YEREL HALKIN TURİZME BAKIŞ AÇISI: BODRUM İLÇESİ ÖRNEĞİ

Transkript

1

2 YEREL HALKIN TURİZME BAKIŞ AÇISI: BODRUM İLÇESİ ÖRNEĞİ Nazik ÇELİKKANAT Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Evren GÜÇER Yrd. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi ÖZET Yerel halkın turizme bakış açısının incelenmesi, turizmin gelişimi için doğru planlama yapılmasına ve gelecekte beklenilen turizm hareketleri için doğru yolda ilerlememize ışık tutacaktır. Buradan hareketle çalışmada, yöre halkının turizme ilişkin algıları ve tutumlarının belirlenmesi ve yerel halkın bireysel özelikleri ile turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel faktörleri arasındaki farklılıkların belirlenmesi amaçlanmıştır. Aynı zamanda turizmin yerel halka olan etkileri incelenecektir. Araştırmanın amaçlarını gerçekleştirmek için Yoon, Gürsoy ve Chen (2001) tarafından geliştirilen anket, 2014 yılında Bodrum İlçesi ndeki yerel halka uygulanmış ve belirlenen evrenin içerisinden basit tesadüfî örnekleme yöntemi ile (%46,9) 181 Kadın, (%53,1) 205 Erkek olmak üzere toplam 386 anket değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Elde edilen verilerin analizinde, faktör, yüzde, frekans, bağımsız örneklem için t-testi, tek faktörlü varyans (Anova) analizi, Tukey (HSD) testi analizleri kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler:Yerel Halk, Ekonomik Etki, Sosyal Etki, Kültürel Etki, Çevresel Etki GİRİŞ Türkiye de turizm sürekli gelişen ve ekonomiye büyük katkısı olan bir sektördür. Bu sektörün daha çok gelişebilmesi, diğer olumlu etkilerinin artırılabilmesi ve olumsuz etkilerinin azaltılabilmesi için planlı bir gelişim süresi gerekmektedir. Bu planlı gelişim süresinde yerel halkın desteğine ihtiyaç vardır. Yerel halkın bilinçlendirilip, bu sürece dâhil edilmesi, turizmden beklenen faydaları üst seviyeye çıkartacaktır. Turizm, farklı sosyal ve kültürel değerlere sahip insanları bir araya getiren ve aralarında etkileşim sağlayan sosyal bir olaydır. Bu etkileşim yerel halk ve turistlerin davranışlarında, yaşam tarzlarında çeşitli değişikliklere yol açabilir (Çevirgen ve Demir, 2006). Dolayısıyla turist ve yerel halk ilişkisinin yoğunluğu ve biçimini etkileyen faktörleri bilmek önemlidir. Bu faktörler, yerli toplumun yapısı, yerlilerin turistlere karşı tutumları, turistlerin yerlilere karşı tutumları, turistlerin yerli topluma aykırı davranışları, çıkar çatışmaları, iletişim güçlüğü, kitle turizmin etkisi, yaşam biçimindeki ayrılıklar, yerlilerin gerçek özelliklerini yitirmelerinin etkisi şeklinde verilmektedir ve bu ilişkilerin sonuçları, turizmden beklenen faydalarla doğrudan bağlantılıdır (Doğan, 2004). Türkiye de turizm en çok ekonomik yönü ile ele alınmıştır. Turizmin önemli ölçüde gelir getirmesi ve döviz kazandırmasından dolayı ekonomik yaklaşım yaygınlaşmıştır (Kozak,

3 273 Kozak ve Kozak, 2012). Bunun yanı sıra, yerel halkın sosyo-kültürel yönden ne derecede etkilendiğinin ve turizme bakış açılarının neler olduğu da önemli bir faktördür (Avcıkurt, 2003). Turizmin, var olduğu ya da gelişmeye başladığı ülke ya da bölge mekânı üzerinde olduğu kadar, toplumsal ve ekonomik yapısı üzerinde de olumlu ve olumsuz etkileri mevcuttur. Turist para, yenilik ve fikir getirmekte, dolayısıyla beslenmek, barınmak ve eğlenmek istemektedir. Eğer ülke ya da bölge kaynakları turistlerin bu ihtiyaçlarını karşılamaya yöneltilirse, bu kez yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayacak kaynaklar değişecek ya da zayıflayacaktır. Bunların yanı sıra, turizm yarattığı iş olanakları ile olumlu etkilere neden olduğu gibi, toplumsal sorunlar ortaya çıkarması, çevre sorunları yaratması gibi olumsuz etkilere de neden olacaktır (Özgüç, 1998). Yerel halkın, turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki algıları turizmin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Bu yüzden bir bölgedeki yöre halkının görüşleri, istekleri araştırılmalıdır. Özellikle toplumlarda önemli bir role sahip olan genç nüfusun görüşleri oldukça önemlidir. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Yerel halkın turiste ve turizme olan tutumunun çok önemli olması birçok araştırmacıyı (Gümüş ve Özüpekçe, 2009; Eren ve Aypek, 2012; Alaeddinoğlu, 2007; Özdemir ve Kervankıran, 2011; Haralambopoulos ve Pizam, 1996; Doğan ve Üngören, 2010; Golzardi, Sarvaramini, Sadatasilan ve Sarvaramini, 2012) bu yönde araştırma yapmaya teşvik etmiştir. Gümüş ve Özüpekçe nin (2009) yaptığı çalışmada, katılımcılar tarafından, turizmin ekonomiye en büyük katkıyı sağlayan sektör olduğu belirtilmesine rağmen turizmin istihdam sorununu çözmekte tek başına yeterli olmadığı fakat kadınların çalışma hayatındaki varlığının artışından dolayı ise turizmin teşvik edici etkisi olduğu düşünülmektedir. Turizm nedeniyle bölgeye olan göç sayısının arttığı belirtilmektedir. Çevresel olarak, turistik tesislerin kıyı kullanımı açısından olumsuz sonuçlar doğurduğu tespit edilmiştir. Ayrıca turizm, ekonomik, sosyal ve kültürel yapıda yarattığı değişimlerle ilgili cinsiyete, meslek grubuna, öğrenim seviyesine göre değişiklikler gösterdiği vurgulanmaktadır. Eren ve Aypek in (2012) çalışmasında; turistik işletmelerin ve turistlerin çevreye zarar vermedikleri, turizmin bölgeye istihdam sağladığı ortaya çıkmıştır. Olumsuz görüş olarak ise turizmin, kamu hizmetlerini arttırmadığı görüşü mevcuttur. Genel olarak değerlendirildiğinde yerel halkın, turizm gelişimine karşı olumlu tutum sergilediği tespit edilmiştir. Alaeddinoğlu nun (2007) çalışmasında ise, Van halkının turiste ve turizme son derece olumlu baktıkları, turizm için yapılacak yatırımların halk tarafından destekleneceği, turizmin iş olanağı, ekonomik büyüme sağlayacağı, Van ın gelişimine ve dışa açılmasına katkıda bulunacağı ifade edilmiştir. Olumsuz düşünce ise, turizm nedeniyle mal ve hizmet fiyatlarının yükseleceği, elde edilen gelirin halka doğrudan yansıtılmayacağı, buna ek olarak özellikle gençlerin ahlaki değerlerinde bir düşüş olacağı, giyim tarzlarının olumsuz yönde değişeceği görüşü de mevcuttur. Genel olarak, turizmin

4 274 bu olumsuz görüşlere rağmen bölgede olumlu sonuçlar yaratacağına inanılmaktadır. Özdemir ve Kervankıran ın (2011) Afyonkarahisar örnekli çalışmalarında alınan cevaplara bakıldığında, turizmin olumsuz etkileri fark edilmediğinden halkın turizme sıcak baktığı ve aktif olarak turizme katıldığı anlaşılmaktadır. Çalışmaya göre yerel halk, turizm ile birlikte ekonominin gelişeceği, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin tanınacağı, korunacağı beklenmektedir. Ayrıca, termal turizm dışında, doğal, tarihi ve kültürel imkânların turizme kazandırılması ve mevcut tesislerin hizmet kalitelerini artırmaları önerisi getirilmiştir. Haralambopoulos ve Pizam ın (1996) Yunanistan ın Samos bölgesinde uyguladıkları çalışmasında katılımcılar tarafından, turizmin ekonomik açıdan olumlu etkiler meydana getirdiği görüşü savunulmaktadır. Bu etkiler, istihdam, şehrin genel vergi geliri ve kişisel gelirlerden oluşmaktadır. Buna ek olarak bireysel suçların, kavganın, cinsel taciz ve uyuşturucu bağımlılığının turizm nedeniyle arttığı da belirtilmiştir. Ayrıca, turizmin bir sonucu olarak yabancılara karşı yerel konukseverliğin arttığını, bunun sonucu olarak bölge imajı üzerinde olumlu bir etkisi olduğu düşünülmektedir. Bir diğer önemli sonuç ise, katılımcıların sosyo-ekonomik özellikleri ile turizmin etkilerini algılama arasında güçlü bir ilişki olmasının ortaya konulmasıdır. Sosyo-demografik özellikler de katılımcılar arasında anlamlı algısal farklılıkları ortaya koymaktadır. Bu farklılıklar, yerel halkın ne kadar süredir bu bölgede yaşadıklarına, meslek gruplarına, hane halkı büyüklüğüne, eğitim düzeyine, gelir durumuna ve turizmde aile üyelerinin bir veya birden fazla kişinin istihdam etmesine bağlıdır. Doğan ve Üngören in (2010) Alanya halkına uyguladığı çalışmada halkın, turizmin kültürel ve sosyal açıdan tehdit oluşturup oluşturmadığı konusunda kararsızlık içinde olduğu ortaya çıkmıştır. Bekârların, evlilere göre turizmden sosyokültürel olarak daha olumlu etkilendiği, ev hanımı, memur ve serbest meslek sahiplerinin turizmden kaynaklı tehdit algılamalarının diğer meslek gruplarına göre daha yüksek olduğu, eğitim düzeyi arttıkça sosyo-kültürel tehdit algılamasının azaldığı, ailesinde turizmde çalışan birisi olmayan bireylerin turizmden kaynaklı sosyo-kültürel tehdit algılamalarının ailesinde turizmde çalışan birisi olan bireylere göre daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Bir diğer görüş, turizmin yabancı dil öğrenimine, başka toplum ve kültürlere saygı duymaya katkı sağladığıdır. Bunun yanı sıra, turizmle birlikte alkol tüketiminin arttığı da vurgulanmıştır. Golzardi, Sarvaramini, Sadatasilan ve Sarvaramini nin (2012) İran ın Niasar bölgesinde yaptığı çalışmanın sonuçları, sakinlerin turizme karşı olumlu bir algıya sahip olduğunu göstermektedir. Turizm gelişimine yönelik tutumlar yaş, gelir, eğitim ve ikamet uzunluğu ile toplamda dört değişken olarak belirtilmiştir. Niasar sakinlerinin, yerel turizmin kalkınmasına destek oldukları tespit edilmiştir. Ayrıca katılımcıların, turizmin iş ve ekonomik büyümenin yanı sıra yaşam kalitesi üzerinde de olumlu etkisi olduğu fakat turizmin çevre üzerindeki olumsuz etkilerine yönelik endişeleri olduğu da ortaya çıkan sonuçlardandır.

5 275 YÖNTEM Çalışmanın araştırma bölümünde, öncelikle araştırmanın amacı, evren ve örneklemi, araştırma modeli, veri toplama yöntemi ve verilerin analizi hakkında bilgiler verilecektir. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın temel olarak iki amacı bulunmaktadır. Birinci amaç; yerel halkın turizme ilişkin algıları ve tutumlarının tespit edilmesidir. Çalışmanın ikinci amacı; Turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri ile yerel halkın bireysel özelliklerine göre farklılık olup olmadığının belirlenmesidir. Bu amaçlar doğrultusunda, Bodrum İlçesi ndeki turizm gelişimini etkileyen sorunların tespiti ve tespit edilen sorunlar üzerinden çözüm önerileri, yerel halk örnekleminden yola çıkılarak gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Evren ve Örneklem Çalışmanın evrenini Bodrum İlçesi nde yaşayan yerel halk oluşturmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu nun 2013 yılındaki verilerine göre Bodrum İlçesi nin toplam nüfusu kişidir (TÜİK, 2014). Evren içerisinden örneklem büyüklüğü tablodan (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004) ± 0.05 örnekleme hatası ile 383 olarak belirlenmiştir ve yerel halka 386 adet anket uygulanmıştır. Araştırmanın anketi Bodrum İlçesi ile sınırlandırılmış ve anketlerin amacına uygun doldurulması sağlanmıştır. Sadece Bodrum da yaşayan yerel halka anket uygulanmış ve Bodrum da tatil için bulunan veya eş, dost ziyareti için gelen kişiler anket dışında tutulmuştur. Araştırma Modeli Çalışmanın amacı doğrultusunda turizmin etkileri ile ilgili kullanılan ölçek ifadelerinden faktör analizi yapılmış ve bu analizin sonuçlarına göre ekonomik etkileri, sosyal etkileri, kültürel etkileri ve çevresel etkileri olarak 4 boyut elde edilmiştir. Elde edilen boyutlar sonucunda oluşturulan hipotezler şu şekildedir; H 1: vardır. H 2: vardır. H 3: vardır. H 4: vardır. Turizmin ekonomik etkileri ile yerel halkın bireysel özellikleri arasında farklılık Turizmin sosyal etkileri ile yerel halkın bireysel özellikleri arasında farklılık Turizmin kültürel etkileri ile yerel halkın bireysel özellikleri arasında farklılık Turizmin çevresel etkileri ile yerel halkın bireysel özellikleri arasında farklılık

6 276 Veri Toplama Tekniği Araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturmak amacıyla ilgili literatür incelenmiştir. Literatür ve teorilerin araştırılmasında birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır. Araştırma için veri toplama tekniği olarak Yoon, Gürsoy ve Chen (2001) tarafından geliştirilen algılanan turizm etkileri ölçeği kullanılmıştır. Çalışma kapsamında 21 maddelik ölçek ifadelerine faktör analizi yapılmış ve 4 boyut elde edilmiştir. Elde edilen bu boyutlar; ekonomik etkiler (8 ifade), sosyal etkiler (6 ifade), kültürel etkiler (4 ifade), çevresel etkiler (3 ifade) olarak ifade edilmiştir. Bölgedeki istihdam, yatırım, harcamalar, turizm nedeniyle değişen yaşam standardı, mal ve hizmetlerin fiyatları, turizmin yerel halk ve küçük işletmelere etkisi, yerel yönetimler için turizm gelirleri, kamusal turistik imkânların geliştirilmesi ekonomik etkiler boyutunu, turistlerin yüksek harcamalar yapması, geleneksel kültürel değerlerimiz, turizm destinasyonlarında yaşamak, kamusal turistik imkânların iyileştirilmesi, toplum içinde oluşan şiddet, suç oranı sosyal etkiler boyutunu, yerel halk tarafından yapılan çeşitli kültürel aktiviteler, turistler ve yerel halk arasındaki kültür alışverişi, farklı bölgelerden gelen turistlerle tanışmak, kültürel kimlik kültüler etkiler boyutunu oluştururken, trafikte kirlilik, otel ve diğer turistik tesislerin inşaatı, park ve diğer rekreasyonel alanlar ise çevresel etkiler boyutunu oluşturmaktadır. Yerel halkın demografik özelliklerini belirlemeye yönelik de 12 tane soru sorulmuştur. Cevaplayıcıların demografik özellikleri ile ilgili sorular; cinsiyetini, yaşını, medeni durumunu, eğitim düzeyini, meslek grubunu, turizm sektöründe çalışıp çalışmadıklarını, yabancı dil bilgisini, yabancı dil seviyesini, gelir durumunu, ikamet edilen yeri ve kaç yıldır Bodrum yarımadasında ikamet ettiklerini ölçen sorulardan oluşmaktadır. Ankette yer alan soruların cevaplandırılmasında demografik özelliklerle ilgili sorularda muhtelif seçenekler sunulup, diğer seçeneklerle ilgili sorularda 5 li Likert Ölçeği kullanılmıştır. Likert ölçeğini kullanmanın amacı, sayısal olmayan verilerin sınıflandırılabilmesini ve değerlendirilebilmesini sağlamak amaçlı olup, yöre halkının turizme bakış açılarını ölçmek amaçlı Kesinlikle Katılmıyorum, Katılmıyorum, Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, Katılıyorum, Kesinlikle Katılıyorum şeklinde düzenlenmiştir. Verilerin Analizi Araştırmada anket aracı ile elde edilen verilerin analizinde farklı istatistiksel yöntemler kullanılmıştır. İstatistiksel veri analizi programına aktarılan verilere öncelikle betimsel istatistik yöntemlerinden olan frekans analizi uygulanmıştır. Frekans analizi sonucunda araştırmaya katılanların bireysel özelliklerine göre (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim düzeyi, meslek, turizm sektöründe çalışıp-çalışmadıkları, yabancı dil bilgisi, gelir durumu, ikamet edilen yer, ikamet yılı) frekans ve yüzde dağılımları tablolaştırılmıştır (Tablo 1).

7 277 Turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkilerinin bireysel özelliklere göre farklılık gösterip göstermediğini belirleyebilmek için t testi (iki grubu karşılaştırmak için) ve ANOVA (ikiden fazla grubu karşılaştırmak için) testi uygulanmıştır ve bu boyutların bireysel özelliklere göre farklılık gösterip göstermediği test edilmiştir (Tablo ). BULGULAR Tablo 1 de araştırmaya katılanların bireysel özelliklerine ilişkin frekans ve yüzde dağılımları yer almaktadır. Tablo 1. Yerel Halkın Bireysel Özelliklerine İlişkin Bulgular Değişkenler Gruplar f % Kadın ,9 Cinsiyet Erkek ,1 18 ve yaş altı 35 9,1 Yaş yaş aralığı , yaş aralığı 69 17, yaş aralığı 58 15, yaş aralığı 42 10, yaş aralığı 41 10, yaş aralığı 31 8,0 61 ve yaş üzeri 10 2,6 Bekâr ,4 Medeni Durum Evli, Çocuksuz 33 8,5 Evli ve Çocuklu ,4 Diğer 10 2,6 İlköğretim 85 22,0 Eğitim Düzeyi Lise ,8 Önlisans 44 11,4 Lisans ,7 Lisansüstü 8 2,1 Memur 51 13,2 Meslek Esnaf 42 10,9 Turizmci 30 7,8 Emekli 13 3,4 Ev hanımı 32 8,3 Öğrenci 62 16,1 Diğer ,4 Turizm Sektöründe Çalışıp Çalışmadıkları Evet ,9 Hayır ,1

8 278 Yabancı Dil Evet ,3 Hayır ,7 Gelir Durumu (Hane toplamı) İkamet Edilen Yer İkamet Yılı gelir aralığı 15 3, gelir aralığı 87 22, gelir aralığı , gelir aralığı 62 16, gelir aralığı 51 13, ve üzeri gelir 71 18,4 Bodrum merkez ,0 Belde ,0 1 yıldan az 7 1,8 1-5 yıl aralığı 63 16, yıl aralığı 44 11, yıl aralığı 38 9, yıl aralığı 66 17, yıl aralığı 79 20, yıl aralığı 25 6,5 31 ve üzeri yıl 64 16,6 Tablo dan da görülebileceği üzere, ankete katılan yerel halkın %46,9 unu kadınlar, %53,1 ini de erkekler oluşturmaktadır. Ankete katılan yerel halkın yaş dağılımları incelendiğinde, %25,9 luk oran ile en fazla katılımcının yaş aralığı, en az katılımcının ise, %2,6 lık oran ile 61 ve yaş grubundan olduğu görülmektedir. Ankete katılan yerel halkın, %48,4 ü bekâr, %40,4 ü evli ve çocuklu, %8,5 i evli, çocuksuz, %2,6 sı da diğer grubunda olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca %36,8 i lise, %27,7 si lisans, %22,0 si ilköğretim, %11,4 ü önlisans, %2,1 i lisansüstü mezunudur. Meslek grupları incelendiğinde, en fazla katılımcının %40,4 ile diğer meslek gruplarına, en az katılımcının ise %3,4 ile emekli grubunda yer aldığı görülmektedir. Yerel halkın %53,9 unun daha önce veya şuanda turizm sektöründe çalıştıkları, %46,1 inin daha önce veya şuanda turizm sektöründe çalışmadıkları tespit edilmiştir. Aynı zamanda %66,3 ünün yabancı dil bildikleri, %33,7 sinin yabancı dil bilmedikleri ortaya çıkmıştır. Gelir durumları incelendiğinde, %25,9 luk oran ile en fazla katılımcının TL aralığı, en az katılımcının ise, %3,9 luk oran ile TL gelir düzeyine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ankete katlan yerel halkın %57,0 ı Bodrum merkezde, %43,0 ı beldelerde yaşamaktadır. Yerel halkın Bodrum ilçesinde ikamet ettikleri yıllar incelendiğinde, %20,5 ile en fazla katılımcının yıldır, en az katılımcının ise %1,8 inin 1 yıldan az olarak Bodrum da ikamet ettiği söylenebilir. Tablo 2 de araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin etkileri ile ilgili tutumlarına yönelik yüzde, frekans, aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri yer almaktadır.

9 279 Tablo 2. Araştırmaya Katılan Yerel Halkın, Turizmin Etkileri İle İlgili Tutumlarına Yönelik Yüzde, Frekans, Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri İFADELER Dağılım Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum xx s.s. Turizmin Ekonomik Etkileri İle İlgili İfadeler Turizm, bölgemiz için daha fazla istihdam yaratır. f % 6 1,6 13 3,4 13 3, , ,6 Turizm, bölgemize f daha fazla yatırım çeker. % 1,0 2,3 1,3 50,3 45,1 Turizm, bölgemizde f daha fazla harcamaya yol açar. % 1,6 6,5 10,4 48,4 33,2 Yaşam standardımız f turizm sebebiyle önemli ölçüde artar. % 2,3 11,9 20,7 40,4 24,6 Mal ve hizmetlerin f fiyatları turizmden dolayı artar. % 1,0 4,1 3,9 36,5 54,4 Turizm, yerel halk ve f küçük işletmeler için ekonomik fayda % 2,3 6,5 9,1 46,1 36,0 sağlar. Yerel yönetimler için f turizm gelirleri diğer sektörlerden gelen % 2,1 11,9 18,4 48,7 18,9 gelirlerden daha önemlidir. Kamusal turistik f imkânların geliştirilmesi çok % 2,8 18,4 30,8 37,6 10,4 fazla maliyetlidir. Turizmin Sosyal Etkileri İle ilgili İfadeler 4,31 0,82 4,36 0,72 4,05 0,91 3,73 1,03 4,39 0,83 4,06 0,95 3,70 0,97 3,34 0,98 Turistlerin yüksek harcamalar yapması yaşam tarzımızı olumsuz etkiler. Turizm, geleneksel kültürel değerlerimizi değiştirir. Yerel halk turizm destinasyonlarında yaşamaktan zarar görür. f % 23,1 44,0 14,2 12,2 6,5 f % 7,8 27,7 17,4 32,9 14,2 f % 12,2 38,3 28,0 14,2 7,3 2,34 1,15 3,18 1,20 2,66 1,09

10 280 Kamusal turistik imkânların iyileştirilmesi vergilerin israfına neden olur. Turizm toplum içinde daha fazla şiddete yok açar. Turizm bölgemizde suç oranını arttırır. Turizm, yerel halk tarafından yapılan çeşitli kültürel aktiviteleri destekler. Turizm, turistler ve yerel halk arasındaki kültür alışverişini arttırır. Farklı kültürleri ve toplumları anlamak için turistlerle tanışmak önemli bir tecrübedir. Turizm, kültürel kimliğimizde olumlu etkiler meydana getirir. Turizm, trafikte kirliliğe neden olur. f % 10,6 32,4 42,2 11,9 2,8 f % 21,2 48,7 13,0 11,9 5,2 f % 19,2 34,5 21,0 19,4 6,0 Turizmin Kültürel Etkileri İle İlgili İfadeler f % 1,0 6,0 7,0 63,5 22,5 f % 1,0 3,9 9,6 57,8 27,7 f % 1,0 2,6 4,7 51,3 40,4 f % 2,8 9,1 24,4 42,0 21,8 Turizmin Çevresel Etkileri İle İlgili İfadeler f % 3,9 18,9 10,4 32,6 34,2 2,63 0,92 2,31 1,09 2,58 1,17 4,00 0,79 4,07 0,78 4,27 0,75 3,70 0,99 3,74 1,22 Otel ve diğer turistik tesislerin inşaatı doğal çevreyi tahrip eder. Turizm, yerel halk için daha fazla park ve diğer rekreasyonel alanların açılmasını sağlar. f % 3,4 7,3 10,6 38,1 40,7 f % 4,1 9,6 12,2 49,5 24,6 4,05 1,05 3,80 1,04 Araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin ekonomik etkileri ifadelerinde en az düzeyde katıldıkları ifade olarak 3,34 aritmetik ortalama ile Kamusal turistik imkânların geliştirilmesi çok fazla maliyetlidir ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeyi sırası ile Yerel yönetimler için turizm gelirleri diğer sektörlerden gelen gelirlerden daha önemlidir (xx =3,70), Yaşam standardımız turizm sebebiyle önemli ölçüde artar (xx =3,73), Turizm bölgemizde daha fazla harcamaya yol açar (xx =4,05), Turizm, yerel halk ve

11 281 küçük işletmeler için ekonomik fayda sağlar (xx =4,06), Turizm, bölgemiz için daha fazla istihdam sağlar (xx =4,31), Turizm, bölgemize daha fazla yatırım çeker (xx =4,36) ifadeleri gelmektedir. Yerel halk tarafından en fazla katılım ise, 4,39 aritmetik ortalama ile Mal ve hizmetlerin fiyatları turizmden dolayı artar ifadesinde olmuştur. Araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin sosyal etkileri ifadelerinde en az düzeyde katıldıkları 2,31 aritmetik ortalama ile Turizm toplum içinde daha fazla şiddete yol açar ifadesidir. Bu ifadeyi sırası ile Turistlerin yüksek harcamalar yapması yaşam tarzımızı olumsuz etkiler (xx =2,34), Turizm bölgemizde suç oranını arttırır (xx =2,58), Kamusal turistik imkânların iyileştirilmesi vergilerin israfına neden olur (xx =2,63), Yerel halk turizm destinasyonlarında yaşamaktan zarar görür (xx =2,66) ifadeleri takip etmektedir. Yerel halk tarafından en fazla katılım ise, 3,18 aritmetik ortalama ile Turizm geleneksel kültürel değerlerimizi değiştirir ifadesidir. Ankete katılan yerel halkın, turizmin kültürel etkileri ifadesinde en az düzeyde katıldıkları ifade olarak 3,70 aritmetik ortalama ile Turizm, kültürel kimliğimizde olumlu etkiler meydana getirir ifadesi vardır. Bu ifadeyi sırası ile Turizm, yerel halk tarafından yapılan çeşitli kültürel aktiviteleri destekler (xx =4,00), Turizm, turistler ve yerel halk arasındaki kültür alışverişini arttırır (xx =4,07) ifadeleri takip etmektedir. En fazla katılım ise, 4,27 aritmetik ortalama ile Farklı kültürleri ve toplumları anlamak için turistlerle tanışmak önemli bir tecrübedir ifadesinde olduğu tespit edilmiştir. Ankete katılan yerel halkın, turizmin çevresel etkileri ifadesinde en az düzeyde katıldıkları ifade olarak 3,74 aritmetik ortalama ile Turizm, trafikte kirliliğe neden olur ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeyi Turizm, yerel halk için daha fazla park ve rekreasyonel alanların açılmasını sağlar (xx =3,80) ifadesi takip etmektedir. Yerel halk tarafından en fazla katılım ise, 4,05 aritmetik ortalama ile Otel ve diğer turistik tesislerin inşaatı doğal çevreyi tahrip eder ifadesinde olduğu görülmektedir. Tablo 3 te araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin ekonomik etkilerini algılamalarının bireysel özelliklerine göre karşılaştırılmasına ilişkin bulgular yer almaktadır. Tablo 3. Araştırmaya Katılan Yerel Halkın, Turizmin Ekonomik Etkilerini Algılamalarının Bireysel Özelliklerine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular Değişkenler Gruplar n xx s.s. t/f P Kadın 181 3,9662,47175 Cinsiyet Erkek 205 4,0226, ,159 0, ve yaş altı 35 3,8464,58480 Yaş yaş aralığı 100 4,0238, ,314 0, yaş aralığı 69 3,9728, yaş aralığı 58 3,9892, yaş aralığı 42 3,9286, yaş aralığı 41 4,1280, yaş aralığı 31 4,0040, ve yaş üzeri 10 4,1625,46041

12 282 Medeni Durum Eğitim Düzeyi Meslek Turizm Sektöründe Çalışıp Çalışmadıkları Bekâr 187 3,9973,51701 Evli, Çocuksuz 33 3,8864,37935 Evli ve Çocuklu 156 4,0369,44749 Diğer 10 3,7000,30732 İlköğretim 85 3,9647,44934 Lise 142 3,9718,48729 Önlisans 44 3,9716,56796 Lisans 107 4,0829,42161 Lisansüstü 8 3,7344,31649 Memur 51 4,0441,45814 Esnaf 42 3,9315,41430 Turizmci 30 4,2625,28871 Emekli 13 4,1346,23641 Ev hanımı 32 3,9648,47225 Öğrenci 62 3,9355,50089 Diğer 156 3,9655, ,0024,50689 Evet Hayır 178 3,9888, ,265 0,081 1,712 0,147 2,295 0,035* 0,279 0,780 Yabancı Dil Evet 256 4,0132,49706 Hayır 130 3,9625,43598,986 0,325 Gelir Durumu İkamet Yer İkamet Yılı *p<0,05 Edilen Hayır 15 3,8500, ,8836, ,9638, ,9919, ,0686, ve üzeri 71 4,1620,43732 gelir Bodrum merkez 220 3,9869,47442 Belde 166 4,0083, yıldan az 7 3,9107, yıl aralığı 63 4,0734, yıl aralığı 44 3,8580, yıl aralığı 38 3,8717, yıl aralığı 66 4,0038, yıl aralığı 79 4,0269, yıl aralığı 25 4,1200, ve üzeri yıl 64 4,0039, ,392 0,005* 0,435 0,664 1,468 0,177 Araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin ekonomik etkilerini algılamaları ile cinsiyetleri, yaşları, medeni durumları, eğitim düzeyleri, turizm sektöründe çalışıp çalışmadıkları, yabancı dil bilip bilmemeleri, ikamet ettikleri yer ve ikamet yılları arasında herhangi bir

13 283 farklılık bulunmamakta fakat turizmin ekonomik etkilerini algılamaları ile araştırmaya katılanların meslekleri (p=0,035) ve gelir durumlarına (p=0,005) göre farklılıklar ortaya çıkmıştır. Tukey testi sonuçları incelendiğinde, meslek grubunda ortaya çıkan farklılığınkaynağıturizmci grubunda yer alan kişilerden kaynaklandığı görülecektir. Bu sonuca göre, turizmci meslek grubuna dâhil olan yerel halkın, diğer bütün meslek gruplara göre turizmin ekonomik etkileri konusunda daha olumlu düşünceleri olduğu ortaya çıkmıştır. Ankete katılan yerel halkın gelir durumlarındaki farklılığın kaynağı ise, 3851TLüzeri gelir durumu olduğunu belirten yerel halk ile TL gelir durumu olan yerel halktır. 3851TL-üzeri gelir düzeyine sahip olan kişiler, TL grubun gelir düzeyine sahip kişilere göre turizmin ekonomik etkilerini daha iyi olarak algıladıkları belirtilmektedir. Tablo 4. Araştırmaya Katılan Yerel Halkın, Turizmin Sosyal Etkilerini Algılamalarının Bireysel Özelliklerine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular Değişkenler Gruplar n xx s.s. t/f P Kadın 181 2,6320,73882 Cinsiyet Erkek 205 2,7288, ,328 0, ve yaş altı 35 2,5771,70088 Yaş yaş aralığı 100 2,5480, ,079 0,004* yaş aralığı 69 2,6841, yaş aralığı 58 2,8069, yaş aralığı 42 2,5238, yaş aralığı 41 2,8927, yaş aralığı 31 2,7290, ve yaş üzeri 10 3,3600,65862 Bekâr 187 2,5690,73740 Medeni Durum Evli, Çocuksuz 33 2,4909, ,295 0,000* Evli ve Çocuklu 156 2,8808,66886 Diğer 10 2,3800,66966 İlköğretim 85 2,9506,57645 Eğitim Düzeyi Lise 142 2,6634, ,494 0,001* Önlisans 44 2,5000,66473 Lisans 107 2,5869,74897 Lisansüstü 8 2,5000,51270 Memur 51 2,7608,80996 Meslek Esnaf 42 2,9000, ,406 0,000 Turizmci 30 2,6600,62400 Emekli 13 3,2154,80192 Ev hanımı 32 2,9875,60522 Öğrenci 62 2,5258,69399 Diğer 156 2,5603,65072 Turizm Evet 208 2,6010,69016 Sektöründe Çalışıp 2,465 0,014*

14 284 Çalışmadıkları Hayır 178 2,7798,73341 Yabancı Dil Gelir Durumu İkamet Edilen Yer Evet 256 2,5930,72757 Hayır 130 2,8615, ,9067, ,8023, ,6840, ,7935, ,6118, ve üzeri 71 2,4451,74389 gelir Bodrum merkez 220 2,7364,70843 Belde 166 2,6133, ,539 0,000* 2,812 0,017* 1,679 0,094 İkamet Yılı *p<0,05 1 yıldan az 7 3,0571, yıl aralığı 63 2,5175, yıl aralığı 44 2,7455, yıl aralığı 38 2,7263, yıl aralığı 66 2,5455, yıl aralığı 79 2,6177, yıl aralığı 25 2,8560, ve üzeri yıl 64 2,8938, ,325 0,025* Araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin sosyal etkilerini algılamaları ile cinsiyetleri ve ikamet ettikleri yer arasında herhangi bir farklılık bulunmamaktadır. Turizmin sosyal etkilerini algılamaları ile araştırmaya katılanların yaşları (p=0,004), medeni durumları (p=0,000), eğitim düzeyleri (p=0,001), meslekleri (p=0,000), turizm sektöründe çalışıp çalışmadıkları (p=0,014), yabancı dil bilip bilmemeleri (p=0,000), gelir durumları (p=0,017) ve ikamet yıllarına (p=0,025) göre farklılıklar ortaya çıkmıştır. Tukey testi sonuçları incelendiğinde, ankete katılan yerel halkın yaş gruplarında ortaya çıkan farklılığın kaynağını 61yaş-üzeri gruba sahip olan kişiler oluşturmaktadır. Bu sonuçlara göre, 61yaş-üzeri grup, diğer yaş gruplarına göre turizmin sosyal açıdan halka zarar verdiği düşüncesine sahiptir. Medeni durumda ise, evli-çocuklu grup farklılık yaratmıştır. Bu sonuçlara göre, evli-çocuklu grup tarafından, evli çocuksuz, bekâr ve diğer gruplara göre turizmin sosyal bakımdan olumsuz etkilerinin olduğu fikri yaygındır. Eğitim durumunda ortaya çıkan farklılığın kaynağını ise, ilköğretim grubu oluşturmaktadır. İlköğretim grubunun, diğer eğitim durumu gruplarına göre turizmin yaşam tarzlarını olumsuz etkilediği, kültürel değerlerin değiştiği, yerel halkın sosyal açıdan zarar gördüğü, suç ve şiddetin arttığı görüşünde oldukları ortaya çıkmıştır. Meslek gruplarında ise, öğrenci ve diğer grubu farklılık yaratmaktadır. Öğrenci ve diğer grubun, geriye kalan meslek gruplarına göre turizmin sosyal etkilerini daha iyi algıladıkları belirtilmiştir. Daha önce veya hala turizm sektöründe çalışan grubun, çalışmayan gruba göre turizmin sosyal açısı

15 285 bakımından Bodrum ve halkına yarar sağlayıcı etkileri olduğu düşüncesi mevcuttur. Ayrıca, yabancı dil bilen grubun, bilmeyen gruba göre turizmin sosyal etkileri boyutunu daha iyi algıladıkları tespit edilmiştir. Gelir düzeyi grubunda ise, ve 3851-üzeri grupları arasında farklılıklar ortaya çıkmıştır üzeri grup tarafından, diğer gelir durumu gruplarına göre turizmin sosyal açıdan yöreye daha olumlu katkılar sağladığı görüşü tespit edilmiştir. Tablo 5. Araştırmaya Katılan Yerel Halkın, Turizmin Kültürel Etkilerini Algılamalarının Bireysel Özelliklerine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular Değişkenler Gruplar n xx s.s. t/f P Kadın 181 3,9779,58884 Cinsiyet Erkek 205 4,0476, ,166 0, ve yaş altı 35 4,0071,64021 Yaş yaş aralığı 100 4,1875, ,863 0,006* yaş aralığı 69 3,8007, yaş aralığı 58 3,9784, yaş aralığı 42 3,9524, yaş aralığı 41 4,0244, yaş aralığı 31 4,0323, ve yaş üzeri 10 4,1750,45720 Bekâr 187 4,0575,57767 Medeni Durum Evli, Çocuksuz 33 3,8106, ,255 0,082 Evli ve Çocuklu 156 4,0224,57808 Diğer 10 3,7750,51975 İlköğretim 85 3,9265,57194 Eğitim Düzeyi Lise 142 4,0299, ,041 0,386 Önlisans 44 4,1420,58169 Lisans 107 4,0093,57761 Lisansüstü 8 4,0625,60872 Memur 51 3,9510,63249 Meslek Esnaf 42 3,8452, ,004 0,064 Turizmci 30 4,0417,32881 Emekli 13 4,2308,37447 Ev hanımı 32 3,8359,61438 Öğrenci 62 4,1290,58102 Diğer 156 4,0497,61789 Turizm 208 4,0481,62272 Sektöründe Evet 1,203 0,230 Çalışıp Çalışmadıkları 178 3,9761,53920 Hayır Yabancı Dil Gelir Durumu Evet 256 4,0596,60885 Hayır 130 3,9269, ,5333, ,0000, ,111 0,035* 3,312 0,006*

16 286 İkamet Yer Edilen ,0675, ,8992, ,0833, ve üzeri 71 4,1127,58978 Bodrum merkez 220 3,9989,59079 Belde 166 4,0361, ,618 0,537 İkamet Yılı *p<0,05 1 yıldan az 7 3,5714 1, yıl aralığı 63 4,0317, yıl aralığı 44 3,9205, yıl aralığı 38 4,0855, yıl aralığı 66 4,0568, yıl aralığı 79 4,1171, yıl aralığı 25 3,9500, ve üzeri yıl 64 3,9258, ,482 0,172 Araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin kültürel etkilerini algılamaları ile cinsiyetleri, medeni durumları, eğitim düzeyleri, meslekleri, turizm sektöründe çalışıp çalışmadıkları, ikamet ettikleri yer ve ikamet yılları arasında herhangi bir farklılık bulunmamaktadır. Turizmin kültürel etkilerini algılamaları ile araştırmaya katılanların yaşları (p=0,006), yabancı dil bilip bilmedikleri (p=0,035) ve gelir durumlarına (p=0,006) göre anlamlı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Tukey testi sonuçları incelendiğinde, yerel halkın yaş gruplarında ortaya çıkan farklılığın kaynağı, yaş grubuna sahip olan yerel halk ile yaş grubuna sahip olan yerel halktır yaş grubuna sahip olan kişiler, yaş grubuna sahip olan kişilere göre turizmin kültürel etkilerini daha olumlu algılamaktadır. Yabancı dil bilip bilmedikleri sorusuna Evet cevabını verenlerin (256 kişi), Hayır cevabını verenlere (130 kişi) göre turizmin kültürel açıdan Bodrum ve yerel halkına katkı sağladığı görüşünü belirttikleri vurgulanmıştır. Gelir durumundaki farklılığın ise, 0-850TL grubunda yer alan kişilerden kaynaklandığı ortaya çıkmış ve diğer gelir gruplarına göre turizmin kültürel etkilerini daha olumsuz algıladıkları ortaya çıkmıştır. Tablo 6. Araştırmaya Katılan Yerel Halkın, Turizmin Çevresel Etkilerini Algılamalarının Bireysel Özelliklerine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular Değişkenler Gruplar n xx s.s. t/f P Kadın 181 3,8858,74980 Cinsiyet Erkek 205 3,8537, ,430 0, ve yaş altı 35 3,7714,84703 Yaş yaş 100 4,0000, ,709 0,009* aralığı yaş 69 3,9324,69682 aralığı yaş 58 3,7644,75963 aralığı yaş 42 3,5079,69156 aralığı

17 287 Medeni Durum Eğitim Düzeyi Meslek Turizm Sektöründe Çalışıp Çalışmadıkları yaş 41 3,9593,59719 aralığı yaş 31 4,0323,79515 aralığı 61 ve yaş üzeri 10 3,7000,65640 Bekâr 187 3,8877,75245 Evli, Çocuksuz 33 3,6364,70398 Evli ve Çocuklu 156 3,9038,72241 Diğer 10 3,7333,53978 İlköğretim 85 3,9216,69130 Lise 142 3,9460,72078 Önlisans 44 3,7197,81948 Lisans 107 3,8193,73585 Lisansüstü 8 2,4167,68429 Memur 51 3,7778,65884 Esnaf 42 3,7857,67403 Turizmci 30 4,0556,70620 Emekli 13 4,1538,74056 Ev hanımı 32 4,0313,71019 Öğrenci 62 3,9194,75068 Diğer 156 3,8077, ,8990,76277 Evet Hayır 178 3,8333, ,384 0,247 1,858 0,117 1,373 0,224 0,878 0,381 Yabancı Dil Gelir Durumu İkamet Edilen Yer İkamet Yılı Evet 256 3,8411,75835 Hayır 130 3,9231, ,8000 1, ,9195, ,8767, ,0054, ,9412, ve üzeri 71 3,6385,69407 gelir Bodrum merkez 220 3,9121,68864 Belde 166 3,8112, yıldan az 7 3,8095, yıl aralığı 63 3,7884, yıl aralığı 44 3,7652, yıl aralığı 38 3,8421, yıl aralığı 66 3,8182, yıl aralığı 79 3,9662, yıl aralığı 25 3,8667, ve üzeri yıl 64 3,9740, ,038 0,300 2,072 0,068 1,340 0,181 0,676 0,692

18 288 *p<0,05 Araştırmaya katılan yerel halkın, turizmin çevresel etkilerini algılamaları ile cinsiyetleri, medeni durumları, eğitim düzeyleri, meslekleri, turizm sektöründe çalışıp çalışmadıkları, yabancı dil bilip bilmemeleri, gelir durumları, ikamet ettikleri yer ve ikamet yılları arasında herhangi bir farklılık bulunmamaktadır. Turizmin çevresel etkilerini algılamaları ile araştırmaya katılanların yaşlarına (p=0,009) göre anlamlı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Tukey testi sonuçları incelendiğinde, yerel halkın yaşlarında ortaya çıkan farklılığın kaynağı yaş grubu ile yaş ve yaş grupları arasındaki farklılıktır. Bu sonuçlara göre, yaş grubu tarafından, diğer yaş gruplarına göre turizmin zararlı çevresel etkilerinin olmadığı düşüncesi tespit edilmiştir. SONUÇ Yerel halk tarafından, turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkilerinin nasıl algılandığını belirlemek için yapılan bu araştırma, 2014 yılında Bodrum İlçe si yerel halkına uygulanmıştır. Yerel halkın, turizmin gelişmesinde önemli bir yeri vardır. Bu yüzden turizmden istenilen faydanın sağlanabilmesi için her kurumun yerine getirmesi gereken görevlerin doğru bir şekilde gerçekleştirmesi gerekmektedir. Önemli altyapı yatırımlarının yapılması, yatırımların doğru ve zamanında yapılması, yerel halk ve turistlere yetecek rekreasyonel alanların açılması, ulaşım sorununun tamamen ortadan kaldırılması, genel olarak şehrin turizm bakımından tehdit oluşturan zayıf yönlerinin düzeltilmesi, yerlilerin ve turistlerin bilinçlendirilmesi şarttır. Turizm için yapılacak yapıların veya düzenlemelerin, yerel halkın günlük yaşantılarını bozacak şekilde ve yaşadıkları çevreyi tahrip edecek şekilde yapılmamasına, aynı zamanda halkın kullandığı imkânların turizm nedeniyle azalmasının veya yok olmasının engellenmesine dikkat edilmelidir. Bütün bu şartlar sağlandığı takdirde yerel halkın turizme bakış açısı daha da olumlu bir hal alacaktır. Dolayısıyla Bodrum daki turizm gelişiminin sağlıklı ve verimli bir şekilde gerçekleşmesi için yerel halkın ekonomik, sosyal, kültürel ve fiziki yönden turizme hazırlanması ve katılması oldukça önemlidir. Turizmin olumlu etkilerini arttırmak ve olumsuz etkilerini azaltmak için yerel halkı, turizm gelişim sürecine dâhil etmek, onların bu konudaki fikir ve önerilerini almak gelecekteki turizm hareketlerine ışık tutmada çok büyük katkı sağlayacaktır. Bu bilgilerden hareketle, yerel halkın turizme bakış açısı isimli çalışmada elde edilen bulguların yerli ve yabancı araştırmalara katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Türkiye de başka il veya ilçeler için de benzer çalışmalar yapılarak sonuçlar karşılaştırılabilir ve elde edilen sonuçlar değerlendirilerek literatüre katkı sağlanabilir. KAYNAKÇA Alaeddinoğlu, F. (2007). Van halkının turisti ve turizmi algılama şekli. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(1), 1-16.

19 289 Avcıkurt, C. (2003). Turizm Sosyolojisi. Balıkesir: Detay Yayıncılık. Demir, C., & Çevirgen, A. (2006). Turizm ve Çevre Yönetim.Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Doğan, H. Z. (2004). Turizmin Sosyo-Kültürel Temelleri. Ankara: Detay Yayıncılık. Doğan, H. ve Üngören, E. (2010). Alanya halkının turizme sosyo-kültürel açıdan bakışı. e-journal of New World Sciences Academy, Volume:5, Number:4, Eren, R. ve Aypek, N. (2012). Kırsal turizm bölgesinde yerel halkın turizmin gelişimine karşı tutumları: Cumalıkızık Köyü örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2(2), Golzardi, F., Sarvaramini, S., Sadatasilan, K. ve Sarvaramini, M. (2012). Residents attitudes towards tourism development: A case study of Niasar,Iran. Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 4(8), Gümüş, N. ve Özüpek, S. (2009). Foça da turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkilerine göre yerel halkın görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergsi, 6(2), Haralambopoulos, N. ve Pizam, A. (1996). Perceived impacts of tourism: The case of Samos. Annals of Tourism Research, Vol. 23, No:3, Kozak, N., Kozak, M. A., & Kozak, M. (2012). Genel Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık. Özdemir, M. A. ve Kervankıran, İ. (2011). Turizm ve turizmin etkileri konusunda yerel halkın yaklaşımlarının belirlenmesi: Afyonkarahisar örneği. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, Özgüç, N. (1998). Turizm Coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitapevi. Türkiye İstatistik Kurumu (2014). Erişim tarihi: Yazıcıoğlu, Y. & Erdoğan, S. (2004). Spss Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık. Yoon, Y., Gursoy, D. & Chen, J. S. (2001). Validating a tourism development theory with structural equation modeling. Tourism Management, 22,