Sivas'ta Kusburnu (Rosa canina)'nda zarar yapan Diplolepis mayri Schld. (Hymenoptera: Cynipidae)'nin Chalcidoid parasitoitleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sivas'ta Kusburnu (Rosa canina)'nda zarar yapan Diplolepis mayri Schld. (Hymenoptera: Cynipidae)'nin Chalcidoid parasitoitleri"

Tunç Kurt
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TUrk. entomol. derg., 003, 7 (): 07- ISSN Sivas'ta Kusburnu (Rosa canina)'nda zarar yapan Diplolepis mayri Schld. (Hymenoptera: Cynipidae)'nin Chalcidoid parasitoitleri Lutfiye GENGER* Summary The Chalcidoid parasitoids of Diplolepis mayri Schld. (Hymenoptera: Cynipidae), a pest of Rosa canina Lin Sivas Province The chalcidoid parasitoids of Diplolepis mayri Schld. were studied during in in Sivas province. They are; 3 species from Eurytomidae, from Pteromalidae and Eulophidae, one from Eupelmidae and 5 from Torymidae. Pteromalus bedeguaris, Torymus rubi and Eurytoma rosae are the most common parasitoids of Diplolepis mayri. Key words: Rosa canina, Diplolepis mayri, Parasitoid, Chalcidoidea, Sivas Anahtar sozciikler: Rosa canina, Diplolepis mayri, Parasitoit, Chalcidoidea, Sivas Giri~ Rosaceae familyasmm yaygm olarak bulunan ve fazla yararlamlan turlerinden birisi de Kusburnu (Rosa canina)'dur (Davis, 977; Kutbay & Kilmc, 996). Gerek besin olarak gerekse ilac sanayinde kullamlmasmm yamsira; erozyonun onlenmesinde buyuk oneme sahip bu bitkinin de diger butun bitkilerde olduqu gibi cok sayida dusmaru bulunmaktadir. Bunlardan biri clan Diplolepis mayri (Hymenoptera: Cynipidae) onemli bir yere sahiptir. Kusburnunda gal olusturan diger boceklerle kiyaslandrqmda D. mayri'nin oraru daha fazla olmaktadir (Ozbek et al., 996, 998 a). * Cumhuriyet Universitesi, Fen-Edebiyat Fakultesi, Biyoloji BoIUmU, Sivas gencer@cumhuriyet.edu.tr Alnus (Received):

2 Ulkernizde kusburnu zararhlan ile ilgili bazi cahsmalar bulunmaktadir (Karaca, 956; Kilmcer, 983; Ozbek et al., 996, 998 a, 999; Bayram et al., 998). Zararh populasyonunu onemli derecede smirlayan etmenlerden birisi ve en onemlisi onlann dogal dusmanlandir. Bu nedenle yer yer zararh duzeye erisen yuksek populasyon olusturan D. mayri'nin dogal dusmanlannm tespitine katkida bulunmak amaciyla Sivas ilinde bu cahsrna yurutulmu~tur. Materyal ve Metot Cahsmada temel materyali olusturan D. mayri galleri, Sivas'm merkez, Divriqi, GUrUn, Kangal, Koyulhisar, Susehri, Yildizeli ve Zara ilcelerinden tarihleri arasmda toplanrrustir. Toplamlan galler cam kavanozlara konularak agzl tulbent bezle kapanlrms ve iki gunde bir kontrolleri yapilarak cikan D. mayri erginleri ve parasitoidleri elde edilmistir. Parasitoidlerin teshisi ilgili anahtarlar kullarnlarak (Peck et al., 964; Graham, 969; Tryapisyn & Kostyukov, 987; Graham, 987; Graham & Gijswijt, 998) yapilrrustir. Sonuclar ve Tartisma Cahsma sonucunda Chalcidoidea Ustfamilyasmm 5 familyasma ait toplam 3 tur saptanrmstir. Bu turier ve ait olduklan familyalar Cetvel l'de gosterilmi~tir. Cetvel. Diplolepis mayri'den elde edilen parasitoidler ve ait olduklan familyalar Tiir Eurytoma rosae Nees Eurytoma pistacina Rondani Eudecatoma biguttata (Swederus) Pteromalus bedeguaris (Thompson) Mesopolobus jucundus (Walker) Torymus bedeguaris (L) Torymus rubi (Schrank) Glyphomerus stigma Fabricius Pseudotorymus sapphyrinus Fonscolombe Megastigmus rosae Soucek Eupelmus urozonus Dalman Aprostocetus eurytomae (Nees) Elachertus nigritulus Zetterstedt Familya Eurytomidae Pteromalidae Torymidae Eupelmidae Eulophidae Parasitoitlerin populasyon yogunluklan dikkate almdigmda ilk U~ sirayi Pteromalus bedeguaris, Torymus rubi ve Eurytoma rosae almaktadir. Parasitoitlerin populasyon yogunluklan Cetvel 'de gosterilmi~tir. D. mayri gallerinden elde edilen parasitoit turleri ve yogunluklan gerek TUrkiye gerekse diger Ulkelerde yapilan cahsmalarla (Zerova & D'Yakonchuk, 976; Kihncer, 983; Bayram et al., 998; Ozbck et al., 999) karsilastmldjjmda bazi farkhhklar bulunmaktadir. Yapilan bu cahsrnalann sonuclan toplu olarak Cetvel 3'de gosterilmistir. 08

3 Cetvel. Diplolepis mayri'den elde edilen parasitoitlerin populasyon yogunluklan Parasitoitler Pteromalus bedeguaris Torymus rubi Eurytoma rosae Torymus bedeguaris Eupelmus urozonus Aprostocetus eurytomae Glyphomerus stigma Eurytoma pistacina Eudecatoma biguttata Mesopolobus jucundus Megastigmus rosae Elachertus nigritulus Pseudotorymus sapphyrinus % Oranlan 0,9 6,4 ~, 3,8 3,6 9 5,3 0,6 0,5 0,5 (7 gallerde gizlenen lepidopter tirtrllannm parazitoiti) 0, (7 cecidomid parasitoiti) Tiirler Cetvel 3. Parasitoitler ve populasyon yogunluklannm Iiteratur ozeti Populasyon yogunluklan Literatiir* Eurytoma rosae Eurytoma pistacina Eurytoma nodularis Eudecatoma biguttata Pteromalus bedeguaris Mesopolobus jucundus Torymus bedeguaris Torymus rubi Torymus rosarum Torymus montanus Torymus igniceps Glyphomerus stigma Megastigmus rosae Eupelmus urozonus Aprostocetus eurytomae Macroneura muellneri Ormyrus tubulosus %5-5 %0,3 Yaygm %9-30,8 %0,5-0,8 %7-9,6 Yaygm %0-, yaygm degil %4, yaygm degil % %- %-64 Bir ornek,3,4, ,4,3 3,3,4 3,4 *,. Zerova and D'Yakonchuk, 976;. Kilmcer, 983; 3. Bayram et al., 998; 4. Ozbek et al., 999 Cetvel ve 3 incelendiginde, gerek parasitoit turler gerekse onlann populasyon yogunluklan literatur verileri ile buyuk oranda benzerlik gostermektedir. Bununla birlikte durum Turkiye acismdan ele almdiqmda bazi farkhhklann oldugu dikkati cekrnektedir. E. biguttata, D. mayri'nin parasitoiti olarak Rusya Federasyonu'nda yaygm olarak belirtilmesine (Zerova & D'Yakonchuk, 976) karsm ulkemizde yapilan calismalarda (Kihncer, 983; Bayram et al., 998; Ozbek et al., 999) tesbit edilmemis olup, Doganiar (984) bu tunm konukcu turu belirtilmeksizin Cynipidae'den 09

4 elde edildigini belirtmistir. Bu cahsma ile iikemizde de E. biguttata'nm D. mayri'nin parasitoiti oldugu tespit edilmistir. Pseudotorymus sapphyrinus ve Elachertus nigritulus turleri D. mayri'nin galinde ilk defa bu calisma ile tespit edilmistir. Fakat bu turlerin D. mayri galinden elde edildiqine dair hicbir literature rastlamlmarrustir. Bu turlerden Pseudotorymus sapphyrinus'un cecidomid gallerinden elde edildigi (Tryapisyn & Kostyukov, 987), Elachertus nigritulus turunun ise lepidopter tutillannm parasitoiti oldugu belirtilmektedir (Boucek & Askew, 968). Her ne kadar galler temiz bir sekilde yetistirme kaplanna almmis olsada simdilik bu iki turun D. mayri galleri arasma girmi~ olan cecidomid galleri ve lepidopter trrtillanndan cikrrus olabilecegini soylernek daha uygun olacaktir. Cetvel l'de bu iki turun D. mayri'nin gal parasitoiti olarak belirtilmesinin nedeni Cetvel 'in gallerden cikan parasitoitler olarak verilmis olmasidir ve bu durum tiirlerin yanmda belirtilmistir, Yapilan cahsmada, gerek tespit edilen turler gerekse populasyon yogunluklan arasmda azda olsa gorlilen farkhhklann nedenini cografik farkhhklar ve bununda beraberinde getirdigi konukcu-parasitoit iliskisi ile aciklarnak mumkundur. Populasyon yogunluklan olarak ilk siralarda yer alan Pteromalus bedeguaris, Torymus rubi ve Eurytoma rosae onemli parasitoit turleri olarak gorlilmektedir. Populasyon yogunluklan olarak ilk uc sirada yer alan bu turlerin, yillara gore yogunluk sirasmda bazi Iarkhhklarvardir. Bu sira yillara gore su sekilde belirlenmistir; 999 yj icin Torymus rubi, Eurytoma rosae, Pteromalus bedeguaris, 000 yih icin Torymus rubi, Eurytoma rosae, Pteromalus bedeguaris ve 00 yih icin ise Pteromalus bedeguaris, Eurytoma rosae, Torymus rubi'dir. Bu turlerin D. mayri'nin populasyonunu kontrol altma almada onernli turler olabilecegini soylernek mumkundur, Fakat konukcu-parasitoit iliskisi, hatta parasitoitler arasi iliskilerin de bilinmesi bu zararh ile mlicadelede yardimci olacaktir. Te~ekkiir Teshisleri yazar tarafmdan yapilrrus olan parasitoitlerden bir kismmm teyiti icin kontrolunu yapan Saym Prof. Dr. Miktat Doqanlar'a tesekkur ederim. Ozet Sivas Hinde, ytllan arasmda yilriltillen bu cahsmada, Chalcidoidea ilstfamilyasmm Eurytomidae familyasmdan 3, Pteromalidae ve Eulophidae familyalanndan, Eupelmidae familyasmdan ve Torymidae familyasmdan 5 tilr tespit edilmistir. Bu turlerden Pteromalus bedeguaris, Torymus rub; ve Eurytoma rosae populasyon yogunlugu en fazla olan tilrler olduqu belirlenmistir. Literatiir Bayram, $., S. Olgentilrk & S. Toros, 998. Ankara ilinde kusburnunda gal yapan zararhlar ve parasitoitleri tizerinde arastirmalar. Turk. entomoj. derg., (4): Boucek, Z. & RR Askew, 968. Index of Palearctic Eulophidae (excl. Tetrastichinae) Le Francois, Paris, 54 pp. Davis, P.H., 977. Flora of Turkey and East Aegean Island. Vol. 4, Edinburg Univ. Press, Doganlar, M., 984. Notes on Chalcidoidea of Turkey, I. Chalcididae, Eurytomidae, Torymidae, Ormyridae, Perilampidae, Eucharitidae. Turk. Bit. Kor, Derg., 8:

5 Graham, M.W.R. de V., 969. The Pteromalidae of north-western Europe (Hymenoptera: Chalcidoidea). Bull. Br. Mus. Nat. Hist. Ent, Suppl., 6: Graham, M.W.R. de V., 987..A reclassification of the European Tetrastichinae (Hymenoptera: Eulophidae) with a revision of certain genera. Bull. Br, Mus. (Nat. Hist.) Ent. London, 55(): 39 pp. Graham, M.W.R. de V. & M.J. Gijswijt Revisin of European species of Torymus Dalman (5. Lat) (Hymenoptera: Torymidae). Zoologische Verhandelingen, 37: -0. Karaca, i., 956. Orta Anadolu Orman ve Meyve Aga<;lannda Gorulen Mensei Nebati ve Hayvani Onernli Urlann Amili ve Morfolojileri Hakkmda Arastirmalar, Ank. Oniv. Ziraat Fak. Yaymlan: 84, Cahsmalar: 45, Ank. Oniv. Basimevi. 34 s. Kihncer, N., 983. Ankara'da Gul Gal Anlan (Rhodites spp.)'nin (Hym: Cynipidae) Parazitleri Ozerine Arastrrmalar. Turk. Bitki Kor. Btilt., 3(): -0. Kutbay, H.G. & M. Kihnc, 996. Kusburnu (Rosa) ttirlerinin Taksonomik Ozellikleri ve TUrkiye'deki Yayihsi. Kusburnu Sempozyumu, 5-6 EyUl996, Gumushane: Ozbek, H., S. GU<;IU & G. Tozlu, 996. Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Artvin illerinde Kusburnu Bitkisinde Zararh Olan Arthropoda Turleri. Kusburnu Sempozyumu, 5-6 EyU996, Gumushane Ozbek, H., S, GU<;IU & G. Tozlu, 998 a. OItu ve Cevre Ilcelerde Kusburnu ve Onemli Zararhlan. Gecmisten Geleceje Oltu ve Cevresi Sempozyumu, -3 Temmuz 998, Oltu (Erzurum), Ozbek, H., S, GU<;IU & G. Tozlu, 999. Erzurum'da Kusbumu (Rosa canina L)'nda Zarar Yapan Diplolepis mayri Schld. (Hymenoptera: Cynipidae)'nin Biyolojisi ve Dogal Dusmanlan, Turk. entomoi. derg., 3(): Peck, 0., Z. Boucek & A. Hoffer, 964. Keys to the Chalcidoidea of Czechoslovakia (Insecta: Hymenoptera). Mem. Ent, Soc. Canada, No: 34, 34 pp. Tryapisyn, V.A. & V.v. Kostyukov, 987: Keys to The Fauna of The USSR. Institute of Zoology Academy of Sciences of The USSR. No: 0. Vol: III, P: II Zerova, M.D. & L.A. D'Yakonchuk, 976. The Gall Wasp Diplolepis mayri Schlechtt. (Hymenoptera: Cynipidae) and its Parasites of The Superfamily Chalcidoidea in The USSR: EntomoI. Rev. 55(): 8-35.

Benzer belgeler

Cumhuriyet Science Journal CSJ

Cumhuriyet Science Journal CSJ e-issn: 2587-246X ISSN: 2587-2680 Cumhuriyet Sci. J., Vol.38-4 (2017) 699-710 Sivas ta Kuşburnu (Rosa canina L.) nda Zarar Yapan Diplolepis fructuum (Rübsaamen 1895) (Hymenoptera: