AŞIRI AÇIK PROSEDÜRÜ (EDP) TABLOLARININ KALİTESİNİN ARTTIRILMASI. Hollanda İstatistik Ofisi-Hollanda Den Haag

Transkript

1 AŞIRI AÇIK PROSEDÜRÜ (EDP) TABLOLARININ KALİTESİNİN ARTTIRILMASI Hollanda İstatistik Ofisi-Hollanda Den Haag Özgecan İYİGÜN Bahtiyar YÜKSEL Havva TAŞTAN Maliye Uzmanı Maliye Uzmanı Maliye Uzmanı 30 Ekim-02 Kasım

2 GİRİŞ / tarihleri arasında Hollanda Den Haag da Hollanda İstatistik Ofisi ne (CBS) yapılan çalışma ziyaretine bakanlık oluruyla tarafımızdan katılım sağlanmış ve ziyaret süresince yapılan sunumlar, edinilen deneyimler, görüş ve önerilere ilişkin bilgiler bu raporun konusunu oluşturmuştur. Söz konusu çalışma 31 Ekim 2012 Çarşamba saat da başlamış ve 02 Kasım 2012 Cuma günü saat da katılımcılar onuruna verilen öğle yemeği ile sona ermiştir. Seminer programı sabah öğle ve öğle akşam arasında devam etmiştir. 1) Faaliyetin Amacı: Çalışma ziyaretinin amacı, Hollanda İstatistik Ofisinin (CBS) ESA tanımlı GFS ve EDP tablolarının hazırlanması sürecine ilişkin çalışmaları hakkında bilgi edinmektir. Çalışma ziyareti ile katılımcı kurumların sağlayacağı bilgi birikimi sonucunda, ESA tanımlı GFS ve EDP Tablolarının hazırlanmasında verimliliğin artırılması beklenmektedir. 2) Faaliyetin Özeti ve Kapsanan Temel Konular: Toplantının ilk günü Hollanda İstatistik Ofisi çalışanı Kıdemli Araştırmacı İstatistikçi Leonard HAAKMAN tarafından üç günlük program gösterildi. Daha sonraleonard HAAKMAN tarafındandevlet Mali İstatistikleri (Goverment Finance Statistics-GFS) ve EDP açısından Hollanda daki organizasyon yapısından ve öğleden sonra da Araştırmacı İstatistikçi Marga HÜTTNER tarafından genel yönetimde mali olmayan hesaplardan bahsedilmiştir Organizasyon Hollanda da GFS ve EDP tablolarının hazırlanmasından Hollanda İstatistik Ofisi (CBS) sorumludur.cbs de Devlet Mali İstatistikleri (Goverment Finance Statistics-GFS) ve Tüketici Fiyat İstatistikleri (Consumer PriceStatistics-CPS) Dairesi altında yer alan Devlet Mali İstatistikleri (GFS) birimi tarafından genel yönetim verileri derlenmekte ve GFS Tabloları hazırlanmaktadır. Bu birimde 60 kişi çalışmaktadır. Devlet Mali İstatistikleri (GFS) birimi üç şekilde örgütlenmiş olup görevleri aşağıdaki şekildedir. Merkezi yönetim, sosyal güvenlik kurumları, okullar, kar amacı gütmeyen kuruluşlara (NPI) ilişkin verileri derleme, raporlama, Avrupa Ulusal ve Bölgesel Hesaplar Sisteminde (EuropeanSystem of NationalandRegionalAccounts-ESA) yer alan ESA kodlarına dönüştürülmekte, ulusal hesap ve ESA sistemlerine göre yayımlanmakta ve OECD ye gönderilmektedir. Okullar ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar hariç mahalli idarelere ilişkin verileri derleme, raporlama, Avrupa Ulusal ve Bölgesel Hesaplar Sisteminde (EuropeanSystem of NationalandRegionalAccounts-ESA) yer alan ESA kodlarına dönüştürülmekte, ulusal ve ESA sistemlerine göre yayımlanmaktave OECD ye gönderilmektedir. ESA kılavuzu yorumlanmakta, genel yönetim verileri konsolide edilmekte, ulusal hesaplar ile EDP tabloları arasında bağlantı kurulmakta, hazırlanan genel yönetim verileri Avrupa İstatsistik Ofisi (EuropeanStatistics Office-EUROSTAT), Avrupa Merkez Bankası (European Central Bank- ECB) ve Uluslar Arası Para Fonu na (International MonetaryFund-IMF) gönderilmektedir. Daha sonra da GFS ve EDP tabloları yayımlanmaktadır. 1

3 GFS tablolarının hazırlanmasında CBS ve Hollanda Merkez Bankası arasında hiçbir işbirliği bulunmamaktadır. CBS, Merkez Bankası na sadece veri sağlamaktadır. CBS ile Maliye Bakanlığı arasında bir protokol vardır. Bu protokole göre; Gerçekleşen veriler CBS tarafından, bütçe tahminleri ise Maliye Bakanlığı tarafından derlenmektedir. Maliye Bakanlığı tarafından IMF e aylık nakit veriler gönderilmektedir. CBS bağımsız bir kuruluş olup yeni politikalar belirlenmesinde hükümet ile iletişim içindedir. ESA konusunda uzmanlaşmış tek kurumdur. Sadece gerçekleşmiş veriler üzerinden tavsiyede bulunmakta olup geleceğe yönelik hiçbir tahminde bulunmamaktadır. EDP tabloları açısından Maliye Bakanlığı ile CBS arasında ortak bir sorumluluk vardır. EDP tablolarını EUROSTAT a Maliye Bakanlığı göndermektedir. Geçmiş yıl verilerini CBS, tahminleri ise Maliye Bakanlığı hazırlamaktadır. CBS nin onayı olmadan CBS nin hazırlamış olduğu veriler Maliye Bakanlığı tarafından kesinlikle değiştirilememektedir. EDP tablolarından biri olan Tablo 2A da, bütçe dengesinden net borç verme/alma dengesine ulaşmada bu iki kurum birlikte sorumludur. EDP tabloları (Net borçlanma gereği), Maliye Bakanlığının onayından sonra CBS tarafından basın bülteniyle kamuoyuna duyurulmaktadır. Maliye Bakanlığı na parlamentodan gelen EDP tablolarına ilişkin sorulara CBS katkı sağlamaktadır. Maliye Bakanlığı diğer bakanlıkların yeni politikalarına ilişkin bilgileri CBS yevermektedir. CBS, Şubat ayında bakanlıklar tarafından alınan yeni kararlar ile birlikte bir doküman hazırlamaktadır. Şubat ayında yapılan Maliye Bakanlığı ve CBS toplantısında ilk olarak bütçe açığı ve borçlanma gereği tahmini yapılmaktadır. Maliye Bakanlığı diğer bakanlıklara ait verileri derlemekte ve CBS ye göndermektedir. CBS ve Maliye Bakanlığı üst yöneticileri tarafından altı aya bir toplantı yapılmakta ve bu iki kurum arasındaki iletişimi sağlayacak kişiler belirlenmektedir. CBS tarafından organizasyon yapısı anlatıldıktan sonra, Türkiye Maliye Bakanlığı tarafından Türkiye deki organizasyon yapısından bahsedilmiştir. Türkiye de organizasyon yapısı şu şekildedir; Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Resmi İstatistik Programına göre GFS tablolarını Maliye Bakanlığı hazırlayıp İMF ye göndermekte, ESA (Mali Olmayan Hesaplar açısından) ve EDP tablolarını ise TÜİK hazırlayıp EUROSTAT a göndermektedir.mali Hesaplar açısından ESA Tablolarını ise Merkez Bankası hazırlayıp EUROSTAT a ve OECD ye göndermektedir. GFS tabloları, Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanmaktadır sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 52 nci maddesi gereğince uluslararası standartlara göre genel yönetim sektörünü belirlemek yetkisi; Hazine Müsteşarlığı, TÜİK, Kalkınma Bakanlığı, Merkez Bankasının da görüşleri alınmak üzere Maliye Bakanlığına verilmiştir. Bu yetki çerçevesinde 2009 yılında 2 Sıra Nolu Genel Yönetim Mali İstatistikleri Genel Tebliği yayımlanmış ve genel yönetim kapsamı uluslararası standartlara göre belirlenmiştir. Ayrıca bu tebliğe göre her üç yıla bir genel yönetim kapsamı güncellemesi yapılmaktadır. Bu çerçevede 2012 yılında 5 Sıra Nolu Genel Yönetim Mali İstatistikleri Genel Tebliği ile kapsam yeniden belirlenmiştir. Genel yönetim kapsamındaki birimlere ait veriler Maliye Bakanlığı tarafından SAY 2000İ ve Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS) aracılığıyla derlenmektedir. Maliye Bakanlığı tarafından,aylık merkezi yönetim, üçer aylık ve yıllık genel yönetim mali tabloları (ulusal tablolar) hazırlanıp yayımlanmaktadır. Merkezi yönetim aylık ve genel yönetim yıllık GFS tabloları da İMF ye gönderilmektedir. 2

4 Maliye Bakanlığı tarafından genel yönetim verileri ESA ve EDP tablolarında kullanılmak üzere TÜİK e ve Merkez Bankası na gönderilmektedir. 1.2 Genel Yönetimde Mali Olmayan Hesaplar Bu kısımda doğrudan ESA kriterlerinden bahsedilmiştir. ESA ya göre; Genel yönetim sektörü (S.13) tüm diğer piyasa dışı üretim yapan, başlıca genel yönetim tarafından finanse ve kontrol edilen kurumsal birimlerden oluşmaktadır. Kurumsal birim, Kendi kendine karar alabilen, Kendi adına varlık edinebilen ve yükümlülük altına girebilen, Ekonomik faaliyetlerde/işlemlerde bulunabilen ekonomik birimlerdir. Kurumsal birimler; temel fonksiyonları, faaliyetleri ve amaçlarına göre sektörlere ayrılmaktadır. Genel yönetimde yer alan kurumsal birimler, herhangi bir alanda diğer kurumsal birimlerden farklı olarak yasama, yürütme ve yargı yetkisine sahip siyasi süreçle kurulmuş olan yasal birimlerdir. Bu kurumların temel fonksiyonu halk için mal ve hizmet üretmek ve gelirin yeniden dağılımını sağlamaktır. Piyasa ve piyasa dışı üretimin ayrımı yapılırken; Üretilen mal ve hizmetlerin ekonomik olarak önemli bir fiyattan satılıp satılmadığı, Üretilen mal ve hizmetlerin satış fiyatının, üretim maliyetinin %50 sini geçip geçmediği (%50 Kuralı) kriterlerine bakılmaktadır. Piyasa dışı üretim yapan kurumlar; Genel Yönetim (S 13) Vergiler ve sosyal güvenlik primi geliri gibi zorunlu ödemelerle finanse edilmektedir. Devlet tarafından finanse ve kontrol edilmektedir. Hane Halkına Hizmet Eden Kar Amacı Gütmeyen Kurumlar (NPIs) (S 15) Devlet tarafından esas olarak finanse edilmekte fakat kontrol edilmemektedir. Devlet kontrolü, kurumsal birimin genel politikasının devlet tarafından belirlenebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Mesela devlet; kurum çalışanlarının çoğunu, yönetim kurulu üyelerini, stratejik personelin atanmasını, atılmasını ve yerinin değiştirilmesini kontrol edebilmekte, sözleşmelerde kontrol yetkisine sahip olabilmekte, borçlanma yetkisi veren sözleşmeleri kontrol edebilmekte, kural dışı haklara sahip olabilmektedir. Genel yönetim sektörü içinde; Bakanlıklar, Belediyeler, iller, Yurtdışındaki büyükelçilikler ve askeri alanlar, Denizden kazanılmış araziler ve toplum İçi düzenleme idareleri, Bölgesel polis idareleri, Üniversiteler, sübvanse edilmiş özel okullar, Sosyal güvenlik fonları ve organizasyonlar, Müzeler, sosyal yaşam ile ilgili organizasyonlar, iş bulma kurumları gibi genel olarak devlet tarafından finanse edilen ve kontrol edilen kar amacı gütmeyen kuruluşlar, Memurların emekli maaşları ile yaşlılara ödenen maaşlar için ayrılan fonlar gibi kurumsal birim olarak tanımlanmayan devlete ait birimler/programlar/fonlar yer almaktadır. Genel yönetim sektörü dışında ise; Devlete ait şirketler, Devlete ait şirket benzeri kuruluşlar, 3

5 Memur emekli maaşları fonu, özel sosyal sigorta projeleri gibi mali şirketler, Esas olarak devlet tarafından finanse edilen ancak kontrol edilmeyen kar amacı gütmeyen kuruluşlar, Uluslararası kuruluşlar ve ülke içindeki yabancı konsolosluklar yer almaktadır. Devlet tarafından kontrol edilen tüm piyasa içi ve dışı kurumlar kamu sektörünü oluşturmaktadır. Yani Genel yönetim, Merkez Bankası, Devlet tarafından kontrol edilen şirketler, şirket benzeri kuruluşlar gibi devlet tarafından kontrol edilen piyasa üreticisi kuruluşlar kamu sektörünü oluşturmaktadır. Hollanda da genel yönetim istatistikleri; aylık raporlardan, idarelerden alınan elektronik verilerden, muhasebe kayıtlarından, anketlerden ve bütçe gerçekleşmelerinden elde edilmektedir. Genel yönetim verileri ESA 95 ve Devletin Fonksiyonel Sınıflandırması (Classification of The Functions of Government-COFOG) standartlarına göre derlenmektedir. Genel yönetim ulusal hesaplarında; Vergiler zaman uyarlaması yapılmış nakit verilerdir. Faiz giderleri,peşin ve gecikmiş ödemeler tahakkuk bazlı verilerdir. Çift kayıt sistemine göre mali hesaplar ile mali olmayan hesaplar arasında bağlantı bulunmaktadır. Bu bağlantı; Toplam Harcamalar + Varlıklardaki Değişiklikler = Toplam Gelirler + Yükümlülüklerdeki Değişiklikler Veya Toplam Gelirler - Toplam Harcamalar = Varlıklardaki Değişiklikler - Yükümlülüklerdeki Değişiklikler (Net Borç Verme/Alma Gereği; Net Lending (+)/Borrowing (-) ESA B.9) CBS tarafından mali olmayan hesaplar anlatıldıktan sonra, Türkiye Maliye Bakanlığı ve TÜİK tarafından mali olmayan hesaplardan bahsedilmiştir. Maliye Bakanlığı tarafından genel yönetim kapsamı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Bütçe dışı fonlarda; 4

6 Başbakanlık Tanıtma Fonu, Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, Özelleştirme Fonu Savunma Sanayi Destekleme Fonu Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu yer almaktadır. Bütçe dışı diğer kurumlarda ise; Kefalet Sandıkları, Basın İlan Kurumu, Şeker Kurumu, Avrupa Birliği Gençlik Programları Başkanlığı, Türkiye Muhasebe Standartları Kurumu, Tarımsal ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı Akaryakıt İkmal ve Natopol Tesisleri İşletme Başkanlığı, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu yer almaktadır. Genel yönetim kapsamındaki birimlere ait veriler Maliye Bakanlığı tarafından Say2000İ ve Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS) üzerinden elde edilmektedir. Say 2000İ sistemi, gelişmiş bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin kullanıldığı, web tabanlı e- devlet uygulamaları arasında dünya çapında ilk beş büyük projeden biridir. Büyüklük ve kapsam açısından ülkemizdeki en büyük web tabanlı kamu projesidir. Toplam genel bütçede 1060, özel bütçede 300, düzenleyici ve denetleyici kurumlarda 7 olmak üzere toplam 1367 muhasebe birimi bu sistemi kullanmaktadır. Say2000İ sistemi üzerinden derlenen veriler bütçe içi kurumları kapsamaktadır. Kamu Harcamaları ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS), mali işlemlerin harcama birimleri ve muhasebe birimi aşamalarını tek bir otomasyon sistemi içinde bütünleştirmek, harcama birimleri ile muhasebe birimleri arasında elektronik iletişim ortamı sağlamak amacıyla Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen otomasyon sistemidir. Bu sistem ile mali işlemlere ilişkin bilgiler harcama birimlerinde bilgisayar ortamında girilmekte; bu bilgiler elektronik ortamda muhasebe birimine aktarılmakta ve muhasebe kaydı olarak sonuçlandırılabilmektedir. Bütçe içi kurumlar dışındaki genel yönetim kapsamındaki tane diğer kurumların verileri KBS üzerinden derlenmekte ve raporlanmaktadır. Bu kurumlara ilişkin sayısal veriler aşağıdaki şekildedir. KBS SİSTEMİNİ KULLANAN BİRİMLERE İLİŞKİN SAYISAL BİLGİLER BİRİMLER VE ALT BİRİMLER BİRİM SAYISI I- Bütçe Dışı Birimler 358 1) Fonlar 4 2) Kefalet Sandıkları 3 3) Döner Sermayeler 1 4) Diğer Kurumlar 8 5) Sosyal Tesisler 342 II- Mahalli İdareler İl Özel İdareleri Büyükşehir Belediyeleri Büyük Şehir Dışı İl Belediyeleri 65 5

7 4- İlçe Belediyeleri Belde Belediyeleri Mahalli İdare Birlikleri Kalkınma Ajansları Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri 81 III- Sosyal Güvenlik Kurumları 3 1- Sosyal Güvenlik Kurumu 1 2- Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü 1 3- İşsizlik Sigortası Fonu 1 Belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri aylık, diğer birimler ise üçer aylık olarak verilerini KBS üzerinden göndermektedir sayılı Kanunun 53 üncü maddesine göre ve Resmi İstatistik Programına göre hazırlanmış olan veri yayımlama takviminde belirtilen tarihlerde genel yönetim mali tabloları üçer aylık ve yıllık olarak yayımlanmaktadır. Ayrıca, bütçe içi kurumlar mali tabloları aylık olarak yayımlanmaktadır. Genel yönetim yıllık GFS tabloları ise;tüik, Hazine Müsteşarlığı ve Merkez Bankası görüşleri de alınmak üzere Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanıp IMF ye gönderilmektedir. Ayrıca bu tablolar ESA ve EDP tablolarında kullanılmak üzere TÜİK ve Merkez Bankasına gönderilmektedir. Net Borç alma/borç verme değerinin (Net Lending/Net Borrowing) ESA da ve GFS de eşit olmasına TÜİK tarafından dikkat edilmektedir. Bütçe içi kurumlar aylık GFS tabloları da Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanıp İMF ye gönderilmektedir. 2. Gün 01 Kasım 2012 İkinci gün yapılan ilk sunumda finansal hesaplara ilişkin olarak faizin amortismanı (amortization interest) konusu Hollanda İstatistik Ofisi nden (HİO) Deon Tanzer tarafından ele alınmıştır. Sunuma başlamadan önce, Hazine Uzman Yardımcısı Ahmet Kenar, hisse senedi dışındaki borçlanma senetlerinin GFS el kitabına göre piyasa fiyatından değerlenmesi gerektiğini, bu raporlamaya esas olan verilerin nereden temin edildiğine dair soru sormuştur. Hollanda daki hisse senedi dışındaki borçlanma senetlerinin 99% unun Hollanda Hazinesi (HH) tarafından ihraç edildiğini, sene kapandığında bu senetlere ilişkin bilgilerin hazine tarafından HİO ya sağlandığı belirtilmiştir. Türkiye deki uygulama ile Hollanda daki uygulamanın aynı olduğu görülmüştür. EDP tablolarının hazırlanması sürecinde hisse senetleri dışındaki borçlanma senetlerinin kaydı anapara tutarı üzerinden yapıldığı, dolayısıyla EDP tablolarının doğru biçimde doldurulabilmesini sağlamak amacıyla nominal değer ile anapara tutarı arasındaki farkın doğru biçimde bulunabilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Faizin amortismanı konusu bu noktada önem kazanmaktadır. Borç senetlerine ilişkin veri kaynağının HH olduğu ifade edilmiştir. HH, aylık olarak veri yayımlamaktadır ( HH nin yayımladığı aylık borç istatistikleri katılımcılara tanıtılmıştır. Aylık internet tablolarında piyasa fiyatı ile değerlenmiş tutarların değil anapara tutarlarının yayımlandığı gözlemlenmiştir. Buna ek olarak, hazine tarafından ihraç edilen senetlerin döviz ve vade yapılarına ilişkin bilgiler verilmiştir. Mevcut borç stokunun %3,7 si döviz cinsi senetlerden oluşmaktadır. Toplam borç stoku içerisinde ise kuponlu senetler %85,7 lik bir paya sahiptir. Kısa vadeli kuponsuz senetlerin kriz dönemlerinde bankaların desteklenmesi amacıyla hızlı artış gösterdiğine dikkat 6

8 çekilmiştir vadeli perpetual senetlerinde mevcut olduğu ancak toplan stok içindeki payının çok düşük olduğu ifade edilmiştir. Hazine hesaplarında tüm kayıtların tahakkuk esaslı yapıldığı ifade edilerek faizin de günlük olarak ve tahakkuk bazlı kaydedildiğine vurgu yapılmıştır. Hükümet borcuna ilişkin kayıtların dışında Ekonomi Bakanlığı ndan aldıkları diğer tüm verilerin nakit esaslı olduğu söylenmiştir. Buna ek olarak, uzun ve kısa vadeli senetler ile repo ve call loans ların kullanıldığı belirtilmiştir. Son olarak, HİO nun borç senetlerinin anapara tutarlarını, tahakkuk etmiş faizi de içeren nominal tutarlarını, faiz miktarını HH den temin ettiği ifade edilmiştir. Faizin amortismanına ilişkin basitleştirilmiş bir model üzerinden konu açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Verilen örnekte, ihraç edilen senedin anapara tutarının 100 olduğu, örneğin grafiksel olarak daha iyi anlaşılabilmesini teminen satış fiyatının 45 olduğu kabul edilmiştir. 55 puanlık bir iskonto ile satılan senedin nominal değerinin faiz amortismanı ile itfa tarihi yaklaştıkça anapara tutarına doğru yaklaştığı gösterilmiştir. Türkiye de Ekim ayında yeni bir finansman aracı olarak karşımıza çıkan kira sertifikalarının varsa Hollanda daki uygulamasına ilişkin Ahmet Kenar tarafından bir soru sorulmuş ancak islami finansman araçlarının Hollanda da kullanılmadığı ifade edilmiştir. Diğer taraftan Kalkınma Bakanlığı Uzmanı Taşkın Babaoğlan ın, genel yönetim borcu hesaplanırken netleştirme yapılıp yapılmadığı ile ilgili sorusuna Deon Tanzer somut bir örnekle cevap vermiş ve Maastricht borcu hesaplanırken netleştirme yapıldığı belirtilmiştir. Sunumda daha sonra, primli veya iskontolu ihraç edilen senetlere ilişkin somut bir örnek verilmiştir. Örnekte, kupon oranı, piyasa faizi, vade, anapara tutarı bilgilerinin bilindiği durumda genel bir formül çerçevesinde senedin primli mi iskontolu mu satıldığı gösterilmiştir. EDP tabloları ile ilgili olarak kısa bir bilgilendirme yapılmıştır. Tablo 1 in cari borcun ve cari açık/fazlanın durumunu özet olarak gösteren tablo olduğu ifade edilmiştir. Tablo 2 ise operasyonel dengeden (working balance) cari açık veya fazlaya nasıl ulaşıldığını gösteren bir denkleştirme tablosudur. Son olarak Tablo 3 ise cari açık/fazlanın borç stokundaki değişimle açıklandığı denkleştirme tablosudur. Hükümet borcu temel olarak bundan önceki tüm hükümet açıklarının toplamıdır. Varolan bir açık temel olarak borçlanma ile finanse edilmektedir. Borç sadece açık ile değişmemektedir. Cari açık/fazlayı etkilemeyen finansal işlem olan finansal varlık satışları da borcu etkilemektedir. Son olarak Mr. Haakman IMF borcu ile EDP borcu arasındaki 3 temel farka vurgu yapmıştır. Bunlar sırasıyla; IMF borcu accounts of payables ları içerirken, EDP borcu içermemektedir. EDP borcu 1992 yılında tartışmaya açıldığında birçok ülke nakit esaslı çalışıyordu ve tüm accounts of payables kayıtlarının yapılmasının çok zor olduğu görüşü hakimdi. Ayrıca toplam borç içinde önemli bir paya sahip olmaması da tüm ödeme hesaplarının EDP kapsamı dışında bırakılmasına neden olduğu ifade edilmiştir. EDP borcu hesaplanırken kullanılan nominal borç kavramı anapara miktarını gösterirken, GFS raporlamasında kullanılan nominal borç kavramı tahakkuk etmiş faizi de içermektedir. EDP siyasi bir tercih olarak ortaya çıktığı için itfa tarihinde hükümetin ödemekle yükümlü olduğu tutarı göstermesi açısından anapara tutarı nominal tutar olarak ele alınmıştır. Yabancı para biriminde ihraç edilen senetler varsa eğer, EDP raporlamasında döviz swapı yapıldığı gün geçerli olan döviz kurunun kullanıldığı, dolayısıyla döviz kurunun sabit olduğu ifade edilmiştir. Bunun yanında, GFS raporlamasında ise döviz cinsi senetlerin raporlama yapıldığı dönemdeki döviz kuru ile değerlendiği belirtilmiştir. Dolayısıyla, 1000 $ olarak ihraç edilmiş bir senet, ihraç sırasındaki $/ paritesi 1 olduğu düşünülürse EDP raporlamasına her 7

9 zaman 1000 olarak kaydedilirken, GFS raporlamasında kaydedeceğiniz tutar döviz kuruna bağlı olarak değişebilmektedir. Bu farkların genel olarak, EDP raporlamasında borcun itfa tarihindeki değeri bilinmek istenirken, IMF raporlamasında ise önceki dönemlerde yapılan borçlanmaların cari değerinin görülmek istemesi olduğu ifade edilmiştir. EDP Tablolarının Derlenmesi Süreci EDP tablolarının derlenmesi ile sorumlu olan Deon TANZER, EDP Tablo 1 in derlenmesi yöntemi hakkında bilgi vermiş ve sektör ayrıntısında açıklamalarda bulunmuştur. EDP Tablolarının derlenmesi izlenen tanımlamaların ESA 95 ile uyumlu olduğu ifade edilmiştir. AB ülkelerinde standartlaştırılmış bir EDP Tabloları üretim süreci olmamasına rağmen Eurostat tarafında çalışmaların devam ettiği ifade etmiştir. Buna rağmen gerek Hollanda gerekse Türkiye İstatistik Ofislerinin bu süreçte aynı yolu izlediği gözlemlenmiştir. EDP Tablo 1 in derlenmesine yönelik kullanılan veri kaynaklarının nasıl sınıflandırıldığı ifade edilmiş, sorumlu olan kurumlar ile periyodik olarak iletişim halinde olunduğu ifade edilmiştir. Aynı süreç TÜİK tarafından düzenli olarak yapılan Finansal Hesaplar Çalışma Grubu toplantıları ile gerçekleştirilmektedir. EDP tablolarının derlenmesi ve kesinleşmiş rakamların Eurostat a gönderilmesinden CBS in sorumlu olduğu, ancak bir sonraki yıla yönelik tahmin değerlerinin Hollanda Maliye Bakanlığı tarafından hazırlandığı ifade edilmiştir. CBS tarafından gönderilen EDP Tablolarına yönelik açıklamalardan sonra TÜİK in hazırlamış olduğu EDP tabloları üzerinde durulmuştur. Yerel Devlet Mahalli İdarelerin finansal bilgilerine ilişkin sunum talebimiz üzere sn. Léonard HAAKMAN tarafından yapılmıştır. Sunum çerçevesinde mahalli idarelerin tanıtımı, toplanan datanın çeşidi, datanın toplanmasına ilişkin yasal durum ve prosedür ile işlem süreçleri anlatılmıştır. Hollanda mahalli idareler sistemi 443 belediye, 12 il, 26 bölgesel su kurulu ve 380 belediye birliğinden oluşmaktadır. Mahalli idareler sistemini oluşturan birim sayısı ülkemize kıyasla oldukça azdır. Yakın gelecekte belediye birleşmeleri ile sayının daha da azalacağı ifade edilmiştir. Mahalli idarelere ilişkin mali istatistikler 2004 yılında yapılan bir yasal düzenlemeyle toplanmaktadır. İstatistikler ülkemize benzer bir biçimde çeyreklik ve yıllık olarak toplanmaktadır. Çeyreklik data dönemi izleyen ay içinde yıllık data ise izleyen yılın Haziran ayında toplanmaktadır. Veriler bütçe ve muhasebe sistemi farklılıklarında dolayı uyumlaştırılmış tablolarla idare tarafından toplanmaktadır. Veri derleme işlemi İstatistik Bürosunun web sitesinde bulunan standardize edilmiş tabloların idareler tarafından doldurularak elektronik posta ile gönderilmesiyle yapılmaktadır. İstatistik Bürosu mali istatistiklerin kontrol ve konsolidasyonu yapmakta, mahalli idarelere kalite konusunda bilgi vermektedir. Veri derleme işlemi sırasında, İstatistik Ofisi veri kalitesini artırmak amacıyla İçişleri Bakanlığı ile işbirliği yapmaktadır. Ülkemizde genel devlet kapsamındaki kuruluşların muhasebe standartlarında birlik sağlanmıştır.veri toplanması ve yayınlanması bağlamında hukuki ve teknik altyapı oluşturulmuştur.sonuç olarak önümüzdeki dönemde sorumlu kurumlarımızdaki kapasitenin geliştirilmesi ve işbirliğinin artmasıyla veri ve yayın kalitesinin artacağı düşünülmektedir. 3. Gün 02 Kasım 2012 Maliye Bakanlığı nın yıllık olarak göndermiş olduğu GFS tablolarından biri olan Tablo 7 genel yönetim giderlerinin fonksiyonel olarak dağılımını göstermektedir.gfs te giderlerin fonksiyonel dağılımı 1 nci düzey detayda (Level 1) verilmekte olup bu detay; 8

10 Genel Kamu Hizmetleri, Savunma Hizmetleri, Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri, Ekonomik İşler ve Hizmetler, Çevre Koruma Hizmetleri, İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri, Sağlık Hizmetleri, Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri, Eğitim Hizmetleri, Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleri şeklindedir. Tablo 7 dahil yılları GFS revize tabloları ile 2011 yılı GFS tabloları 2012 yılı Ekim ayı itibariyle IMF e gönderilmiştir. Hollanda, COFOG sınıflaması üzerine AB ülkeleri içerisinde önde giden ülkelerden biridir. COFOG Düzey II seviyesinde yürütülen çalışmaların tamamlanmak üzere olduğu, bazı kalemlerde ise Düzey III seviyesinde alt ayrıntıda sınıflamaya gidildiği ifade edilmiştir. COFOG Düzey II seviyesinde yıllarına yönelik veri setinin; Merkezi, Yerel Devlet ve Sosyal Fonlar ayrıntısında 2011 yılından itibaren yayımlanmakta olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca Bütçe ve Bütçe Dışı kurumlar ayrıntısında Merkezi Devlet ayırımının yılları için Şubat 2012 yılında yayımlandığı ifade edilmiştir. Sunumun ikinci bölümünde ise COFOG sınıflamasında önemli yeri olan Sosyal Faydaların dağıtımına yönelik izlenen yöntem üzerinde durulmuştur. Sosyal Faydalara yönelik veri setinin Avrupa Bütünleşik Sosyal Koruma İstatistikleri Sisteminden elde edildiği ifade edilmiştir. Ayrıca, Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan ve IMF ye gönderilen GFS-Tablo 7 (ESA da Tablo 11 olarak ifade edilen) COFOG sınıflaması sunulmuş ve izlenebilecek yöntemler tartışılmıştır. 3) Değerlendirme Görüş ve Öneriler: Çalışma ziyareti öncesinde kararlaştırılan doğrultuda her iki ülke temsilcileri; Organizasyon Yapısı, Finansal ve Finansal Olmayan Hesaplar, EDP ve COFOG başlıkları altında sunumlar gerçekleştirmişlerdir. Her sunum tamamlandıktan sonra iki ülke karşılaştırması yapılmış ve karşılıklı sorular ile bilgi alış verişi gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak Hollanda İstatistik Ofisinin, Türkiye ile benzer yapıda bir süreç içerisinde olduğu görülmüştür. Hollanda İstatistik Ofisinin, ülkenin kayıt sisteminin gelişmiş olmasından dolayı daha fazla idari kayıt ile veri derleyebildiği gözlemlenmiştir. Bunun yanı sıra Maliye Bakanlığı tarafından geliştirilen SAY2000i ve KBS sistemlerinden bahsedilmiş, sistemin detaylılığı ve kapsamının genişliği Hollanda İstatistik Ofisi tarafından oldukça beğenilmiştir. Hollanda İstatistik Ofisinin sahip olduğu bilgi birikimini paylaşması, GFS ve EDP tablolarının hazırlanmasında katkıları bulunan katılımcılara faydalı bilgiler sağlamıştır. ESA tanımlı sektör ayrıntısında matris gösterimi ile işlemlerin ve sektör ilişkilerinin kurulması ulusal hesapların olması gereken şekli konusunda bilgi vermiştir. Bu çalışma ziyareti sayesinde GFS ve EDP sürecine katılımı olan kurumlar, Finansal ve Finansal Olmayan Hesaplar, Yerel Devlet sınıflaması ve ilgili hesaplarının derlenmesi konularının yanı sıra COFOG sınıflaması hakkında Hollanda İstatistik Ofisinden önemli ölçüde faydalanmışlardır. Bu çalışma ziyareti sonucunda elde edilen bilgi birikimi Devlet Mali İstatistiklerinin gelecek yıllarda daha iyi olmasına katkı sağlayacaktır. 9