TÜRK HİZMETLER SEKTÖRÜNDE HECKSCHER-OHLIN MODELİNİN TESTİ TESTING THE HECKSCHER-OHLIN MODEL IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRK HİZMETLER SEKTÖRÜNDE HECKSCHER-OHLIN MODELİNİN TESTİ TESTING THE HECKSCHER-OHLIN MODEL IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY"

Transkript

1 Doğuş Ünverstes Dergs, 12 (2) 2011, TÜRK HİZMETLER SEKTÖRÜNDE HECKSCHER-OHLIN MODELİNİN TESTİ TESTING THE HECKSCHER-OHLIN MODEL IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY Necla AYAŞ (1), Hasan VERGİL (2), Hamza ÇEŞTEPE (3) (1, 2, 3) Zonguldak Karaelmas Ünverstes, İİBF, İktsat Bölümü (1) (2) (3) ÖZET: Dünya ve Türkye de önem gderek artan hzmet sektörünün tcaretndek faktör bleşenler konusunda yapılan çalışmalar oldukça yeterszdr. Heckscher-Ohln model, ülkeler arasındak tcaretn şekln tcar malların faktör bleşenlerne dayandırarak teork olarak güçlü br şeklde açıklamasına rağmen, teornn amprk geçerllğ araştırmacılar tarafından hala sorgulanmaktadır. Bu çalışmada, 2002 yılı grd-çıktı ve thalat kullanım tablosu verler kullanılarak Türkye nn hzmet tcaretnn Heckscher-Ohln modelnde öngörüldüğü gb gerçekleşp gerçekleşme-dğ ncelenmştr. Net nha talep ve tamamlayıcı thalat yaklaşımlarına dayanılarak yapılan hesaplamalar sonucunda, Türk hzmetler sektöründe dış tcaret le faktör yoğunluğu arasındak lşknn teorde öngörüldüğü doğrultuda gelştğ; görecel olarak emek yoğun hzmetlern hraç, sermaye yoğun hzmetlern se thal edldğ tespt edlmştr. Anahtar Kelmeler: Heckscher-Ohln Model; Türk Hzmetler Sektörü; Grd-Çıktı Analz ABSTRACT: Although the servce sector has ncreasngly ganed mportance both n the world and n Turkey, there are few studes on factor contents of trade n servce sectors. Whle the Heckscher-Ohln model can strongly predct the pattern of trade across countres, ts emprcal testng has stll be dscussed by researches. Ths study nvestgates whether trade n the servce sector of Turkey runs n the drecton that the Heckscher-Ohln theory predcts usng 2002 nput-output and mport use tables of Turkey. The results usng the net fnal demand approach and the complementary mport approach reveal that the relatonshp between foregn trade and factor ntensty s n accordance wth the predctons of the theory that whle Turkey exports nclude relatvely labor ntensve goods, ts mports nclude relatvely captal ntensve goods. Keywords: Heckscher-Ohln Model; Turkey s Servce Sector; Input-Output Analyss JEL Classfcaton: F11; L80; R15 1. Grş Ekonomlern başlıca üç sektöründen br olan hzmetler sektörü, günümüzde brçok ülkenn mll gelr ve sthdamı çersnde öneml br paya sahptr. İç ve dış pazarın altyapısını oluşturmada temel sektörler arasında yer alan hzmetler sektörü, bu anlamda tcaret açısından da öneml br etkye sahptr. Özellkle, Türkye gb dış tcaret blançosu açık veren bazı gelşmekte olan ülkeler, bu açıkları hzmet tcaretndek fazlalarla kapatmaya çalışmaktadırlar. Hzmet faalyetlernn genş br grubu üretc le tüketc arasında eşanlı olarak dolaysız br lşky gerektrdğ çn, hzmetler fzk mallar kadar yaygın olarak dış tcarete

2 Türk Hzmetler Sektöründe Heckscher-Ohln Modelnn Test 201 konu olmamıştır. Bununla brlkte taşımacılık, turzm, bankacılık ve sgortacılık gb bazı hzmetler se eskden ber dış tcarette öneml br yere sahptr. Bu sektörlere son yılda yenler eklenerek hzmet tcaretnde büyük artışlar söz konusu olmuştur. Özellkle blg ve letşm teknolojsnde meydana gelşmeler son dönemlerde dünya hzmet tcaretnde öneml artışlar meydana getrmştr. Uluslararası hzmet tcaret artış hızı 1980 l yılların knc yarısından tbaren mal tcaret artış hızını geçmştr. Zaten 1990 lı yıllarda yapılan çalışmalar da dünyada hzmet tcaretnde gerçekleşen bu artışın önemne dkkat çekmektedr (Feleke, 1995: 26). Örneğn, 2008 yılında dünya hzmet hracatı 3,7 trlyon dolar olarak gerçekleşmştr. Bu değer 2008 yılına at dünya mal hracatının (15,7 trlyon dolar) yaklaşık dörtte brn oluşturmaktadır. Ayrıca, arasında dünya hzmet tcaret %12 artmıştır (WTO, 2009). Hzmet tcaret Türkye nn dış ekonomk lşklernde öneml br paya sahptr. Dış tcaret blançosu yıllardır açık veren Türkye de bu açıkları dengelemede hzmetler sektörü etkn br rol üstlenmektedr. Özellkle 1997 yılından tbaren öneml ölçüde artan Türkye nn hzmet tcaretnde hzmet hracatı thalatın hep üzernde olmuştur. Dış turzm, yatırım gelrler, navlun ve sgortacılık Türkye ye dövz gelr sağlayan öneml hzmet kalemlerdr. Örneğn turzm sektöründe 2009 yılı tbaryle Türkye nn dövz gelr 21,2 mlyar dolardır. (TÜİK, 2010) Bu rakam toplam hracat gelrlerne oranlandığında Türkye nn turzmden sağladığı gelrlern hracata oranının %20 cvarında olduğu görülmektedr. Faktör yoğunluğu farklılıklarına dayanarak ülkeler arasındak tcaretn şeklnn nasıl olacağına dar çalışmalar 1951 yılında Waslly Leontef tarafından Heckscher-Ohln modelnn amprk test le başlamıştır. Her ülkenn ülkede nspeten bol ve ucuz olan üretm faktörünü yoğun olarak kullanan malı hraç, ülkede nspeten kıt ve pahalı olan üretm faktörünü yoğun olarak kullanan malı se thal edeceğ öngörüsüne dayanan Heckscher-Ohln modelnn ABD çn yapılan amprk test sonucunun teorye ters çıkması, lteratürde çok fazla sayıda çalışma yapılmasında neden olmuş ve bu konu uluslararası tcaretn temel konularından brs halne gelmştr. Faktör yoğunluğu le lgl grd-çıktı model kullanılarak yapılan çalışmalar daha çok malat sanay üzerne yapılmıştır. Bu durum yabancı lteratür çn geçerl olduğu gb (Sarma ve Ram 1989, Alauddn ve Tsdell 1988, Kucera ve Mlberg 2003) Türkçe lteratür çn de geçerldr (Günlük-Şenesen 1998, Günçavdı ve Küçükçfc, 2001). Türkye de hzmet sektörüyle lgl yapılan çalışmalar genellkle hzmetler sektörünün Türkye ekonomsndek önem ve çarpan katsayılarının belrlenmesne yönelktr (Dlber 2007, Çakır vd. 2009). Şmdye kadar blndğ kadarıyla Türkye de hzmetler sektöründe faktör yoğunluğunun ölçümü başka br fadeyle Heckscher-Ohln modelnn test edlmesne yönelk br çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada, sektörlern dış tcaretndek değşmelern faktör yoğunluğu üzernde doğrudan ve dolaylı olmak üzere toplam etklern belrleme mkânı sağlayan grd-çıktı model kullanılarak, Türkye çn hzmetler sektöründek tcaretn Heckscher-Ohln modelnn öngörülerne göre gerçekleşp gerçekleşmedğ ncelenmektedr. Bu çalışma le hzmet tcaretndek alt sektörlern faktör yoğunluğu belrlenerek, mevcut tcaretn nasıl olduğu ve lerdek tcaretn hang yönde değşebleceğ ortaya konulacaktır. Çalışmanın knc bölümünde Heckscher-Ohln model ve bu modele dayanarak dış tcaretn nasıl olduğu konusunda yapılan çalışmalar ve bu çalışmada kullanılacak grdçıktı yöntem hakkında blg verlmştr. Üçüncü bölümde 2002 yılı verlerne

3 202 Necla AYAŞ, Hasan VERGİL, Hamza ÇEŞTEPE dayanarak yapılan hesaplamaların amprk sonuçları ve yorumları yer almaktadır. Son bölümde se çalışmanın genel sonuçları ortaya konulmuştur. 2. Heckscher-Ohln Model ve Dış Tcarette Faktör Yoğunluğunun Ölçümü Heckscher-Ohln modeln test etmek çn Leontef tarafından grd çıktı modellernn gelştrlmes le bu modeller faktör kullanımı, üretm ve tüketm arasındak ekonomk bağımlılığın bulunması veya faktör fyatları le tcaret arasındak lşknn belrlenmes çn standart yöntem olarak kullanılmıştır. Ntekm bu yöntemle faktör yoğunluğunu ölçen ve faktör payları üzernde ekonom poltkalarındak değşmelern etklern değerlendren brçok çalışma yapılmıştır (Alauddn ve Tsdell 1988, Hashm 1996, Romals 2003). Heckscher-Ohln modeln test etmek çn Leontef grd çıktı modeller kullanılarak Türkye ekonoms üzerne de öneml çalışmalar yapılmıştır (Günlük-Şenesen 1998, Günçavdı ve Küçükçfç 2001). Örneğn Günçavdı ve Küçükçfç nn (2001) çalışmasında ara mallarda dış tcaretn yerl üretm faktörlernde tasarruf ya da ek br kullanıma yol açtığı ortaya koyulmuştur. Heckscher-Ohln modelnde kullanılan temel varsayımlar; ülkelern benzer teknolojlere, aynı zevk ve terchlere, farklı faktör donanımlarına sahp oldukları, faktörlern ülke çnde serbestçe hareket ederken ülkeler arasında tam hareketsz olduğu ve mal üretmnn bu faktörlern farklı kombnasyonlarının kullanılarak yapılması bçmndedr. Heckscher-Ohln teorsn br model çerçevesnde göstermek çn, X ve Y gb k mal, sermaye (K) ve emek (L) faktörler kullanılarak üretlrse, rekabetç br pyasada denge, faktör arzının faktör talebne eştlendğ durumda sağlanır 1 : K a X a Y, L a KX LX X a KY LY Y (1) Bu denklem sstemnde a j ler br brm X veya Y malı üretmek çn gerekl olan sermaye ve emek mktarlarını göstermektedr. Eğer V, faktörler (K, L) gösteren vektör ve Z, malları gösteren vektör se bu denklemler matrs formatında V=AZ bçmnde ve bu da Z=A -1 V bçmnde yazılablr. Bu denklem sstemnn çözüleblmes çn a KX /a LX a KY /a LY olması dğer br fadeyle görecel grd faktör yoğunluğunun brbrne eşt olmaması gerekr. Br ülke çn yazılablen bu eştlkler dünya çn de geçerl olacaktır. Z W dünyada üretlen toplam malları ve Z W toplam dünya grd mktarlarını gösterrse Z W =A -1 V W eştlğ yazılablr. Tüketclern taleplernn benzer olduğu varsayımı altında serbest pyasada belrlenen görecel mal fyatları tüm ülkelerde aynı olacaktır. Bu nedenle her ülke dünya üretmnden aldığı paya orantılı bçmde mal tüketecektr: C=sZ W, (2) Burada C ülkenn tüketmn gösteren vektör ve s, ülkenn dünya üretmnden aldığı tüketm payıdır. 1 Bu kısımda yapılan tartışmalar Leamer (1984) n çalışmasına dayanmaktadır. Heckscher-Ohln model ve lgl lteratür hakkında daha detaylı tartışmalar çn Feenstra (2004) ve Leamer (1984) n ktaplarına bakılablr.

4 Türk Hzmetler Sektöründe Heckscher-Ohln Modelnn Test 203 Üretlen malların fyatları (p X, p Y ) p vektörü le gösterlrse, dengede üretmn değer tüketmn değerne eşt olacağı çn p Z =p C=p sz W olacak ve tcaretn dengede olduğu durumda ülkenn tüketm payı kend gelrnn dünya gelrne oranına eşt olacaktır: s=p Z /p Z W. (3) Net hracat vektörü tüketm ve üretm arasındak fark olarak tanımlanırsa; T=Z C =A -1 V sa -1 V W (4) =A -1 (V-sV W ). Bu denklemdek faktör arzı fazlası (V-sV W ) aşağıdak gb ayrıştırılablr: V sv w K sk L sl W W K L W W K ( KW L ( L W s) s) (5) Eğer ülkenn dünyaya göre görecel emek donatımı (L / L W ) ülkenn dünya gelrnden aldığı paydan (s) daha büyükse ülke emek faktörü zengn olacak ve tcar malın emek çerğ sermayeye göre daha fazla olacaktır ve ters de doğrudur. Bu nedenle ülkenn emek zengn ülke olduğu varsayılırsa yukarıdak faktör arzı vektörünün şaretler (-, + ) olacaktır. Br brm mal üretmek çn gerekl olan faktörler gösteren A matrsnn ters; A 1 a a KX LX a a KY LY 1 a a LY LX a a KY KX / A (6) aly alx ve A ( akx aly alx aky ) akx aky ( ) bçmndedr. (7) a a KY 1 Y malı emek yoğun mal se A 0 olacak ve A şaretlerne sahp olacaktır. Bundan dolayı ülke emek zengn br ülke se; KX T (8) Dğer br fadeyle, emek zengn ülkenn emek yoğun maldak net hracatı poztf, fakat sermaye yoğun maldak net hracatı negatf olacaktır.

5 204 Necla AYAŞ, Hasan VERGİL, Hamza ÇEŞTEPE Heckscher-Ohln Teoremne göre tcaretn yönü ülkelern nsp faktör kıtlığındak farklılıklarla açıklanır. B. Ohln n orjnal formülasyonunda nsp faktör kıtlığı ülkelern otarşk faktör fyatlarıyla ölçülür. Otarşk faktör fyatları nadren gözlendğ çn Heckscher-Ohln Teoremnn amprk araştırmaları W. Leontef ya da J. Vanek tarafından gelştrlmş şeklyle Heckscher-Ohln ncelk formülasyonu üzerne odaklanmıştır. Heckscher-Ohln-Vanek (HOV) model olarak blnen bu yaklaşım geçen otuz yıldır amprk Heckscher-Ohln lteratürüne hakm olmuştur (Bernhofen ve Brown, 2009). Daha sonra HOV n yöntemne yönelk eleştrlere dayanarak bazı ktsatçılar HOV formülasyonunu sınırlayıcı varsayımlarının bazılarını haffletc öneml katkılar yapmışlardır (Maskus 1985, Bowen vd. 1987, Trefler 1995 gb). Bunlardan örneğn Bowen vd. (1987) malın tcaretnn yapılmasının aynı zamanda o faktörün tcaretnn yapıldığı anlamına geldğn fade etmşlerdr. Bu ktsatçılar 27 ülke üzernde 12 faktör kullanarak her br faktörün bu ülkelerdek yoğunluk oranlarını hesaplamışlar ve üretm faktörlernn üçte ksnn tcaretnn Leontef paradoksunu destekler ntelkte olduğunu görmüşlerdr. Yan ülkeler zengn olmadıkları faktörü net hracatlarında yoğun olarak kullanmaktadırlar. Yakın zamanlarda Fsher ve Marshall (2007), Clark ve Kulkarn (2009), Bernhofen ve Brown (2009) tarafından Heckscher-Ohln modelnn geçerllğ konusunda yapılmış uygulamalı çalışmalar da bulunmaktadır. Bunların arasında, örneğn, Bernhofen ve Brown (2009) Heckscher-Ohln Teorsnn genel geçerllğn test etmek çn 19 yy. Japonya sının otarşden serbest tcarete geçşndek verler kullanmışlardır. Ohln n faktör kıtlığı ölçüsünün kullanıldığı bu çalışmada her br örnek yılda Heckscher-Ohln hpotez reddedlemememştr. Sonuç olarak, Heckscher-Ohln modelnn amprk geçerllğ konusunda lteratürdek tartışmalar hala devam etmektedr. Heckscher-Ohln Modelnn Türkye çn test se lk önce Seydoğlu tarafından 1967 grd-çıktı verler ve aynı yılın hracat ve thalata rakp endüstrlere at verler kullanılarak yapılmıştır. Çalışma sonucunda Türkye nn hracatı emek yoğun ken thalatı sermaye yoğun bulunmuş, başka br fadeyle Türkye nn faktör donatımının Heckscher-Ohln teorsne uygun olduğu ortaya çıkmıştır. Bu konuda Türkye üzerne yapılan nadr çalışmalardan br Günçavdı ve Küçükçfç nn 1990 grd-çıktı tablosunu kullanarak ara mallarda dış tcaret dkkate alan faktör yoğunluğu ölçütünü uyguladıkları çalışmadır. Çalışmada Neoklask Karşılaştırmalı Üstünlük ve Heckscher-Ohln Teoremnn genel beklentleryle tutarlı br şeklde, dış tcaretn sermaye gb kıt kaynaklarda tasarrufa yol açarak nspeten bol yerl kaynakların kullanımını teşvk ettğ görülmüştür. Günlük-Şenesen n (1998) çalışması da Türkye de dış tcaret poltkalarının sthdam oluşumuna yaptığı katkının boyutunu ortaya koyma ve bu anlamda Heckscher-Ohln Teors gb Neoklask teorlern ne ölçüde gerçekleşp gerçekleşmedğn tespt etme açısından önem arz etmektedr. Dış tcaretn faktör yoğunluğu üzerndek etklern belrlemede en yaygın kullanılan yöntem Leontef n grd-çıktı modeldr. Grd çıktı tabloları sektörlern dış tcaretndek değşmelern doğrudan ve dolaylı olmak üzere toplam etklern belrleme mkânı sağlamaktadır (Aho ve Orr 1981, Armah 1995, Aydoğuş, 1999). Dışa açık br ekonomde dış tcaret le faktör yoğunluğu arasındak lşkler lk olarak 1953 yılında Leontef tarafından Amerkan ekonoms üzernde test edlmştr. Leontef hracat ve thalatın faktör yoğunluklarını ölçmüştür. İhracatın faktör yoğunluğunu ölçmek çn br mlyon dolarlık hracatın çerdğ toplam sermaye ve emek mktarlarını, thalatın faktör yoğunluğunu ölçmek çn br mlyon dolarlık rakp thalatın çerdğ toplam sermaye ve emek mktarlarını hesaplamıştır.

6 Türk Hzmetler Sektöründe Heckscher-Ohln Modelnn Test 205 Ekonomde sektörler arasındak temel üretm lşklern gösteren grd-çıktı tablolarında yer alan satırlar, lgl sektörün üretmnn nerelere ve ne oranda dağıldığını göstermektedr. Br sektörün üretm dğer sektörler tarafından ara grd ya da nha olarak talep edldğ kabulüne göre, sektörün üretm fonksyonu aşağıdak şeklde yazılablr. j Q AQ Y C I G X M (9) Eştlkte yer alan Q sektörünün üretm mktarını, AQj dğer sektörler tarafından ara grd olarak kullanılan sektörü çıktısını, Y se sektörünün nha talebn göstermektedr. Nha talep unsurlarından se sırayla C sektör üretmnn tüketme gden kısmını, I yatırımlara gden kısmını, G kamu harcamalarına gden kısmını göstermektedr. X sektörün hracatını ve M sektörün thalatını göstermektedr. Her br sektörün sütununda yer alan blgler se grd kullanımını yan üretmn kaynaklarını göstermektedr. Üretm gerçekleştrmek çn kullanılan grdler ara grd ve temel grd (sermaye ve emek) şeklnde ele alındığında sektörün üretm aşağıdak şeklde formüle edlmektedr. Q j AQ j L K j j (10) AQ j, J sektörünün üretmn gerçekleştrmek çn dğer sektörlerden ara grd olarak kullandığı sektörü üretmn göstermektedr. K j sektörde üretm gerçekleştrmek çn gereken sermaye kullanımını, L j se sektörde üretm gerçekleştrmek çn kullanılan emek kullanımını göstermektedr. Leontef grd-çıktı model genel denge üzerne kurulmuştur. Ekonomde faalyet gösteren her br sektörün arz ve taleb brbrne eşt olmakta ve bu eştlk tüm ekonom düzeynde de sağlanmaktadır. Ekonom denge halndeyken ortaya çıkacak br değşklk ekonom tekrar dengeye gelene kadar başlangıçta daha güçlü olmak üzere br dz zncrleme değşklklere yol açmaktadır. Denge halndek ekonomde taleptek değşmenn lk aşamada ortaya çıkardığı etkler lteratürde doğrudan etkler olarak adlandırılmakta ve A katsayılar matrs le hesaplanablmektedr. A a j j a < 1 ; (j=1,2, n) (11) A matrsnn elemanlarını oluşturan a j katsayıları doğrudan etkler göstermektedr. Taleptek değşmenn yol açtığı tüm etkler se Leontef matrs yardımıyla bulunmakta ve brm matrsten katsayılar matrsnn çıkarılarak tersnn alınmasıyla hesaplanmaktadır. I A 1 R (12) Leontef matrsnn (R) elemanları r j toplam etkler vermektedr. Her br sektör çn; Leontef matrs le sermaye katsayısının çarpımı toplam sermaye kullanımını,

7 206 Necla AYAŞ, Hasan VERGİL, Hamza ÇEŞTEPE Leontef matrs le emek katsayısının çarpımı se toplam emek kullanımını vermektedr (Aydoğuş, 1999: 69). K= k* I A 1 L= l* A 1 I (13) Formülde yer alan k ve l katsayıları sermaye ve emek yoğunluğu köşegen matrsn göstermektedr. Her br sektör çn toplam sermaye ve emek kullanımlarını fade eden k ve l nn hracat katsayısıyla çarpılması sonucu sektörde brm hracat başına toplam sermaye ve emek kullanımı hesaplanmaktadır. K 1 1 E k ( I A) e LE l ( I A) e (14) Sektörde brm başına toplam sermaye ve emek kullanımlarının (k,l) thalat katsayısıyla çarpılması sonucunda da söz konusu sektörde brm thalat başına sermaye ve emek kullanımları hesaplanmaktadır. K 1 1 M k ( I A) m LM l ( I A) m (15) Her br sektörde brm hracat ve thalatta sermaye ve emek kullanımları toplanarak ekonomnn tümü çn hracat ve thalatın sermaye ve emek çerğ (K E, L E, K M, L M ) belrleneblmektedr. Dış tcaretn faktör yoğunluğu yönünden analz çn hracat ve thalatta brm şgücü başına sermaye kullanımı K E / LE, K M / LM hesaplanmaktadır. Ekonomde K E / L E > K M / L M se br brm hracatın brm şgücü başına çerdğ sermaye, br brm thalatın brm şgücü başına çerdğ sermayeden daha fazladır. Bu ekonomde görecel olarak sermaye yoğun olan mallar hraç edlmekte, emek yoğun mallar se thal edlmektedr. K E / LE < K M / LM olduğunda da tam ters durum söz konusudur. Br brm hracatın brm şgücü başına sermaye kullanımı br brm thalatın brm şgücü başına sermaye kullanımından daha azdır. Bu tür ekonomlerde se görecel olarak emek yoğun mallar hraç edlmekte, sermaye yoğun mallar se thal edlmektedr. 3. Türk Hzmetler Sektöründe Faktör Yoğunluğu Analz Türkye de hzmetler sektörü dış tcaretndek gelşmelern teorde öngörüldüğü doğrultuda değşp değşmedğn analz etmek çn grd-çıktı model kullanılmıştır. Bunun çn TÜİK n yayınlamış olduğu en son grd-çıktı tablosu olan 2002 yılı grdçıktı tablosu ve 2002 yılı thalat kullanım tablosu kullanılmıştır 2. Türk hzmetler sektöründe dış tcaret ve faktör yoğunluğu le lgl hesaplamalar çn net nha talep yaklaşımı (sektörlern tüm thalatının rakp thalattan oluştuğu varsayımı geçerl) ve tamamlayıcı thalat yaklaşımı (sektörlern tüm thalatının tamamlayıcı thalattan oluştuğu varsayımı geçerl) çn ayrı ayrı yapılmıştır. Türk hzmetler sektöründe dış tcaret le faktör yoğunluğu analzne başlamadan önce hzmetler sektöründe üretmn faktör yoğunluğu ncelenmştr. Üretmn grdler olarak kabul edlen ara ve temel grdlern üretm çndek payı her br sektör grubu 2 Çalışmada kullanılan hzmet sektörler ve kodları Ek 1 de sunulmuştur.

8 Türk Hzmetler Sektöründe Heckscher-Ohln Modelnn Test 207 çn, 2002 grd-çıktı tablosundan hesaplanarak Tablo 1 de verlmştr. Hzmetler sektörlernde üretmn grd yoğunluğu ncelendğnde eğtm, sağlık vb alt sektör grubu harç tüm hzmet sektörlernde üretmde yoğun br bçmde ara grd kullanıldığı görülmektedr. Br brm üretmde ara grd kullanımının en yüksek olduğu sektör otel ve lokanta sektörüdür. Bu sektörde br brm üretmde 0,53 brm ara grd kullanılmaktadır. Ara grd kullanımının en düşük olduğu gayrmenkul alım satım hzmetlernde se bu değer 0,20 olarak hesaplanmıştır. Tablo Yılında Hzmet Sektörlernn Üretmnde Faktör Yoğunlukları Sektörler Sermaye Ara Grd Emek Yoğunluğu Yoğunluğu Yoğunluğu (l) (k) (h) Tcaret 0,1196 0,0354 0,3827 Otel ve Lokantacılık 0,1316 0,0405 0,5350 Taşıma ve Ulaştırma 0,1008 0,0568 0,4361 Posta ve Telekomünkasyon 0,1668 0,1744 0,4457 Fnansal Kuruluşlar ve Sgorta 0,1734 0,0311 0,3624 Gayrmenkul Faalyetler 0,0221 0,0212 0,2069 Blgsayar ve İlgl Faalyetler 0,1065 0,0261 0,3863 Eğtm, Sağlık, Spor ve Kültür F. 0,4787 0,0313 0,3470 Kaynak: TÜİK (2002) Grd-Çıktı tablosundan kend hesaplamalarımız. Üretmn temel grdler yönünden yapılan ncelemede se letşm sektörü dışındak sektörlern görecel olarak emeğ daha yoğun kullandıkları ortaya çıkmıştır. Emek yoğunluğunun en yüksek olduğu sektör eğtm, sağlık kültür vb sektör grubudur. Bu sektör grubunda br brm üretm çn 0,47 brm emek gerekmektedr. Emek yoğunluğu yüksek olan knc sektör se fnansal kurumlardır. Br brm fnansal sektörü üretm çn 0,17 brm emek gerekmektedr. Sermaye yoğunluğu en yüksek sektör letşm sektörüdür. İletşm sektöründe br brm ürün çn 0,17 brm sermaye gerekmektedr. Hzmetler sektöründe net nha talep yaklaşımına göre hesaplanan br brmlk hracat ve thalatın çerdğ toplam sermaye ve emek mktarları Tablo 2 de gösterlmştr. Tablo Yılı Net Nha Talep Yaklaşımına Göre Brm İhracat ve İthalat Başına Emek ve Sermaye Kullanımları Sektörler LE KE LM KM KE/LE KM/LM Tcaret 0,626 0,2008 0,0842 0,027 0, , Otel ve Lokantacılık 0,0169 0,0054 0,0204 0,0065 0, , Taşıma ve Ulaştırma 0,7898 0,2533 0,87 0,3906 0, , Posta ve Telekomünkasyon 0,0377 0,0121 0,0326 0,0104 0, , Fnansal Kuruluşlar ve Sgorta 0,1926 0,0618 0,2292 0,0735 0, , Gayrmenkul Faalyetler 0,0221 0,0071 0,0303 0,0097 0, , Blgsayar ve İlgl Faalyetler 0,0814 0,0261 0,1275 0,0409 0, , Eğtm, Sağlık, Spor ve Kültür Faalyet 0,0229 0,0073 0,1092 0,035 0, , Ortalama 0, , , ,0742 0, , Kaynak: TÜİK (2002) Grd-Çıktı tablosundan kend hesaplamalarımız. Tablo 2 de hraç ve thal edlen tüm sektörlerde kullanılan emek oranlarının sermaye oranlarına göre daha yüksek olduğu görülmektedr. Hzmet sektörler çnde hracatın

9 208 Necla AYAŞ, Hasan VERGİL, Hamza ÇEŞTEPE emek yoğunluğu en yüksek olan sektörler sırayla taşıma ve ulaştırma ve tcaret sektörlerdr. Bu sektörlerde br brm hracat çn sırasıyla 0,78 ve 0,62 brm emek gerekmektedr. Bu sektörler aynı zamanda br brm hracatta en fazla sermaye bulunduran sektörlerdr. Taşıma ve ulaştırma sektöründe br brm hracatta 0,25, tcaret sektöründe se 0,20 brm sermaye kullanılmıştır. Taşıma ve ulaştırma sektöründe br brm thalatın emek yoğunluğu 0,87, sermaye yoğunluğu se 0,39 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlar hzmetler sektörlernn ortalamasına da yansımakta, ortalama olarak hracat ve thalatta emek yoğunluğunun yüksek olduğu görülmektedr. Ancak Hecskcher-Ohln modelnde hracat ve thalatta brm şgücü başına görecel sermaye ve emek oranı önem kazanmaktadır. Türkye nn 2002 yılında hzmetler sektöründek dış tcaretnn çerdğ faktör yoğunluğunu faktör donatımı teorsne göre ncelemek çn brm şgücü başına hracat ve thalattak görecel faktör yoğunluklarını (K/L) hesaplamak gerekr. Tablo 2 nn son k sütununda görüldüğü gb sekz hzmet sektöründen sadece taşıma-ulaştırma sektöründe thalattak (K/L) oranının hracattak (K/L) oranından çok yüksek olduğu görülmektedr. Dğer sektörlerde beş hracat sektörünün görecel faktör yoğunlukları thalattak görecel faktör yoğunluklarından ve k thalat sektörünün görecel faktör yoğunlukları hracattak görecel faktör yoğunluklarından çok az da olsa daha yüksektr. Fakat ortalama olarak, brm şgücü, br brm hracatın sermaye yoğunluğu (KE/LE = 0,32044) br brm thalatın çerdğ sermaye yoğunluğundan (KM/LM = 0,336173) daha düşük çıkmıştır. Yan hzmetler sektöründe görecel olarak emek yoğun mallar hraç edlmekte, sermaye yoğun mallar se thal edlmektedr. Br dğer açıdan bakıldığında, Türk hzmetler sektörünün thalatı hracatına göre 1,05 kat daha sermaye yoğundur: [KM/LM (0,336173) / KE/LE (0,32044)=1,049]. Bu sonuçlara göre genel olarak Türkye hracatındak hzmet sektörlernn görecel olarak daha emek yoğun olduğu ve Türkye thalatındak hzmet sektörlernn görecel olarak daha sermaye yoğun olduğu söyleneblr. Net nha talep yaklaşımında thalatın rakp mallardan oluştuğu kabul edlmektedr. Ancak gerçekte thalatın br kısmı üretm çn gerekl hammadde ve grdlerden oluşmaktadır. Bu nedenle thalatın tamamlayıcı mallardan olduğu varsayımına göre de hracat ve thalat malları çndek görecel faktör yoğunlukları hesaplanablr. İthalatın tamamlayıcı mallardan olduğu varsayımına dayanarak hesaplamalar yapılmıştır. Hzmetler sektöründe ara grd olarak kullanılan thalat mktarları 2002 thalat kullanım tablosundan hesaplanarak Tablo 3 de gösterlmştr. Tablo Yılı Tamamlayıcı İthalat Yaklaşımına Göre Brm İhracat ve İthalat Başına Emek ve Sermaye Kullanımları Sektörler LE KE LM KM KE/LE KM/LM Tcaret 0,626 0,2008 0,0729 0,0235 0, , Otel ve Lokantacılık 0,0169 0,0054 0,0168 0,0054 0, , Taşıma ve Ulaştırma 0,7898 0,2533 0,8697 0,2796 0, ,32149 Posta ve Telekomünkasyon 0,0377 0,0121 0,0456 0,0147 0, , Fnansal Kuruluşlar ve Sgorta 0,1926 0,0618 0,4365 0,1403 0, ,32142 Gayrmenkul Faalyetler 0,0221 0,0071 0,0379 0,0122 0, ,3219 Blgsayar ve İlgl Faalyetler 0,0814 0,0261 0,2105 0,0677 0, , Eğtm, Sağlık, Spor ve Kültür Faalyet 0,0229 0,0073 0,1161 0,0373 0, , Ortalama 0, , ,2257 0, , , Kaynak: TÜİK (2002) Grd-Çıktı tablosundan kend hesaplamalarımız.

10 Türk Hzmetler Sektöründe Heckscher-Ohln Modelnn Test 209 Net nha talep yaklaşımında olduğu gb tamamlayıcı thalat yaklaşımında da hraç ve thal edlen tüm sektörlerde kullanılan emek oranlarının sermaye oranlarına göre daha yüksek olduğu görülmektedr. Ayrıca hracatta ve thalatta brm şgücü başına emek ve sermaye kullanımının en yüksek olduğu sektörün yne taşıma ve ulaştırma sektörü olduğu görülmektedr. Yapılan hesaplamalarda sektörlern thalatında brm şgücü başına emek kullanımının toplam değerler açısından arttığı, brm şgücü başına sermaye kullanımının se azaldığı ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle tcaret, otel ve lokantacılık ve eğtm, sağlık ve kültür faalyetler sektörlernde braz daha fazla, dğer sektörlerde çok az olmak üzere thalattak görecel faktör yoğunluklarının hracattak görecel faktör yoğunluklarından daha yüksek olduğu görülmektedr. Heckscher-Ohln modelnn testnde hracat ve thalatta brm şgücü başına görecel sermaye ve emek kullanımları önem kazanmaktadır. Bu şeklde yapılan hesaplama sonucuna göre de brm şgücü başına br brm hracatın çerdğ sermaye yoğunluğu (KE/LE =0,32044) br brm thalatın çerdğ sermaye yoğunluğundan (KM/LM = 0,321732) çok az br farkla da olsa daha küçük çıkmış ve K / L < K M / L M sonucu gerçekleştğ çn Heckscher-Ohln model açısından sonuç değşmemştr. Ancak tamamlayıcı talep yaklaşımına göre yapılan hesaplama sonucuna göre Türk hzmetler sektörünün thalatı hracatına göre sadece1,004 kat daha sermaye yoğun olduğu bulunmuş [KM/LM (0,321732) / KE/LE (0,32044)=1,004] ve Türk hzmetler sektörü thalatının hracatına göre sermaye yoğunluğunun net nha talep yaklaşımına göre hesaplanan sermaye yoğunluğundan daha az olduğu tespt edlmştr. Çalışmada bulunan amprk sonuçlar, Türkye nn hzmet tcaretn daha çok gelşmş ülkelerle yaptığı varsayımı altında, 2002 yılı çn Türk hzmetler sektörü dış tcaretnn faktör yoğunluğu açısından Heckscher-Ohln modelnn öngördüğü doğrultuda gelştğn göstermektedr. Gelşmş ülkelere göre emeğn bol, sermayenn kıt olduğu Türkye de hzmetler sektöründe görecel olarak emek yoğun malların hraç, sermaye yoğun malların se thal edldğ tespt edlmştr. İstatstkî verler de bu sonucu destekler ntelktedr. Tablo 1 de görüldüğü gb hzmet sektörler emek yoğun sektörlerdr. Teknolojnn tüm ülkelerde aynı olduğu varsayımı le Heckscher-Ohln modelnn geçerl olablmes çn emek yoğun malları emek zengn ülkelern daha fazla hraç etmes gerekr. Bu durumda ncelenen 2002 yılında Türkye nn gelşmş ülkelere yapmış olduğu hracatının az gelşmş ülkelere yapmış olduğu hracata göre daha yüksek ve azgelşmş ülkelerden yaptığı thalatın gelşmş ülkelerden yapmış olduğu thalata göre daha yüksek olması gerekr. Türkye nn ülkelere göre kl hzmet tcaret verler olmadığından, Avrupa Brlğ ndek gelşmş 15 ülkenn Türkye ye hzmet hracatı ve hzmet thalatı verler Türkye nn bu ülkelerden hzmet thalatı ve bu ülkelere hzmet hracatı olarak kabul edlmş ve bu rakamlar Türkye nn gelşmş ülkelerle olan hzmet hracatı ve hzmet thalatı olarak alınmıştır. 3 Türkye nn toplam hzmet hracat ve thalatından bu rakamlar çıkarılarak Türkye nn azgelşmş ülkelerle olan hzmet hracatı ve hzmet thalatı bulunmuştur. Tablo 4 bu yönteme göre hesaplanan, ülkelere göre görecel hracat ve thalat mktarlarını göstermektedr. E E 3 AB-15 ülkeler: Avusturya, Belçka, Danmarka, Fnlandya, Fransa, Almanya, Yunanstan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekz, İspanya, İsveç, İngltere yılından tbaren vers bulunan Rusya da 2002 ve 2003 yılları çn gelşmş ülkeler kategorsne eklenmştr.

11 210 Necla AYAŞ, Hasan VERGİL, Hamza ÇEŞTEPE Tablo 4. Ülkelere Göre Görecel Tcaret Oranları Yıllar XGU/XAGU MAGU/MGU , , , , , , , , , , Notlar: XGU(MGU); Türkye nn gelşmş (azgelşmş) ülkelere hracatını ve MGU(MAGU); Türkye nn gelşmş (azgelşmş) ülkelerden thalatını göstermektedr. Heckscher-Ohln modelnn geçerl olması çn (XGU/XAGU)>1 ve (MAGU/MGU)>1 olması gerekr. Verler SourceOECD vertabanından alınmıştır. Türkye nn gelşmş ülkelere olan hracatının az gelşmş ülkelere olan hracatına göre br artma eğlmnde olduğu ve özellkle 2002 yılında mutlak olarak gelşmş ülkelere yapılan hracatın azgelşmş ülkelere yapılan hracattan daha büyük olduğu görülmektedr. Türkye nn hzmet thalatında da durum teornn öngördüğü gbdr. Türkye nn gelşmş ülkelerden yaptığı thalatın az gelşmş ülkelerden yaptığı thalata göre br artma eğlmnde olduğu ve özellkle 2003 yılında mutlak olarak gelşmş ülkelerden yapılan thalatın azgelşmş ülkelerden yapılan thalata eşt olduğu görülmektedr. Br dğer deyşle, 2000 l yıllardan tbaren Türkye nn hem hzmet hracatı hem de hzmet thalatı azgelşmş ülkelere göre görece daha çok gelşmş ülkeler lehne br trend zlemştr yılında se hem XGU/XAGU =1,26 > 1 hem de MAGU/MGU=1,10 > 1 olduğu çn bu yıldak Türkye hzmetler tcaret Heckscher- Ohln modelne göre gerçekleşmştr. 4. Sonuçlar Türkye nn üretm ve sthdamında en büyük paya sahp olan hzmetler sektörü, Türkye nn dış tcaret çersnde de öneml br paya sahptr. Özellkle turzm, navlun, sgortacılık gb hzmet sektörler Türkye nn dış açıklarının dengelenmesnde yıllardır etkn roller üstlenmektedr. Görecel olarak br faktöre daha fazla sahp olan ülkenn o faktörün daha fazla kullanımını gerektren malları hraç edeceğn ler sürerek ülkeler arasındak endüstrler arası tcaret teork olarak güçlü br şeklde açıklayan Heckscher-Ohln model, uluslararası ktsattak temel teorlern başında gelmektedr. Lteratürde Türkye de hzmetler sektöründe faktör yoğunluğunun ölçümü ve buna bağlı olarak da hzmetler sektöründek tcaretn şekl konusunda br çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada 2002 yılı Türkye grd-çıktı verler kullanılarak Türkye hzmetler sektöründek tcaretn Heckscher-Ohln modelnn öngörülerne göre gerçekleşp gerçekleşmedğ ncelenmektedr. Hzmetler sektörlernde yapılan üretmn grd yoğunluğu ncelendğnde gayrı menkul sektör grubu harç tüm hzmet sektörlernde üretmde yoğun br bçmde ara grd kullanıldığı ve posta ve telekomünkasyon sektörü dışındak sektörlern üretmlernde sermayeye göre görecel olarak emeğ daha yoğun kullandıkları ortaya çıkmıştır. Net nha talep yaklaşımına göre yapılan hesaplamalarda hraç ve thal edlen tüm sektörlerde kullanılan emek oranlarının sermaye oranlarına göre daha yüksek olduğu görülmektedr. Heckscher-Ohln modeln test etmek çn hracat ve thalatta brm şgücü başına görecel sermaye ve emek oranına bakıldığında, ortalama olarak, br brm hracatın sermaye yoğunluğu br brm thalatın çerdğ sermaye yoğunluğundan daha düşük çıkmıştır. Bu bağlamda, hzmetler sektöründe görecel olarak emek yoğun mallar hraç edlrken sermaye yoğun mallar se thal edldğ çn, Türkye nn hzmet

12 Türk Hzmetler Sektöründe Heckscher-Ohln Modelnn Test 211 tcaretnn daha çok gelşmş ülkelerle yapıldığı varsayımı altında Heckscher-Ohln modelnn çıkarsamalarına uygun şeklde gerçekleştğ sonucuna varılablr. İthalatın tamamlayıcı mallardan oluştuğu varsayımına dayanan hesaplamalarda net nha talep yaklaşımında olduğu gb hraç ve thal edlen tüm sektörlerde kullanılan emek oranlarının sermaye oranlarına göre daha yüksek olduğu görülmektedr. Heckscher-Ohln modelnn testnde hracat ve thalatta brm şgücü başına görecel sermaye ve emek kullanımları hesaplamaları sonucuna göre brm şgücü başına br brm hracatın çerdğ sermaye kullanımı br brm thalatın çerdğ sermaye yoğunluğundan çok az br farkla da olsa daha küçük çıkmıştır. Bu nedenle yne, hzmet tcaretn daha çok gelşmş ülkelerle yapan Türkye nn hzmet tcaretnn Heckscher-Ohln modelne uygun şeklde gerçekleştğ fade edleblr. Hem net nha talep hem de tamamlayıcı thalat yaklaşımına göre varılan, hzmet tcaretn daha çok gelşmş ülkelerle yaptığı varsayımı altında Türkye nn hzmetler tcaretnn Heckscher-Ohln modelnn çıkarsamalarına uygun şeklde gerçekleştğ sonucunu statstkî verler de desteklemektedr. Teknolojnn tüm ülkelerde aynı olduğu varsayıldığında Heckscher-Ohln modelnn geçerl olablmes çn, emek yoğun malları emek zengn ülkelern daha fazla hraç etmes gerekr. Bu durumda ncelenen 2002 yılında Türkye nn gelşmş ülkelere yapmış olduğu hracatın az gelşmş ülkelere yapmış olduğu hracata göre daha yüksek ve Türkye nn azgelşmş ülkelerden yaptığı thalatın gelşmş ülkelerden yapmış olduğu thalata göre daha yüksek olması gerekr. İstatstkler ncelendğnde 2000 l yıllardan tbaren Türkye nn hem hzmet hracatı hem de hzmet thalatının az gelşmş ülkelere göre daha çok gelşmş ülkeler lehne br trend zledğ görülmektedr yılında se, Türkye nn gelşmş ülkelere hzmet hracatının azgelşmş ülkeler hzmet hracatına göre daha fazla olduğu ve Türkye nn azgelşmş ülkelerden hzmet thalatının gelşmş ülkelerden thalatına göre daha fazla olduğu görülmektedr. Bu nedenle bu yıldak Türkye hzmetler tcaret Heckscher-Ohln modelne göre gerçekleşmştr. Sonuç olarak, 2002 yılı çn Türkye hzmetler sektörü tcaretndek faktör yoğunlukları Heckscher-Ohln Teorsnn öngörülerne uygun bçmde gerçekleşmştr. Öneml tcaret ortaklarının çoğuna göre sermayenn kıt, emeğn bol olduğu Türkye de hzmetler sektörü hracatı görel olarak emek yoğun hzmetlerden ve hzmetler sektörü thalatı sermaye yoğun hzmetlerden oluşmaktadır. Referanslar AHO, M.C., ORR, J.A. (1981). Trade-senstve employment: who are the affected workers?, Monthly Labor Revew Onlne, 104 (2), February, ss. ALAUDDIN, M., TISDELL, C. (1988). The use of nput-output analyss to determne the approprateness of technology and ndustres: evdence from Bangladesh, Economc Development and Culturel Change 36 (21988), ss. ARMAH, B. (1995). Manufacturng trade-related employment growth: self-employed and wage and salary earners n comparatve perspectve. Journal of Small Busness Management, 33, Aprl. AYDOĞUŞ, O. (1999). Grd çıktı modellerne grş, Gaz Yayınev, Ankara. BERNHOFEN, D. M., BROWN, J.C. (2009). Testng the general valdty of the Heckscher- Ohln theorem: the natural experment of Japan, CCES Dscusson Paper Seres 13, Center for Research on Contemporary Economc Systems, Graduate School of Economcs, Htotsubash Unversty. BOWEN, H.P., LEAMER, E., SVEIKAUSKAS, L. (1987). Multcountry, multfactor tests of the factor abundance theory, Amercan Economc Revew, Amercan Economc Assocaton, 77 (5), December, ss.

13 212 Necla AYAŞ, Hasan VERGİL, Hamza ÇEŞTEPE CLARK, A., KULKARNI, K.G. (2009). Testng the applcaton of Heckscher-Ohln theorem to contemporary trade between Malaysa and Sngapore, Journal of Emergng Knowledge on Emergng Markets, November, ss. ÇAKIR, M., ÖZDEMİR, A., ÇAKIR, F. (2009). Türkye de hzmet sektöründek çarpan katsayıları -grd-çıktı yöntemyle-. Fnans Poltk & Ekonomk Yorumlar, 46(528), ss. DİLBER, İ. (2007). Turzm sektörünün Türkye ekonoms üzerndek etksnn grd-çıktı tablosu yardımıyla değerlendrlmes, Yönetm ve Ekonom, 14 (2), ss. FEENSTRA, R.C. (2004). Advanced nternatonal trade: theory and evdence, Prnceton Unversty Press, New Jersey, USA. FIELEKE, S.N. (1995). The soarng trade n nontradables, New England Economc Revew, November/December, ss. FISHER, E.O N., MARSHALL, K.G. (2007). The emprcal valdty of the Heckscher-Ohln model. [Erşm tar.: ]. GÜNÇAVDI, Ö., KÜÇÜKÇİFÇİ, S. (2001). Foregn trade and factor ntensty n an open developng country an nput-output analyss for Turkey, Russan and East European Fnance and Trade, 37 (1), January-February, ss. HASHIM, S.R. (1996). Growth, technology and employment, Studes n Indan Economy, R.K. Kot (ed.), ss. KUCERA D., MILBERG, W. (2003). Dendustralzaton and changes n manufactorng: trade factor content calculatons for , Revew of World Economcs, 139 (4), ss. LEAMER, E.E. (1984). Sources of nternatonal comparatve advantage: theory and evdence, The MIT Press, Cambrdge, Massachusetts. MASKUS, K.E. (1985). A test of the Heckscher-Ohln-Vanek theorem: the Leontef commonplace, Journal of Internatonal Economcs, 19 (3-4), ss. ROMALIS, J. (2003). Factor proporton and the structure of commodty trade, chcagobooth.edu/john.romals/research/factor.pdf, [Erşm Tarh: ]. SARMA, A., RAM, K. (1989). Income, output and employment lnkages and mport ntenstes of manufacturng ndustres n Inda, Journal of Development Studes 25 (2), ss. TREFLER, D. (1995). The case of mssng trade and other mysteres. Amercan Economc Revew, December, 85(5), ss. TÜİK (2009) grd-çıktı tablosu, [Erşm Tarh: ]. TÜİK (2010). Haber bülten, Sayı 16, 28 Ocak [Erşm adres: gov.tr/prehaberbultenler.do?d=6180, [Erşm Tarh: ]. WTO (2009). World trade report 2009, World Trade Organzaton, Geneva. EK 1. Hzmetler Sektörü Kodları ve Numaraları (2002) 50 1 Motorlu taşıtlar ve motoskletlern satışı, bakımı ve onarımı; motorlu taşıt yakıtının perakende satışı 51 1 Motorlu taşıtlar ve motoskletler dışında kalan toptan tcaret ve tcaret komsyonculuğu 52 1 Motorlu taşıtlar ve motoskletler dışında kalan perakende tcaret, kşsel ve ev eşyalarının tamr 55 2 Oteller ve lokantalar 60 3 Kara taşımacılığı ve boru hattıyla taşımacılık 61 3 Su yolu taşımacılığı 62 3 Hava yolu taşımacılığı 63 3 Destekleyc ve yardımcı ulaştırma faalyetler; seyahat acentelernn faalyetler 64 4 Posta ve telekomünkasyon 65 5 Sgorta ve emekllk fonları harç, mal aracı kuruluşların faalyetler 66 5 Zorunlu sosyal güvenlk harç, sgorta ve emekllk fonları le lgl faalyetler 67 5 Mal aracı kuruluşlara yardımcı faalyetler 70 6 Gayrmenkul faalyetler 71 6 Operatörsüz makne ve teçhzat le kşsel ve ev eşyalarının kralanması 72 7 Blgsayar ve lgl faalyetler 73 7 Araştırma ve gelştrme hzmetler 80 8 Eğtm hzmetler 85 8 Sağlık şler ve sosyal hzmetler 92 8 Eğlence, dnlenme, kültür ve sporla lgl faalyetler

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı) A.1. Mll Gelr Hesaplamaları ve Bazı Temel Kavramlar 1 Gayr Saf Yurtç Hâsıla (GSYİH GDP): Br ekonomde belrl br dönemde yerleşklern o ülkede ekonomk faalyetler sonucunda elde ettkler gelrlern toplamıdır.

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠ-ÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠ-ÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ Özet Zya Gökalp GÖKTOLGA 1 Yusuf AKGÜL 2 Bu çalışmanın amacı 98 ve 2002 yıllarına at GrdÇıktı tablolarını kullanarak,

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 07 KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ, LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİ FAİZ ESNEKLİĞİ Bugünk dersn çerğ: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 1.1 İŞLEMLER (MUAMELELER) TALEBİ... 2 1.2 ÖNLEM (İHTİYAT) TALEBİ...

Detaylı

ELEKTRİK ELEKTRONİK SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİNDEKİ ÖNEMİNİN GİRDİ ÇIKTI ANALİZİYLE İNCELENMESİ

ELEKTRİK ELEKTRONİK SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİNDEKİ ÖNEMİNİN GİRDİ ÇIKTI ANALİZİYLE İNCELENMESİ Sosyal Blmler Dergs Sayı: 21 2009 ELEKTRİK ELEKTRONİK SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİNDEKİ ÖNEMİNİN GİRDİ ÇIKTI ANALİZİYLE İNCELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Tuncer ÖZDİL Kırgızstan Türkye Manas Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ENDÜSTRİ İÇİ TİCARETİN YAPISI

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ENDÜSTRİ İÇİ TİCARETİN YAPISI TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ENDÜSTRİ İÇİ TİCARETİN YAPISI Dr. Ahmet AYDIN ÖZET Bu çalışmanın temel amacı gttkçe önemn artıran Endüstr-ç Tcaret Teorsn (EİT) kullanarak Türkye nn dış tcaret yapısını kapsamlı br

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.

Detaylı

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

the stuaton of the sector was nvestgated n those years. In the analyss, t was used only sectors where have passenger transport. Key words: Input-Outpu

the stuaton of the sector was nvestgated n those years. In the analyss, t was used only sectors where have passenger transport. Key words: Input-Outpu 1998-2002 Yılları Türkye Taşımacılık ü Klt lernn Grd-Çıktı Analz Zya Gökalp Göktolga 1, Mustafa Özkan 2 Özet Gelşen ve büyüyen dünyada, üretm sektörünün yanında hzmet sektörü de büyük gelşmeler yaşamıştır.

Detaylı

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlşks: OECD Ülkeler Panel Ver Analz Mustafa ÖZER * Necat ÇĐFTÇĐ ** Özet: Yen büyüme teorlernn merkeznde Ar-Ge yatırımları vardır. Romer (1990), Grossman-Helpman (1991) ve Aghon-Howtt

Detaylı

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27, Sayı: 4, 2013 229 TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ Fatma Zeren (*) Suzan Ergün (**) Özet: Lteratürde ekonomk küreselleşmenn

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr

Detaylı

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma Endüstr-ç dış tcaret, patentler ve uluslararası teknolojk yayılma Recep Kök Dokuz Eylül Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü, 35160, İzmr, Türkye Nevzat Şmşek Dokuz Eylül Ünverstes,

Detaylı

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 2002, 39 (3): 88-95 ISSN 1018-8851 Pamukta Grd Taleb: Menemen Örneğ Bülent MİRAN 1 Canan ABAY 2 Chat Günden 3 Summary Demand for Inputs n Cotton Producton: The Case of Menemen

Detaylı

ISBN 978-975 19 4482-5 (basılı nüsha)

ISBN 978-975 19 4482-5 (basılı nüsha) ISBN 978-975 19 4482-5 (basılı nüsha) Bu Çalışma Devlet Planlama Teşklatının görüşlern yansıtmaz. Sorumluluğu yazarına attr. Yayın ve referans olarak kullanılması Devlet Planlama Teşklatının znn gerektrmez;

Detaylı

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne

Detaylı

BIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması

BIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 4 Sayı: Ocak 04 ss. 9-9 BIST da Demr, Çelk Metal Ana Sanay Sektöründe Faalyet Gösteren İşletmelern Fnansal Performans Analz: VZA Süper Etknlk ve TOPSIS Uygulaması

Detaylı

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma

Detaylı

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ 2011-2012-2013 MALİ yılına İLİşKİN YÖNETİM KURULU FAALİYET RAPORU ("Şrket") 01012011-31 ı22013

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ Prof. Dr. Bedrye SARAÇOĞLU Gaz Ünverstes İ.İ.B.F. Ekonometr Bölümü Tel:+90 32 226853 e-posta: bedrye@gaz.edu.tr Arş. Gör. Nükhet

Detaylı

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. DENGELĐ EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALĐYET RAPORU Bu rapor Aegon Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2009 30.09.2009 dönemne

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş. Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2012-30.09.2012 dönemne

Detaylı

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:

Detaylı

Türkiye nin Avrupa Birliği (15) Pazarındaki Endüstri-İçi Ticaret Performansının Rakip Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analizi:

Türkiye nin Avrupa Birliği (15) Pazarındaki Endüstri-İçi Ticaret Performansının Rakip Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analizi: Türkye nn Avrupa Brlğ (15) Pazarındak Endüstr-İç Tcaret Performansının Rakp Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analz: 1995-2007 Hüseyn ALTAY 1, Al ŞEN 2 Özet: Uluslararası tcarettek gelşmeler ncelendğnde,

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward

Detaylı

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:

Detaylı

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI İMKB DE YÜKSELEN PİYASA VE DÜŞEN PİYASA DÖNEMLERİNDE DURUMSAL İLİŞKİ ANALİZİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ TEMMUZ

Detaylı

2005 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:16, s31-46

2005 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:16, s31-46 2005 Gaz Ünverstes Endüstryel Sanatlar Eğtm Fakültes Dergs Sayı:16, s31-46 ÖZET BANKALARDA MALİ BAŞARISIZLIĞIN ÖNGÖRÜLMESİ LOJİSTİK REGRESYON VE YAPAY SİNİR AĞI KARŞILAŞTIRMASI 31 Yasemn KESKİN BENLİ 1

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s Akademk Sosyal Araştırmalar Dergs, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 193-206 Yayın Gelş Tarh / Artcle Arrval Date Yayınlanma Tarh / The Publshed Date 13.06.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Nurgün TOPALLI

Detaylı

Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 Deprem Yönetmeliği İle 2006 Deprem Yönetmeliğinin Karşılaştırılması

Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 Deprem Yönetmeliği İle 2006 Deprem Yönetmeliğinin Karşılaştırılması Fırat Ünv. Fen ve Müh. Bl. ergs Scence and Eng. J of Fırat Unv. 19 (2, 133-138, 2007 19 (2, 133-138, 2007 Toplam Eşdeğer eprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 eprem Yönetmelğ İle 2006 eprem Yönetmelğnn

Detaylı

Keywords: European Union, Trade, Inter-Industry Trade, Intra-Industry Trade, GİRİŞ. Hüseyin ALTAY Süleyman Emre ÖZCAN ** İbrahim Tuğrul ÇINAR ***

Keywords: European Union, Trade, Inter-Industry Trade, Intra-Industry Trade, GİRİŞ. Hüseyin ALTAY Süleyman Emre ÖZCAN ** İbrahim Tuğrul ÇINAR *** Türkye nn Avrupa Brlğ (15) Pazarında EndüstrlerArası ve Endüstrİç Tcaret Açısından Avantajlı Olduğu Ürün Gruplarının Belrlenmes: 1995 2007 Hüseyn ALTAY Süleyman Emre ÖZCAN ** İbrahm Tuğrul ÇINAR *** Özet:

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195 C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler

Detaylı

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT.

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT. İŞLETME ve İŞLETME İknc Öğretm BÖLÜMLERİ n n İŞL.101 Davranış Blmler I İŞL.201 Genel İşletme İŞL.203 Introducton to Busness İŞL.103 Genel Muhasebe I SRV.211 Statstcs I İktsada Grş I İŞL.207 İŞL.209 Pazarlama

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2 Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde

Detaylı

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme 279 Türkye de Hanehalkı Tüketm Harcamaları: Pseudo Panel Ver le Talep Sstemnn Tahmn The Consumpton Expendture of Households n Turkey: Demand System Estmaton wth Pseudo Panel

Detaylı

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ Türkye İnşaat Mühendslğ, XVII. Teknk Kongre, İstanbul, 2004 İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ Nur MERZİ 1, Metn NOHUTCU, Evren YILDIZ 1 Orta Doğu Teknk Ünverstes, İnşaat Mühendslğ Bölümü, 06531 Ankara

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

Muhasebe ve Finansman Dergisi

Muhasebe ve Finansman Dergisi Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI

Detaylı

Paper prepared for the EY International Congress on Economics II "EUROPE AND GLOBAL ECONOMIC REBALANCING" Ankara, November 5-6, 2015

Paper prepared for the EY International Congress on Economics II EUROPE AND GLOBAL ECONOMIC REBALANCING Ankara, November 5-6, 2015 Paper ID Number: Paper prepared for the EY Internatonal Congress on Economcs II "EUROPE AND GLOBAL ECONOMIC REBALANCING" Ankara, November -, Gaz Unversty Department of Economcs Türkye Tarım Ürünlernn Avrupa

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ İstanbul Tcaret Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:13 Bahar 2008 s.301-322 OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ DOKTORA TEZİ ALİ RIZA AKTAŞ TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. SELİM

Detaylı

KOBİ LERİN YENİ PİYASALARA AÇILAMAMA NEDENLERİ VE BUNLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

KOBİ LERİN YENİ PİYASALARA AÇILAMAMA NEDENLERİ VE BUNLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER T.C. GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KOBİ LERİN YENİ PİYASALARA AÇILAMAMA NEDENLERİ VE BUNLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Hazırlayan İsmal ŞENTÜRK İktsat Ana Blm Dalı Yüksek Lsans Tez Danışman

Detaylı

Kayseri deki Özel Hastanelerde Maliyet Etkinliğinin Veri Zarflama Metoduyla Ölçülmesi

Kayseri deki Özel Hastanelerde Maliyet Etkinliğinin Veri Zarflama Metoduyla Ölçülmesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültes Dergs Internatonal Journal of Alanya Faulty of Busness Yıl:2014, C:6, S:2, s. 45-54 Year:2014, Vol:6, No:2, s. 45-54 Kayser dek Özel Hastanelerde Malyet Etknlğnn Ver

Detaylı

Türkiye de büyümenin çok önemli bir kısmının ihracat tarafından

Türkiye de büyümenin çok önemli bir kısmının ihracat tarafından MÜZİK ALETİNİ BİZ ÜRETİYORUZ BAŞKASI ÇALIYOR Türkye de büyümenn çok öneml br kısmının hracat tarafından sağlanması ve 2023 yılı çn 500 mlyar dolarlık hracat hedefnn konması, hracatın önemnn ne denl arttığının

Detaylı

OLİGOPOLLER VE OYUN KURAMI 2

OLİGOPOLLER VE OYUN KURAMI 2 OLİGOPOLLER VE OYUN KURAMI. OLİGOPOL OYUN KURALLARI. OLİGOPOL OYUN STRATEJİLERİ 3. OLİGOPOL OYUNUNDA SKORLAR 3 4. MAHKUMLAR ÇIKMAZI 3 5. BİR DUOPOL OYUNU 6 5.. MALİYET VE TALEP KOŞULLARI 6 5.. KAR MAKSİMİZASYONU

Detaylı

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular Basel II Geçş Sürec Sıkça Sorulan Sorular Soru No: 71 Cevaplanma Tarh: 06.03.2012 İlgl Hüküm: --- Konu: Gayrmenkul İpoteğyle Temnatlandırılmış Alacaklar İçn KR510AS Formunun Doldurulmasına İlşkn Örnek

Detaylı

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

MADENCİLİK SEKTÖRÜNÜN ZONGULDAK İLİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ: EKONOMETRİK VE İSTATİSTİKİ YÖNTEMLERLE ANALİZ

MADENCİLİK SEKTÖRÜNÜN ZONGULDAK İLİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ: EKONOMETRİK VE İSTATİSTİKİ YÖNTEMLERLE ANALİZ MADENCİLİK SEKTÖRÜNÜN ZONGULDAK İLİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ: EKONOMETRİK VE İSTATİSTİKİ YÖNTEMLERLE ANALİZ Prof.Dr. Hamza ÇEŞTEPE Prof.Dr. Hasan VERGİL Doç.Dr. Gökhan DÖKMEN Yrd.Doç.Dr. Denz ŞÜKRÜOĞLU Yrd.Doç.Dr.

Detaylı

iktisaoa GiRiş 500 ::J t:::. 400 ~ :;;:; 300 ~ 200 -r-~--==:::::::::::=:::;:ıi~--- çay piyasasında dengeyi simgeleyen

iktisaoa GiRiş 500 ::J t:::. 400 ~ :;;:; 300 ~ 200 -r-~--==:::::::::::=:::;:ıi~--- çay piyasasında dengeyi simgeleyen KTsO GRş 2011 VS 3204-1. şağıdaklerden hangs ktsadın tanımları 5. arasında sayılamaz? 600 ) ktsat deneylerle kanıtlanablen br blmdr. B) ktsat kıtlık blmdr. C) nsan htyaçlarının karşılanablmes çn malların

Detaylı

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Araştırma Makaleler TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Dr., Dokuz Eylül Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü erhan.demrel@deu.edu.tr ÖZET Ekonomk faalyetlern

Detaylı

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri Asmetr ve Basıklık Ölçüler Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartllere dayanan (Bowley) omentlere dayanan asmetr ve basıklık ölçüler Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr III. Asmetr ve Basıklık

Detaylı

İşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri

İşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri İşletme BölümüB Yönetm ve Organzasyon Anablm Dalı İşletmeye Grş Ders Notu - 4 Öğr. Grv.. Dr. M. Volkan TÜRKERT vturker@marmara marmara.edu..edu.tr www.volkanturker volkanturker.com..com.tr İşletmelern

Detaylı

TÜKETİCİLERİN FONKSİYONEL GIDALARI KULLANMAYA VE ÖDEMEYE RAZI OLDUĞU MİKTARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: ANTALYA İLİ ÖRNEĞİ

TÜKETİCİLERİN FONKSİYONEL GIDALARI KULLANMAYA VE ÖDEMEYE RAZI OLDUĞU MİKTARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: ANTALYA İLİ ÖRNEĞİ 1 1 T.C. GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜKETİCİLERİN FONKSİYONEL GIDALARI KULLANMAYA VE ÖDEMEYE RAZI OLDUĞU MİKTARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: ANTALYA İLİ ÖRNEĞİ Hazırlayan Seda KARAAĞAÇ

Detaylı

ULUSLARARASI TİCARETTE FİYATA DAYALI REKABET GÜCÜ İLE ENDÜSTRİ-İÇİ TİCARET ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRK İMALAT SANAYİİ ÖRNEĞİ

ULUSLARARASI TİCARETTE FİYATA DAYALI REKABET GÜCÜ İLE ENDÜSTRİ-İÇİ TİCARET ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRK İMALAT SANAYİİ ÖRNEĞİ T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI ULUSLARARASI TİCARETTE FİYATA DAYALI REKABET GÜCÜ İLE ENDÜSTRİ-İÇİ TİCARET ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRK İMALAT SANAYİİ ÖRNEĞİ Doktora

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Ekonometr ve İstatstk Sayı:14 2011 62 83 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN KOŞULLU LOJİSTİK REGRESYON MODELLERİ

Detaylı

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (21) 2011, 17-45 ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER PREVALENCE AND SOCIOECONOMICS DETERMINANTS OF ADULTS OBESITY IN ANTALYA Arş. Gör. F.

Detaylı

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 131 Yolsuzluğun Belrleycler ve Büyüme le İlşkler Assoc. Prof. Dr. Mne Gern (Marmara Unversty, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate

Detaylı

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ Yrd. Doç. Dr. Seda ŞENGÜL Çukurova Ünverstes İktsad Ve İdar Blmler Fakültes Ekonometr Bölümü Mart 2004 ANKARA YAYIN NO: 119 ISBN: 975-407-151-9

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için)

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için) Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Uluslararası Muhasebe ve Fnansal Raporlama Standartları Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 344000000000510 3 0 0 3 6 Ön Koşullar : Bu dersn ön koşulu ya da yan koşulu bulunmamaktadır.

Detaylı

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre Devre Analz Teknkler DEE AAĐZ TEKĐKEĐ Bu zamana kadar kullandığımız Krchoffun kanunları ve Ohm kanunu devre problemlern çözmek çn gerekl ve yeterl olan eştlkler sağladılar. Fakat bu kanunları kullanarak

Detaylı

YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI

YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI , EK-A YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI Değerl Arkadaşlar, --e------ Bldğnz üzere, ş dünyası sthdam edeceğ adaylarda, ünverste mezunyet sonrası kendlerne ne ölçüde katma değer ekledklern de cddyetle

Detaylı

Türkiye nin Avrupa Birliği (15) Pazarındaki Endüstri-Đçi Ticaret Performansının Rakip Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analizi: 1995-2007

Türkiye nin Avrupa Birliği (15) Pazarındaki Endüstri-Đçi Ticaret Performansının Rakip Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analizi: 1995-2007 Rakp Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analz: 1995-2007 Türkye nn Avrupa Brlğ (15) Pazarındak Endüstr-Đç Tcaret Performansının Rakp Ülke Performanslarıyla Karşılaştırmalı Analz: 1995-2007 Hüseyn ALTAY

Detaylı

01.01.2015 tarih ve 29223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

01.01.2015 tarih ve 29223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi 01.01.2015 tarh ve 29223 sayılı Resm Gazetede yayımlanmıştır. Bu Doküman Hakkında TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem

Detaylı

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK

Detaylı

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili 5.3. Tekne Yüzeylernn atematksel Temsl atematksel yüzey temslnde lk öneml çalışmalar Coons (53) tarafından gerçekleştrlmştr. Ferguson yüzeylernn gelştrlmş hal olan Coons yüzeylernde tüm sınır eğrler çn

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler Ünverste Öğrenclernn Kred Kartı Sahplğn Belrleyen Faktörler H. Dlara KESKİN Yrd. Doç. Dr., Karadenz Teknk Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü dlarakeskn@yahoo.com Emrah KOPARAN Öğr. Gör., Amasya Ünverstes Merzfon

Detaylı

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM (Örgün e İknc Öğretm çn) 1. 754 hanehalkına at DOMerset sml Excel dosyasında yer alan erler kullanarak tahmnlenen DOM sonuçları: Dependent Varable: CALISANKADIN Sample:

Detaylı

AİLEM VE ŞİRKETİM. Piyasalardan Haberler (Sayfa 9) Aile Şirketlerinde Kavganın Faturası 300 Milyar Dolar. Türkiye'ye En Çok Yatırım Yapan Ülkeler

AİLEM VE ŞİRKETİM. Piyasalardan Haberler (Sayfa 9) Aile Şirketlerinde Kavganın Faturası 300 Milyar Dolar. Türkiye'ye En Çok Yatırım Yapan Ülkeler Sayı 72 Eylül Ekm 2015 AİLEM VE ŞİRKETİM Türkye de İnovasyon (Sayfa 2-3) Teknoloj Üreten Türkye Çalıştayı (4-5) - H. Erkan Uncu - CGS Center Fnansal Yönetm Hzmetler Kıdeml Uzman Dünya da İnovasyon (6-7-8)

Detaylı

Doç. Dr. Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi, **

Doç. Dr. Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi, ** Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergs The Journal of Internatonal Socal Research Clt: 9 Sayı: 44 Volume: 9 Issue: 44 Hazran 2016 June 2016 www.sosyalarastrmalar.com Issn: 1307-9581 GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ

Detaylı

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi B. ÖZCAN, A. ARI Araştırma-Gelştrme Harcamaları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Panel Ver Analz Burcu ÖZCAN Ayşe ARI Özet Ekonomk büyümenn c gücü olarak değerlendrlen araştırma-gelştrme (Ar-Ge) faalyetler ülke

Detaylı

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi

QKUIAN. SAĞLIK BAKANLIĞI_ KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Ili Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi V tsttşfaktör T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KAMU HASTANELERİ KURUMU Trabzon Il Kamu Hastaneler Brlğ Genel Sekreterlğ Kanun Eğtm ve Araştırma Hastanes Sayı ı 23618724/?ı C.. Y** 08/10/2015 Konu : Yaklaşık Malyet

Detaylı

DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI

DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI Mehmet Aktan Atatürk Ünverstes, Endüstr Mühendslğ Bölümü, 25240, Erzurum. Özet: Dövz kurlarındak değşmler,

Detaylı

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme 140 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 Rekabet Gücü ve Ekonomk Büyüme İlşkler: Orta Asya ve Kafkasya Geçş Ekonomler Üzerne Br İnceleme Prof. Dr. Cevat Gern (Beykent Unversty, Turkey Prof.

Detaylı

BAŞLIK: AVRUPA BĐRLĐĞĐ SÜRECĐNDE KIBRIS MESELESĐ VE TÜRKĐYE ĐLE GÜNEY KIBRIS ARASINDAKĐ POTANSĐYEL TĐCARETĐN ÇEKĐM TEORĐSĐ YÖNTEMĐ ĐLE TAHMĐNĐ ÖZET

BAŞLIK: AVRUPA BĐRLĐĞĐ SÜRECĐNDE KIBRIS MESELESĐ VE TÜRKĐYE ĐLE GÜNEY KIBRIS ARASINDAKĐ POTANSĐYEL TĐCARETĐN ÇEKĐM TEORĐSĐ YÖNTEMĐ ĐLE TAHMĐNĐ ÖZET YAZAR ADI-SOYADI: HALĐL UÇAL BAŞLIK: AVRUPA BĐRLĐĞĐ SÜRECĐNDE KIBRIS MESELESĐ VE TÜRKĐYE ĐLE GÜNEY KIBRIS ARASINDAKĐ POTANSĐYEL TĐCARETĐN ÇEKĐM TEORĐSĐ YÖNTEMĐ ĐLE TAHMĐNĐ ÖZET Türkye nn dış lşklernde

Detaylı

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların

Detaylı

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*) Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848

Detaylı

KRİZ DÖNEMİNDE KÜRESEL PERAKENDECİ AKTÖRLERİN PERFORMANSLARININ TOPSİS YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

KRİZ DÖNEMİNDE KÜRESEL PERAKENDECİ AKTÖRLERİN PERFORMANSLARININ TOPSİS YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı: 2, 2011 151 KRİZ DÖNEMİNDE KÜRESEL PERAKENDECİ AKTÖRLERİN PERFORMANSLARININ TOPSİS YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Nhan ÖZGÜVEN (*) Özet: Perakendeclk

Detaylı

NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ *

NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ * H.Ü. Đktsad ve Đdar Blmler Fakültes Dergs, Clt 28, Sayı 2, 2010, s. 47-69 NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ * Öz Burak GÜNALP

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-15 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-15 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-15 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI TÜFE de Sat ve Değşken Ağırlık Sstem Yaklaşımları: Türkye Taze Meyve-Seze Fyatları Üzerne Br Uygulama Oğuz Atuk Orhun Sevnç

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER *

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER * AİBÜ Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, Güz 2013, Clt:13, Yıl:13, Sayı:2, 13:171-189 TÜKİYE DEKİ ÖZEL BANKALAIN FİNANSAL PEFOMANSLAININ KAŞILAŞTIILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ Fath ECE COMPAISON OF PIVATE BANKS FINANCIAL

Detaylı

Metin Madenciliği ile Soru Cevaplama Sistemi

Metin Madenciliği ile Soru Cevaplama Sistemi Metn Madenclğ le Soru Cevaplama Sstem Sevnç İlhan 1, Nevchan Duru 2, Şenol Karagöz 3, Merve Sağır 4 1 Mühendslk Fakültes Blgsayar Mühendslğ Bölümü Kocael Ünverstes slhan@kocael.edu.tr, nduru@kocael.edu.tr,

Detaylı

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9

Öğretim planındaki AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9 Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS TASARIM STÜDYOSU IV 214058100001312 2 4 0 4 9 Ön Koşullar : Grafk İletşm I ve II, Tasarım Stüdyosu I, II, III derslern almış ve başarmış

Detaylı

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Anablm Dalı: Kamu PROGRAMIN TANIMI: Kamu Tezsz Yüksek Lsans Programı, kamu ve özel sektör sstem çersndek problemler ve htyaçları analz edeblecek, yorumlayacak,

Detaylı

VERİ ZARFLAMA ANALİZİ (VZA) VE MALMQUİST ENDEKSİ İLE TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ÖLÇÜMÜ: BİST TE İŞLEM GÖREN MEVDUAT BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

VERİ ZARFLAMA ANALİZİ (VZA) VE MALMQUİST ENDEKSİ İLE TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ÖLÇÜMÜ: BİST TE İŞLEM GÖREN MEVDUAT BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27,Sayı:4,2013 110 VERİ ZARFLAMA ANALİZİ (VZA) VE MALMQUİST ENDEKSİ İLE TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ÖLÇÜMÜ: BİST TE İŞLEM GÖREN MEVDUAT BANKALARI ÜZERİNE

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan

Detaylı

Resmi Gazetenin 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı ile yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

Resmi Gazetenin 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı ile yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm Resm Gazetenn 29.12.2012 tarh ve 28512 sayılı le yayınlanmıştır. TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket Bu Doküman

Detaylı

TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi

TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm EK-1 TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama

Detaylı

Türkiye de Zeytin Sıkma Tesislerinin Karlılığı ve Etkinliği: Ege Bölgesi Örneği 1

Türkiye de Zeytin Sıkma Tesislerinin Karlılığı ve Etkinliği: Ege Bölgesi Örneği 1 Yıldıztekn ve Tuna Araştırma Makales (Research Artcle) Akın F.OLGUN M. Metn ARTUKOĞLU 3 Hakan ADANACIOĞLU 4 Ege Ünverstes Zraat Fakültes Tarım Ekonoms Bölümü 35100 Bornova/İzmr., e-posta: akn.olgun@ege.edu.tr

Detaylı

OLİGOPOLİ. Oligopolic piyasa yapısını incelemek için ortaya atılmış belli başlı modeller şunlardır.

OLİGOPOLİ. Oligopolic piyasa yapısını incelemek için ortaya atılmış belli başlı modeller şunlardır. OLİGOOLİ Olgopolc pyasa yapısını ncelemek çn ortaya atılmış bell başlı modeller şunlardır.. Drsekl Talep Eğrs Model Swezzy Model: Olgopolstc pyasalardak fyat katılığını açıklamak çn gelştrlmştr. Olgopolcü

Detaylı