan veya dolaylı olarak yer aldığı 35 müzakere faslına uyum çalışmalarını hızlandırmıştır. Raporun bundan sonraki bölümlerinde, belirlenen öncelik alanlarında kaydedilen gelişmeler, özellikle de son Yatırım Danışma Konseyi toplantısından bu yana alınan tedbirler üzerinde durulmaktadır. Raporun içeriği, Yatırım Danışma Konseyi toplantısında gündeme getirilen konular ve alınan tavsiye kararları hususunda toplantıdan hemen sonra resmi olarak bilgilendirilen ilgili bakanlıklardan ve diğer kamu kurumlarından alınan bilgilerle oluşturulmuştur. v

8 YÖNETİCİ ÖZETİ Yatırım Danışma Konseyi nin ikinci toplantısında gündeme getirilen konularda kaydedilen ilerlemeler ve ilk toplantıda belirlenen hususlarda sağlanan gelişmelerin detayları, ilgili kamu kurumlarından alınan bilgiler çerçevesinde raporda yer almıştır. Sözkonusu ilerlemeler, konu başlıkları altında aşağıdaki şekilde özetlenmiştir. Daha basit ve daha istikrarlı, AB normlarına uygun bir vergi rejimine yönelik vergi politikası reformlarının oluşturulması ve uygulanması... Vergi reformlarının oluşturulması sürecine katkıda bulunmak üzere kamu kurumları, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerininin temsil edildiği bir Vergi Konseyi oluşturulmuştur. Kurumlar vergisinin 2006 yılında %30 dan %20 ye düşürüleceği ilan edilmiş; kurumlar vergisi oranları konusunda Türkiye nin rekabet gücü artırılmıştır. Mükelleflerin yeni teknoloji ve bilgiye yönelik Ar-Ge harcamalarının %40 ının vergi matrahından indirmesini mümkün kılan yeni mevzuat düzenlemesine ilişkin uygulama esasları belirlenmiştir. Yatırım ve üretim yapan girişimcilerin vergi ve sigorta primi indirimi, enerji desteği ve bedelsiz arazi tahsisinden istifade edebilmesini sağlayan teşvik düzenlemesine 13 il daha ilave edilerek kapsamı genişletilmiştir. Global rekabet güçlerini artırmak, yerli ve yabancı firmalar arasındaki çift taraflı etkileşimi sağlamak üzere Türkiye deki şirketlerde kurumsal yönetimin güçlendirilmesi... OECD ilkeleri esas alınarak hazırlanan Kurumsal Yönetim İlkeleri ni yayımlayan Türkiye, Dünya Bankası nın İş Ortamı raporunda yatırımcıların korunması alanında en iyi refom yapan onbeş ülke arasında yer almıştır. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda işlem gören şirketlerin yıllık faaliyet raporunda Kurumsal Yönetim Raporu hazırlamaları zorunlu hale getirilmiştir. vi

9 İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetim Kurulu, borsada işlem gören şirketlerden Kurumsal Yönetim İlkeleri ne uyanlara yönelik bir Kurumsal Yönetim Endeksi oluşturma konusundaki çalışmalarını sürdürmektedir. OECD kurumsal yönetim uygulamaları pilot çalışması kapsamında Türkiye pilot ülke olarak belirlenmiştir. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda işlem gören şirketlerin, uluslararası finansal raporlama standartlarına uyma yükümlülüğü bulunmaktadır. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Yönlendirme Komitesi tarafından Sermaye Piyasası Kurulu başkanlığında Kurumsal Yönetim konusunda görev yapacak yeni bir teknik komite oluşturulmuştur. Yatırımların önündeki idari ve bürokratik engellerin, yabancı personel çalışma izinlerine ilişkin sorunları da kapsayacak şekilde, ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmaların sürdürülmesi İşyeri açma ve çalıştırma ruhsatı işlemlerine ilişkin yeni düzenlemelerle, başvuruda gerekli evrak sayısı sıhhi işyerleri için 52 den 6 ya, gayrisıhhi işyerleri için ise 43 den 7 ye düşürülmüştür. Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerektiren tesisler için düzenlenen ÇED olumlu belgesinin ve raporunun, yer seçimi ve tesis kurma raporunu ikame etmesi sağlanmıştır. İşyeri kurma izni ve işletme belgesi almak için gerekli olan başvuru evrağı sayısı 18 den 2 ye indirilmiştir. Yatırımcılara, gerekli yasal izinler için yapacakları başvurularda yardım sağlamak ve bu süreçlerin koordinasyonunu yürütmekle görevlendirilen Yatırım Destek Ofisleri sisteminin oluşturulmasına yönelik düzenlemelerin yapıldığı Kalkınma Ajansları Kurulması Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. Yabancıların çalışma izinlerine ilişkin olarak, çalışma izni başvurularının değerlendirme süresinin azaltılmasına ve çalışma izni verme yetkisini Bakanlık vii

10 tarafından yetki verilen Bölge Çalışma Müdürlüklerine devredilmesine yönelik iyileştirmeleri hedefleyen çalışmalar sürmektedir. Özelleştirme Programına hız verilmesi Türkiye, 2005 yılında 8.2 milyar ABD Doları değerinde özelleştirme gerçekleştirmiştir. Oger Telecoms Ortak Girişim Grubu, Türk Telekom un %55 hissesi için 6,55 milyar ABD Doları bedelle en yüksek teklifi vermiştir. Koç-Shell Konsorsiyumu, TÜPRAŞ ın %51 hissesi için 4,14 milyar ABD Doları bedelle en yüksek teklifi vermiştir. OYAK grubu %46,12 oranındaki ERDEMİR hissesi için 2,77 milyar ABD Doları bedelle en yüksek teklifi vermiştir. Yargı sürecinin süratlendirilerek etkinliğinin artırılması Yeni Türk Ticaret Kanunu taslağı hazırlanarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi ne sunulmuştur yılı sonu itibariyle, Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) çerçevesinde yargı birimlerinin otomasyonu ve entegrasyonu süreci tamamlanacaktır. Enerji sektörünün serbestleştirilmesi programına devam edilmesi 21 bölge bazlı dağıtım grubu ile imzalanacak geçiş dönemi sözleşmelerinin yürürlüğe girmesi, enerji sektörünün serbestleşmesi sürecinde 2006 yılının en önemli konularının başında gelmektedir. Elektrik Piyasası Kanunu nda sektörün önünü açan düzenlemeler yapılmıştır. Doğalgaz piyasasının serbestleştirilmesi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. viii

11 Türkiye-Yunanistan Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile Türkiye-Avusturya (NABUCCO) Doğalgaz Boru Hattı Projesinin bütünleşmesi sonucunda, doğalgazda Türkiye nin ilk uluslararası interkonneksiyonu tamamlanacaktır. Sosyal güvenlik sistemi reformuna hız kazandırılması Sosyal Güvenlik Reformu kapsamında üç kanundan oluşan bir paket hazırlanmıştır. Reform kapsamında yer alan Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ve Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Nisan 2006 da Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca kabul edilmiştir. Reform kapsamındaki bir diğer kanun tasarısı olan Sosyal Yardımlar ve Primsiz Ödemeler Kanun Tasarısı üzerinde ise çalışmalar devam etmektedir. Türkiye nin araştırma-geliştirme bazının güçlendirilmesi Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu nca kabul edilen Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı çerçevesinde, dönemi için yedi stratejik hedef belirlenmiştir. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu nun (TÜBİTAK) bütçesi bir önceki yıla göre yaklaşık %63 oranında artırılarak 2006 yılında 715 milyon ABD Dolarına çıkarılmıştır. TÜBİTAK ın Ar-Ge faaliyetleri için sağladığı doğrudan desteklerin tutarı 2005 yılı için 266 milyon ABD Dolarına yükseltilmiştir yılında üniversitelere bilimsel araştırma desteği için 68 milyon ABD Doları ayrılmıştır. ix

12 Ülkenin cazip bir yatırım yeri olarak tanıtımına yönelik çabaların artırılması yoluyla, yatırımcıların Türkiye nin yatırım ortamındaki gelişmeler konusunda etkin bir şekilde bilgilendirilmesi 2005 yılında Hazine Müsteşarlığı tarafından başlatılan yatırım promosyonuna yönelik kapasite ve altyapı oluşturulması çalışmaları önemli ölçüde tamamlanmıştır. Yabancı yatırımcıların yatırım sürecinde ihtiyaç duyduğu bilgilere erişimini kolaylaştırmak amacıyla tasarlanan Türkiye Yatırım Portalı nın (InvestinTurkey), Mayıs 2006 da erişime açılması öngörülmektedir yılında InvestinTurkey konsept logosu tasarımı yaptırılmış ve Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir. Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı nın kuruluş kanunu çalışmaları tamamlanarak, kanun Nisan 2006 da TBMM ye sunulmuştur. Standartların ve düzenlemelerin Avrupa Birliği ile uyumlaştırılması Türkiye ile AB arasında malların serbest dolaşımı önündeki kalan engellerin kaldırılması amacıyla hazırlanan Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı Ekim 2005 te yürürlüğe girmiştir. Standartlarla ilgili olarak kabul edilen AB mevzuatının uygulamada etkinliğini sağlamak amacıyla teknik altyapının desteklenmesine yönelik olarak, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Türkiye Akreditasyon Kurumu nun etkinliklerinin AB düzeyine taşınmasını öngören projeleri de içeren, çeşitli faaliyetler yürütülmektedir. İthalatta TSE tarafından yapılan zorunlu standart denetimleri yerine AB mevzuatına uygunluğun aranmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Gümrüklerin, özellikle ithalat ve lisanslama süreçlerinin etkinliğinin artırılması Üçüncü ülkelerden yapılan ithalatta ürün güvenliği denetimlerine ilişkin mevzuatın AB Direktiflerine uyumlu hale getirilmesi çalışmalarına başlanmıştır. x

13 Çeşitli mal gruplarının ithalatındaki denetimlerin AB ye uyumlaştırılması çalışmaları sürmektedir. İthalat denetimleri, Dış Ticaret Müsteşarlığınca geliştirilen Ürün Güvenliği Sistemi ile online takip edilebilir hale gelmiştir. e-birlik Otomasyon Projesi ile ihracat beyannameleri elektronik olarak onaylanmaktadır. Altyapı imkanlarının geliştirilmesi Telekomünikasyon sektöründe mobil telefon abone sayısı ve internet kullanıcı sayısı hızla artmaktadır yılında ADSL yatırımlarına hız verilmiştir. Bölünmüş yollar projesine ait km. lik yol hedefinin %75 i gerçekleşmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları, Ankara-İstanbul ve Ankara-Konya Hızlı Tren projelerini başlatmıştır. Özel sektörün devlet demiryolları şebekesinde kendi trenlerini çalıştırabilmesine imkan sağlanmıştır. Türk Hava Yolları yurt dışındaki mevcut 79 hattına ilaveten 23 yeni hattın açılmasına karar vermiştir. Denizcilik şirketlerinin hisselerinin %49 unun hamiline yazılı olabilmesi temin edilmiş, yabancı yatırımcıların sektöre girişinin önü açılmıştır. Eğitim ve öğretime daha fazla yatırım yapılması 2005 yılında olduğu gibi, 2006 yılında da kamu harcamaları içinden aldığı %12,4 lük pay ile en fazla kaynak tahsis edilen kamu hizmeti eğitim olmuştur döneminde, okullaşma oranlarında artış kaydedilmiştir eğitim-öğretim yılından başlayarak, ortaöğretim süresi 4 yıla çıkartılmıştır. xi

14 15 yeni üniversitenin kurulmasına ilişkin yasa tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisi nce kabul edilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı okul ve kurumlardan internet bağlantısı olanların sayısı, Aralık 2005 itibariyle Mart 2004 e oranla yaklaşık yedi kat artarak e ulaşmıştır. Yatırımlar için arazi ve arsa temin edilmesi Türkiye de bugüne kadar 36,760 adet birimin kadastrosu tamamlanmıştır. Ülkenin muhtelif illerinde kalan 11,094 birimin 4,032 adedinde kadastro faaliyetleri sürdürülmektedir. İlgili kanunlarda yapılan değişikliklerle bedelsiz arsa devrine olanak sağlanan il sayısı 36 dan 54 e çıkarılmıştır. Türkiye de yabancıların taşınmaz edinimine ilişkin kurallar, yeni bir mevzuatla yeniden belirlenmiştir. Fikri ve sınai mülkiyet haklarının daha etkin biçimde korunması Fikri mülkiyet hakları konusunda yetiştirilmiş hakimlerin ihtisas mahkemelerinde görevlendirilmesi ve 2004 yılında gerçekleştirilen yasal düzenlemeler, bu mahkemeleri korsan eserlerle mücadele konusunda daha etkin bir hale getirmiştir. 1 Ocak 2001 tarihinden sonra Gümrük Birliği alanında ilk kez ruhsat alan, Türkiye de jenerik başvurusu bulunmayan orjinal ürünlerden Türkiye de patenti bulunmayanlara, altı yıllık veri imtiyazı hakkından yararlanabilme olanağı tanınmıştır. xii

15 Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin bir program dahilinde güçlendirilmesi ve tedarik zincirindeki fonksiyonlarının geliştirilmesi... Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) tanımına ilişkin çalışmalar tamamlanmış ve AB mevzuatına uyumlu bir tanımlama kabul edilmiştir. Şubat 2005 tarihinde KOBİ ler için bir web portalı oluşturulmuştur. KOBİ lerde işletme stratejisi kavramının yerleşmesi amacıyla Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından Stratejik Yol Haritası uygulaması başlatılmıştır. KOBİ lerin teknolojik kapasitelerinin artırılması amacıyla üniversitelerle işbirliğine gidilmiştir. KOBİ lerin uluslararası bağlantılarını geliştirmeyi amaçlayan Eşleştirme Merkezleri kurulmuştur. xiii

16 I. Yatırım Danışma Konseyi Tavsiye Kararları I.1. Daha basit ve daha istikrarlı, AB normlarına uygun bir vergi rejimine yönelik vergi politikası reformlarının oluşturulması ve uygulanması Çağdaş ve etkin bir vergi sistemi oluşturulması amacıyla vergi kanunlarının farklı bir bakış açısıyla yeniden yazılması için Maliye Bakanlığı tarafından çalışmalara başlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda; rekabet ortamını bozan kayıt dışı ekonomi ile mücadele, vergi sisteminin basit, anlaşılır ve öngörülebilir hale getirilmesi, vergisel politikalarda istikrar sağlanması hedeflenmektedir. Haksız rekabete yol açarak genel vergi yükünün aşağı çekilebilmesine engel olan kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınması ve kayıtdışılığın önlenebilmesi için alınan tedbirler kapsamında; o 2006 yılından geçerli olmak üzere Kurumlar Vergisi oranının 10 puan aşağı çekilmesi ile verginin tabana yayılması, kayıtdışılığın önlenmesi ve özel sektörün rekabet gücünün artırılması hedeflenmektedir. o Vergi kanunlarının yeniden yazımı esnasında vergi güvenlik müesseselerinin sisteme entegre edilmesi yönündeki çalışmalar ana vergi kanunları kapsamında yapılmaktadır. o Kayıtdışılığın önlenmesi konusunda kamuoyunun desteğinin sağlanabilmesi için, toplumsal vergi bilincinin oluşturulup geliştirilmesi ve vergi idaresi ile mükellef ilişkilerinin daha sağlam temellere oturtulması, verginin toplumun tüm kesimlerine Kayıtdışılığın önlenmesi sürecinde kamu kurumları ve özel sektör arasında her türlü işbirliğine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. 1

17 Vergi reformlarının oluşturulması sürecine katkıda bulunmak üzere kamu kurumları, üniversiteler ve Sivil Toplum örgütlerininin temsil edildiği bir Vergi Konseyi oluşturulmuştur. Kurumlar vergisinin 2006 yılında %30 dan %20 ye düşürüleceği ilan edilmiş; kurumlar vergisi oranları konusunda Türkiye nin rekabet gücü artırılmıştır. YDK İlerleme Raporu benimsetilmesi, vergiye gönüllü uyum ve ödeme alışkanlığının artırılması amacıyla kamu kurumları işbirliğinde etkinlikler gerçekleştirilmektedir. Ekonomide kayıtdışılıktan kaynaklanan problemler, gerek ilgili kamu kurumlarının gerekse özel sektör kuruluşlarının öncelikli gündem maddeleri arasında yer almaktadır. Bu doğrultuda alınacak tedbirler konusunda kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşları arasında her türlü işbirliği imkanından faydalanılmaktadır. Vergisel politikaların oluşturulmasında ve uygulanmasında ilgili tüm kesimlerin katkılarından ve görüşlerinden faydalanmak amacıyla Vergi Konseyi oluşturulmuştur. 1 Kamu kurumlarından, üniversitelerden ve sivil toplum kuruluşlarından toplam 50 üyenin yer aldığı Konseyin, yaygın bir vergi reformu başlatılmasına ve daha basit, öngörülebilir ve istikrarlı bir vergi sistemi oluşturulmasına katkı sağlamaktadır. 1 Ocak 2005 den itibaren üç puan düşürülerek % 30 seviyesine indirilen kurumlar vergisi oranının, 2006 yılı başında itibaren 10 puan daha düşürülerek % 20 seviyesine indirileceği ilan edilmiştir. Türkiye nin rakip ülkeler nezdindeki rekabet gücünü büyük ölçüde artırması beklenen yeni düzenlemeyle temel olarak vergi yükünün azaltılması ve kayıt dışına yönelmelerin engellenmesi hedeflenmektedir. 1 Vergi Konseyi Yönetmeliği (R.G /25763) 2

18 Seçilmiş Ülkelerde Kurumsal Vergi Oranları Kurumlar Vergisi Oranları (%) Japonya** A.B.D. Almanya Kanada Fransa İspanya Yunanistan** Belçika İtalya Yeni Zelanda Hollanda Lüksemburg İngiltere Danimarka Meksika Avustralya İsveç Norveç G.Kore Portekiz Çek Cum. Finlandiya Avusturya İsviçre Türkiye* Slovak Cum. İzlanda Macaristan İrlanda Kaynak: OECD (2005 rakamları) (*) 1 Ocak 2006 dan geçerli olmak üzere (**)2004 rakamları Gelir vergisinde %40 olan en yüksek oran, 2006 başından itibaren %35 e düşürülmüştür. 1 Ocak 2006 dan itibaren geçerli olmak üzere, ücret gelirleriyle diğer gelirler için ayrı olan tarifeler teke, beş olan dilim sayısı da dörde indirilmiştir. GELİR VERGİSİNDE MEVCUT DİLİMLER 4 DİLİMLİ GELİR VERGİSİ DİLİM VERGİ (%) DİLİM VERGİ (%) YTL YTL ye kadar YTL YTL YTL YTL ÜSTÜ YTL nin YTL si için YTL, fazlası YTL nin YTL si için YTL, fazlası YTL den fazlasının YTL si için YTL, fazlası

19 1 Ocak 2006 da yürürlüğe giren yeni düzenlemeyle, ikincil piyasada işlem gören menkul kıymetlerin devir, temlik ve satışıyla, muhafazasından elde edilen gelirlerle, diğer sermaye piyasası araçları, banka mevduatı, repo faizi ve özel finans kurumlarından elde edilen gelirlere standart oranda (% 15) stopaj vergisi uygulamasına başlanmıştır. Yeni uygulamayla ilgili olarak, yerleşik ve yerleşik olmayan mükellefler arasında bir ayırım söz konusu değildir. Türkiye nin 61 ülke ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması bulunmaktadır. Sekiz ülke ile de anlaşma müzakereleri devam etmektedir. Bugüne kadar Türkiye ile 61 ülke arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması yürürlüğe girmiştir. Fas, Lübnan, Güney Afrika Cumhuriyeti, Bosna-Hersek, Katar, Portekiz, Etiyopya, Sırbistan ve Karadağ, Yemen ve Bahreyn ile de anlaşmalar imzalanarak karşılıklı onay süreci başlatılmıştır. Halen Türkiye nin 8 ülke ile anlaşma müzakereleri devam etmektedir. 4

20 Taraf Devlet Türkiye ile Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması Bulunan Ülkeler Yürürlük Tarihi Taraf Devlet Yürürlük Tarihi Taraf Devlet YDK İlerleme Raporu Yürürlük Tarihi 1 Avusturya Kazakistan Endonezya Norveç Makedonya Litvanya Güney Kore Arnavutluk Hırvatistan Ürdün Cezayir Moldova Tunus Moğolistan Singapur Pakistan Ç.H.C Kırgızistan Romanya Hindistan Tacikistan Hollanda Malezya Çek Cumh İngiltere Mısır İspanya Finlandiya Polonya Bangladeş K.K.T.C Türkmenistan Letonya Fransa Azerbaycan Slovenya Almanya Bulgaristan Yunanistan S.Arabistan Özbekistan Suriye İsveç A.B.D Tayland Belçika Beyaz Rusya Lüksemburg Danimarka Ukrayna Sudan İtalya İsrail Estonya B.A.E Slovakya İran Japonya Kuveyt Macaristan Rusya Kaynak: Maliye Bakanlığı Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında yapılan değişikliklerle, 31 Temmuz 2004 tarihinden itibaren, mükelleflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40 ı oranında hesaplanacak Ar-Ge İndirimi, kurumlar vergisi ve gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınmaktadır. Ar-Ge indiriminin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslara ilişkin tebliğ, 20 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2 Mükelleflerin yeni teknoloji ve bilgiye yönelik Ar-Ge harcamalarının %40 ının vergi matrahından indirilmesine ilişkin uygulama esasları belirlenmiştir 2 Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No:86) (R.G /25733) 5

21 Şubat 2006 da Türk Maliye tarihinde bir ilk olan Mükellef Hakları Bildirgesi yayımlanmıştır. Bildirgede; Türk Gelir İdaresinin mükellef odaklı, kaliteli hizmet sunma anlayışı içerisinde, saygılı ve dürüst olma temel ilkesiyle çalışmaya, vergi ödemenin sadece bir yükümlülük değil vatandaş olma ve sorgulama hakkı olduğu bilinciyle kendisinden hizmet alan herkesi memnun etmeye ve sorunları çözmeye bağlı olacağı beyan edilmiştir. Bu anlayış çerçevesinde; Yatırım ve üretim yapan girişimcilerin vergi ve sigorta primi indirimi, enerji desteği ve bedelsiz arazi tahsisinden istifade edebilmesini sağlayan teşvik düzenlemesine 13 il daha ilave edilerek kapsamı genişletilmiştir. o Mükelleflere vergi ödevlerini yerine getirirken kolaylaştırıcı şekilde hizmet verme hedefi doğrultusunda Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı oluşturulmuştur. o Vergiye ilişkin güncel değişikliklerden ve gelişmelerden mükellefleri haberdar edebilmek amacıyla, Gelir İdaresi Başkanlığınca mükellef e-posta aboneliği uygulaması başlatılmıştır. Bu uygulama kapsamında, Web Tabanlı Bilgilendirme Sistemi ile vergi uygulamalarına yönelik her türlü güncel bilgi ve internet sitesindeki yenilikler abonelere ücretsiz eşzamanlı olarak gönderilmektedir. Ayrıca, mükellefler vergilendirme ile ilgili tüm güncel bilgilere Gelir İdaresi Başkanlığı nın internet sitesinden ulaşabilmektedirler. İstihdamın artırılması ve bölgesel kalkınmışlık farklılıklarının azaltılması amacıyla 6 Şubat 2004 tarihinde yürürlüğe giren yasal düzenleme ile kişi başına gelir düzeyi ABD Dolarının altında olan 36 ilde yatırım ve üretim yapacak girişimcilere vergi ve sigorta priminde indirim, enerji desteği ve bedelsiz arsa sağlanması imkanı getirilmiştir. 12 Mayıs 2005 tarihli yeni düzenlemeyle sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre endeks değeri eksi olan iller de bu kapsama alınmıştır. 3 Yeni düzenlemenin uygulamasına ilişkin tebliğin yürürlüğe girmesiyle söz konusu desteklerden faydalandırılan il sayısı 49 olmuştur. 4 3 Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair tarihli ve 5350 sayılı Kanun (R.G /25819) 4 Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliği (Seri No:2) (R.G /25835) 6

22 Organize Sanayi Bölgelerinde Bedelsiz Arsa ile birlikte Vergi, Sigorta Primi ve Enerji Desteği Sağlanan İller 1 ADIYAMAN 18 ERZİNCAN 35 NİĞDE 2 AFYON 19 ERZURUM 36 ORDU 3 AĞRI 20 GİRESUN 37 OSMANİYE 4 AKSARAY 21 GÜMÜŞHANE 38 RİZE 5 AMASYA 22 HAKKARİ 39 ŞANLIURFA 6 ARDAHAN 23 IĞDIR 40 SİİRT 7 ARTVİN 24 KAHRAMANMARAŞ 41 SİNOP 8 BARTIN 25 KARAMAN 42 ŞIRNAK 9 BATMAN 26 KARS 43 SİVAS 10 BAYBURT 27 KASTAMONU 44 TOKAT 11 BİNGÖL 28 KİLİS 45 TRABZON 12 BITLIS 29 KIRŞEHIR 46 TUNCELİ 13 ÇANKIRI 30 KÜTAHYA 47 UŞAK 14 ÇORUM 31 MALATYA 48 VAN 15 DİYARBAKIR 32 MARDİN 49 YOZGAT 16 DÜZCE 33 MUŞ 17 ELAZIĞ 34 NEVŞEHİR Organize Sanayi Bölgelerinde Bedelsiz Arsa Desteği Sağlanan İller 1 KARABÜK 2 KIRIKKALE 3 SAMSUN 4 ZONGULDAK 7

23 1.2. Global rekabet güçlerini artırmak, yerli ve yabancı firmalar arasındaki çift taraflı etkileşimi sağlamak üzere Türkiye deki şirketlerde kurumsal yönetimin güçlendirilmesi Türkiye deki firmalarda kurumsal yönetimin güçlendirilmesi konusu, Yatırım Danışma Konseyi nin 2005 yılında gerçekleştirilen toplantısında gündeme getirilen yeni öneriler arasında yer almıştır. Kurumsal yönetim ilkelerinin benimsenmesi ve uygulanması, şirketlerin faaliyetlerini uluslararası standartlarda sürdürebilmeleri ve böylece daha etkin ve şeffaf bir yönetim anlayışıyla uluslararası finansman kaynaklarından daha kolay ve düşük maliyetle faydalanabilmeleri bakımından önemli bir husus olarak değerlendirilmektedir. Kurumsal yönetim anlayışının Türk şirketleri tarafından benimsenmesi ve güçlendirilmesi amacıyla çeşitli girişimler başlatılmış ve bu alanda önemli ilerlemeler sağlanmıştır: OECD ilkeleri esas alınarak hazırlanan Kurumsal Yönetim İlkeleri, SPK tarafından 2003 yılında yayınlanmıştır. Türkiye, Dünya Bankası nın İş Ortamı raporunda yatırımcıların korunması alanında köklü reform yapan ilk onbeş ülke arasında yer almaktadır. Başta 1999 yılında yayınlanan OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri ve bu ilkelerin revizyonuna ilişkin taslak metin olmak üzere, uluslararası düzeyde benimsenmiş ve tavsiye edilen esaslara paralel bir anlayışla hazırlanarak 2003 yılında yayımlanan Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Kurumsal Yönetim İlkeleri5, o pay sahipleri, o kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, o menfaat sahipleri, o yönetim kurulu olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. 6 Kurumsal yönetim ilkelerini yayımlayan Türkiye, yatırımcıların korunması alanında köklü reform yapan ilk on beş ülke arasında yer almaktadır. 7 5 Söz konusu ilkeler, Nisan 2004 tarihinde üye ülke bakanlarının onayıyla revizyona tabi tutulan ve OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri 2004 adıyla yeniden yayınlanan versiyonundaki değişiklikler göz önüne alınarak gözden geçirilmiş ve yapılan değişikliklerle birlikte Şubat 2005 te yenilenerek tekrar yayımlanmıştır tarih ve 35/835 sayılı SPK Kurul kararı 7 İş Ortamı- 2006, Dünya Bankası 8

24 Halka açık şirketlere yönelik olarak hazırlanan kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanmasında uygula ya da açıkla ilkesi temel kurallardan biri olarak yer almaktadır. Bu çerçevede hisse senetleri İMKB de işlem gören ortaklıkların yıllık faaliyet raporunda, sözkonusu İlkelere ilişkin prensiplerin uygulanıp uygulanmadığına; uygulanmamış ise buna ilişkin gerekçeli açıklamaya, bu prensiplere tam olarak uyulmaması sebebiyle meydana gelen çıkar çatışmalarına ve gelecekte şirketin yönetim uygulamalarında ilkelerde yer alan prensipler çerçevesinde bir değişiklik yapma planının olup olmadığına ilişkin açıklamaya yer verilmesi ve ayrıca kamuya gerekli açıklamanın yapılması kararlaştırılmıştır. Söz konusu şirketlerin, 2005 yılında yayımlanacak 2004 yılına ilişkin faaliyet raporlarından başlamak üzere Kurumsal Yönetim Uyum Raporu nu hazırlayarak yıllık faaliyet raporlarında ve varsa internet sitelerinde kamuya duyurması zorunlu hale getirilmiştir. 8 İMKB de işlem gören şirketlerin yıllık faaliyet raporunda Kurumsal Yönetim Raporu hazırlamaları zorunlu hale getirilmiştir. SPK tarafından getirilen İlkelerde, şirketlerin kamunun aydınlatılması ve yatırımcıların bilgilendirilmesi sürecinde kullanacakları en önemli başvuru kaynaklarından biri olarak belirtilen şirketlerin kurumsal internet sitelerinde, yatırımcı ilişkileri başlıklı bir bölümün oluşturulması yine Kurul kararı ile tavsiye edilmiştir 8. İMKB Yönetim Kurulu nun tarihli toplantısında, SPK Kurumsal Yönetim İlkelerini uygulayan şirketlerin dahil olacağı Kurumsal Yönetim Endeksi nin, kurumsal yönetim derecelendirme notu 10 üzerinden en az 6 olan 5 şirketin Borsa ya bildirilmesi halinde Borsa Günlük Bülteni nde yapılan duyurudan 1 hafta sonra hesaplanmasına karar verilmiştir. Derecelendirme, SPK tarafından yetkilendirilecek derecelendirme kuruluşları tarafından yapılacaktır. IMKB Yönetim Kurulu, borsada işlem gören şirketlerden kurumsal yönetim ilkelerine uyanlara yönelik bir KurumsalYönetim Endeksi oluşturma konusundaki çalışmalarını sürdürmektedir tarih ve 48/1588 sayılı SPK Kurul toplantısı kararı 9

25 OECD kurumsal yönetim uygulamaları pilot çalışması kapsamında Türkiye pilot ülke olarak belirlenmiştir. İMKB de işlem gören şirketler için Uluslararası Finansal Raporlama Standartları na uyma yükümlülüğü bulunmaktadır. YOİKK Yönlendirme Komitesi toplantısında SPK başkanlığında Kurumsal Yönetim komitesinin oluşturulmasına karar verilmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi nde görüşülmekte olan Türk Ticaret Kanunu tasarısında kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanmasında uygula ya da açıkla ilkesi temel kurallardan biri olacaktır. OECD bünyesinde yer alan Kurumsal Yönetim Yönlendirme Komitesi nin Nisan 2005 te yaptığı toplantı sonucunda Kurumsal Yönetim Uygulamalarına İlişkin OECD Pilot Çalışması kapsamında Türkiye pilot ülke olarak belirlenmiştir. Yürütülecek çalışma kapsamında Türkiye de kurumsal yönetimin geliştirilmesi alanında alınması gereken acil ve uzun dönemli önceliklerin belirlenmesi ve yapılan bu çalışmanın OECD Kurumsal Yönetim İlkelerine ilişkin değerlendirme metodolojisinin geliştirilmesinde bir araç olarak kullanılması amaçlanmaktadır. Kasım 2003 te Uluslararası Finansal Raporlama Standartları yayımlanarak, Ocak 2005 ten itibaren sözkonusu standartların, hisse senetleri İMKB de işlem gören şirketler için uygulanması zorunlu hale getirilmiştir. Bu adımın bir tamamlayıcısı olarak Uluslararası Bağımsız Denetim Standartları nın yayınlanması için hazırlık çalışmaları tamamlanmış ve piyasa katılımcılarının görüşlerine sunulmuştur. Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Yönlendirme Komitesi nin 7 Eylül 2005 tarihinde gerçekleştirilen üçüncü toplantısında İkinci Yatırım Danışma Konseyi sonuç bildirisinde yer alan önerilere istinaden, Kurumsal Yönetim konusunda yürütülmekte olan çalışmalara hız kazandırılması ve bu konuda kamuoyunun aydınlatılması gerektiği yönünde karar alınmıştır. 24 Kasım 2005 tarihinde yapılan Yönlendirme Komitesi toplantısında ise SPK başkanlığında oluşturulacak olan Kurumsal Yönetim komitesinin kurulması ve ilgili tüm kurum ve kuruluşların katkılarıyla gerekli çalışmaların yürütülmesi kararlaştırılmıştır. İlgili meslek kuruluşları ve üniversiteler başta olmak üzere sivil toplum kuruluşlarının da görüşleri alınarak hazırlanan yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nda, kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanmasında uygula ya da açıkla ilkesi temel kurallardan biri haline getirilmektedir. Kasım 2005 te Türkiye Büyük Millet Meclisi ne gönderilen tasarı ile ilgili görüşmeler Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu nda sürdürülmektedir. 10

26 1.3. Yatırımların önündeki idari ve bürokratik engellerin, yabancı personel çalışma izinlerine ilişkin sorunları da kapsayacak şekilde, ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmaların sürdürülmesi Yatırım Danışma Konseyi üyelerince 15 Mart 2004 tarihindeki ilk toplantıda dile getirilen, sektörel düzeyde ihtiyaç duyulan işlerin basitleştirilerek, yatırımların önündeki idari ve bürokratik engellerin kaldırılması doğrultusunda sağlanan ilerlemeler, 29 Nisan 2005 de gerçekleştirilen ikinci toplantıda üyelerin takdirle bahsettiği hususlar arasında yer almıştır. Bununla birlikte, bu konudaki çabaların süreklilik arz etmesi gerekliliğini ifade eden üyeler, yabancı personel çalışma izinleri konusunda karşılaşılan problemlerin de bu kapsamda ele alınmasını tavsiye etmişlerdir. Konsey in ikinci toplantısından sonra bürokratik engeller konusunda alınan yeni tedbirler, yatırım ortamının iyileştirilmesine önemli katkılar sağlamıştır. Başta 2005 yılı içinde yenilenen Belediye Kanunu 9 ve İl Özel İdaresi Kanunu 10 olmak üzere Büyükşehir Belediyesi Kanunu 11 ve ilgili diğer kanun hükümlerine paralel olarak tasarlanan ve Ağustos 2005 de yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ile işyeri açma ve çalıştırma ruhsatlandırılmasında yerel yönetimlerin yetkileri artırılarak bürokrasinin azaltılması hedeflenmiştir. 12 Söz konusu yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle, daha önce sıhhi işyerlerinin ruhsatlandırılmasında istenen 52 adet evrak 6 ya, gayrisıhhi işyerleri için istenen 43 adet evrak 7 ye düşürülmüştür. Ayrıca, yeni düzenlemeyle Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerektiren tesisler için düzenlenen ÇED İşyeri açma ve çalıştırma ruhsat işlemlerinde yerel yönetimlerin yetkileri artırılmış ve ruhsat başvurularında istenen belge sayısında ciddi anlamda azalma sağlanmıştır. ÇED Raporu gerektiren tesisler için düzenlenen ÇED olumlu belgesinin ve raporunun, yer seçimi ve tesis kurma raporunu ikame etmesi sağlanmıştır sayılı Belediye Kanunu (R.G /25874) sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (R.G /25745) sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (R.G /25531) 12 İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik (R.G /25902) 11

27 olumlu belgesinin ve raporunun, yer seçimi ve tesis kurma raporunu ikame etmesi de sağlanmıştır Haziran ayında yürürlüğe giren Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik le 13 turizm tesislerinin belgelendirilmesi sürecinde istenen belge sayısı önemli ölçüde azaltılmış, ayrıca tesis türleri artırılarak yatırımcılar için yeni yatırım alanları yaratılmıştır. İşyeri kurma izni ve işletme belgesi almak için gerekli olan başvuru evrağı sayısı 18 den 2 ye indirilmiştir. Yatırımcılara, gerekli yasal izinler için yapacakları başvurularda yardım sağlamak ve bu süreçlerin koordinasyonunu yürütmekle görevlendirilen Yatırım Destek Ofisleri sisteminin oluşturulmasına yönelik Kanun yürürlüğe girmiştir sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun un uygulanması sırasında ortaya çıkan aksaklıkların giderilmesini hedefleyen çalışmalar başlatılmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın bölge müdürlüklerinden alınan işe başlama izninin kolaylaştırılmasını sağlayan ikincil mevzuat çalışmaları tamamlanarak 17 Aralık 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 14 Söz konusu düzenlemeyle işyeri kurma izni ve işletme belgesi almak için gerekli olan başvuru evrakı sayısı 18 den 2 ye indirilmiştir. Bununla birlikte müracaatların 30 iş günü içinde cevaplandırılmaması halinde, girişimciler otomatik olarak işyeri açma iznini almış kabul edilmektedirler. Aynı yasal prosedür İşletme Belgesi için de geçerli kılınmıştır. Yatırım ve işletmeye alma aşamalarındaki sektörel izinler konusunda Yatırım Destek Ofisleri sisteminin oluşturulmasına yönelik düzenlemelerin yapıldığı Kalkınma Ajansları Kurulması Hakkında Kanun 8 Şubat 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 15 İkincil düzenlemelerin uygulamaya geçirilmesiyle birlikte, kalkınma ajanslarına bağlı Yatırım Destek Ofisleri, izin başvuruları ile bu işlemlerin takip ve koordinasyonu konusunda yatırımcılara hizmet verecektir. Yatırım Danışma Konseyi nin ikinci toplantısında da zikredilen ve ivedilikle çözülmesi gerektiği vurgulanan, yabancı personel çalışma izinleri sürecinde karşılaşılan aksaklıkların ve kurumsal kapasite eksikliklerinin giderilmesini teminen başlatılan çalışmalar çerçevesinde, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TUSİAD), Yabancı Sermaye Derneği (YASED), Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve Türkiye 13 Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik (R.G /25852) 14 İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik (R.G /25673) sayılı Kalkınma Ajansları Kurulması Hakkında Kanun (R.G /26074) 12

28 İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) gibi sivil toplum kuruluşları temsilcileri ve yatırımcı şirketlerin temsilcileriyle başlatılan işbirliği kapsamında ilgili kamu kurumlarının katılımı ile istişare toplantıları gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda; o Özellik arz eden yabancı yatırımcıların kilit personel lerine ilişkin çalışma izni başvurularını değerlendirmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın ilgili Başkanlığı nezdinde özel bir birim kurulmuştur. Bu sayede, başvuru dosyasının eksiksiz olması halinde müracaatların ortalama gün içerisinde sonuçlandırılması sağlanmıştır. (Yasal cevaplama süresi 15 gündür.) o Yabancıların çalışma izinlerine ilişkin hukuki düzenlemenin 16 uygulanması sırasında ortaya çıkan aksaklıkların giderilmesi amacıyla, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nca çalışma izni başvurularının değerlendirme süresinin azaltılmasını, kilit personel niteliğindeki yabancılar için ilgili kanunda belirtilen sürelere tabi olmaksızın istisnai çalışma izni verilmesini ve çalışma izni verme yetkisinin Bakanlığın yetki verdiği Bölge Çalışma Müdürlüklerine devredilmesini hedefleyen çalışmalar başlatılmıştır. Madencilik sektöründe karşılaşılan sorunları gidermek amacı ile, sektörde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ile ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla hazırlanan ve 3213 sayılı Maden Kanunu nda değişiklikler öngören 5177 sayılı Kanunun 17 yürürlüğe girmesinin ardından, yine sivil toplum kuruluşları ile ilgili Kendi tesislerinde ürettiği madeni yurtiçinde ve kendi tesisinde işleyen yatırımcılardan alınan Devlet Hakkı % 50 oranında azaltılmıştır sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun (R.G /25040) sayılı Kanun (R.G /25483) 13

29 kurum ve kuruluşların katılımıyla hazırlanan Uygulama Yönetmelikleri, 2005 yılında uygulamaya geçmiştir. Yapılan yeni düzenlemelerle sektör yatırımcılarına önemli kolaylıklar sağlanmıştır: o Maden ruhsatının iptali prosedürü zorlaştırılmış; kanuna aykırı kullanım halinde ruhsatın iptali yerine maddi yaptırım uygulanması prensibi getirilerek yatırımcı için ruhsat güvencesi sağlanmıştır. o Madencilik faaliyetleri ve/veya bu faaliyetlere bağlı tesisler için verilmiş izinlerin, maden ruhsatının geçerliliği devam ettiği sürece geçerli olması sağlanmış, böylece madencilik faaliyetinin, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı dışındaki kurum ve kuruluşlar tarafından engellenmesinin önüne geçilmiştir. o Madencilik faaliyetinin bir aşaması olan ön işletme dönemi kaldırılmış; arama dönemi nin süresi ise, madencilik faaliyetinin gerekleri doğrultusunda uzatılmıştır. (30 aydan maksimum 5 yıla çıkarılmıştır). Ayrıca bu dönemde hazırlanması gereken Arama Faaliyet Raporu nun hazırlanma süresi 8 aydan 2 yıla çıkarılarak yatırımcıların tamamlaması gereken idari aşama sayısı azaltılmıştır. o Madencilik faaliyetleriyle ilgili olarak diğer kurum ve kuruluşlardan alınması gereken izinlere ilişkin usul ve esaslar çıkarılan bir yönetmelikle 18 yasal dayanağa kavuşturulmuş, böylece izin sürecinde yatırımcılar için hukuki güvenlik tesis edilmiştir. o Arama faaliyetleri ÇED prosedürü kapsamından çıkarılarak yatırımcı için yatırım kararının başlangıcında caydırıcı rol oynayan bir idari aşama ortadan kaldırılmıştır. 18 Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği (R.G /25852) 14

30 o Ayrıca ÇED işlemlerinin, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından, en geç üç ay içinde bitirilmesi hüküm altına alınmıştır. Diğer kurumlarca verilecek izinlere ilişkin işlemlerin de ÇED sürecinde tamamlanması gerekmektedir. o Ürettiği madeni yurt içinde ve kendi tesisinde işleyip ek katma değer sağlayan ruhsat sahiplerinden, bu tesislerde değerlendirilen maden miktarı için Devlet Hakkının %50 daha az alınması öngörülerek sektörde cevher zenginleştirme ve uç ürünlere yönelik yapılacak yatırımlar teşvik edilmiştir. o İşletme faaliyetleri için gerekli olan taşınmazların kamulaştırılmasına ilişkin olarak Anayasa Mahkemesi nce verilen iptal kararı nedeniyle oluşan hukuki boşluk tamamlanmış; kamulaştırma yapılamaması nedeniyle tıkanma aşamasına gelen sektörde önemli bir açılım sağlanmıştır Özelleştirme Programına hız verilmesi Türkiye özelleştirme kapsamında bugüne kadar toplam 24.9 milyar A.B.D. Doları özelleştirme uygulaması gerçekleştirmiştir. Söz konusu tutarın 8,2 milyar ABD Dolarlık bölümü 2005 yılında gerçekleştirilen uygulamalardan sağlanmıştır. Türkiye 2005 yılında 8.2 milyar ABD Doları değerinde özelleştirme gerçekleştirmiştir 15