Cep Yönderi Dizisi. Cep Yönderi Dizisi yöneticilerin ifl yaflam nda her gün karfl laflt klar

Transkript

1 Finans Anlamak

2 Cep Yönderi Dizisi Cep Yönderi Dizisi yöneticilerin ifl yaflam nda her gün karfl laflt klar en yayg n meydan okumalara ivedi çözümler öneriyor. Dizi içinde yer alan her kitapta, güçlü ve zay f yanlar n z tespit etmeye ve kritik becerilerinizi keskinlefltirmeye yarayan kullan fll araçlar, testler ve gerçek yaflamdan al nm fl örnekler yer al yor. ster masa bafl nda, ister bir toplant da ya da yolda olun, bu cep kitapç klar size iflinizin günlük talepleriyle daha h zl, daha kavray fll ve daha etkin bir biçimde bafla ç kma imkân n verecektir. Dizinin kitaplar : Ekip Liderli i Toplant Yönetimi Zaman Yönetimi Proje Yönetimi Liderlik Koçluk Geribildirim Etkili fl Yaz lar Sonuç Al c Müzakere Etkin Sunumlar Stres Yönetimi nsanlar kna Etmek Kriz Yönetimi Kariyerinize Yön Vermek Üstünüzü Yönetmek Görev Devretmek Bir Çal flan flten Ç karmak Zor Etkileflimleri Yönetmek Bir Çal flan fle Almak Performans De erlendirmesi Çal flanlar Gelifltirmek Bütçe Haz rlamak

3 Finans Anlamak Her Gün Karfl laflt n z Sorunlara Uzman Çözümler

4 ISBN Understanding Finance Harvard Business School Publishing Corporation, 2009 Optimist Yay nlar Türkçe yay n haklar Akçal Telif Haklar taraf ndan sa lanm flt r. Optimist Yay nlar Telefon: Faks : e-posta: bilgi@optimistkitap.com Optimist yay n no. : 179 Konu : fl-yönetim Çeviren : Melis nan Yay ma haz rlayan : Cemal Engin Bas m : Kas m 2009, stanbul Düzelti : Fevzi Gölo lu Düzenleme : Nermin Uçar Vatan Bask ve cilt : Elma Bas m: Halkal Cad. No: 164 B-4 Blok Sefaköy - K.Çekmece stanbul Telefon:

5 çindekiler Yönderin Mesaj : Niçin Finanstan Anlamam z Gerekiyor? 9 Finans Anlamak: Temel Bilgiler 13 Mali Tablolar Anlamak 15 fiirketinizin finansal sa l n belirlemek için ihtiyaç duyaca n z tablolara genel bir bak fl. Muhasebe yöntemleri 17 Gelir tablosu 18 Bilanço 21 Nakit ak fl tablosu 25 Finansal Sa l Ölçmek çin Mali Tablolar Kullanmak 29 Kuruluflunuzun finansal esenli ini de erlendirmek için kullanabilece iniz bir dizi hesaplama. Kârl l k oranlar 31 Faaliyet oranlar 33 Likidite oranlar 34 Kald raç oranlar 35 Finansal sa l ölçmenin di er yollar 36 çindekiler 5

6 Bütçe Süreci 41 Bilgili, etkili bir bütçe oluflturmak için at lmas gereken dört ad m. Yukar dan afla ya ve afla dan yukar ya bütçelemeyi anlamak 43 Bütçe haz rlamak 45 Varsay mlar n z ifade etmek 50 Varsay mlar n z say lara dökmek 52 Maliyet/Fayda Analizi Nedir? 57 Belli bir giriflime yat r m yap p yapmamaya karar vermeniz için teknikler. Maliyet/fayda analizi için at lacak ad mlar 59 Net getiri ve geri ödeme süresi 62 Net bugünkü de er ve iç getiri oran 64 Baflabafl noktas analizi 69 Duyarl l k analizi 71 Ölçülemez fayda ve maliyetleri tahmin etmek 72 Performans Takip Etmek 75 Yat r m n z n kendisini kurtar p kurtarmad n belirleyebilmeniz için taktikler. Yat r m n performans n takip etmek 76 Bütçenizi takip etmek 78 puçlar ve Araçlar 81 6 çindekiler

7 Finans Anlamak çin Araçlar 83 Y ll k bir bütçe oluflturup takip etmenize, baflabafl noktas analizi yapman za ve bir giriflim önermenize yard mc olacak çal flma kâ tlar. Kendinizi S nay n 87 Bu k lavuzda sunulan kavramlar n yararl bir özeti. Neler ö rendi inizi görebilmeniz için bu testi bir kere kitab okumadan önce, bir kere de sonra yapman zda yarar vard r. Test sorular n n do ru yan tlar 91 Anahtar Terimler 93 Finans için önemli olan ve yayg n olarak kullan lan terimlerin tan mlar. Notlar 109 Akl n za gelen fikirleri an nda not etmek için kullanabilirsiniz. çindekiler 7

8 Yönderin Mesaj : Niçin Finanstan Anlamam z Gerekiyor? Kuruluflunuzda her nerede çal fl rsan z çal fl n, temel finansal kavramlar anlamak, iflinizi daha iyi yapman za ve flirketinizin ifl hayat nda kalma ve kâr elde etme çabalar na katk da bulunman za yard mc olacakt r. Finans Anlamak adl bu kitap, bu önemli konunun temellerini aç klamaktad r. Bu kitap sizi bir finans uzman yapmayacak ya da finansal analist, müfettifl ya da finansal ifller müdürü (CFO) olman z için size yeterlilik kazand rmayacakt r. Ancak, finansal enformasyon konusunda bilgili bir müflteri olmak, plan yapmak ve iflle ilgili kararlar almak için bilmeniz gereken her fleyi aç klayacakt r. Temellerine geri dönecek olursak, ifl finansman bir flirketin faaliyet yürütmek için ihtiyaç duydu u kaynaklar elde edip tahsis etmesiyle ilgilidir. Kaynaklar n elde edilmesiyle ilgili olarak finans, flu tür sorularla ilgilenir: fiirketimiz stoklar, ekipman ve di er maddi varl klar n nas l elde edip finanse edecek? Kaynak elde etmek için mal sahibinin paras n m, ödünç sermaye mi yoksa iflletme içinde yarat lan nakdi mi kullanmal y z? Yönderin Mesaj 9

9 Müflterilerin bize borçlu olduklar paray toplamam z ne kadar sürer? Ve kaynaklar n tahsis edilmesiyle ilgili olarak finans, yöneticilerin flu tür sorular yan tlamas na yard mc olur: Birkaç giriflime birden yat r m yaparsak, sonunda hangisinin daha çok de er üretece ini nas l belirleyebiliriz? Bir yat r m ne kadar getiri sa larsa yap lmaya de er say l r? fiirketimizin farkl tekliflerinin kârl l n nas l belirleyebiliriz? Kimi zaman finans, mali tablolar, bütçeler ve öngörüler üretmek için muhasebeyle birlikte flirketin enformasyon sisteminin de bir parças d r. E er bu belgeleri do ru yorumlar ve kullan rsan z size, kilit sorular sorabilmeniz ve bölümünüz, departman n z ya da ekibiniz için daha kavray fll kararlar alabilmeniz için gereken rakamlar vereceklerdir. Chuck Kremer, Yönder Yeminli mali müflavir olan Chuck Kremer, hesap uzman, flirket müfettifli ve ifl dan flman olarak y llar n deneyimine sahiptir. Halen, Novations VMS için üst düzey ifl 10 Finans Anlamak

10 bilgisi dan flman d r. Novations bünyesindeki Karar Alma çin Finansal Oyun ve Muhasebe Oyunu (Financial Game For Decision Making and The Accounting Game) seminerlerindeki yarat c ve e lenceli araçlar kullanarak finansla ilgisi olmayan binlerce idarecinin finans korkusu nu yenmesine yard mc olmufltur. Say larla Yönetmek: fiirketinizin Muhasebesini Anlaman z ve Kullanman z çin Sa duyulu Bir K lavuz (Managing by the Numbers: A Commonsense Guide to Understanding and Using Your Company s Financials) adl kitab n yazarlar ndan biridir. Chuck, Mali Sonuç Tahtas (The Financial Scoreboard) ad nda bir Excel yaz l m flablonu gelifltirmifltir. Karen Berman, Yönder Dr. Karen Berman iste e göre uyarlanan e itim programlar, Para Haritalar, aç l fl konuflmalar ve de kurum içindeki herkesin, finansal baflar n n nas l ölçüldü ünü ve bunun nas l etkileri oldu unu anlamas n sa lamak için tasarlanm fl ürün ve hizmetler sunan bir dan flmanl k firmas olan fl Bilgileri Enstitüsünün kurucusu, baflkan ve orta d r. Karen, çal flanlar, yöneticileri ve liderleri ifl ortaklar na dönüfltüren finansal okuryazarl k programlar oluflturmalar na yard mc olarak giriflimci firmalardan Fortune 500 kurulufllar na kadar düzinelerce flirketle çal flm flt r. Ayn zamanda Joe Knight ile birlikte, Finansal Zekâ: Rakamlar n Gerçekten Ne Anlama Geldi ini Bil- Yönderin Mesaj 11

11 mek çin Yöneticinin K lavuzu (Harvard Business School Press, 2006) [Financial Intelligence: A Manager s Guide to Knowing What the Numbers Really Mean] adl kitab yazm flt r. 12 Finans Anlamak

12 Finans Anlamak: Temel Bilgiler

13 Mali Tablolar Anlamak

14 Ama paran n neler yapabilece ini görmek çok hofl. Samuel Pepys fiirketler pek çok fley yaparlar: Araba yaparlar, veri ifllerler, hizmet sunarlar ve hatta uzaya uydu f rlat rlar. Ancak kâr amaçl her flirketin öncelikli hedefi para kazanmakt r. Kâr amaçl bir yönetici olarak sizin ifliniz, flirketin para kazanmas na yard mc olmakt r tercihen her y l daha fazla para. Net gelirin ne biricik ne de en önemli son sat r oldu u kâr amac gütmeyen sektörlerde ya da kamu sektöründe çal flsan z bile, içeriye ne kadar para girdi ini ve bunlar n nerede harcand n dikkatle izlemek yine de çok önemlidir. fiirketinizin para kazanmas na maliyetleri azaltarak, gelirleri art rarak ya da her ikisini de yaparak yard m edebilirsiniz. Kuruluflunuzun finansal olarak baflar l olmas na iyi yat r mlar yaparak ve varl klar n sonuna kadar kullanarak da yard mc olabilirsiniz. yi yöneticiler yaln zca bütçeyi önemsemezler maliyetleri kontrol etmenin, sat fllar gelifltirmenin ve varl klardan faydalanman n do ru bileflimini ararlar. fiirketinizin finansal sa l nas l? Gelirleri nereden geliyor ve flirketiniz paras n nereye harc yor? Ne kadar kâr ediyor? Nakitleri nereden geliyor ve nereye gidiyor? fiirketler bu tür sorular n yan tlar n mali tablolar ad verilen üç belge içinde sunarlar: Gelir tablosu, bilanço ve nakit 16 Finans Anlamak

15 ak m tablosu. Halka aç k flirketler, bu tablolar hissedarlar, sektör analistleri ve hatta rakipler dahil olmak üzere herkesin eriflimine açar. Sonuç olarak bunlar, flirketin iç mali tablolar kadar ayr nt l de ildir. Muhasebe yöntemleri Mali tablolar, flirketten flirkete ayn genel biçimi takip eder. Ancak flirketin iflinin do as na ba l olarak belli kalemler de iflebilir. Yine de genellikle tablolar, bir iflletmenin performans n di eriyle karfl laflt rman za müsaade edecek kadar benzerdir. Bu benzerli in nedeni, muhasebecilerin genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerine (GKM ) göre hareket etmeleridir. fiirketlerin birço u, tahakkuk muhasebesi kullan r: gelir ve giderler, fiilen tahsil edilecekleri ya da ödenecekleri zamana bak lmaks z n, yap ld klar zaman deftere ifllenirler. Bu sistem, flirketlerin, ticari faaliyetlerinin hakiki neden ve etkilerini anlamalar na yard mc olan dönemsellik ilkesine dayan r. Buna göre: Gelirler, sat fl faaliyetinin gerçekleflti i dönem esnas nda kabul edilir. Giderler, ilgili gelirleri ile ayn dönem esnas nda kabul edilir. Örne in, suni geyik boynuzundan flapka ask s üreten Amalgamated Hat Rack flirketinde, müflteri sipariflinin ge- Mali Tablolar Anlamak 17

16 liri, her bir flapka ask s sat ld zaman deftere ifllenir ödeme cari hesaba göre yap lacak ve nakit hemen al nmayacak olsa bile. Benzer flekilde e er Amalgamated, sözleflmeli bir tedarikçi flirketten iki bin adet pirinç kanca al rsa, bu kancalar n hepsi tek seferde gider olmaz. Daha ziyade hepsi birim bafl temelinde harcan r: bir flapka ask s yapmak için befl pirinç kanca gerekiyorsa, her bir flapka ask s sat ld nda pirinç kancalar befler befler harcan r. Nadiren de olsa küçük bir flirket, nakit fiili olarak el de- ifltirdi inde ticari ifllemleri hesap eden nakit esas na dayal muhasebe ile hayat na bafllayabilir. Bu uygulama, ifl giderlerin kabul edilmesi gündeme geldi inde daha az tutucudur ama gelirlerin kabul edilmesi söz konusu oldu- unda daha tutucu olur. Ancak flirketler büyüklük ve karmafl kl k aç s ndan gelifltiklerinde, gelir ve giderleri uygun zaman dilimleri içinde efllefltirmek daha önemli bir hal al r. Böylelikle, tahakkuk muhasebesine geçme e ilimi gösterirler. Gelir tablosu Bir flirkete pek çok nedenle yat r m yapmak istenebilir. Belki sektörün lideridir. Belki de CEO sunun, flirketleri düzlü e ç karma konusunda mükemmel bir sicili vard r. Ya da ürünleri son teknolojiye dayal d r. Ancak, e er flirket kâr getirmiyor (net gelir ya da kazanç olarak da bilinir) ya da orta vadede kârl hale gelmek yönünde güçlü 18 Finans Anlamak