OKULÖNCES NDE Ö RET M TEKNOLOJ S VE MATERYAL TASARIMI

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 1816 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 942 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES OKULÖNCES Ö RETMENL L SANS PROGRAMI OKULÖNCES NDE Ö RET M TEKNOLOJ S VE MATERYAL TASARIMI Yazarlar Prof.Dr. Akif ERG N (Ünite 1) Yard.Doç.Dr. Süleyman Sadi SEFERO LU (Ünite 2) Prof.Dr. Halil brahim YALIN (Ünite 3) Yard.Doç.Dr. Gülsün KURUBACAK (Ünite 4) Ö r.gör. Zekiye DO AN (Ünite 5) Doç.Dr. Ayflen GÜRCAN - Doç.Dr. Volkan YÜZER (Ünite 6) Prof.Dr. Buket AKKOYUNLU (Ünite 7) Doç.Dr. Yavuz AKPINAR (Ünite 8) Prof.Dr. Aytekin fiman (Ünite 9) Yard.Doç.Dr. Suzan Duygu ER fit (Ünite 10) Yard.Doç.Dr. Abdullah KUZU (Ünite 11, 15) Yard.Doç.Dr. Ifl l KABAKÇI (Ünite 12) Ö r.gör. Yavuz AKBULUT (Ünite 13) Yard.Doç.Dr. Adile Aflk m KURT (Ünite 14) Editör Prof.Dr. Hatice Ferhan ODABAfiI ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2008 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Yard.Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Yard.Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Televizyon Programlar Yöneticisi Prof.Dr. Naci Güçhan Dil ve Yaz m Dan flman Yard.Doç.Dr. Hülya Pilanc Okt. Gönül Yüksel Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ö r.gör. Hülya Özgür Kitap Koordinasyon Birimi Yard.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Foto raf Mustafa Deniz Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde adet bas lm flt r. ESK fieh R, Eylül 2008

3 çindekiler iii çindekiler Önsöz... Kullan m K lavuzu... xii xiv Ö retim Teknolojisi ve leflitim... 1 TEKNOLOJ VE E T M TEKNOLOJ S... 3 Ö RET M TEKNOLOJ S... 4 LET fi M... 4 KAYNAK... 7 Kendisi, Al c s ve letece i Konu Hakk ndaki Bilgi ve Becerileri... 7 Kendisine, Al c s na ve letece i Konuya Karfl Tutumu... 8 Yetiflmifl Oldu u ve çinde Bulundu u Toplumsal ve Kültürel Ortam n Etkileri... 8 Dile Dayal letiflim Becerileri... 9 Güvenilirli i ve Çekicili i... 9 MESAJ KANAL Sözlü letiflim Sözsüz letiflim ALICI DÖNÜT Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ö retim Durumlar n Planlama Ö RET M N TEMEL AfiAMALARI Girifl Etkinlikleri Sunu Etkinlikleri Al flt rma Etkinlikleri Dönüt Etkinlikleri De erlendirme Etkinlikleri YÖNTEM SEÇ M Düz Anlat m Yöntemi Soru-Cevap Yöntemi Gösterip Yapt rma Yöntemi Örnek Olay Yöntemi Rol Oynama Yöntemi Oyun Oynama Yöntemi TEMEL Ö RENME LKELER Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden ÜN TE 2. ÜN TE

4 iv çindekiler Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE 4. ÜN TE Çeflitli Ö retim Materyallerinin Seçimi, Tasar m ve Haz rlanmas YÖNTEM, ARAÇ VE MATERYALLER N SEÇ M MATERYAL SEÇ M NDE UYGULANACAK ÖLÇÜTLER MATERYAL TASARIMINDA UYGULANACAK ÖLÇÜTLER GÖRSEL MATERYALLER N Ö RENMEDEK ROLÜ GÖRSEL ÖGELER ANLAMA VE YORUMLAMA GÖRSEL TASARIMDA AMAÇLAR GÖRSEL MATERYALLER N TASARLANMA SÜREC GÖRSEL TASARIMIN UNSURLARI Görsel Unsurlar Sözel Unsurlar TASARIMDA B Ç MSEL YAPI TASARIMDA DÜZENLEMELER L fik LER N TEMELLER Boflluk fiekil Büyüklük (Hacim) Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden S ra Sizde Yan t Anahtar Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ö retim Teknolojilerinin Ö retim Sürecindeki Yeri ve Kullan m : Görsel- flitsel Araçlar Ö RET MDE GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARIN KULLANIMININ ÖNEM GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARA DAYALI OLARAK YAPILAN Ö RET M N YARARLARI VE E T M ORTAMINA KATKILARI GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARI SEÇERKEN VE KULLANIRKEN D KKAT ED LMES GEREKEN NOKTALAR GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARA DAYALI OLARAK YAPILAN Ö RET M N ORTAYA ÇIKARAB LECE OLASI SAKINCALAR OKULÖNCES E T MDE KULLANILAN GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLAR VE ÖZELL KLER Yaparak Yaflayarak Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar Gerçekleri ve Modelleri Gözleyerek Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar.. 65 Hareketli ve Sesli Görüntülerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar Hareketsiz Görüntüleri Gözleyerek Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar letilen Seslerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar Soyut Görsel Sembollerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar Sözel Sembollerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 70

5 çindekiler v Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ö retim Teknolojilerinin Ö retim Sürecindeki Yeri ve Kullan m : Sunu Materyalleri Ö RET M MATERYAL OLARAK SUNU MATERYAL HAZIRLAMA VE KULLANILAN ARAÇLAR TEPEGÖZ ASETATLARIN HAZIRLANMASI ASETAT HAZIRLARKEN D KKAT ED LMES GEREKEN NOKTALAR ASETAT HAZIRLAMA TEKN KLER Maskeleme Tekni i Katlama Tekni i SLAYTLAR VE SLAYT PROJEKTÖRLER SLAYTLARIN HAZIRLANMASI VE SUNUMU SIRASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR SLAYTLARIN YARARLARI VE SINIRLILIKLARI POWERPOINT VE POWERPOINT TE SUNU HAZIRLAMA LKELER ETK L B R SUNU Ç N ÖNER LER Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ö retim Materyallerinin Ö retim Sürecindeki Yeri ve Kullan m : Kitle letiflim Teknolojisi Araçlar K TLE LET fi M TEKNOLOJ LER Kitle letiflim Teknolojilerinin fllevleri RADYO TEKNOLOJ S VE E T M AMAÇLI KULLANIMI Radyo Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar Okul Radyosu Bugünkü Durum TELEV ZYON TEKNOLOJ S VE E T MDE KULLANIMI Televizyon Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar Teletext Teknolojisi ve E itimde Kullan m ETK LEfi ML TELEV ZYON TEKNOLOJ S VE E T MDE KULLANIMI Etkileflimli Televizyonda ki Yönlü letiflimin Kurulmas Etkileflimli Televizyon Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar TELEKONFERANS S STEMLER VE E T M AMAÇLI KULLANILMASI Audio Konferans Audiographic Konferans Video Konferans ÜN TE 6. ÜN TE

6 vi çindekiler Bilgisayarl Telekonferans BASIN TEKNOLOJ S VE E T MDE KULLANILMASI Bas n Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE Bilgisayar Ortam nda Ö retim B LG SAYAR B LG SAYARLARIN E T MDE KULLANILMASI Bilgisayar Destekli E itimin Amaçlar Bilgisayar Destekli E itimin Üstünlükleri Bilgisayar Destekli E itimin S n rl l klar B LG SAYAR DESTEKL Ö RET M B LG SAYARLARIN OKULLARDA DESTEK H ZMETLERDE KULLANIMI Okul Yönetiminde Bilgisayar Kullan m Bilgisayarlar n S nav Hizmetlerinde Kullan m Bilgisayarlar n Rehberlik Hizmetlerinde Kullan m Bilgisayarlar n Kütüphanecilik Hizmetlerinde Kullan m NTERNET NTERNET N GEL fi M letim Denetim Protokolü/ nternet Protokolü (Transmission Control Protocol/Internet Protocol TCP/IP) NTERNET N ÇALIfiMA S STEM VE ÖZELL KLER nternet (Bilgi) Kaynaklar Servisleri Elektronik Posta (E posta) Telnet (Uzaktaki Bilgisayara Eriflim Protokolü) Aktarmal Sohbet (Internet Relay Chat IRC) Dosya Aktar m (FTP) Gopher WWW (World Wide Web - Dünyay Saran A ) NTERNET E BA LANMA VE NTERNET SERV S SA LAYICILARI Donan m Yaz l m Servis Sa lay c Kurulufl nternet te Adresler (Adreslerin Anatomisi) URL nternet Alan Adlar (Domain Names) Türkiye de Alan Ad Say lar NTERNET TE ARAfiTIRMA ARAMA STRATEJ LER Konu Alan ndan Tarama Yapma Anahtar Sözcüklerle Tarama Yapma Boole Ba laçlar yla Tarama Yapma Ba laçlar/ flleçler Semboller Sözcük Gruplar yla Tarama Yapma

7 çindekiler vii Kesme flaretleriyle (*,?, $) Tarama Yapma TÜRK YE DE NTERNET Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar E itim Yaz l mlar n n ncelenmesi Ö RET C YAZILIMLAR Programl Ö renme Do rusal Programlar Dallanmal Programlar Ö retici Yaz l mlar De erlendirmede Dikkate Al nacak Hususlar ALIfiTIRMA VE PRAT K YAPTIRMA YAZILIMLARI Al flt rma ve Pratik Yapt rma Yaz l mlar n De erlendirme Ölçütleri BENZET M YAZILIMLARI SANAL GERÇEKL K YAZILIMLARI ÇOKLU ORTAM YAZILIMLARI PROBLEM ÇÖZME YAZILIMLARI E TSEL B LG SAYAR OYUNLARI E T M YAZILIMLARINI DE ERLEND RME UYGULAMA YAZILIMLARI Sözcük fllem Yaz l mlar Elektronik Tablolama Veri Tabanlar Sunum Programlar letiflim Yaz l mlar Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Çeflitli Nitelikteki Ö retim Materyallerinin De erlendirilmesi Ö RETME ETK NL N ÖLÇME VE DE ERLEND RME ÖLÇME TEKN KLER B R ÖLÇME ARACININ N TEL KLER DE ERLEND RME De erlendirme Türleri De erlendirme Teknikleri Tan ma ve Yerlefltirmeye Dönük De erlendirme Biçimlendirme ve Yetifltirmeye Dönük De erlendirmedir De er Biçmeye Dönük De erlendirme Biçimi Not Verme ÜN TE 9. ÜN TE

8 viii çindekiler Ö RET M MATERYALLER N ÖLÇME VE DE ERLEND RME Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE 11. ÜN TE Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri OKUL ÖNCES NDE DERS MATERYALLER VE ÖNEM Ders Materyallerinin Okulöncesi Ö retim Sürecindeki Ö rencilere Etkisi OKUL ÖNCES NDE DERS MATERYAL GEL fit RME SÜREC Ders Materyal Gelifltirme Sürecinin Temel Ögeleri Ders Materyali Gelifltirme Ölçütleri OKUL ÖNCES NDE DERS MATERYAL GEL fit RME SÜREC NDE Ö RENC VE Ö RETMEN ÖZELL KLER Okulöncesinde Ders Materyali Gelifltirme Sürecinde Ö renci Özellikleri Okulöncesinde Ders Materyali Gelifltirme Sürecinde Ö retmen Özellikleri OKULÖNCES NDE DERS MATERYAL TÜRLER ki Boyutlu Materyaller Görsel Ders Materyalleri flitsel Ders Materyalleri Görsel- flitsel Ders Materyalleri Kavram Temelli ki Boyutlu Ders Materyalleri Üç Boyutlu Materyaller Oyun Materyalleri Kukla Materyalleri Kavram Temelli Üç Boyutlu Materyaller Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Web Tabanl Ö retim Materyali Haz rlama Etkinlikleri WEB TABANLI Ö RET M MATERYALLER RES M DOSYALARI CLIPARTLAR SES DOSYALARI SES DOSYASI FORMATLARI MIDI Formatl Dosyalar (.mid) WAV Formatl Dosyalar (.wav) MPEG Formatl Dosyalar (.mp2,.mp3) Real Audio Formatl Dosyalar (.ra,.ram,.rpm)

9 çindekiler ix V DEO DOSYALARI VIDEO DOSYASI FORMATLARI SES VE V DEO DOSYALARININ MATERYALE YERLEfiT R LMES Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Teknoloji Planlamas TEKNOLOJ PLANLAMASININ ÖNEM TEKNOLOJ PLANLAMASININ TANIMI TEKNOLOJ PLANLAMASININ TAR HSEL SÜREC TEKNOLOJ PLANLAMASININ BOYUTLARI Teknoloji Planlama Kurulu Oluflturmak Vizyon ve Misyon Gelifltirmek Amaç Belirlemek Teknolojik htiyaç Analizi Gerçeklefltirmek Eylem Plan Gelifltirmek Bütçeyi Organize Etmek Okulun Teknolojik Altyap s n nfla Etmek Mesleki Geliflimi Planlamak Bak m ve Teknik Deste i Organize Etmek Velilerin ve Paydafllar n Kat l m n Sa lamak Süreci ve Sonuçlar De erlendirmek TEKNOLOJ PLANLAMASINDA Ö RETMEN ROLLER TEKNOLOJ PLANLAMASI SÜREC NDE ÖNEML NOKTALAR TEKNOLOJ PLANLAMASI UYGULANMASINDAYAPILAN YAYGIN HATALAR Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden S ra Sizde Yan t Anahtar Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Okulöncesi Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar OKULÖNCES E T MDE OYUN VE OYUNCAK Sosyal Geliflim Biliflsel Geliflim Dil Geliflimi GÖRSEL MATERYALLER N KULLANIMI SÖZEL MATERYALLER N KULLANIMI B LG SAYAR DESTEKL Ö RET M MATERYALLER Fiziksel Geliflim Biliflsel Geliflim ÜN TE 13. ÜN TE

10 x çindekiler Duygusal Geliflim Sosyal Geliflim OKULÖNCES DÖNEMDE Ö RET M MATERYAL KULLANIMINA L fik N ÖNER LER Baz Uluslararas Süreli Yay nlar Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE Dünyada ve Türkiye de Ö retim Teknolojilerinin Kullan m Ö RET M TEKNOLOJ S TÜRK YE DE Ö RET M TEKNOLOJ LER N N KULLANIMI M LL E T M BAKANLI I UYGULAMALARI Temel E itim Projesi ntel Ö retmen E itimi ntel Ö renci Program Microsoft E itimde fl birli i Uzaktan Ö retmen E itimi Program Di er Çal flmalar ANADOLU ÜN VERS TES UYGULAMALARI Aç kö retim Fakültesi e-ö renme Hizmetleri Elektronik Ders Kitaplar (e-kitap) Televizyon E itim Programlar (e-televizyon) Al flt rma Yaz l mlar (e-al flt rma) Deneme S navlar (e-s nav) Akademik Dan flmanl k Hizmetleri (e-dan flmanl k) Sesli Kitaplar (e-sesli Kitap) Radyo ve Televizyon Programlar Videokonferans Bilgi Yönetimi Program E-Sertifika Programlar Yüksek Lisans Programlar SAKARYA ÜN VERS TES UYGULAMALARI Adapazar Meslek Yüksekokulu (AdaMYO) Üretim ve Servis Sistemleri Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Program (SAÜ e-mba) Milli E itim Bakanl Sakarya Üniversitesi Sertifika Programlar (MEB-SAÜ Sertifika Programlar ) Sakarya Üniversitesi Internet Destekli Kampüs Dersleri SAÜ ECDL Yetkili Test Merkezi ORTADO U TEKN K ÜN VERS TES UYGULAMALARI Dil Program DÜNYADA Ö RET M TEKNOLOJ LER N N KULLANIMI Amerika Birleflik Devletleri

11 çindekiler xi Gelece in Ö retmenlerini Teknoloji Kullanmaya Haz rlama Program (Preparing Tomorrow s Teachers to Use Technology -PT3) Uluslararas E itim Teknolojileri Standartlar (National Educational Standarts-NETS) ngiltere Aç k Üniversite (Open University) Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Okulöncesi Ö retmenleri çin Örnek Etkinlikler OKULÖNCES DÖNEM ÇOCU UNUN Ö RENME SÜREC NE ETK N KATILIMI SINIF Ç ETK NL KLERLE LG L OLARAK OKULÖNCES Ö RETMENLER NE ÇEfi TL ÖNER LER Anket Uygulamalar Düzenleme (Örnekleme veya Modelleme) Biçimleri Hikâye Tahtas Tekni inin Kullan m Sosyodrama Etkinlikleri Kukla Oyunlar Pazen Tahtalar n Kullan m Manyetik Tahtalar n Kullan m Çizimlerin Ö retme-ö renme Sürecine Katk lar OKULÖNCES Ö RETMENLER Ç N ÖRNEK SANAT ETK NL KLER Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE Sözlük Dizin

12 xii Önsöz Önsöz Sevgili ö renciler, Ö retimde materyal kullan m ö renme ile ilgili araflt rmalara konu olmufl ve sonuçlar daima ortamlar n ö renmeyi olumlu yönde etkiledi i ve ö renmeyi güçlendirdi i yolunda olmufltur. Ö retim materyallerinin ö renme sürecini olumlu yönde etkilemesinin ard nda yatan gerçek, iletiflime giren duyu organlar n n fazlal ndand r. Araflt rma bulgular na göre e itim-ö retim sürecinde iyi tasarlanm fl ve etkili kullan lan araç-gereçler: - Soyut kavramlar somutlaflt r r. - Ö renci ilgisini uyan k tutar. - Zaman ve maliyet tasarrufu sa lar. - Baflka türlü ulafl lmas zor ya da olanaks z olan olgu ve objeleri gözleme olana sa lar. - Bireysel ö renmelere kolayl k sa lar. Okulöncesinde ö rencilerin somut ifllemler döneminde oldu u düflünülürse, ö retimde araç-gereç kullanman n önemi daha da öne ç kacakt r. Siz, okulöncesi ö retmen adaylar için haz rlanan bu kitap, s n f ortam nda ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanm flt r. Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme dersinizin kitab olarak haz rlanan bu çal flma 15 üniteden oluflmaktad r. Ö retim Teknolojisi ve letiflim bafll kl birinci ünite ile konuya genel bir girifl yaparak, ilgili kavramlara ulaflacak ve s n f ortam nda iletiflim ö e ve ilkeleri fl nda kendinizi, ö rencinizi, yöntemlerinizi, araç ve gereçlerinizi konumland racaks n z. Ö retim Durumlar n n Planlanmas bafll kl kitab n ikinci ünitesinde okulöncesi e itim alan nda ö retim hedefleri belirlendikten sonra, bu hedeflerin ö rencilere nas l kazand r laca n n planlanmas için izlenecek aflamalar ve bunlar n temel ö renme ilkeleri ile olan ba lant lar n ayr nt l olarak inceleyeceksiniz. Üçüncü ünitede çeflitli ö retim materyallerinin seçimi, tasarlanmas ve haz rlanmas na iliflkin yol gösterici ö retim materyali haz rlama yaklafl mlar ve ilkeleri konusunda ayr nt l bilgiye sahip olacaks n z. Okulöncesi dönemde görsel-iflitsel araçlar n ö renme ortamlar ile bütünlefltirilmesi konusuna kitab m z n dördüncü ünitesinde yer verilmifltir. Bu ünitede, okulöncesi dönemde kullan lan görsel iflitsel araçlar, bu araçlar n özellikleri ile birlikte görsel-iflitsel araç kullan m n n yarar ve s n rl l klar konular hakk nda ayr nt l bilgi edineceksiniz. Kitab m z n beflinci ünitesinde, okulöncesi ö retime yönelik ö retim materyali olarak sunu materyali haz rlama ve bu amaç için kullan lan araçlar üzerinde durulmufltur. Ayr ca, sunu araçlar n n yarar ve s n rl l klar ile birlikte etkili ve amaca yönelik sunu materyali haz rlama ilkeleri konular nda da bilgi sahibi olacaks n z. Kitab n alt nc ünitesinde e itim hizmetlerinin genifl kitlelere ulaflt r lmas nda e itime katk da bulunmas ve bu alanda gittikçe de yayg n halde kullan lmas kaç n lmaz görülen kitle iletiflim teknolojilerinden radyo, televizyon, bas n ve telekonferans teknolojilerinin nas l kullan ld ve okulöncesi e itim alan için hangi etkinliklerin gerçeklefltirilmesine hizmet edebilece i konusunda ayr nt l bilgiye sahip olacaks n z. Biliflim ve teknolojideki h zl geliflmeler sonucunda günlük yaflant m z n bir parças haline gelen ve önemli bir ö retim teknolojisi olan bilgisayarlar n e itim ortam nda amaç ve araç olarak kullan lmas konusuna kitab m z n yedinci ünitesinde yer verilmifltir. Ayr ca, bu ünitede bilgiye ulaflma ve bilgiyi paylaflman n vaz-

13 Önsöz xiii geçilmez bir ö esi olan nternet in bir ö retim teknolojisi olarak kullan m n ayr nt l olarak inceleceksiniz. E itim Yaz l mlar n n ncelenmesi bafll kl kitab n sekizinci ünitesinde okulöncesi e itim alan nda yayg n olarak kullan labilecek bilgisayar yaz l mlar konusu üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l yla, ö retim stratejilerine, ö retim etkinliklerine, ö renci-yaz l m etkilefliminin biçimine ve yo unlu una göre de ifliklik gösteren, bilgisayar yaz l mlar n n seçimi ve de erlendirilmesi konular nda bilgi sahibi olabileceksiniz. Ö retim teknolojilerinin etkili kullan lmas nda hedef ve davran fllar n göz önünde bulundurulmal ve e itimde ölçme ve de erlendirme ifllemine faaliyete geçirilmesi konular ö retim materyali gelifltirmenin en önemli boyutlar ndan biridir. Bu önem do rultusunda çeflitli ö retim materyallerinin de erlendirilmesini kapsayan kitab m z n dokuzuncu ünitesinde, okulöncesi e itime yönelik olarak gelifltirilen ö retim materyallerinin ölçme ve de erlendirme kriterleri hakk nda bilgi sahibi olacaks n z. Kitab n onuncu ünitesinde ise, okulöncesi dönem için ders materyali gelifltirme etkinlikleri üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l yla, okulöncesi e itim için ders materyali gelifltirme ilkeleri hakk nda bilgi sahibi olman n yan s ra ders materyallerinin gelifltirme süreci, özellikleri, tasarland hedef kitle, ö retim ortam - na katk lar ve ne amaçla ve hangi tür ders materyallerinin ö retim ortam nda kullan laca konular nda da bilgi edinebileceksiniz. Web Tabanl Ö retim Materyali Haz rlama Etkinlikleri bafll kl kitab n on birinci ünitesinde okulöncesi e itimde kullan lmak üzere Web tabanl ö retim materyali haz rlama ve bu amaç do rultusunda resim, ses ve film dosyalar gibi materyaller gelifltirme konular nda güncel ve ayr tl bilgi edinebileceksiniz. Kitab n z n Teknoloji Planlamas bafll kl on ikinci ünitesi, okulöncesi e itimde teknoloji kullan m na kurumsal boyutta ve daha genifl bir yaklafl m sa layarak, okulöncesi e itim kurumlar nda teknoloji planlamas n n önemi, teknoloji planlamas sürecinde yap lmas gereken ifllemler, bu süreçte ö retmenlere düflen sorumluluklar gibi konularda ayr nt l bilgi sahibi olman za olanak sa layacakt r. Okulöncesi dönemde ö retim materyallerine iliflkin bilimsel araflt rmalar n sonuçlar, ö retim materyallerinin çocu un sosyal ve biliflsel geliflimine, yarat c l - na ve dil geliflimine katk da bulunacak flekilde kullan m nda önemli bir yere sahiptir. Bu öneme ba l olarak, kitab n z n on üçüncü ünitesinde okulöncesi ö retim materyallerinin etkinlik durumuna iliflkin çeflitli bafll klar alt nda s n fland r larak incelenen araflt rma sonuçlar ve ö retim materyallerinin kullan m na iliflkin öneriler hakk nda bilgilere ulaflabileceksiniz. Türkiye de ve Dünyada Ö retim Teknolojilerinin Kullan m Durumlar bafll kl kitab n z n on dördüncü ünitesinde, Türkiye deki ve dünyadaki ö retim teknolojisi uygulamalar na iliflkin örneklere yer verilmifltir. Kitab n son ünitesinde ise, okulöncesi e itimde s n f içi etkinlikler düzenleme ve sunulan çeflitli öneriler do rultusunda örnek materyal tasar mlar n inceleme etkinlikleri üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l ile okulöncesi e itim için gelifltirilebilecek örnek materyal tasar mlar n inceleme olana bulacaks n z. Siz okulöncesi e itimi ö retmen adaylar n n, s n f ortam nda ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanan bu kitab n meslek yaflam n za katk da bulunmas n diliyorum. Editör Prof.Dr. H. Ferhan Odabafl

14 xiv Kullan m K lavuzu K endi kendine ö renme ilkelerine göre haz rlanm fl olan bu kitab n ifllevlerini ö renmek için haz rlanan Kullan m K lavuzu, konular anlaman zda ve s navlara haz rlanman zda sizlere fayda sa layacakt r. Girifl: Ünitede ifllenen konulara iliflkin bilgi veren, konuya bafllamadan önce sizi düflünmeye iten, gerekti inde konular daha iyi kavrayabilmeniz için yapman z gerekenleri belirten k sa aç klamalard r. Amaçlar m z: Üniteyi tamamlad n zda kazanaca n z bilgi ve becerilerdir. Örnek Olay: Ünitede ifllenen konular n günlük yaflama yans malar n içeren, kuramsal aç klamalarla çevrenizde yaflanan olaylar aras nda ba kurman za yard mc olmay hedefleyen örnek olaylar, anektodlar, al nt lar ya da gazete haberleridir. Yana Ç kma: Metin içinde yer alan önemli kavram ve ifadelere iliflkin tan m ya da aç klamalard r. Önemsemeniz gereken noktalar gösterir. Metin içinde yap lan aç klamalar n bir tür çok k sa özeti gibi düflünülebilir. Anahtar Kavramlar: Ünitede aç mlanan temel kavramlard r. Ünitedeki önemli noktalara iliflkin ipuçlar verir. çindekiler: Ünite içinde hangi konular n ifllenece ini gösterir. Ana konular n bafl-düfiünel l klar n içerir. SORU S ra Sizde: fllenen konular kavray p kavramad n z kendi kendinize ölçmenize yard mc olmaya amaçlayan, düflünmeye ve uygulamaya yönlendiren DÜfiÜNEL M sorulard r. SORU D KKAT D KKAT

15 Kullan m K lavuzu xv Özet: Ünitede ayr nt l ifllenen konular n önemli noktalar tekrar vurgulan r. S ra Sizde Yan t Anahtar : "S ra Sizde"lerde yer alan sorular n cevaplar n içerir. Her hangi bir S ra Sizde sorusuna verdi- iniz cevap ile bu bölümdeki cevab karfl laflt rarak, ilgili konuyu ne ölçüde ö rendi inizi belirleyebilirsiniz. Kendimizi S nayal m: Ünitede ifllenen konular ö renip ö renmedi inizi kendi kendinize ölçmenizi sa layacak, bir tür s nava haz rl k testidir. S navlarda ç kabilecek türde sorular içerir. Yaflam n çinden: Ünitede aktar lan kuramsal aç klamalar ile günlük yaflam m zda karfl laflt m z olaylar aras nda iliflki kurman z sa lamak için verilmifl haber ve al nt lard r. Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar : "Kendimizi S nayal m" bölümündeki sorular n cevaplar n ve ilgili olduklar konular içerir. Yanl fl cevaplad n z sorularla ilgili konular tekrar etmeniz s navdaki baflar n z art rabilir. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar: fllenen konulara iliflkin daha genifl bilgi edinmek isteseniz bu bölümde yer alan kaynaklar inceleyebilirsiniz.

16

17 Ö retim Teknolojisi ve letiflim 1 1 E itim, ça yakalaman n, ça a uygun bir yaflam hak etmenin ve insanca yaflaman n ön koflulu olmaktad r. Nas l ki ana babalar çocuklar n n daha yarat c, yap c ve olgun bir varl k olarak büyüyüp geliflmesi do rultusunda çal fl yorsa, devletler de uluslar n oluflturan her bir birey için ayn çabay göstermektedir. Dünyaya yeni gelip kimi içgüdüsel davran fllarda bulunan insan yavrusuna hiç zaman yitirilmeden iyi ve do ru davran fllar n kazand r lmas çabas na giriflilmektedir. Nerede ve hangi yaflta olursa olsun bireye davran fl kazand rma çabas ise tam anlam yla bir e itim etkinli idir. Zaten e itim de bireyin davran fl nda kendi yaflant s yoluyla ve kas tl olarak istendik de ifliklik meydana getirme süreci olarak tan mlanmaktad r. Hemen belirtmek gerekir ki bu tan mda istendik ile toplumca arzu edilenler kastedilmektedir. Yanl fllar m z düzeltmek, eksiklerimizi gidermek ve toplumca arzu edilen davran fllar edinmek için hepimiz her zaman e itime ihtiyaç duymaktay z. Toplumu iyiye, güzele ve do ruya götürecek kuflaklar n yetifltirilmesinden herkes sorumludur; ancak ö retmenler bu rolü meslek olarak da üstlenmifltir. Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; e itim, teknoloji ve ö retim teknolojisi aras ndaki iliflkiyi aç klayabilecek, iletiflim süreciyle ö retme-ö renme sürecinin benzerliklerini de erlendirebilecek, ö rencilerde istendik davran fllar oluflturmada iletiflimin önemini kavrayabilecek, ö rencilerle iletiflimin daha etkili olmas için yap lmas gerekenleri tart flabileceksiniz.

18 2 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m Örnek Olay Cemile Han m ve Mustafa Bey in 6 yafl nda Elif isimli bir k z çocuklar vard r. Elif 1 y ld r anas n f na gitmektedir. Ancak son zamanlarda Elif, okula giderken huzursuzluk yaflamaktad r. Bu durum annesinin dikkatinden kaçmaz. Cemile Han m k z na neden okula gitmek istemedi ini sorar. Elif, ö retmeninin kendilerine iyi davranmad n, sürekli sinirli oldu unu, bu nedenle ona hiçbir fley soramad klar n ve konuflamad klar n söyler. Cemile Han m çok endiflelenir. Elif i okula gitmesi konusunda ikna eder ve servisine bindirir. Ö leden sonra iflinden izin alarak Elif in okuluna ö retmeniyle görüflmeye gider. Durumu Elif in ö retmeni Ifl l Han m a anlat r. Ifl l Ö retmen, Elif in annesine k z yla ilgilenece ini, aralar ndaki bu durumu en k sa zamanda düzeltece ini ve endiflelenmemesi gerekti ini söyler. Asl nda kendisiyle ayn konuyu konuflan sadece Cemile Han m de ildir. Daha önce de birkaç veli ayn konuda kendisini ziyaret etmifltir. Efli de kendisini iletiflim sorunlar yaflamalar nedeniyle daha önce birkaç defa elefltirmifltir. Ifl l Ö retmen, o gece tüm bu olanlar uzun uzun düflünür. Deneyimsiz bir ö retmen olan Ifl l Ö retmen, insanlarla ve ö rencileriyle yaflad bu sorunlar giderebilmek için iletiflim ve e itim iletiflimi ile ilgili yay nlar araflt rmaya ve okumaya karar verir. Anahtar Kavramlar Teknoloji E itim teknolojisi Ö retim teknolojisi letiflim Kaynak Mesaj Kanal Al c Dönüt Sözlü iletiflim Sözsüz iletiflim Biliflsel alan Duyuflsal alan Psikomotor alan Ortak yaflant alan Güvenilirlik Çekicilik Uzmanl k Yöntem Teknik Kodlama Kod çözme çindekiler TEKNOLOJ VE E T M TEKNOLOJ S Ö RET M TEKNOLOJ S LET fi M KAYNAK MESAJ KANAL ALICI DÖNÜT

19 1. Ünite - Ö retim Teknolojisi ve letiflim 3 TEKNOLOJ VE E T M TEKNOLOJ S E itim, ça yakalaman n, ça a uygun bir yaflam hak etmenin ve insanca yaflaman n ön koflulu olmaktad r. Nas l ki ana babalar çocuklar n n daha yarat c, yap c ve olgun bir varl k olarak büyüyüp geliflmesi do rultusunda çal fl yorsa, devletler de uluslar n oluflturan her bir birey için ayn çabay göstermektedir. Dünyaya yeni gelip kimi içgüdüsel davran fllarda bulunan insan yavrusuna hiç zaman yitirilmeden iyi ve do ru davran fllar n kazand r lmas çabas na giriflilmektedir. Nerede ve hangi yaflta olursa olsun bireye davran fl kazand rma çabas ise tam anlam yla bir e itim etkinli idir. Zaten e itim de bireyin davran fl nda kendi yaflant s yoluyla ve kas tl olarak istendik de ifliklik meydana getirme süreci olarak tan mlanmaktad r. Hemen belirtmek gerekir ki bu tan mda istendik ile toplumca arzu edilenler kastedilmektedir. Yanl fllar m z düzeltmek, eksikliklerimizi gidermek ve toplumca arzu edilen davran fllar edinmek için hepimiz her zaman e itime ihtiyaç duymaktay z. Toplumu iyiye, güzele ve do ruya götürecek kuflaklar n yetifltirilmesinden herkes sorumludur; ancak ö retmenler bu rolü meslek olarak da üstlenmifltir. Gelece imizi emanet etti imiz ö retmenler s n ftaki yaln zl klar na terk edilemezler. Bilimle, bilimsel araflt rma bulgular yla, bilimsel do rularla desteklenmeyen ö retmenin mesle inde baflar l olmas n beklemek hayal olacakt r. Ö retmeni mesle inde daha baflar l ve etkili k lmak için e itimde çeflitli uzmanl k alanlar oluflturulmufltur. E itim yönetimi ve planlamas, program gelifltirme, e itimde psikolojik hizmetler, ölçme ve de erlendirme vb. uzmanl k alanlar e itimi daha etkili k lman n çabas içerisindedir. Bu uzmanl k alanlar ndan biri de e itim teknolojisidir. Kimileri e itim teknolojisi teriminden e itimde s k s k yeni teknolojilerin kullan lmas anlam n ç karmaktad r. Oysa bilindi i gibi teknoloji, belli bir sanayi dal yla ilgili araç, gereç, yol ve yöntemlerin bilgisidir. Teknoloji, bireylerin e itim yoluyla kazand klar bilgi ve becerilerden daha etkili ve verimli bir biçimde yararlanmalar - na yard mc olmaktad r. Teknoloji, s n f içinde ya da s n f d fl nda ö retmene de ö renciye de hizmet sunmaktad r. Ancak unutulmamal ki ö retme çok zor bir ifl ve çok iddial bir kavramd r. Ö renme birey taraf ndan gerçeklefltirilirken ö retme, ö retmenler ve öteki pek çok ortam taraf ndan yerine getirilen bir ifllevdir. Ben ö rettim. diyen kifli ancak kendine göre belli bir içeri in, belli bir kifli ya da kifliler taraf ndan ö renilmesine yol açacak koflullar haz rlayabilir. Uygun oldu unu düflündü ü koflullar haz rlamaktan öte yapabilece i pek bir fley bulunmamaktad r. Ö renme için uygun koflullar n haz rlanmas ö renmeyi garantiler mi? Ö renme için uygun oldu u düflünülerek haz rlanan tüm koflullar ö renmeyi DÜfiÜNEL M az ya da çok sa layabilece i gibi hiç de sa layamayabilir. Çünkü ö renme, ö renmesi amaçlanan bireyin ancak kendisince ve kendi içinde gerçeklefltirebilece i bir eylemdir. S n f içerisindeki ö renci ö renme için ihtiyaç duymayabilir, SORU sunulacak içeri i almaya haz r olmayabilir, yanl fl ö renmelerin etkisiyle yeni sunulanlar yanl fl alg layabilir, zihinsel olarak s n fta olmaktan s k nt duyabilir. Tüm bunlar ve daha niceleri ö retme - ö renme sürecinde var olan ve yenilmesi gereken sorunlar- D KKAT d r. E itimle ilgili sorunlar n temelinde çok farkl nedenler olabilece ine göre sorunlara tan koymak da sorunlara çözüm bulmak da çok kapsaml düflünmeyi ve pek çok faktörü dikkate almay gerektirmektedir. 1 DÜfiÜNEL M SORU D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P

20 4 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m E itim Teknolojisi: Ö renme ile ilgili sorunlar n analizi ve çözümünde insanlar, yöntemleri, düflünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmafl k ve tümleflik bir süreçtir. Ö retim Teknolojisi: Özel amaçlar n gerçeklefltirilmesinde etkili ö renme sa lamak için iletiflim ve ö renmeyle ilgili araflt rmalardan hareketle, insan gücü ve insan gücü d fl kaynaklar kullan larak ö retme-ö renme sürecinin tasar mlanmas, yürütülmesi ve de erlendirilmesinde sistematik bir yaklafl md r. DÜfiÜNEL M SORU D KKAT 2 flte e itim teknolojisi, ö renme ile ilgili sorunlar n analizinde ve çözümünde insanlar, yöntemleri, düflünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmafl k ve tümleflik bir süreç olarak tan mlanmaktad r. Ö RET M TEKNOLOJ S E itim kavram n n kapsam çok genifltir. Bizleri etkileyen ve davran fllar m z n de- iflmesine neden olan her türlü etkinli in e itim oldu u söylenebilir. Evde, okulda, sokakta, çevremizdekilerle ya da kitle iletiflim araçlar yla girdi imiz etkileflimlerde çok çeflitli davran fllar kazanabiliriz. Ne var ki bunlar n hepsi istendik davran fl olmayabilir. stendik davran fllar n önceden belirlenen hedefler do rultusunda planl ve programl bir biçimde kazand r lmaya çal fl ld yerler genellikle okullar olmaktad r. Bilindi i gibi, okullarda yap lan planl, kontrollü ve örgütlenmifl ö retme etkinliklerine ö retim denilmektedir. Ö retimin, e itimin bir parças oldu u gerçe inden yola ç karak ö retim teknolojisi de e itim teknolojisinin bir parças olarak ele al nmaktad r. Ö retim teknolojisi, özel amaçlar n gerçeklefltirilmesinde etkili ö renme sa lamak için iletiflim ve ö renmeyle ilgili araflt rmalardan hareketle, insan gücü ve insan gücü d fl kaynaklar kullan larak ö retme-ö renme sürecinin tasar mlanmas, yürütülmesi ve de erlendirilmesinde sistematik bir yaklafl m olarak tan mlanmaktad r. Ö retim teknolojisinde kapsanan ögelerin birbirleriyle nas l bir iliflkileri vard r? Yukar da verilen ö retim teknolojisi tan m nda yer alan her ögenin kendine göre özel görevi oldu u gibi, ögelerin birbirleriyle de iliflkileri vard r. Ögelerin her- DÜfiÜNEL M hangi birinde meydana gelen de ifliklik sistemdeki bütün öteki parçalar ve do al olarak bu sistemin SORUürünü olan ö renciyi ve ö rencinin niteli ini etkileyecektir. Öyleyse, ö retim teknolojisi kapsam ndaki kuram boyutunda yer alan iletiflim ilke ve tekniklerinin yeterince dikkate al nmad bir ö retme-ö renme ortam nda ürünün D KKAT nitelikli olma flans n n azalaca söylenebilir. LET fi M Genelde, insan toplulu u ve davran fllar ile ilgili her dal n iletiflimle ilgilenme zorunlulu unun bulundu u vurgulanmaktad r. AMAÇLARIMIZ Ö retim AMAÇLARIMIZ teknolojisinde iletiflim; bu disiplinin kuramsal bir boyutu olarak iletiflim kuramlar ile, K T A P ö retme-ö renme K T A P süreçlerindeki etkinlikler için iletiflim süreç, model, yöntem ve teknikleri ile, ö retim etkinliklerinde kullan lacak iletiflim araçlar ile, TELEV ZYON ö retme- TELEV ZYON ö renme sürecine kat lan tüm insan gücü kaynaklar aras iliflkiler için iletiflim becerileri kazand rma yolu ile, ö retme-ö renme süreçlerinin baflar s için gerekli davran fllar n kazand r lmas ile, NTERNET ö retme-ö renme NTERNET sürecinde sa l kl iletiflimi engelleyici faktörlerin giderilmesine yönelik çözüm önerilerinin gelifltirilmesi ile önemli bir çal flma alan d r. Baflka bir söyleyiflle, ça dafl ö retim teknolojisi anlay fl içinde iletiflim kavram n n incelenmesini gündeme getiren zorunluluk, ö retme-ö renme süreçlerinde gerçeklefltirilen tüm etkinliklerin, ileride de tart fl laca gibi temelde birer iletiflim etkinli i olmas ndan kaynaklanmaktad r.

21 1. Ünite - Ö retim Teknolojisi ve letiflim letiflim olgusu, pek çok kifli taraf ndan çok farkl yönleri önemsenerek çok farkl biçimlerde aç klanagelmifltir. Kimileri, iletiflimi konuflma ve sözel semboller olarak görmüfl, düflünce ve görüfllerin sözlü olarak karfl l kl al flveriflidir biçiminde tan mlam flt r. Baz lar ise, anlama olarak görmüfl iletiflim bizim baflkalar n, baflkalar n n da bizi anlamalar na yarayan bir süreçtir demifltir. Baflka bir tan mda iletiflimin bir süreç oldu u vurgulanm fl ve sözlüklerin, resimlerin, figürlerin, grafiklerin, vb. sembollerin kullan larak bilgi, düflünce, duygu ve becerilerin aktar lmas süreci olarak tan mlanm flt r. Görüldü ü gibi iletiflim ile ilgili pek çok tan m bulunmaktad r. Tan m yap - land ran en önemli faktörlerden biri de tan m yapan kifli ya da kurumun amac olmaktad r. Ö rencilerde davran fl de iflikli i yaratmak çabas nda olan e itimcilerin ço u ise, iletiflimin davran fl de iflikli i meydana getirmek üzere haber, bilgi, düflünce, duygu, tutum ve becerilerin paylafl lmas süreci oldu u tan m nda birleflmektedir. letiflim kavram n n daha iyi anlafl labilmesi için hemen bu aflamada davran fl kavram üzerinde k saca durmakta yarar görülmektedir. Davran fl, genel bir tan mla, organizman n do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen tüm etkinlikleridir. Bir e itim süreci içindeki ö renme ifllemleri s ras nda birey, içinde bulundu u çevreden gelen uyar c lara karfl en uygun biçimde davranmaya çal fl r. Belli bir uyar c ile ilk defa karfl lafl yorsa, ona karfl kendisinde daha önce bulunmayan bir davran fl gelifltirebilir. E er o uyar c ile daha önce karfl laflm fl ve cevap olarak bir davran fl gelifltirmiflse, bu defa yine ayn davran flla cevap verebilece i gibi, eski davran fl n de ifltirerek daha uygun bir davran flla da cevaplayabilir. K saca söylersek, bir ö renme ifllemi s ras nda bireyde ya yeni bir davran fl oluflur ya da eskiden var olan bir davran fl de iflikli e u rar. E itim sonunda ulaflabilecek davran fllar; biliflsel alan, duyuflsal alan ve psikomotor alan olmak üzere bafll ca üç alanda s n fland r lm flt r. Biliflsel alandaki davran fllar, bilgi ve bilgiden do an zihinsel yeteneklerle becerileri içerir. Duyuflsal alanda ilgi, tutum ve de er vermeyle ilgili davran fllar yer al r. Psikomotor alan ise koflma, yazma, konuflma, bir müzik aleti çalma gibi vücut organlar ndan birisi taraf ndan yap lan ya da yap lmas birden çok organ n koordinasyonunu gerektiren hareketlerle becerileri kapsar. flte biz, ö renme - ö retmeyle ilgili kimseler olarak, iletiflim sürecinde davran fllardan söz etti imizde yukar - da verilen biliflsel, duyuflsal ve psikomotor davran fllar kastetmifl olaca z. Daha önce belirtildi i gibi davran fl, organizman n do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen tüm etkinlikleridir. Bu tan ma göre bireyin zihninde, duygular nda, tutumlar nda, hareketlerinde do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen de ifliklikler davran fl de iflikli i olarak yorumlanabilir. Bir ders arac olarak tepegözü tan mayan bir ö retmenin bu araca iliflkin bilgiler edinmesiyle zihninde; tepegözü benimseyerek bu arac n lehinde düflünmesi ya da konuflmas yla tutumlar nda; bu arac s n f içi etkinliklerde kullanmas yla da psikomotor davran fllar nda de ifliklikler meydana geldi i söylenebilir. 5 letiflim: Davran fl de iflikli i meydana getirmek üzere haber, bilgi, düflünce, duygu, tutum ve becerilerin paylafl lmas sürecidir. Davran fl: Organizman n do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen tüm etkinliklerdir. E itim sonunda ulaflabilecek davran fl alanlar : Biliflsel alan Duyuflsal alan Psikomotor alan Bir ö retmenin okulun koridorunda karfl laflt ö rencisine, o ö rencinin de ö retmenine günayd n demesi bir iletiflim olmakla birlikte, bu süreçte davran fl de iflikli inden söz edilebilir mi? DÜfiÜNEL M Günayd n demekle birey, karfl s ndaki bireyi sayd n, yeni bafllayan gündeki umutlar n onunla bölüflmek istedi ini belirtmektedir. Kendisine SORU günayd n 3 DÜfiÜNEL M SORU D KKAT D KKAT

22 6 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m Ö renme: Yaflant ürünü ve nispeten kal c izli davran fl de iflmesidir. denilen kifli karfl s ndaki ile ilgili olarak olas l kla bana sayg duyuyor, bana sevgi gösteriyor, dostça bir yaklafl m sergiliyor gibi de erlendirmelerde bulunacakt r. flte bu de erlendirmeler hep zihinde oluflan davran fl de ifliklikleridir. Öyleyse, iletiflim eyleminde kas tl ya da kas ts z davran fl de iflikliklerinden söz edebilmekteyiz. S n f içindeki ö retmen de sosyal ve fiziksel çevresini kas tl olarak etkilemek için iletiflim kurar. Ö retmenin iletiflim becerisini art rmak amac yla iletiflim olgusunu çözümlerken öncelikle kendi kendisine flu gibi sorular sormas ve cevaplamas gerekir: Gönderece im mesaj sonras nda ne olmas n bekliyorum? Çevremi etkileme anlam nda neyi baflarmak istiyorum? Girece im iletiflim sonucunda ö rencilerimin neye inanmalar n, ne söylemelerini, ne yapmalar n istiyorum? Psikolojik anlamda, ö rencilerimde hangi etkiyi oluflturmak ve onlardan hangi tepkiyi almak istiyorum? Bu sorular ö retme-ö renme etkinli i öncesinde cevaplayan ö retmenlerin daha iyi bir ö retme-ö renme ortam yaratabilecekleri düflünülmektedir. Ö renme, günümüzde yaflant ürünü ve nispeten kal c izli davran fl de iflmesi olarak tan mlanmaktad r. letiflimde bulunan kayna n amac da genellikle al c - n n davran fl n de ifltirmektir. letiflimde amac mesaj n içeri i olarak de il, kayna- n ya da al c n n vermek istedikleri olarak görmek daha yararl d r. flte bu amaç, iletiflime yön verir ve iletiflim olgusunun etki ve baflar s amac n gerçekleflme oran ile ölçülür. Ö rencilere e itim program nda öngörülen hedef davran fllar kazand rmaya çal flmak ö retmenin amac ve görevidir. Ö retmenin bir konu ile ilgili hedef davran fllar ö rencilerine kazand rmaya çal flmas ise, o konu ile ilgili olarak kendisinde bulunan biliflsel, duyuflsal ve psikomotor davran fllar ö rencisi ile paylaflmas, baflka bir söyleyiflle, bu davran fllar n ö rencilerinde de oluflmas n sa lamaya çaba göstermesi demektir. Oysa davran fl de iflikli i meydana getirmek üzere haber, bilgi, düflünce, duygu, tutum ve becerilerin paylafl lmas sürecinin iletiflim olarak adland r ld önceki sayfalarda dile getirilmiflti. Öyleyse, ö renme, iletiflim ifllemleri sonucunda bireyde kal c izli davran fl de iflikliklerinin oluflmas anlam na gelmektedir. Bu nedenle ö renmenin iyi bir iletiflim ürünü oldu u söylenebilir. Yeni ö renmeler yeni bilgi ve beceriler edinmeyle olaca ndan iletiflim gerçekleflmedikçe ö renme de gerçekleflmeyecektir. fiekil 1.1 letiflim ve Ö retme- Ö renme Süreci liflkisi Ö RETMEN (Kaynak) ÇER K (Mesaj) Ö RET M ARAÇ VE YÖNTEMLER (Kanal) Ö RENC (Al c ) Ö RENC TEPK LER (Dönüt) S n f içindeki iletiflim sürecinin foto raf çekildi i anda ö retmen kayna ; ö renciler ise al c y ; ö retmenin ö rencileri ile paylaflmak istedi i düflünce, duygu ve becerilerin yer ald içerik mesaj ; ö retim araç ve yöntemleri kanal ; ö renci tepkileri ise dönütü yans tmaktad r.

23 1. Ünite - Ö retim Teknolojisi ve letiflim letiflim sürecinin temel ögeleri olan kaynak, mesaj, kanal, al c ve dönüt bu bölümün bundan sonraki sat rlar nda s n f içi görünümleriyle ele al n p biraz daha ayr nt l olarak tart fl lacakt r. KAYNAK letiflim sürecinde kaynak, hedefledi i kifli ya da grupta (al c da) davran fl de iflikli i oluflturmak üzere iletiflim sürecini bafllatan kiflidir. S n fta bu görevi üstlenen kifli ö retmendir. Ço u zaman ö retme-ö renme sisteminde, bir ö retim donan m olarak çal flan, bir bilgi kayna olarak görev yapan ö retmen bu sistemin bir bilefleni olup sistemin öteki bileflenlerini de denetleme ve yönetme yetkisine sahiptir. Kendi yaflant m zdan ve bugüne kadar gözlemlerimizle edindi imiz deneyimlerle çok iyi biliriz ki belli bir bilgiye sahip olan herkes bu bilgiyi karfl s ndakilere aktar rken ayn oranda baflar l olamamaktad r. 7 Ö retmen kaynak Ö renci al c Paylafl lan düflünce, duygu, beceri mesaj Araç-gereç yöntemler kanal Ö renci tepkileri dönüt Kayna n kendisinde bulunan bilgiyi karfl s ndakine baflar l olarak SIRA aktarmas nda S ZDE neler rol oynar? 4 Çevresiyle sürekli iletiflim içerisinde bulunan ö retmenlerin DÜfiÜNEL M etkili iletiflim yöntemlerini kullanma çabas içerisinde olduklar bilinmekle birlikte onlar bu çabala- DÜfiÜNEL M r nda daha etkili k labilmek için kayna n kafas ndaki fikir ya da SORU anlamlar al c s - SORU na iyi anlatmadaki baflar s n etkileyen faktörleri flu flekilde s ralamak mümkündür: Kendisi, al c s ve iletece i konu hakk ndaki bilgi ve becerileri D KKAT D KKAT Kendisine, al c s na ve iletece i konuya karfl tutumu Yetiflmifl oldu u ve halen içinde bulundu u toplumsal ve kültürel ortam n etkileri Dile dayal iletiflim becerileri Güvenilirli i ve çekicili i AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ Kendisi, Al c s ve letece i Konu Hakk ndaki Bilgi ve Becerileri K T A P letiflim sürecini bafllatan kifli olarak kaynak, kendisini iyi tan yor mu? Girece i iletiflim biçimini sürdürebilecek yeterlilikte mi? Bir baflka söylefliyle, iyi ve rahat konuflabilecek mi? yi örnekler sergileyebilecek mi? letiflimi yönlendirecek kapasite- TELEV ZYON de mi? Bu konularda kendisine güvenebiliyor mu? Çok kolayl kla tahmin edildi i gibi yukar daki sorulara ve benzerlerine olumlu cevaplar verebilen bir kaynak, daha iyi iletiflim kurmada daha çok flansa sahip olacakt r. Ne var ki bu flans, al c s ve konusu hakk nda bilgi sahibi NTERNET olmayan kayna a pek bir yarar da sa layamaz. Göreve yeni bafllayan ö retmenlerin yaflad iletiflim sorunlar n n temelinde ö rencilerini iyi tan mama sorunu yatar. Kayna n iletiflime girdi i kifli ya da kiflileri iyi tan mas nda onlar n geçiregeldi- i yaflant lar n, sosyokültürel ve ekonomik durumlar n, e itim düzeylerini vb. özelliklerini bilmesi onlarla sa l kl bir iletiflime girmesinde ve onlarda istenilen davran fllar n oluflturulmas nda büyük destek sa layacakt r. Daha iyi iletiflim kurma çabas ndaki ö retmenlerin hizmet sundu u ö rencilerini öncelikle okuldaki dosya bilgilerinden yararlanarak çok iyi tan malar gerekmektedir. Özellikle okulöncesi e itim kurumlar nda kay t esnas nda çocuklara iliflkin çok ayr nt l bilgiler dosyalara ifllenmeli ve bu bilgiler s k s k gözden geçirilmelidir. letiflime giren kiflinin kendisini ve al c s n çok iyi tan mas ancak iletiflim içeri- ini belirleyen konuyu da bilmesiyle anlam kazan r. K T A P TELEV ZYON NTERNET

24 8 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m Ö retmenlerin konular n çok iyi bilmeleri için alanlar ndaki geliflmeleri ve yenilikleri sürekli izlemeleri gere inin daha sa l kl, daha güvenli ve daha dinamik bir toplum yaratma peflinde koflan bu kesim için tart flmas z bir biçimde kabul gördü üne ve bu konuda titiz çaba gösterildi ine inan lmaktad r. Kendisine, Al c s na ve letece i Konuya Karfl Tutumu Tutum, bireyin insanlar, olaylar ve öteki canl -cans z varl klar karfl s nda tak nd davran fl biçimi olarak tan mlanabilmektedir. Karfl lafl lan bir baflar s zl k, haks z yere bafllat lan ve sonu kötü biten bir tart flma, istenilen özende temizli in ve bak m n yap lamadan evden ç k lmas vb. birçok durum, bireyi kendi içinde tedirginli e götürebilir, bireyin kendisi ile bar fl k olmamas na yol açabilir. Kendi iç dünyam zdaki rahats zl m z yüzünden en çok sevdi imiz, en çok sayd m z kiflileri hiç de kast m z olmadan üzdü ümüz, k rd m z ve hatta bazen de küstürdü ümüz olmufltur. Kendi iç dünyas nda kendisiyle çat flan bireyin bir baflkas ya da baflkalar yla sa l kl iletiflim kurmas beklenemez. Özellikle girdisi de insan, ç kt s da insan olan okuldaki ö retmenin, al c s yla girece i iletiflim öncesinde kendi iç huzursuzlu unu gidermeye çal flmas, gideremiyorsa da en az ndan bunun bir iletiflim engeli olabilece ini akl ndan ç karmamas gerekmektir. Böylelikle ilettiklerinin iyi anlafl lmamas durumunda eksikli in kendisinden gelmekte olabilece i düflüncesiyle anlafl labilmek için, karfl taraf da k rmadan, daha fazla çaba harcayabilecektir. Okulöncesinde mini mini yavrulara karfl güler yüzlü, sevecen ve anlay fll davranabilen ö retmenler hiç kuflkusuz o yavrular o günde de ileride de iletiflime rahatça girebilmeleri için yüreklendireceklerdir. Belli bir konuyu anlatan ya da o konuda görüfllerini aç klayan bireyin o andaki baflar s konuya iliflkin tutumundan da etkilenmektedir. Ö retmenler, programda yer alan bir konuyu ve konularla ilgili s n f içi tart flma ve görüflmeleri önemsedikleri ve de erli bulduklar takdirde iletiflim kurabilmede baflar l olabilecektir. Konuyu sevmeyen, sevmedi ini sezdiren ö retmen ö rencisinin o konuyu sevmesini, anlamas n nas l isteyebilir ki? Belli bir masal sevmeyen bir ö retmen o masal anlat rken büyük bir olas l kla anlat ma coflkusunu katamayacak; ö renciler de ya masal iyi dinleyemeyecek ya da iyi anlayamad klar için masal n bitiminde kendilerinden beklenen sorular sormayacaklard r. Bununla birlikte, coflkulu bir ö retmenin ö renci grubu da coflkulu olacakt r. Yetiflmifl Oldu u ve çinde Bulundu u Toplumsal ve Kültürel Ortam n Etkileri letiflim sürecini bafllatan kifli olarak hiçbir kaynak, içinde bulundu u toplumsal, kültürel yap dan ve bu yap da sahip oldu u yerden (pozisyondan) ba ms z olarak iletiflimde bulunamaz. nsanlar iletiflim sürecine, ait olduklar toplumsal ve kültürel grubun de erlerini, inançlar n, gelenek ve göreneklerini ve toplumda sahip olduklar yere iliflkin alg lar n da katarlar. yi bir iletiflimcinin al c s n n da içinde bulundu u toplumsal ve kültürel yap y ve iflgal etti i pozisyonu dikkate almas gerekir. DÜfiÜNEL M 5 Ortak yaflant lar SIRA iletiflimi S ZDE nas l etkiler? DÜfiÜNEL M SORU SORU D KKAT D KKAT