TÜRKİYE VAGON SANAYİİ A.Ş. (TÜVASAŞ) 2011 YILI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE VAGON SANAYİİ A.Ş. (TÜVASAŞ) 2011 YILI RAPORU

2 Bu rapor, tarih ve 6085 sayılı Kanun, tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiştir.

3 Sayıştay Kuruluşun Unvanı Merkezi Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi (TÜVASAŞ) : Adapazarı : T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Ortaklar Taahhüt edilen TL % Ödenen TL Ödenmemiş TL TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü ,50 99, ,50 - Asil Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş 349,50 0, ,50 - Suat Altın (TCDD Taşınmaz mallar Dai.Bşk) 100,00 0, ,00 - Nejat Fırat (TCDD Mali İşler Daire Başkanı) 100,00 0, ,00 - Kasım Özdemir (TCDD) Personel Dai. Bşk.) 100,00 0, ,00 - Sermaye Toplamı ,00 100, ,00 - Karar organı ( Yönetim Kurulu) Karar organındaki ünvanı Adı ve Soyadı Temsil ettiği Bakanlık veya Mesleği Kuruluştaki Görevi veya Mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama Ayrılma tarihi tarih 1-Başkan İbrahim ERTİRYAKI TÜVASAŞ Genel Müdür Devam Ediyor 2-Üye Dr. Muammer KANTARCI Ulaştırma,Den. ve Hab. Bak Emekli Devam Ediyor 3- Üye Davut NURİLER Ulaştırma,Den. ve Hab. Bak. Başbakanlık Basın ve Halkla İlişkiler Devam Ediyor 4- Üye Prof.Dr. Mustafa KARAŞAHİN Ulaştırma,Den. ve Hab. Bak Ulaş. Den.ve Hab.Bak. Bakan Danışmanı Üye Mehmet AK Hazine Müsteşarlığı Hazine Müsteşarlığı Dış Ekonomik İşler Gn. Md.lüğü-Mali Kontrol Devam Ediyor

4 Sayıştay İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa I- TOPLU BAKIŞ I A- Kuruluşun tarihçesi ve Türkiye Ekonomisindeki yeri... I B- Öneriler.. IV II- İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat.. 1 B- Teşkilat... 3 C- Personel durumu. 8 III- MALİ BÜNYE A- Mali durum. 21 B- Mali sonuçlar.. 27 IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI A- İşletme bütçesinin genel durumu B- Finansman.. 32 C- Giderler D- Tedarik işleri.. 37 E- Üretim ve maliyetler Üretim Üretim maliyetleri F- Pazarlama G- Sigorta işleri H- İşletme sonuçları İ- Kalkınma planı ve yıllık programlar Yatırımlar Yıllık programlarda yer alan politika öncelikleri ve tedbirler 110 V- BİLANÇO Aktif Pasif VI- GELİR TABLOSU VII- EKLER

5 Sayıştay Kısaltmalar AB : Avrupa Birliği APK : Araştırma Planlama Koordinasyon Ar-Ge : Araştırma - Geliştirme CNC : Computer Numerical Control DMU : Dizel tren seti EMU : Elektrikli tren seti ERP : Enterprise Resourche Planning (Kurumsal Kaynak Planlaması) EMU : Elektrikli tren seti GSMH : Gayri safi milli hasıla GSYİH : Gayri safi yurtiçi hasıla GMŞ : Gayri müsait şartlar ISG : İş Sağlığı ve Güvenliği KDV : Katma Değer Vergisi KHK : Kanun Hükmünde Kararname KİT : Kamu İktisadi Teşebbüsleri MKE : Makine Kimya Endüstrisi Kurumu NDT :Tahribatsız muayene testleri TCDD : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Trans-European-Net : Trans-Avrupa Demiryolu ağı TS EN : Demiryolu uygulamaları-araçları ve bileşenlerinin kaynağı standardı TS EN ISO : Çevre Yönetim Sistemi standardı TS EN ISO 9001 : Kalite Yönetim Sistemi standardı TS EN OHSAS 18001: İşçi Sağlığı ve Güvenliği standardı TSE : Türk Standartları Enstitüsü TSI : Technical Specification for Interoperability (Avrupa Birliği karşılıklı işletilebilirlik teknik şartları) TUHİS : Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri TURKAK : Türk Akreditasyon Kurumu TÜDEMSAŞ : Türkiye Demiryolu Makineleri Sanayi Anonim Şirketi TÜLOMSAŞ : Türkiye Lokomotif Ve Motor Sanayii Anonim Şirketi TÜVASAŞ : Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi TÜV-SÜD : Teknik Güvenlik ve Kalite Denetim Tic. Ltd. Şti. UIC : Union International de Chemin de Fer : Uluslararası Demiryolları Birliği WPQR : Kaynak Yöntem Testleri WPS : Kaynak Yöntem Spesifikasyonu YPK : Yüksek Planlama Kurulu

6 I. TOPLU BAKIŞ A-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: 1951 yılında Vagon Tamir Atölyesi adıyla faaliyete başlayan Kuruluş, 1961 yılında Adapazarı Demiryolu Fabrikasına dönüştürülmüş, 1962 yılında ilk vagon üretimi gerçekleştirilmiştir yılına gelindiğinde Kuruluş, TCDD ye bağlı Adapazarı Vagon Sanayi Müessesesi (ADVAS) unvanıyla tüzel kişiliği haiz yeni bir hukuki statüye kavuşturulmuştur. Kuruluş, Bakanlar Kurulunun tarih ve 86/10527 sayılı kararıyla bu kez bağlı ortaklık statüsünde yeniden yapılandırılmış ve unvanı Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi (TÜVASAŞ) olarak belirlenmiştir. Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 93/35 sayılı kararıyla özelleştirme kapsamına alınan Şirket, özelleştirmeye ilişkin işlemlere başlanmadan bu kez aynı Kurulun tarih ve 94/2 sayılı kararı ile özelleştirme kapsamından çıkarılmıştır. Şirketin üretim kapasitesi, 2009 yılında Adapazarı Ticaret ve Sanayi Odası tarafından, yolcu vagonu imalatı 35 adet, Dizel Tren Seti (DMU) imalatı 30 adet ve muhtelif raylı taşıt onarımı 500 adet olarak belirlenmiştir. Başlangıcından bu güne kadar çeşitli tipte yolcu vagonu üreten ve böylece TCDD İşletmesinin yolcu vagonu parkının tamamının yenilenmesini sağlayan Şirket, m 2 genişliğindeki arsa üzerinde m 2 kapalı alanda Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC) normlarına uygun, son teknolojik gelişmelere göre tasarlanan çeşitli tipte pulman koltuklu, kuşetli yataklı, yemekli ve salon şeklinde yolcu vagonları, ray otobüsü, dizel tren setleri üretimi ile onarımlarını gerçekleştirmektedir 17 Ağustos 1999 depremi nedeniyle Şirketin fabrika binaları hasar gördüğünden, faaliyetler geçici bir süre için durmuş, enkaz kaldırma ve temizleme işleri devam ederken sınırlı imkânlarla da olsa vagon üretim ve vagon onarım faaliyetleri yeniden başlamıştır. Gelişmiş demiryolu işletmelerinde orta ve uzun mesafeli yolcu taşımacılığında lokomotiflerle çekilen vagonlardan oluşan tren yerine EMU (Elektrikli Tren Seti) ve DMU (Dizel Tren Seti) tipi tren setlerine geçildiği anlaşılmaktadır. Şirkette de DMU üretimine başlanmış olup, EMU üretimine yönelik olarak gerekli çalışmaların yürütülmesinde de yarar bulunmaktadır. Şirketin son beş yıllık döneme ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. I

7 Toplu bilgiler Ölçü Son iki Artış veya yıl farkı azalış % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL ,8 Yabancı kaynaklar Bin TL ,7 Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL ,1 Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL ,2 Maddi duran varlıklar birikmiş amortismanı Bin TL ,5 Yatırım için yapılan nakdi ödemeler Bin TL (4.308) 39,5 Yatırım gerçekleşme oranı (nakdi) % (18) 19,8 Tüm alım tutarı Bin TL ,7 Başlıca (mal ve hizmet) üretim miktarı: - İmalat Adet (31) (77,50) - Onarım Adet (105) (26,4) Tüm üretim tutarı (Üretim maliyeti) Bin TL ,50 Üretim Kapasitesi : - Yolcu vagonu ve DMU yapımı Adet Yolcu vagonu onarımı Adet Kapasiteden yararlanma oranı: - Yapım % Onarım % (21) (26,3) Net satış tutarı Bin TL ,5 Stoklar: - İlk madde ve malzeme Bin TL ,6 - Yarı mamuller Bin TL ,2 - Mamuller Bin TL Ticari mallar Bin TL Diğer stoklar Bin TL ,4 Memur (ortalama) Kişi ,4 Sözleşmeli (ortalama) Kişi ,6 İşçi (ortalama) Kişi ,5 Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,8 Cari yıla ilişkin: Memurlar için yapılan giderler Bin TL ,9 Memur başına aylık ortalama gider TL ,3 Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,5 Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL ,5 İşçiler için yapılan giderler Bin TL ,1 İşçi başına aylık ortalama gider TL ,5 Dönem kârına iliş.vergi ve diğ. yas. yük Tahakkuk eden vergiler Bin TL (105) (43,9) GSYİH'ya katkı (üretici fiyatı) Bin TL ,4 GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatıyla) Bin TL ,1 GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ,1 Faaliyet kârlılığı(öz kaynaklar yönünden) % 6,0 6,7 8,7 10,6 17,6 7 66,0 Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden) % 1,7 0,1 0,8 1,6 3,7 2,1 131,3 Ekonomik kârlılık % 1,7 1,0 1,4 1,2 4,0 2,8 233,3 Zararlılık % Faaliyet kârı/zararı Bin TL ,8 Dönem kârı / zararı Bin TL ,7 Bilanço zararı Bin TL (2.375) (12,9 II

8 Şirketin 2011 yılında önceki dönemlere göre daha kârlı bir dönem geçirdiği görülmekle birlikte, üretim hedeflerinin önemli ölçüde gerisinde kalındığı, kapasite kullanım düzeylerinin düşük olduğu görülmektedir. Dönem sonuçlarının oluşmasında ise TCDD ye yapılan satışlarda oluşan satış fiyatları önemli etken olmaktadır. Şirketin ana kuruluşu ve ana müşterisi TCDD olduğundan, TCDD ye yapılan satışlarda satış fiyatları esas itibariyle TCDD nin yatırım ödeneklerine ve finansman durumuna göre büyük ölçüde TCDD tarafından belirlenmektedir. Şirketin yolcu vagonu üretimi, TCDD için yatırım harcaması niteliğinde olup yatırım programında yer almaktadır. Dolayısıyla yatırım ödeneklerinin yetersiz olduğu dönemlerde satış fiyatları aşağı çekilmekte, uygun olduğu dönemlerde ise fiyatlar bütçede öngörüldüğü şekilde gerçekleşmektedir. Onarım işleri ise TCDD için yatırım niteliği taşımamaktadır. Dolayısıyla onarımlarda yatırım ödeneklerinden kaynaklanan kısıtlama söz konu olmamaktadır. Şirketin satış fiyatlarının üretim ve onarım maliyetleri esas alınarak gerçekçi bir şekilde tespit edilmesi ve dönem sonuçlarının Şirketin gerçek durumunu yansıtacak şekilde ortaya konulması gerekli görülmektedir. Şirketin 2011 yılı Dizel Tren Seti (DMU) üretim programı ancak % 27 oranında gerçekleştirilmiş; incelemelerin sürdüğü dönemde de programın gerisinde kalındığı belirlenmiştir. Gecikme ve aksaklıkların nedenleri üzerinde durularak gerekli tedbirler alınmalıdır. DMU setleri ile ilgili olarak üretim, satınalma ve stok programlarının paralel yürütülmediği görülmüştür yılı sonu itibariyle ilk madde ve malzeme stokları geçen yıla göre %110,5 oranında artışla 176,2 milyon TL ye yükselmiştir. İncelemelerin sürdüğü 2012 yılında da stokların yüksek seviyede olduğu görülmüştür. Özellikle stoka yönelik yapılan alımların maliyeti yüksek yabancı kaynaklarla finanse edilmesi sonucu finansman giderlerinde ciddi artışlar meydana gelmiş bulunmaktadır. Üretim, satış, alım stok ve finansman programlarının birbiriyle uyumlu bir şekilde ve sağlıklı planlamalara dayalı olarak yürütülmesi; kaynakların etkin ve verimli kullanılması ilkesinin gözden uzak tutulmaması gerekmektedir. Şirketin üretim faaliyetleri arasında DMU (Dizel Tren Seti) setleri yeni teknoloji olarak önemli bir yer tutmaktadır. Ancak Şirketin ileriye yönelik üretim hedef ve politikaları arasına, DMU setlerinin yanı sıra EMU (Elektrikli Dizel Tren Seti) setlerinin alınmasında da yarar bulunmaktadır. Zira TCDD nin başlattığı projeler çerçevesinde elektrifikasyon yatırımları önemli bir yer tutmaktadır. Şirketin geleceği açısından üzerinde durulması gereken temel hususlardan biri de, yurtiçinde ve yurtdışında alternatif piyasalara açılma konusundaki çalışmaların yoğunlaştırmasıdır. Bu konuda Bulgaristan Demiryolları siparişi 30 adet yataklı vagonun yapımı Şirket açısından önemli bir tecrübe niteliği taşımaktadır. III

9 Şirketin piyasa payı ve rekabet gücünün artırılması için, birim maliyetlerin düşürülmesi konusundaki çalışmalara etkinlik kazandırılmalı, ayrıca imkanlar ve ihtiyaçlar ölçüsünde modernize yatırımları sürdürülmeli ve Şirketin marka ürünlerle dış piyasalara açılması hususu üzerinde durulmalıdır. Bu açıdan Ar-Ge faaliyetleri önem arz etmektedir. Ar-Ge çalışmalarının ürün geliştirilmesi, gerektiğinde çeşitlendirilmesi ve üretimin modernize edilmesinde sağlayacağı yarar nedeniyle, Ar- Ge biriminin her geçen gün daha güçlü bir ekipman ve nitelikli personelle araştırma çalışmalarını sürdürmesinde yarar bulunmaktadır. Şirkette Kurumsal Kaynak Planlaması(ERP) sistemi çalışmalarında önemli bir aşamaya gelinmiş olup sistemin daha da geliştirilmesi için çalışmalara hız verilmelidir. Belirtilen bu hususların yanı sıra, Şirketin mevcut teşkilat yapısının yeniden gözden geçirilmesi, geleceğe ilişkin stratejik hedef ve politikalar ortaya konularak kârlılık-verimlilik ilkelerine ve ihtiyaca uygun daha etkin bir yapılanmaya gidilmesi önem arz etmektedir. B-Öneriler: Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi nin (TÜVASAŞ) 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Şirket Ana Sözleşmesinin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa (TTK) uygun hale getirilmesi; anılan Kanunla ticari hayata ilişkin kapsamlı düzenlemeler yapıldığı dikkate alınarak, Şirket faaliyetlerinin yeni düzenlemelere uyumunda aksaklık yaşanmaması için gerekli hazırlıkların yapılması; özellikle finansal tabloların 2013 yılı başından itibaren Uluslararası Finasal Raporlama Standartlarına (UFRS/TFRS) göre düzenlenmesi gerektiğinden bu konuda gerekli alt yapının oluşturulması çalışmalarının tamamlanması (Sayfa; 2 ), 2-Toplu İş Sözleşmesi görüşmelerinde, ücret artışlarının verimlilikle ilişkilendirilmesi; ağır ve yıpratıcı işlerde gayri müsait şartlarla çalışmayı ve devamı teşvik tazminatı ödemesindeki gruplandırmanın, yürütülen iş ve hizmetler göz önünde bulundurularak yeniden gözden geçirilmesi; özellikle boyahanelerde maske kullanarak tabanca ile boya işi yapanlar veya zehirli gazlara maruz kalınabilinecek işlerde çalıştırılanlar ile diğer ağır ve yıpratıcı işlerde çalışan işçilerin çalışma şartlarının diğerlerinden ayrı değerlendirilmesi (Sayfa; ), 3- Şirketin gerek işletme bütçesi, gerekse yatırım programı ödeneklerinden karşılanmak suretiyle yürüttüğü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinde ortaya çıkan aksaklıkların giderilerek, daha sağlıklı bir tedarik sistemi kurulmasını teminen; -Alım programları ile ilk madde ve malzeme siparişlerinin, uygulama projeleri, stok seviyeleri ve malzemelerin garanti süreleri gözetilerek daha gerçekçi bir şekilde belirlenmesi, IV

10 -Alımların ağırlıklı kısmının 4734 sayılı Kanunun 3/g maddesine istinaden Şirketçe yürürlüğe konulan Satınalma Yönetmeliği kapsamında pazarlık ve doğrudan temin yöntemleriyle gerçekleştirilmesi nedeniyle ihalelerde yeterli rekabet ortamının oluşmadığı dikkate alınarak, mal ve hizmet alımları ile yatırım projelerinin eşik değerlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölünmemesi; ihalelere daha fazla firmanın katılımı sağlanarak yeterli rekabet ortamının oluşturulması (Sayfa; 37-56, ), 4- Şirketin malzeme yönetim ve stok kontrol sisteminin daha etkin hale getirilmesini teminen; - İlk madde ve malzeme stok seviyelerinin bir yandan en az gidere mal olacak, diğer yandan da üretimde aksamalara yol açmayacak seviyelerde, kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması ilkesi gözetilerek belirlenmesi; bu çerçevede, malzeme siparişlerinin verilmesi ve stoklama işlerinin yürütülmesinde, Şirket ile gerek TCDD, gerekse üçüncü şahıslar arasında imzalanan sipariş sözleşmeleri, termin programları, uygulama projeleri, işletme bütçesi, mevcut stok seviyeleri, malzemelerin garanti süreleri ve finansman maliyetlerinin dikkate alınması, stok artışlarına yol açılmaması, -Şirket ile TCDD arasında mutabakata varılan sipariş programında zorunlu olmadıkça değişikliğe gidilmemesi için TCDD nezdinde girişimlerde bulunulması, -Malzemelerin garanti sürelerinin elektronik ortamda takip edilmesi, -TCDD ve bağlı ortaklıkların, birbirlerinin malzeme stoklarını elektronik ortamda görebilmelerini sağlamak ve bu suretle bir kuruluşta ihtiyaç dışı olan ortak nitelikteki malzemenin ihtiyacı olan diğer kuruluşa kısa sürede intikalini temin etmek üzere, kuruluşlar arası online stok izleme sistemi kurulması; ayrıca, TCDD ve bağlı ortaklıklar arasında aynı nitelikteki malzemeler için ortak kodlama sisteminin oluşturulması (Sayfa; ), 5-Avrupa Birliği karşılıklı işletilebilirlik teknik şartları TSİ (Technical Specifıcation for Interoperability) sertifika belgesi bulunmayan yük vagonlarının Avrupa demiryollarında işletilemeyeceği, dolayısıyla TCDD'nin diğer bağlı ortaklıklarınca üretilen yük vagonları için söz konusu sertifikanın alınması zorunluluğunun bulunduğu; aynı şekilde TÜVASAŞ tarafından üretilen yolcu vagonları için de TSI kapsamındaki teknik özelliklere uyulması gereğinin aranacağı, ayrıca uluslararası ihalelerde bu hususun gözetildiği dikkate alınarak, Şirketin üretimini yapacağı ve onaracağı yolcu vagonlarının ve parçalarının, Avrupa Birliği normlarına uygunluğunun sağlanması konusundaki çalışmaların sonuçlandırılması (Sayfa; ), 6- Şirketin 2011 yılı Dizel Tren Seti (DMU) üretim programının ancak % 27 oranında gerçekleştirilebilmesinin nedenleri üzerinde önemle durularak, aksaklıkların giderilmesine yönelik gerekli tedbirlerin alınması; üretim hedeflerinin sağlıklı planlamalara dayalı olarak belirlenmesi, ayrıca üretim programı ile satınalma, stok ve satış gibi diğer fonksiyonel programların birbirleriyle uyumlu bir şekilde yürütülmesi (Sayfa; 67 ), V

11 7- Demiryolu sektöründeki gelişmeler ve TCDD nin elektrifikasyon yatırımları dikkate alınarak, Şirketin geleceğe dönük hedef ve planları arasına, modern teknolojiye uygun Elektrikli Tren Seti (EMU) üretiminin de alınması, bu amaçla gerekli araştırma ve altyapı hazırlık çalışmalarının yürütülmesi (Sayfa; 68 ), 8- İşletme faaliyetlerinin daha etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi için; -Şirketin mevcut işgücü düzeyi, makine tezgah parkı, üretim kapasitesi ve yan sanayiye yaptırılabilecek işler tüm yönleriyle değerlendirilerek, geleceğe dönük hedef ve politikaların belirlenmesi; bu çerçevede Şirketin yüksek bilgi birikimi, ileri teknoloji ve mühendislik çalışması gerektiren mamul, malzeme üretimi ve montajına yönelerek onarım işlerinin zaman içerisinde bu konuda yan sanayide uzmanlaşmış firmalara yaptırılması hususunun etüt edilmesi, -AR-GE birimi güçlendirilerek yeni proje üretimi çalışmalarına etkinlik kazandırılması, -Şirketin kapasite kullanım düzeyinin yükseltilmesi ve ana faaliyet konusu olan yolcu vagonu üretimi, onarımı ve revizyonunda verimliğin artırılması için gerekli tedbirlerin alınması; bu çerçevede aynı üretim yerlerinde yürütülmekte olan vagon imalat ve onarım işlerinin bir birinden ayrılması hususu üzerinde durulması. (Sayfa; ), 9- İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine etkinlik kazandırılması amacıyla; işçi sağlığı risk değerlendirmeleri ve risk analizleri ile acil durum planları doğrultusunda birimler ve çalışanların bilgilendirme eğitimlerine hız verilmesi; kişisel koruyucu malzemelerin çalışanlar tarafından kullanılması hususunda gerekli tedbirlerin alınması, bu konudaki eğitimlerin her kademedeki personele yaygınlaştırılarak mutat hale getirilmesi ve eğitim programlarına katılımın artırılması (Sayfa;14-15, ), 10- Şirketin piyasa payının yükseltilmesi ve kârlılığının artırılması için; -İç ve dış pazarlara açılma ve alternatif piyasalara yönelme konusundaki çabalara ve tanıtım faaliyetlerine etkinlik ve süreklilik kazandırılması; bu çerçevede ürün geliştirme, çeşitlendirme ve markalaşma konusu üzerinde önemle durulması, -Elektrikli tren dizileri, hafif raylı araçlar, hızlı tren setleri ve hızlı tren yolcu vagonları üretmek üzere fabrika bitişiğinde TCDD nin de iştirakiyle kurulan Eurotem Firmasıyla müştereken yürütülen işlerde, TÜVASAŞ ın yükleneceği işlerin ve bu işlerden sağlanacak gelirlerin daha da artırılması için işbirliğinin geliştirilmesi, -Yerli ve yabancı firmalarla ortak projeler geliştirilmesi ve konsorsiyumlar oluşturularak ulusal ve uluslararası ihalelerde müşterek hareket edilmesi konusunda gerekli araştırmaların yapılması (Sayfa; ), 11- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:16) listelenen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketinin (TÜVASAŞ) 2011 yılı bilânçosu ve ,76 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. VI

12 Sayıştay II. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1- Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Tüvasaş 1951 yılında, vagon tamir atölyesi olarak Adapazarı Vagon Atölyesi adıyla faaliyete geçmiş; Daha sonra, 1964 yılından itibaren vagon üretimine geçerek TCDD nin yolcu vagonu ihtiyacını karşılayarak dışa bağımlılığı ortadan kaldırmakla kalmamış, aynı zamanda bakım onarım ve yedek parça imalatı da yaparak bu konudaki talebi de tamamen karşılar hale gelmiştir. Unvanı ve statüsü 1975 yılında Adapazarı Vagon Sanayi Müessesesi olarak değişen Şirket, tarih ve 86/10527 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla da TCDD Genel Müdürlüğünün bağlı ortaklığı statüsünde Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi (TÜVASAŞ) unvanını almıştır. Şirket tarih ve 1510 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde Ana Sözleşmesinin yayımlanmasıyla birlikte tüzel kişilik kazanmıştır. Şirket Ana Sözleşmesinin 3 üncü maddesinde, Şirketin amaçları: Çeken ve çekilen her çeşit vagon imalat ve onarımı, Her çeşit tesis ve makine parçaları imalat ve onarımı, Faaliyet konularıyla ilgili olarak, yurt içi ve yurt dışında yerli ve yabancı kuruluşlarla işbirliği veya iştiraklerde bulunmak, proje müşavirlik işleri yapmak, Faaliyet alanları ile ilgili tesisler kurmak ve işletmenin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek, Lisans, teknik beceri (know- how) ve benzeri anlaşmaları yapmak, Faaliyet konularına giren alanlarda araştırma geliştirme çalışmaları yapmak ve yaptırmak, Gerektiğinde yurt içinde ve yurt dışında büro açmak, acentelik, baş bayilik, bayilik ihdas etmek, dahili sigorta fonu kurmak, sigorta acenteliği yapmak, sigorta şirketlerine ortak olmak, Şirket, ihtiyacı halinde taşınmaz mal satın almak, satmak, kiraya vermek, kiralamak, satın aldığı arsa ve arazi üzerinde inşaatlar yapmak, taşınmaz mallar üzerinde gerek kendi ve gerekse üçüncü kişiler lehine ayni haklar tesis etmek, Faaliyet konuları ile ilgili diğer işleri yapmak, olarak belirlenmiştir. Gelişmiş demiryolu işletmelerinde orta ve uzun mesafeli yolcu taşımacılığında lokomotiflerle çekilen vagonlardan oluşan tren yerine EMU (Elektrikli tren seti) ve 1

13 Sayıştay DMU (Dizel tren seti) tipi tren setlerinin kullanımına geçilmiştir. Şirkette de DMU tipi tren seti imalat çalışmalarına başlanmış ve 2011 yılında 9 araçlık 3 set TCDD ye teslim edilmiştir. 233 sayılı KHK ve Ana Sözleşme hükümleri çerçevesinde faaliyetini sürdüren Şirket, anılan KHK da saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabi bulunmaktadır. Şirket, 233 sayılı KHK ile 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu gereğince Sayıştay tarafından ve 3346 sayılı Kanun uyarınca TBMM tarafından denetlenmektedir. Diğer yandan, personelin özlük ve sosyal hakları konusunda; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile bunların ek ve değişiklikleri ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulanmaktadır tarihinde kabul edilen ve önemli bir kısmı tarihinde yürürlüğe giren, bir kısmı da 2013 ve 2014 yılında yürürlüğe girecek olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile ticari hayatta yeni bir dönem başlamıştır. Anılan Kanunla şirketlerin kuruluşu, yönetimi, denetimi ve tüm faaliyetlerinde yeni esaslar getirilmiş bulunmaktadır. Bu çerçevede şirketlerin ana sözleşmelerini yeni TTK ile uyumlu hale getirmeleri gerekmektedir. Diğer yandan finansal tabloların 2013 yılı başından itibaren Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (UFRS/TFRS) uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Bu konuda inceleme tarihi (Haziran/2012) itibariyle mali işler personeline TTK ve TFRS eğitimlerinin yaptırıldığı belirlenmiştir. Bu konudaki çalışmaların sürdürülmesi, ayrıca Ana Sözleşmenin TTK ya uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Şirket Ana Sözleşmesinin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa (TTK) uygun hale getirilmesi; anılan Kanunla ticari hayata ilişkin kapsamlı düzenlemeler yapıldığı dikkate alınarak, Şirket faaliyetlerinin yeni düzenlemelere uyumunda aksaklık yaşanmaması için gerekli hazırlıkların yapılması; özellikle finansal tabloların 2013 yılı başından itibaren Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (UFRS/TFRS) göre düzenlenmesi gerektiğinden bu konuda gerekli alt yapının oluşturulması çalışmalarının tamamlanması önerilir. 2- Tüzükler: 2011 yılında Şirketle ilgili bir tüzük çıkarılmamıştır. 3-Bakanlar Kurulu Kararları: Bakanlar Kurulunun kamu kuruluşlarının faaliyetlerine ilişkin genel nitelikteki kararları ile kamu personelinin ücret, ek ödeme ve sosyal giderlerinin belirlenmesine esas olan katsayı, puan ve oran tespitine ilişkin diğer kararları, ilgili kamu kuruluşlarında olduğu gibi Şirkette de uygulanmıştır. 2

14 Sayıştay 4-Uluslararası anlaşmalar: 2011 yılında Şirketi doğrudan ilgilendiren uluslararası anlaşma bulunmamaktadır. 5-Yüksek Planlama Kurulu kararları: Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile bağlı ortaklıklarının sözleşmeli ve kapsam dışı personeli ile bu kuruluşların yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile denetçi ve tasfiye kurulu üyelerine 2011 yılında uygulanacak ücretlerin tespitine ilişkin tarih ve 2011/T-20 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı Şirket çalışanları için de uygulanmıştır. 6- Yönetmelikler: Şirketin iç mevzuatı, Yönetim Kurulu kararlarıyla yürürlüğe konulan yönetmeliklerden oluşmaktadır. İş ve hizmetlerin yürütülmesi amacıyla 23 ayrı konuda düzenlenmiş yönetmelik mevcuttur. Değişen mevzuat karşısında güncelliğini yitiren ve uygulanamaz duruma gelen yönetmelikler, Yönetim kurulu kararıyla yürürlükten kaldırılmakta veya yeniden düzenlenerek uygulamaya konulmaktadır sayılı Kanunla 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun sicile ilişkin 112 nci maddesi yürürlükten kaldırıldığından, bu maddeye istinaden kurumların çıkardıkları sicil yönetmeliklerinin kanuni dayanağı kalmamıştır. Bu itibarla Şirketin kadrolu personel sicil amirleri yönetmeliği, tarih ve 60/9 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır. Şirketin işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için alınacak önlemleri içeren TÜVASAŞ İş Sağlığı ve Güvenliği İç Yönetmeliği tarih ve 63/10 sayılı Yönetim Kurulu kararı onaylanarak yürürlüğe konulmuştur. B-Teşkilat: 1- Teşkilatın yapısı: Şirket Yönetim Kurulu, Genel Müdür, Genel Müdür e bağlı 4 Genel Müdür Yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Yönetim Kurulu ve Özel Kalem Büro Müdürlüğü, Ankara İrtibat Bürosu, 4 Genel Müdür Yardımcısına bağlı 11 Daire Başkanlığı, 5 Fabrika Müdürlüğü, 14 Müşavir ve Başuzman, 40 Şube Müdürlüğü, 98 Şeflik şeklinde teşkilatlanmıştır. Geçmiş yıllara ait denetim raporlarında, Şirketin mevcut faaliyet ve teşkilat yapısının tüm yönleriyle değerlendirilerek yeniden gözden geçirilmesi, geleceğe ilişkin stratejik hedef ve politikalar ortaya konularak kârlılık-verimlilik ilkelerine ve ihtiyaca uygun daha etkin bir yapılanmaya gidilmesi önerilmiştir. Geçmiş yıllarda, yeniden yapılanmaya ilişkin olarak Şirket tarafından çeşitli çalışmalar yürütülmüş, ancak bu çalışmalar uygulamaya dönüştürülememiştir. 3

15 Sayıştay Yeniden yapılanma konusu sadece Şirketin değil, esasen tüm TCDD topluluğunun bir sorunudur. Bu konuda Ulaştırma Bakanlığı ve Ana Kuruluş TCDD tarafından da çeşitli çalışmalar yürütülmüştür Yılı Türkiye Ulusal Programında yer alan ve Türkiye-AB Mali İşbirliği çerçevesinde AB tarafından finanse edilen Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi projesi kapsamında, Ulaştırma Bakanlığı ve TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü sorumluluğunda Almanya ile ortaklaşa gerçekleştirilen Eşleşme Projesi Ekim 2006 sonu itibariyle tamamlanmış, bu proje kapsamında Demiryolu işletmeciliğinin modernleştirilerek rekabetçi bir yapıya kavuşturulması, demiryolu taşımacılığının toplam taşımacılık içindeki payının artırılması, sektörde güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir yapı oluşturulması ve TCDD nin çağdaş işletmecilik esaslarına uygun olarak etkin ve verimli bir faaliyette bulunması nı mümkün kılacak şekilde yeniden yapılandırılması amacıyla; Genel Demiryolu Kanunu taslağı ile TCDD nin yeniden yapılandırılması ve Türkiye Demiryolları Taşımacılığı A.Ş. kurulmasına ilişkin kanun taslağı hazırlanarak ilgili bakanlığa gönderilmiştir. Kanun taslağında, TCDD bağlı ortaklıkları TÜDEMSAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜVASAŞ ın Ulaştırma Bakanlığı ile ilgili ayrı teşekküller halinde yapılandırılmalarının öngörüldüğü belirlenmiştir. Şirketin yeni bir tüzel kişilikle ayrı bir iktisadi devlet teşekkülü şeklinde yapılandırılması durumunda, tümüyle piyasa koşullarına göre faaliyet göstermesi gereği ortaya çıkacaktır. Bu nedenle Şirketin hedef ve politikalarını bu yönde oluşturması, geleceğe dönük sağlıklı planlamalar yapılması, verimli ve etkin bir yapılanmaya gidilmesi önem arz etmektedir. Şirketin teşkilat yapısını ve işletme faaliyetlerini yakından ilgilendiren diğer önemli bir gelişme de, etkin bir yapılanma ve verimli çalışabilmenin sağlanabilmesi amacıyla, Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP), 2008 yılı Ocak ayı itibariyle canlı kullanıma geçilmiştir. ERP sistemi ile tüm faaliyetlerde otomasyona gidilmesi, fonksiyonel verilerin merkezi veri tabanında toplanarak kontrol altına alınması, üniteler arasında doğru ve hızlı bilgi akışına dayalı koordinasyon sağlanması, yönetim kararlarına ve politikalarına ışık tutacak güncel ve doğru bilgilerin raporlanması, eşgüdümlü çalışma geliştirilerek üretim maliyetlerine zamanında erişimin sağlanması, stokların kontrol altına alınması, tüm işletme fonksiyonlarında daha sağlıklı planlar oluşturulması, maliyetlerin azaltılması, verimliliğin artırılması ve nihayet etkin bir çalışma düzeni kurulması amaçlanmıştır. ERP sistemi dinamik bir süreç olup gelişmeye açık bulunmaktadır. Bu nedenle çalışmalara Şirketin tüm ünitelerinin katkısı ve desteği gerekli olup üniteler arası etkin bir koordinasyona ihtiyaç bulunmaktadır. Bu çerçevede, ilgili Genel Müdür yardımcısı veya Planlama Dairesi Başkanlığının koordinatörlüğünde, ünitelerin zaman zaman bir 4

16 Sayıştay araya gelerek sistemin aksayan yönlerinin neler olduğu, daha da geliştirilmesi için neler yapılması gerektiği hususlarında toplantılar düzenlemeleri ve istişarelerde bulunmaları yararlı olacaktır. Bu yönüyle ERP sisteminin gerek mevcut durum itibariyle işleyişi, gerekse ileriye dönük olarak geliştirilmesi için, uygulamanın iç mevzuatla belirli esaslara bağlanması hususu üzerinde durulmalıdır. Şirkette elektronik imza uygulanmaktadır yılında ERP sisteminin bir parçası olan elektronik dokümantasyon sistemi olarak adlandırılan belgelerin elektronik ortamda hazırlanması ve saklanması uygulamasına başlanmıştır. Şirket içi bir uygulama olan elektronik dokümantasyon sisteminin Şirket dışı uygulamalarda da kullanılması imkanlarının araştırılması gerekli görülmektedir. Özellikle ilgili bakanlık ve ana kuruluş TCDD ile olan yazışmalarda kullanılmasında fayda mülahaza edilmektedir. Şirkette etkin ve verimli bir çalışma düzeni oluşturulması bakımından Kurumsal Kaynak Planlamasının (ERP), birimlerin de katkısı sağlanarak geliştirilmesine; uygulamanın iç mevzuatla belirli esaslara bağlanmasına; Şirket içi bir uygulama olan elektronik dokümantasyon sisteminin Şirket dışı uygulamalarda da faydalanılması hususlarının tetkik edilmesine işaret olunur. Önceki dönemlere ait denetim raporlarında, Planlama Dairesi Başkanlığı altında faaliyet gösteren bilgi işlem müdürlüğünün, kullanıcılar ile sistem arasında yaptırım gücüne sahip bir arayüz haline geldiği, ileriye yönelik olarak geliştirilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından üst yönetimin desteğine büyük oranda ihtiyacı bulunduğundan bahisle genel müdüre bağlı ayrı bir daire şeklinde yapılandırılması önerilmişti. Şirket tarafından, tarih ve 1060 sayılı yazı ile Bilgi İşlem Dairesi Başkanı kadrosu ihdası hususundaki taleplerinin Kalkınma Bakanlığına iletilmesi için Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına (UDHB) yazı gönderilmiştir. Kalkınma Bakanlığının tarih ve 1416 sayılı yazıları ile Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının kurulması uygun bulunmuştur. Şirket Yönetim Kurulu nun tarih ve 1373 sayılı kararı ile 1 adet Bilgi İşlem Dairesi Başkanı kadrosu ile 1 adet müşavir ve 2 adet başuzman kadrosu oluşturulmasına karar verilmiş ve kadro ihdası için gerekli izinleri almak amacıyla Devlet Personel Dairesi başkanlığına iletilmek üzere UDHB na tarih ve 2285 sayılı yazı gönderilmiştir. İncelemeler sırasında (Haziran/2012) sürecin henüz tamamlanmadığı anlaşılmıştır. 2- Genel kurul ve denetçiler: 233 sayılı KHK nin 23 üncü maddesi gereğince şirketin genel kurul ve denetçileri bulunmamaktadır. 233 sayılı KHK nın 23 üncü maddesinde yer alan, sermayelerinin en az % 91 i kamu iktisadi kuruluşlarına ait olan bağlı ortaklıkların genel kurulu ve denetçileri 5

17 Sayıştay bulunmaz hükmü gereği; Şirket sermayesinin % 99,9 u KİK statüsünde olan TCDD ye ait olduğu için genel kurulu ve denetçileri bulunmamaktadır. 3- Karar organı: Şirketin en üst seviyede yetkili ve sorumlu karar organı 233 sayılı KHK ye göre Yönetim Kuruludur. Bir başkan ve dört üyeden oluşan Yönetim Kuruluna Genel Müdür başkanlık etmektedir. Genel Müdür ilgili Bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanmaktadır. Yönetim Kurulunun oluşumunu gösteren çizelgeye Raporun başlangıç kısmında yer verilmiştir. Şirketin ilgili olduğu bakanlığı temsilen görev yapan bir üyenin görev süresi tarihinde dolmuş olup incelemeler sırasında (Haziran/2012) henüz yerine atama yapılmadığı anlaşılmıştır. Yönetim Kurulu 2011 yılında yaptığı 13 toplantıda çeşitli konulara ilişkin 85 karar almıştır. Söz konusu kararların 1 adedi Genel Müdürlük, 12 adedi Alım Satım ve İhale Komisyonu, 23 adedi Satın Alma ve Ticaret Daire Başkanlığı, 10 adedi Planlama Daire Başkanlığı, 16 adedi Personel Daire Başkanlığı,18 adedi Mali İşler Daire Başkanlığı, 1 adedi İş Sağlığı ve Güvenliği Şube Müdürlüğü, 2 adedi Yardımcı İşletmeler Dairesi Başkanlığı, 1 adedi Onarım Fabrikası Müdürlüğü ve 1 adedi de Boji Fabrikası Müdürlüğü ile ilgilidir. 4-Yürütme organı: Şirketin yetkili ve sorumlu yürütme organı 233 sayılı KHK ve Ana sözleşmesi gereğince Genel Müdürlüktür. Bakanlar Kurulu nun tarih ve 399 sayılı KHK ile Genel Müdür Yardımcısı sayısı 4 olarak tespit edilmiştir. Şirketin Genel Müdür Yardımcıları arasındaki görev dağılımı, son olarak, Genel Müdürlüğün tarih ve 12 sayılı tamimiyle yeniden tespit edilmiştir yılında elektrik ve elektronik fabrikası müdürü görevinden istifa ederek ayrılmış olup yerine atama yapılmadığı için bu görev vekaleten yürütülmektedir. Önceki yıllara ilişkin denetim raporlarında da zaman zaman değinildiği üzere, Şirkette, yönetsel işleyiş ve faaliyet sürecinde üniteler arasındaki iletişim ve koordinasyonun yeterli düzeyde olmadığı, Şirkette iç kontrol sisteminin, özellikle de hiyerarşik kontrolün etkin olmadığı gözlenmektedir. Şirkette tüm faaliyetlerle ilgili olarak, özellikle de üretim, satış ve stoklar gibi kritik konularda geniş katılımlı görüş alışverişi ve karar mekanizması oluşturulmalı, çalışmalar raporlanmalıdır. Örneğin; Şirketin üretim hedeflerinin gerçekleştirilemediği, ilk madde ve malzeme stok seviyelerinin büyük boyutlara ulaştığı, finansman giderlerinin önemli ölçüde arttığı dikkate alınırsa bu konunun önemi daha açık bir şekilde ortaya çıkacaktır. Şirket faaliyetlerinin daha sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için, yönetim kademeleri ve üniteler arasında etkin bir işbirliği ve koordinasyonun sağlanması; Şirketin hedef ve stratejileri, işletme politikaları, alınacak tedbirler ve faaliyetlerle 6

18 Sayıştay ilgili tüm konularda bilgi alışverişi, değerlendirme ve istişari çalışmaların mutat hale getirilmesi ve iç kontrol sisteminin güçlendirilmesi önerilir. 5-Servisler: Yürütme organının alt birimlerini oluşturan ve işletme faaliyetlerini yürüten fonksiyonel servislerin çalışmaları, raporun ilgili bölümlerinde açıklanmıştır. Bazı servislerle ilgili bilgilere ise aşağıda kısaca yer verilmiştir. a)hukuk Müşavirliği: Yürütme organı içinde danışma birimi olarak yer alan hukuk müşavirliği adli, idari davalarla icra takibi işlerinin yürütülmesi yanında makamdan ve diğer birimlerden gelen iş konuları hakkında hukuki görüş bildirmektedir. Ayrıca mevzuatla kurulmuş bulunan komisyonlarda üyelik yapılmaktadır. Şirketin hukuk işleri, Tüvasaş Hukuk Müşavirliği Yönetmeliği hükümlerine göre bir hukuk müşaviri tarafından yürütülmektedir. Hukuk Müşavirliğinde kadro yapısı itibarıyla I. Hukuk Müşaviri, Hukuk Müşaviri ve Avukat olmak üzere 3 kadro mevcuttur yılı içerisinde sadece I. Hukuk Müşaviri kadrosunda bir personel görev yapmıştır yılı içerinde unvan değişikliği sınavı ile boş olan avukat kadrosuna atama yapılmış olup 2 personel ile yürütülen müşavirlik hizmetleri, I.Hukuk Müşavirinin yaş haddinden emekli olması ile halen aynı zamanda Hukuk Müşavirliği görevini vekaleten yürüten avukat tarafından yürütülmektedir. Hukuk Müşavirliği biriminin önemi ve sorumluluğu itibariyle bir personel ile yürütülmesinin güçlüğü göz önüne alınarak, vekaleten yürütülen Hukuk Müşavirliği kadrosu ile avukat kadrosuna atama yapılması önerilir yılından 60 adet dava devretmiş olup bunun 3 adedi Şirket tarafından, 57 adedi Şirkete karşı açılmıştır yılında Şirket tarafından herhangi bir dava açılmamış, şirket aleyhine 51 adet dava açılmıştır yılında görülen toplam 111 adet davanın; 5 i hukuk, 47 si iş, 59 u da idari davalardan oluşmuştur. Şirkete karşı açılan idari davaların 40 adedi fazla mesai alacağına ait, 21 adedi, sözleşme ücretlerinin yeniden belirlenmesi ve eksik ödenen maaş farklarının geriye dönük ödenmesi, 8 adedi atama işleminin iptali, 7 adedi disiplin işleminin iptali, 6 adedi tazminat, 6 adedi 2009/T-12 sayılı YPK kararının iptali davalarıdır. Kalan 22 adedi ise alacak, ihale vb. çeşitli davalardır. Cari dönemde sonuçlanan 29 adet davanın; 25 adedi Şirket lehine, 4 adedi ise Şirket aleyhine olmak üzere tamamı idari davalardır. Şirket aleyhine sonuçlanan davaların 3 adedi atama işleminin iptali, 1 adedi aylıktan kesme cezasının iptaliyle ilgilidir yılına 82 adet dava devretmiştir. 7

19 Sayıştay b)teftiş Kurulu Başkanlığı: Şirketin iç denetimi, Genel Müdüre doğrudan bağlı Teftiş Kurulu tarafından, TÜVASAŞ Teftiş Kurulu Yönetmeliği ne göre yürütülmektedir. Faaliyet döneminde 1 başkan, 1 Başmüfettiş görev yapmıştır yılında muhtelif konularla ilgili olarak 6 adet inceleme-soruşturma raporu düzenlenmiş, teftiş programında yer alan Mali İşler Daire Başkanlığı teftişi gerçekleştirilmiştir yılında Teftiş Kurulunca; Bir personelle ilgili soruşturma ve 5 adet inceleme yapılarak raporlara bağlanmıştır. Ayrıca Bulgaristan Demiryollarına üretilecek vagonlarla ilgili koordinatörlük çalışmaları yapılmıştır. c) İdari İşler Dairesi Başkanlığı: Şirketin idari ve sosyal işleri; İdari İşler Dairesi Başkanlığı bünyesinde yer alan; Sosyal İşler, Çevre Hizmetleri, İaşe ve Arşiv ve Dokümantasyon Şube müdürlükleri vasıtası ile yürütülmektedir. Başkanlık bünyesinde 1 i başkan, 4 ü şube müdürü olmak üzere toplam 25 personel çalışmaktadır. ISO Çevre Yönetim belgesi sahibi olan Şirkette çevre şartlarının ISO standardı ve çevre mevzuatında öngörülen kriterleri sağlamasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Şirket faaliyetleri sonucu ortaya çıkan atıkların uygun ortamlarda bekletilmesi için, 2011 yılında 1200 m 2 kapalı alana sahip geçici atık depolama sahası inşaatına başlanılmış, Mayıs/2012 itibariyle kullanımına başlanmıştır. Söz konusu ambarda atıklar türlerine göre ayrı bölümler halinde tutulmakta, bir bölümünde atıklardan oluşacak sıvının arıtılması içinde küçük çaplı arıtma tesisi bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde ambar sahasına bırakılan atıkların ayrımında gerekli özenin gösterilmediği, ayrıca atölye ve fabrika alanlarında atık türlerine göre ayrıştırma için bırakılan atık konteynırlarının amacına uygun kullanılmadığı anlaşılmıştır. Atık yönetimi açısından Şirket personelin daha dikkatli ve titiz davranışta bulunması yönünde eğitim faaliyetlerinin sürdürülmesi gerekli görülmektedir. Şirketin açık ve kapalı alanlarının temizliği ve tüm yeşil alanların bakımı ve ıslahı çalışmaları da Çevre Hizmetleri Şube Müdürlüğünce yürütülmektedir. İncelemeler sırasında bazı alanlarda atıkların gelişi güzel bırakıldığı; kesilen ağaçların olduğu yerde kaldığı ve kuruduğu içinde yangına sebebiyet verebileceği görülmüştür. Fabrika alanlarında gelişi güzel bırakılan atıkların ambar sahasına toplanması; kuru ot ve ağaçlarında kontrollü bir şekilde imhası gerekmektedir. C-Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Şirketin 2011 yılı program kadroları, ortalama memur, sözleşmeli ve işçi sayısı ile yılsonu personel mevcudu, geçen yılla birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 8

20 Sayıştay Norm Program Çalışan Çalışan Personel Kadro Kadro personel Personel Ortalama Ortalama Yıl Yıl sonu Kişi Sayı Sayı kişi sonu kişi kişi A- Memurlar: 1-Genel idari hizmetler Teknik hizmetler Avukatlık hizmetleri 4-Sağlık hizmetleri 5-Yardımcı Hizmetler Toplam (A) B- Sözleşmeliler: sayılı KHK'ye göre çalışanlar Sayılı Kanuna gore Çalışanlar 3-Diğer sözleşmeliler Toplam (B) C- İşçiler: 1- Sürekli İşçiler Geçici İşçiler Toplam (C) Genel Toplam (A+B+C) Yüklenici işçileri Şirketin 2011 yılı programında 70 memur, 280 sözleşmeli ve 766 işçi olmak üzere toplam 1116 personel çalıştırılması öngörülmüş; buna karşılık yıl içinde ortalama 70 memur, 276 sözleşmeli ve 794 işçi personel olarak 1140 kişi çalıştırılmıştır. Yılsonu itibariyle toplam personel sayısı olmuştur. Şirkette 2011 yılı sonunda dolu-boş kadro ve pozisyonlarının; 1 sayılı cetvelde 85 adet kadronun 70 adedi dolu, 15 adedi boş; II sayılı cetvelde 518 adet pozisyonun 275 adedi dolu, 243 adedi boştur. Memur, sözleşmeli ve işçi personelin servislere dağılımı (Ek:2), 2011 yılındaki giriş ve çıkışlar (Ek:3 ve Ek:4), işçilerin işyerlerine dağılımı da (Ek:5) olarak rapor ekleri arasında yer almıştır yılında Şirket personelinin görevde yükselme ve unvan değişiklikleri, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği" ne göre yapılmıştır yılı sonu itibariyle 1 mühendis, 8 tekniker ve 2 ekonomist pozisyonu için unvan değişikliği sınavı yapılacağı duyurulmuş, Sakarya Üniversitesi Sürekli 9

21 Sayıştay Eğitim Merkezi tarafından tarihinde yapılan unvan değişikliği sınavını kazanan 3 personel Ulaştırma Bakanlığının tarih ve 977 sayılı izni dahilinde, mühendis ve tekniker pozisyonlarına atanmıştır. Yeniden hazırlanan "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği" tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş, yukarıda bahsedilen bir önceki yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Şirketin muhtelif kadro ve pozisyonlarına atanmak üzere görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavı yapılacağı duyurulmuş, söz konusu yönetmelik hükümlerine göre Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi tarafından tarihinde yapılan Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Sınavını 9 Şube Müdürü, 3 Başmühendis, 6 Teknik Uzman, 4 İdari Uzman, 2 İdari Şef, 1 Avukat, 1 Mühendis, 7 Tekniker, 2 Ekonomist kazanmış olup; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının tarih ve 2781 sayılı izni dahilinde toplam 35 personelin atamaları yapılmıştır. a) Memurlarla ilgili işlemler: Şirkette çalışan memurların atama, ilerleme, nakil, emeklilik ve disiplin işlemleri 657 ve 5510 sayılı kanunlar ile 399 sayılı KHK ve bunların ek ve değişiklikleri, Bakanlar Kurulu Kararları ve TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Görevde Yükselme Esaslarına Dair Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir yılı başında 71 olan memur sayısı yıl içinde 1 memurun emekli olması sonucu 70 e düşmüştür. b) Sözleşmelilerle ilgili işlemler: Sözleşmeli personelin atama, ilerleme ve nakil esasları 399 sayılı KHK, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, yıllık bütçe kanunları, Bakanlar Kurulu ve Yüksek Planlama Kurulu kararları doğrultusunda yürütülmektedir. II sayılı cetvele tabi olarak çalışan sözleşmeli personelin ücretleri Yüksek Planlama Kurulu kararları ile belirlenmektedir yılı başında 253 olan sözleşmeli personel sayısı, yıl içerisinde, 7 kişinin açıktan tayini, 1 kişinin Kurum içi nakli, 1 kişinin ücretsiz izinden dönüşü, 4 kişinin askerlik dönüşü atama olmak üzere 13 kişi artmasına mukabil 9 kişinin emekli olması, 2 kişinin vefat etmesi, 2 kişinin de istifa etmesi suretiyle 13 kişilik bir azalış olması sonucu yıl sonunda değişmeyerek aynı kalmıştır. Memur ve sözleşmeli personelin 2011 yılındaki hareketini gösterir çizelgeye ekler arasında (Ek: 3) yer verilmiştir. 10

22 Sayıştay c) İşçilerle ilgili işlemler: İşçilerle ilgili işlemler; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu-İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ve bunlarda değişiklik yapan kanunlar ve 5510 sayılı Kanun ile bunların ek ve değişiklikleri, yürürlükteki Toplu İş Sözleşmesi, Şirket tararından yürürlüğe konulan yönetmelik ve genelgelere göre yürütülmektedir. İşçilerin teşkilat içinde ve işyerlerine göre dağılımı ile ilgili işçi hareketini gösteren çizelgeler (Ek: 4, 5) rapor ekleri arasında yer almıştır yılında işçi kadrolarında; sınavla açıktan 60 işçi alımı şeklinde giriş meydana gelmiş; 4 işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması, 38 işçinin emekli olması, 2 işçinin askere sevki, 1 işçinin nakli, 1 işçinin de vefatı sonucu 46 kişilik çıkış gerçekleşmiş, yıl sonu işçi mevcudu 779 olmuştur tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi gereğince, 50 veya daha fazla işçi çalıştıran kamu kurum ve kuruluşlarının toplam işçi sayısına göre %4 oranında özürlü ve % 2 oranında eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Şirkette, 2011 yılı sonu itibariyle özürlü statüsünde 31, eski hükümlü statüsünde 19 işçi çalıştırılmakta ayrıca 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu gereğince de 5 işçi bulunmaktadır yılında işçiler, 24. dönem toplu iş sözleşmesi ekinde bulunan 27 adet ana sanat kolu kapsamında 20 sanat kolunda çalıştırılmıştır. ca) İşçi alma usulleri: 2010 yılında Şirketin yeni bir proje olan Dizel Tren Seti (DMU) üretimine geçişi nedeniyle açıktan 60 işçi alımı için izin alındığı; bu konudaki alım prosedürünün 2010 yılının ilk aylarından itibaren başlatıldığı gözlenmiştir. Ancak, bu konuda gerekli duyurular yapılıp başvurular alınarak gerekli süreç işletilirken, iptal uygulamasıyla karşılaşılmıştır. Ulaştırma Bakanlığının tarih ve 554 sayılı talimatları ile işçi alımı durdurulmuştur. Ulaştırma Bakanlığı tarih ve 4092 sayılı yazısı ile durdurmaya ilişkin yazısını yürürlükten kaldırarak, 60 adet daimi işçi için genel yönetmelik hükümlerine göre alım işlemlerinin devam edilmesi bildirilmiştir. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde 60 daimi işçi personel alım işlemleri tamamlanarak Ulaştırma Bakanlığının tarih ve 677 sayılı izni ile tarihinde işe başlamışlardır yılı başında 55 işçi personel alımı için gerekli çalışmalar başlatılmış, Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığından izinler alınmasına rağmen ilgili bakanlığın izin yazısı alınamadığından 2011 yılında süreç tamamlanamamıştır yılında tekrar ilgili kurumlara başvurular yapılarak izinler alınmış, denetim tarihi itibariyle (Haziran/2012) ilan aşamasına gelinmiş bulunmaktadır. 11

23 Sayıştay Şirketin işçi personelinin önemli bir kısmının emekli olabilecek konumda olduğu gözlenmektedir. Üretim birimlerinde mevcut bilgi birikimi ve tecrübenin sürdürülmesi için, yeni işçi istihdamı durumunda da belirli bir yetişme dönemine ihtiyaç olacağı hususu göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle, mevzuatın öngördüğü imkanlar dahilinde işçi personel ihtiyacının zamanında karşılanmasında önemli yarar bulunmaktadır. cb) Toplu iş sözleşmesi: Şirkette çalışan işçiler Türkiye Demiryolu İşçileri (Demiryol-İş) Sendikasına üyedir. Şirket adına toplu-iş sözleşmesi işlemlerini Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri (TUHİS) Sendikası yürütmektedir tarihinde sona eren toplu iş sözleşmesinin yerine, adı geçen sendikalar arasında tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş sözleşmesi, tarihinde imzalanmıştır. 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesine istinaden tarihinden önce işe girenler ile I993 tarihinden sonra işe girenler için ayrı ayrı tespit edilen ve tarihinden geçerli ilk yıl birinci altı aylık saat ücretleri, işçilerin sanat durumları ve derecelerine göre 7,75 ile 10,22 TL olarak öngörülmüş, ikinci altı aylık dönem için bu ücretlerin % 4 oranında; sonraki yıl ilk altı aylık dönem için % 3, ikinci altı aylık dönem için % 3 oranlarında zam yapılması hükme bağlanmıştır. Ayrıca ait oldukları dönemlerde enflasyon oranlarının tespit edilen zam oranlarını aşması halinde aşan kısmın ücretlere yansıtılacağı da belirlenmiştir. İşletmelerin rekabet gücünün yükseltilmesi ve katma değer artışının sağlanmasında verimliliğin önemli bir yeri bulunmaktadır. İş gücü verimliliğinin artırılması için de, ücret sisteminde verimlilik kriterinin de dikkate alınması, işgücü ücretlerinin en azından belirli bir seviyeden sonra olmak üzere performansa dayalı olarak tespit edilmesi önemli görülmektedir. Diğer yandan, Toplu iş Sözleşmesinin 51 inci maddesi ile düzenlenmiş olan gayri müsait şartlarda çalışmayı ve devamı teşvik tazminatı (GMŞ) uygulamasının gözden geçirilmesinde de yarar bulunmaktadır. Toplu iş sözleşmesinin 51 inci maddesinde Ağır ve yıpratıcı işlerde gayri müsait şartlarda çalışmayı ve devamı teşvik tazminatı düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre birinci grupta gösterilen işleri yapan işçilere saat ücretinin (emek zammı dahil) %15 i tutarında, bunların dışında kalan diğer işleri yapan işçilere saat ücretinim (emek zammı dahil) %13 tutarında tazminat verilir hükmü yer almaktadır. Yukarıda belirtilen sözleşme maddesinden de anlaşılacağı üzere ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanla çalışmayan arasında sadece %2 lik bir risk faktörü mevcuttur. Bu durum uygulamada haksızlıklara yol açmaktadır. Zira, bir kısım işçilerin diğer işçilere nazaran daha ağır şartlarda çalıştıkları, buna karşılık bunu telafi edecek düzeyde bir iyileştirmeye tabi 12