BİLİM TARİHİ VE JEOLOJİ 2

Transkript

1 BİLİM TARİHİ VE JEOLOJİ 2 Prof.Dr. Atike NAZİK, Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

2 Bilgi Bilim nedir? Bilgi türleri Bilimsel Bilginin Özellikleri Bilimsel Yöntem Bilimlerin sınıflandırılması Bilimin Konusu Bilim Tarihi

3 Bilgi Nedir? İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü, bili, malumat; Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, malumat, vukuf; İnsan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünü, malumat, vukuf (TDK).

4 Bilgi Türleri

5 Gündelik (Ampirik) Bilgi Günlük Yaşamda kişisel deneyimler sonucunda elde edilen bilgidir. Özneldir (subjektiftir) Amaçsız, sistemsiz ve yöntemsiz olarak elde edilir. Yaşamı kolaylaştırmasının yanı sıra yanıltıcı da olabilir.

6 Gündelik (Ampirik) Bilgi Örneğin "Papatya öksürüğe iyi gelir." bilgisine bu sayede ulaşırız. Papatyanın öksürüğe neden iyi geldiğini ne kullanan, ne de öneren bilmektedir. İnsan, bulutların yoğunlaşması ve havanın kararması sonucunda yağmurun yağdığını gözlemler. Bu durumu her gözlemlediğinde şemsiyesini alarak sokağa çıkması gerektiğini öğrenmiştir. Bunlar gündelik bilgiye örneklerdir. content/uploads/2014/11/k%c4%b1rm%c4%b1z%c4%b1-%c5%9eemsiye- Modeli-470x359.jpg

7 Teknik Bilgi İnsanların pratik yaşamlarını kolaylaştırır. İnsanların doğaya egemen olmalarını ve doğayı insan yararına değiştirmelerini sağlar. İnsan doğayı değiştirirken alet yapar ve kullanır. İşte alet yapmak için gereken bilgi, teknik bilgidir. Adını "beceri" anlamına gelen yunanca "techne (tekne)" sözcüğünden almaktadır.

8 Teknik Bilgi Teknik bilgi, tarihsel süreç içerisinde üç farklı aşama geçirmiştir: 1. Alet teknolojisi, (orak ekinin biçilmesini kolaylaştırmış, el arabası ise eşyaların az emekle taşınmasını sağlamıştır). 2. Makine teknolojisi, (Bu aşamada el emeği yerini makinelere bırakmıştır. Her şey makinelerle yapılır, insan da makineye kumanda eden öge durumundadır). 3. Otomasyon teknolojisi. Bu aşamada her şey otomatikleşmiş, hemen her şey makineler tarafından yapılır olmuştur. İnsanın görevi bu süreci denetlemek ve planlamaktır. Otomasyon günümüzde gelişmiş toplumlarda tamamen bilimsel bilginin bir uygulama alanı biçimindedir

9 Sanat Bilgisi Subjektiftir (özneldir) Yaratıcıdır Sezgilere ve yaratıcı hayal gücüne dayanır Ürünleriyle somuttur Bireyseldir ve duygulara yöneliktir. Sanat üretiminin amacı "güzel" ve "estetik haz"dır. Resim, müzik, heykel, edebiyat, sinema, mimari, tiyatro gibi pek çok sanat dalları vardır.

10 İnsanın anlama isteğinden kaynaklanır. Akla dayanır. Evrenseldir. Sistemlidir. Eleştireldir. Özneldir (subjektif). Sonuçları kesin değildir. Yığılan (biriken) bilgidir. Sınırlı bir alanın bilgisi değildir. Felsefi Bilgi Felsefi bilgi, merak eden, soran, sorgulayan ve araştırma yapan eleştirel bir tavrın ürünüdür. Çevresindeki varlıklar ve yaşanan olaylar karşısında merak duyan insanlar sayesinde ortaya çıkar.

11 Bilimsel Bilgi Bilimsel bilgi türleri aşağıdaki maddeleri içermektedir: Formel (İdeal) Bilimler Doğa Bilimleri İnsan Bilimleri

12 Formel (İdeal) Bilimler : Konusu doğada bulunmayan insan zihninin soyutlama gücü ile ulaştığı kavramları inceleyen bilimlerdir. Örneğin; pi sayısı, rakamlar, sinüs, açı, limit gibi kavramların gerçeklikleri doğada yoktur ve insan bu kavramları zihninde gerçekleştirir. Formel bilimlerde genellikle tümdengelim yöntemi kullanılır.

13 Doğa Bilimleri : Doğada olup biten olayları neden sonuç ilişkileriyle genellemeler yaparak açıklayan bilimler doğa bilimleridir. Fizik, kimya, biyoloji, jeoloji, astronomi gibi bilimler doğa bilimleri sınıflandırmasında yer alır. Doğa bilimleri genelde tümevarım yöntemini kullanırlar.

14 İnsan Bilimleri : İnsanın ve toplumların tarihsel gelişim sürecinde yaptıklarını inceleyen bilimler insan bilimleridir. Örneğin; sosyoloji toplumları ve toplumların yaşadıkları olayları, yaptıklarını incelediği için insan bilimidir. Tarih, sosyoloji, dilbilim ve antropoloji birer insan bilimidir.

15 Bilimsel Bilginin Özellikleri İnsanın merak ve hayretinden kaynaklanır. Akla dayanır. Bilimin bulguları insan aklına uygundur. Sistemlidir. Yöntemlidir. Yığılarak (birikerek) ilerleyen bilgidir. Nedensellik ilkesine dayanır. Eleştireldir. Öngörülerde bulunur. Evrenseldir. Nesneldir (Bilimsel bilginin ortaya koyduğu sonuçlar dünyanın her yerinde aynı olan, kişilere göre değişmeyen bilgidir. Bu nedenle kişisel duygu ve düşüncelere yer verilmez). Geneldir (Bilimsel bilgi aynı cinsten ortak özelliklere sahip olaylar grubunu incelediğinden elde ettiği bilgiler de geneldir. Bir bilimsel bilginin getirdiği açıklama aynı cinsten olan bütün durumlar için geçerlidir).

16 Bilim Nedir? Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim (TDK). Bilim, doğal dünyayla ilgili soruları cevaplamak üzere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak herkesin irdelemesine açık geçerli ve güvenilir genellemeler ve açıklamalar ortaya koyma etkinliğidir (William F. McComas). Bilim, her türlü düzenden yoksun duyu verileri (algılar) ile mantıksal olarak düzenli düşünme arasında uygunluk sağlama çabasıdır. (Albert Einstein). Fiziki ve doğal evrenin yapısının ve hareketlerinin birtakım yöntemler (deney, düşünce ve/veya gözlemler) aracılığıyla sistematik bir şekilde incelenmesini de kapsayan entelektüel ve pratik çalışmalar bütünü (

17 Neden Bilim? Bilim; neden, merak ve amaç besleyen bir olgu olarak günümüze kadar birçok alt dala bölünmüş, insanların daha iyi yaşam koşullarına kavuşmasına, bilinmeyen olguları bulmasına ve yeni şeyler öğrenmesine önayak olmuştur. Olağan gibi görünen olayları anlama çabası, aslında dünyanın gizemlerle dolu bir yer olduğunu ve bunları çözümlemek gerektiği gerçeğini doğurmuştur. Geleneksel bilim sadece anlamaya ve çözmeye gereksinim hissetse de, ileri safhalara bölünen bilim türleri sadece çözmeyi değil çözümden öte ilerlemeyi de kapsar. Geçmişe bakıldığında en önemli sayılan bilim dallarından bazıları matematik, geometri, gök bilimi ve tıptır. Çok çeşitli matematiksel çözümleme sistemlerinin geliştirildiği ilk zamanlardan bu yana hâlâ yeni formüller, sistemler, kuramlar geliştirilmektedir ki bu da bilimin sürekliliğine bir örnektir.

18 Bilimsel araştırmaların temel amacı, bilinenlerden yola çıkarak bilinmeyenlere doğru yol almak ve bu doğrultuda bilgi üretmektir. Bilimsel araştırma kuram geliştirmekle başlar ve o bilim alanı için geçerli olan evrensel düzeyde bilimsel yasalar ortaya koyar.

19 Bilimsel Yöntem Nedir? Fen bilimlerinde, yeni bir bilgi edinmek için kullanılan yaklaşım tarzı, yöntemdir. Bilim insanları bu yöntemle, zaman içinde bilgilerin üst üste binmesiyle evrendeki olayların doğru ve güvenilir bir betimlemesini yapmayı amaç edinirler.

20 Bilim Metodları Tümevarım : Olayları incelemede izlenen bilimsel yöntem, gözlemlerde bulunmak ve deneyler yapmak suretiyle kanun, hipotez ve teoriler bulmaktır. Tümden Gelim: Mevcut kanun ve teorilerden yararlanmak suretiyle matematik yöntemlerle yeni kanunlar öngörmektir. Matematik Bilimi Tümden Gelen metodu kullanır. Matematik dışında kalan tüm bilimler iki yöntemi birden kullanırlar.

21 Bilimsel Metod TÜMDENVARIM Kanunlar ve Teoriler TÜMDENGELİM Açıklama ve genelleme Deneyler aracılığıyla kontrol etme Tahminler Hipotezler Doğadan gelen olguların gözlemlenmesi Oturtulmuş bilimsel olgular BİLİMSEL METOD Bu diyagram, Alan Chalmers tarafından yazılan What is this thing called Science? adlı eserden alınmıştır (University of Queensland Press, Open University Press, Hackett, 1999) (

22 Bilimsel Yöntem Nedir? Hipotez: Bir problemle ilgili geçici çözüm yoluna denir Teori: Bir hipotez kısmen doğrulanır ve yeni bulgularla desteklenirse teori haline gelir. Örneğin: Plaka/Levha Tektoniği Teorisi Kanun(Yasa): Bir hipotez hiçbir kuşkuya yer vermeyecek şekilde doğrulanır ve herkes tarafından kabul edilirse kanun haline gelir. Örneğin: Enerjinin korunumu, kütle çekim yasası.

23 Bilimsel Yöntem Basamakları 1-Bilimsel problem saptanır :Bilimsel çalışma bilim insanının kendine soru sormasıyla başlar. Merak ettiği bir konuda denenebilir bir problem belirleyerek üzerinde çalışmaya başlar 2-Problem ile ilgili veriler toplanır: Problemle ilgili gözlem, araştırma ve inceleme yaparak veriler toplanır 3-Verilere uygun hipotez kurulur : Problemi çözmek için geçici çözüm yolu oluşturulur, Hipotez: Geçici çözüm yolu. 4-Hipoteze dayalı tahminlerde bulunulur. 5-Tahminlerin doğrulanması amacıyla deneyler yapılır. 6-Deney ve gözlemlerin sonuçları hipotezi doğrular ise hipotez geçerlilik kazanır: Hipotezin geniş geçerliliği varsa teori olur. Eğer deney ve gözlem sonuçları hipotezi doğrulamaz ise 3 basamağa geri dönülüp, yeni bir hipotez düşünülür.

24 Bilimlerin Sınıflandırılması

25 Bilimlerin Sınıflandırılması

26 Bilimlerin Sınıflandırılması

27

28 Yer Ve Uzay Bilimleri

29 Jeoloji

30 Bilim Dalları Bilim dalları TÜBİTAK tarafından Frascati Kılavuzu na (2002) dayanılarak şu şekilde sınıflandırılmaktadır. Doğa Bilimleri Mühendislik ve Teknoloji Tıbbi Bilimler Tarımsal Bilimler Sosyal Bilimler Beşeri Bilimler Matematik ve Bilgisayar Bilimleri. Fiziki Bilimler. Kimya Bilimleri. Dünya ve İlişkili Çevre Bilimleri. Biyoloji Bilimleri. Genetik. İnşaat Mühendisliği. Elektrik Mühendisliği. Elektronik. Diğer Mühendislik Bilimleri.Temel Tıp. Klinik Tıp. Sağlık Bilimleri. Tarım.Ormancılık. Balıkçılık ve İlişkili Bilimler.Veterinerlik.Psikoloji.Ekonomi. Eğitim Bilimleri. Diğer Sosyal Bilimler. Tarih. Diğer Beşeri Bilimler

31 Bilimlerin Sınıflandırılması XIX. yüzyılda Fransa da yaşamış çok ünlü bir Felsefeci olan Auguste Comte'a göre; MATEMATİK ASTRONOMİ EUCLIDES COPERNIC ARİTMETİK-sayı bilgisi GEOMETRİ-uzay bilgisi MEKANİK FİZİK KİMYA GALILEO LAVOISIER Bu üç bilim, bilimlerin temeli olan MATEMATİK i meydana getirir. BİYOLOJİ SOSYOLOJİ BICHARD& C.BERNARD PHYTAGORAS

32 Temel Ve Uygulamalı Bilimler Amacı, doğayı anlamak, onda olanları açıklamak ve olaylar ve olgular arasındaki ilişkileri belirleyen yasaları bulma çalışmaktır. Temelde ikiye ayrılır: MATEMATİK BİLİMLER Pür ve uygulamalı matematik Sistem analizi İnformasyon teorisi Sibernetik Oyun Teorisi Yöneylem Araştırması Soyut matematik / Matematik Mantık DOĞA BİLİMLERİ Astronomi Fizik Kimya Biyoloji Zooloji Botanik Anatomi Fizyoloji Yer bilimleri (Jeoloji) Meteoroloji Uzay bilimleri

33 Sosyal Bilimler Amacı insanı ve toplum yapılarını incelemektir. Genelde üçe ayrılır : Betimleme Bilimleri Tarih Sosyoloji Arkeoloji Antropoloji Analitik Bilimler Ekonomi Hukuk Siyasal Bilimler Dil ve Filoloji Mantık Normatif Bilimler Estetik Sanat Etik Teoloji 18

34 Yapay Bilimler Amacı, insan yararına olmak üzere, doğayı değiştirmek ya da istenildiği şekilde kullanabilmeyi amaçlayan, karşılığı doğada olmayan, insan yapısı bilimlerdir. Bu bilim dallarının başlıca özelliği, Teknoloji'ye dönük olmasıdır ve bunun ürünleri, birer Mühendislik Bilimidir. Başlıcaları şunlardır: İnşaat Mühendisliği Makine Mühendisliği Elektrik Mühendisliği Elektronik Mühendisliği Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Jeofizik Mühendisliği Kimya Mühendisliği Fizik Mühendisliği Matematik Mühendisliği Metalürji Mühendisliği Çevre Mühendisliği Bilgisayar Mühendisliği Gen Mühendisliği Uçak Mühendisliği Gemi İnşa Mühendisliği Gemi Makineleri Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Endüstri Mühendisliği

35 Bilimin Konusu Nedir?

36 Bilim Tarihi Bilim tarihi kısaca bilimin doğuş ve gelişme öyküsüdür. Görevi olguların ve buluşların bir katalogunu çıkarmaktan çok, bilimsel kavram, teori ve anlayışın doğuş ve gelişimini izlemek ve açıklığa kavuşturmaktır. Amacı bir bakıma objektif bilginin ortaya çıkma, yayılma ve kullanılma koşullarını incelemek, bir bakıma da nitelikleri belli bir yöntemin, bir düşünme türünün, hatta geniş anlamda bir bakış açısının oluşumunu saptamaktır. Bilim tarihi, amacına, çeşitli bilim kollarında ulaşılan sonuçları sıralayarak değil, fakat daha çok, bu sonuçları bağlı oldukları koşullar çerçevesinde açıklayarak ulaşmaya çalışır.

37 Bilim Tarihi Bilimsel Bilginin bir süreç içindeki gelişim ve değişimlerini, onları üreten toplumlardaki değişim süreçlerinin ışığında ele alıp değerlendiren bir disiplindir. BİLİM: Doğayı, insanı ve toplum yapısını incleleyen disiplinlerden meydana gelen, belli bir yöntemi olan sistematik bilgi bütünüdür. TARİH: İnsanla başlayan tarihi süreç içinde olup biten olayları, çeşitli yazıları doküman ve muhtelif belgelere dayalı olarak inceleyen bir disiplindir. BİLİM + TARİH= BİLİM TARİH

38 YARARLANILAN KAYNAKLAR Doğası.ppt (Prof. Dr. Samih BAYRAKÇEKEN, Arş.Gör. Suat ÇELİK, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi) TEOMAN KESERCİOĞLU bilimsel araştırma yöntemlerine genel bakış didim konf.pptx Yrd.Doç.Dr. Mehmet Dinçer Köksal, Bilim tarihi ve felsefesi 3, Sakarya Üniversitesi ce.ppt YÖNTEM-VE-TEKNİKLERİ.pptx