CON S EI L D E KONSEYĐ

Transkript

1 CON S EI L D E L'EUROPE AVRUPA KONSEYĐ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ĐKĐNCĐ DAĐRE SENAŞ SERVĐS ENDÜSTRĐSĐ A.Ş. - TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru no: 19520/02) KARARIN ÖZET ÇEVĐRĐSĐ STRAZBURG 21 Ekim 2008 Đşbu karar AĐHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup bazı şekli düzeltmelere tabi olabilir. 1 T.C. Dışişleri Bakanlığı, Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2 USUL Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan (19520/02) no lu davanın nedeni bu ülke hukukuna tabi Senaş Servis Endüstrisi Anonim Şirketi nin (başvuran) Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi ne (AĐHM) 29 Ocak 2002 tarihinde Avrupa Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi nin (AĐHS) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuran Đstanbul Barosu avukatlarından A. Bingöl tarafından temsil edilmektedir. OLAYLAR Devlet Hava Meydanları Đşletmesi Genel Müdürlüğü başvuran şirkete ait Antalya da bulunan bir taşınmazı 9 Temmuz 1997 tarihinde istimlak etmiştir. Đstimlak bedeli, belirtilmeyen bir tarihte ödenmiştir. Đdare tarafından ödenen kamulaştırma bedelini yetersiz bulan başvuran 15 Ocak 1998 tarihinde kamulaştırma bedelinin artırımı talebiyle Antalya Asliye Hukuk Mahkemesi ne başvurmuştur. Mahkeme, 15 Temmuz 1998 tarihinde aldığı bir kararla, iki bilirkişi raporuna dayanarak başvurana TL (sözkonusu tarihte ABD Dolarına tekabül etmekteydi) ek kamulaştırma tazminatı ödenmesine hükmetmiştir. Yargıtay bu kararı bozarak dosyayı Asliye Hukuk Mahkemesi ne iade etmiştir. Asliye Hukuk Mahkemesi yeniden bilirkişi incelemesi yaptırdıktan sonra 23 Haziran 1999 tarihinde bir karara vararak başvurana TL (sözkonusu tarihte yaklaşık olarak ABD Dolarına tekabül etmekteydi) ödenmesine hükmetmiştir. Đdare bu karara itiraz etmiştir. Yargıtay, başvurana ait taşınmaz için ödenen meblağın bu taşınmaza komşu olan taşınmazlar için o ana kadar ödenen meblağın çok üzerinde olduğu gerekçesiyle Asliye Hukuk Mahkemesi nin kararını bir kez daha bozmuştur. Asliye Hukuk Mahkemesi bir kez daha Yargıtay kararına uyarak yeniden bilirkişi incelemesi yaptırmıştır. Ancak başvuranın 23 Haziran 1999 tarihinde belirlenen meblağa itiraz etmediği gerekçesiyle sözkonusu meblağı kabul etmiş sayılması gerektiği kanaatine vararak bir kez daha aynı meblağa hükmetmiştir. Yargıtay 20 Haziran 2000 tarihinde Asliye Hukuk Mahkemesi nin kararını üçüncü kez bozmuştur. Yargıtay 1997 yılından bu yana sözkonusu bölgede yapılan kamulaştırmalara ilişkin davalarda belirlenen metrekare fiyatına yakın bir meblağa hükmedilmediğini gözlemlemiştir. Karar düzeltme talebi 26 Eylül 2000 tarihinde reddedilmiştir. Asliye Hukuk Mahkemesi 15 Kasım 2000 tarihinde aldığı kararla, her davanın kendi özel koşulları içerisinde değerlendirilmesi gerektiği ve Yargıtay ın bilirkişilere taşınmazlara değer biçerken hesaba katmaları gereken bir tavan fiyat empoze etme yetkisi bulunmadığından bahisle daha önce verdiği kararda ısrar etmiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 18 Nisan 2001 tarihinde bu kararı dördüncü kez bozmuştur. YHGK başvurana ait taşınmaza bu taşınmaza komşu olan taşınmazlardan daha fazla değer biçilmesini gerektirecek herhangi bir objektif unsur bulunmadığına dikkat çekmiştir. 2

3 Asliye Hukuk Mahkemesi 18 Eylül 2001 tarihinde başvurana toplam olarak TL (sözkonusu tarihte yaklaşık olarak ABD Dolarına tekabül etmekteydi) ek kamulaştırma bedeli ödenmesine hükmetmiştir. Bu meblağa, bedel artırımı başvurusunun yapıldığı 15 Ocak 1998 tarihinden geçerli olmak üzere işletilen yasal gecikme faizi de eklenmiştir. Yargıtay,18 Eylül 2001 tarihli kararı 13 Kasım 2001 tarihinde onamıştır. Bu arada 24 Temmuz 2001 tarihinde TL (sözkonusu tarihte yaklaşık olarak ABD Dolarına tekabül etmekteydi) tutarında bir ilk ödeme yapılmıştır. 26 Ekim 2001 ve 28 Kasım 2001 tarihlerinde sırasıyla TL (sözkonusu tarihte yaklaşık olarak ABD Dolarına tekabül etmekteydi) ve TL (sözkonusu tarihte yaklaşık olarak ABD Dolarına tekabül etmekteydi) tutarlarında iki ödeme daha yapılmıştır. HUKUK I. AĐHS YE EK 1 NO LU PROTOKOL ÜN 1. MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA Başvuran ulusal mahkemeler tarafından hükmedilen tazminatın yetersiz olmasından ve bu tazminatın ödeme tarihinde değerini yitirmesinden şikayetçi olmaktadır. Başvuran bu konuda 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesine atıfta bulunmaktadır. A. Kabuledilebilirliğe ilişkin Hükümet, iç hukuktaki başvuru yollarının tüketilmediği gerekçesiyle AĐHM yi bu başvuruyu reddetmeye davet etmektedir. Bu çerçevede Hükümet, başvuranın Borçlar Kanunu nun 105. maddesinde öngörülen enflasyondan doğan zararının tazminine yönelik olarak başvuruda bulunmadığını savunmaktadır. Başvuran bu sava itiraz etmektedir. AĐHM Borçlar Kanunu nun 105 maddesinde öngörülen başvuru yolunun etkisiz olması nedeniyle daha evvel benzer bir itirazı reddettiğini anımsatır (bkz., bilhassa, Aka, adıgeçen, prg ). Bu itibarla AĐHM sözkonusu ön itirazı da aynı gerekçeyle reddeder. AĐHM, bu şikayetin başka herhangi bir kabuledilemezlik gerekçesinin bulunmadığını tespit etmektedir. Dolayısıyla sözkonusu şikayeti kabuledilebilir ilan etmek yerinde olacaktır. B. Esasa ilişkin Arabacı Türkiye (no: 65714/01, 7 Mart 2002) ve Gül ve diğerleri Türkiye (no: 44715/98, 18 Mart 2004) davalarını emsal gösteren Hükümet, AĐHM yi bu şikayeti açıkça dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle reddetmeye davet etmektedir. Hükümet, sözkonusu ek kamulaştırma bedelinin tamamının Yargıtay kararı verilmeden önce idare tarafından ödendiğini savunmaktadır. 3

4 AĐHM, ek kamulaştırma bedelinin bir bölümünün, 15 Ocak 1998 tarihinden itibaren işletilen gecikme faiziyle birlikte Yargıtay tarafından ilk derece mahkemesinin kararının onanmasından önce başvurana gerçekten ödendiğini tespit etmektedir. Bununla birlikte paranın değer kaybetmesinden doğan muhtemel bir zarar olup olmadığını belirlemek maksadıyla AĐHM, ilgili döneme ait ekonomik verileri dikkate alan bir hesaplama yöntemi kullanarak bu zarar hakkında bir hükme varmalıdır. Mevcut davada AĐHM, tazminat elde etmek amacıyla açılan davanın üç yıl sürdüğünü ve bu dönemde parada görülen değer kaybının başvuranı mülkünün kamulaştırılmasına ek olarak ayrı bir zarara daha soktuğunu kaydetmektedir. Başvuranın alacağının taşınmazının kamulaştırıldığı dönemdeki değeriyle, ödemenin yapıldığı tarihteki değeri arasındaki fark AĐHM yi, ilgilinin kamu menfaati gereklilikleriyle mülkiyet hakkına saygının korunması arasında olması gereken adil dengeyi bozan alışılmışın dışında ve ölçüsüz bir yüke katlanmak zorunda kaldığı yönünde düşünmeye sevk etmektedir (bkz., diğer birçokları arasında, Aka, adıgeçen ; Akkuş, adıgeçen ; Ertuğrul Kılıç Türkiye, no: 38667/02, prg. 20, 12 Aralık 2006). Bu itibarla 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesi ihlal edilmiştir. II. AĐHS NĐN 6/1 MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA Başvuran, Yargıtay ın kendisine ödenecek ek kamulaştırma bedeli miktarının düşürülmesi yönünde bilirkişilere talimat vermek suretiyle adli denetim yetkisini aştığını iddia etmektedir. Bu çerçevede başvuran, sözkonusu miktarın taşınmazının piyasa değerini karşılamaktan uzak olduğunu iddia ederek mevcut davada uygulanan gecikme faizi oranlarının Türkiye deki yüksek enflasyon oranı karşısında yetersiz kalması nedeniyle ödenen meblağın değerini yitirdiğinden yakınmaktadır. Başvuran ayrıca yargılama sürelerinin AĐHS nin 6/1 maddesine aykırı olduğunu iddia etmektedir. AĐHM bu şikayetlerin yukarıda incelenen şikayetlerle bağlantılı olması sebebiyle kabuledilebilir ilan edilmesi gerektiğini tespit etmektedir. Ancak 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesi yönünden yaptığı tespiti göz önünde bulunduran AĐHM şikayetlerin geriye kalanını ayrıca incelemeye gerek olmadığı kanaatindedir. III. AĐHS NĐN 41. MADDESĐNĐN UYGULANMASI HAKKINDA A. Maddi ve manevi tazminat Başvuran maddi tazminat olarak, taşınmazın piyasa değeri ile eline geçen kamulaştırma bedeli arasındaki farka tekabül edecek şekilde Euro, ödemelerdeki gecikmelerin tazmini için Euro, kamulaştırma nedeniyle doğan zararı için ise Euro talep etmektedir. Başvuran ayrıca Euro manevi tazminat talep etmektedir. Hükümet bu taleplere itiraz etmektedir. Konuyla ilgili içtihadına (adıgeçen Aka ve Akkuş kararları) uygun olarak elinde bulunan uygun ekonomik veriler ışığında kendi hesap yöntemine başvuran AĐHM, başvurana Euro maddi tazminat ödenmesine hükmetmektedir. Manevi tazminata ilişkin olarak ise AĐHM, mevcut dava koşullarında ihlal tespitinin başlı başına yeterli bir adil tatmin teşkil ettiği kanaatindedir. 4

5 B. Yargılama masraf ve giderleri Başvuran ayrıca, AĐHM önünde yargılama için avukatlık ücreti olarak Euro talep etmektedir. Hükümet bu talebe itiraz etmektedir. AĐHM nin içtihadına göre bir başvurana yaptığı masraf ve harcamaların iadesi ancak bu masraf ve harcamaların gerçekliğini, gerekliliğini ve makul oranda olduğunu ortaya koyduğu müddetçe mümkündür. Mevcut davada elindeki unsurları ve yukarıda anılan kıstasları göz önünde bulunduran AĐHM bu yönde başvurana Euro ödenmesinin makul olacağına hükmeder. C. Gecikme faizi AĐHM, Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına üç puanlık bir artışın ekleneceğini belirtmektedir. BU GEREKÇELERE DAYANARAK AĐHM, OYBĐRLĐĞĐ ĐLE 1. Başvurunun kabuledilebilir ilan edilmesine ; 2. 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesinin ihlal edildiğine ; 3. AĐHS nin 6. maddesi yönünden yapılan şikayetlerin ayrıca incelenmesine gerek olmadığına ; 4. Bu kararın başvuranın uğradığı manevi zarar için başlı başına yeterli bir adil tatmin teşkil ettiğine ; 5. a) AĐHS nin 44/2 maddesi gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, döviz kuru üzerinden Y.T.L. ye çevrilmek üzere Savunmacı Hükümet tarafından başvurana : i. maddi tazminat olarak Euro (yüz on yedi bin yüz yetmiş beş Euro) ; ii. yansıtılabilecek her türlü vergiden muaf tutularak yargılama masraf ve giderleri için Euro (bin Euro) ödenmesine; b) sözkonusu sürenin bittiği tarihten itibaren ödemenin yapılmasına kadar Hükümet tarafından, Avrupa Merkez Bankası nın o dönem için geçerli olan faiz oranının üç puan fazlasına eşit oranda faiz uygulanmasına; 6. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddine; Karar vermiştir. Đşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AĐHM nin iç tüzüğünün 77. maddesinin 2. ve 3. paragraflarına uygun olarak 21 Ekim 2008 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir. 5