Demokratik bir çevrede insan haklarýna saygý gösteren, sorumluluklarýnýn bilincinde olan ve haklarýný kullanan etkili bir vatandaþ haline gelebilmeyi

Transkript

1 Vatandaþ Muhabirliðini öðrenirsek hem çevremizde olan biteni daha iyi görür hem de toplumsal duyarlýlýðýmýzýn artmasýna katkýda bulunmuþ oluruz. Bu eðitim seti nin amacý ile hazýrlanmýþtýr... Yurttaþým Sorumluluklarýmýn Farkýndayým Vatandaþ Muhabirliði Programý insanlarýn kendilerini ifade etmelerini ve online olarak hikayelerini anlatmalarýna imkan verir. Program, bloglarý ve internet yayýnlarýný içeren bir dizi sosyal medya araçlarýný kullanarak insanlara bir ses veren gayri resmi bir eðlenceli bir yöntemdir. Biz cep telefonlarý ve kameralar gibi eriþilebilir cepte teknoloji cihazlarýný, hemen ulaþýlabilen ücretsiz yazýlýmlarý kullanabiliriz. FELLOW TURKS, AWARE OF OUR RESPONSIBILITIES YAÞAM BOYU EÐÝTÝM DERNEÐÝ Engelsiz ve Mutlu Yaþam Derneði Uluslararasý Engelliler Eðitim ve Kültür Derneði Hasanoðlan. Okullar, sivil toplum kuruluþlarý, yerel yönetimler, eðitim kurumlarý veliler ve üniversiteler arasýnda demokratik vatandaþlýk ve insan haklarý eðitimi alanýnda iþbirliðinin ve diyalogunun desteklemesi Demokratik bir çevrede insan haklarýna saygý gösteren, sorumluluklarýnýn bilincinde olan ve haklarýný kullanan etkili bir vatandaþ haline gelebilmeyi destekleyecek aktiviteler düzenlenmesi, Demokrasi ve insan haklarý ile ilgili web tabanlý (e-eðitim) sistemler oluþturulmasý Öðrencileri, akranlarýný, öðretmenleri, aileleri ve diðer çalýþanlarý demokratik vatandaþlýk ve insan haklarý konusunda eðitilmesi Okullarda eðitsel ve sosyal kulüplerin etkinliðini artýrýlmasý, Özellikle eðitim alanýnda insan haklarý hassasiyetini arttýrmak Farklýlýklara saygýyý ve hoþ görüyü destekleyecek ortamlar saðlanmasý, Haklarýn ve sorumluklarýn öðrenilmesi ve kullanýlmasýný cesaretlendiren aktivitelerin organize edilmesi

2 Bakýþ açýlarýnýn, fikirlerinin duyulabilmesi için insanlarý seslerini çýkarabilme konusunda güçlendirir. Vatandaþ muhabirliði; katýlým, dahil olma ve gururdan oluþan süregelen desteðin eksiksiz bir programýdýr. -Teknoloji odaklý olmayan insan odaklý insanlar olma, -Bir dizi sorumluluk ve aktiviteler sunma, -Ýnsanlara muhabirlikteki kendi amaçlarýný, onlar için bir anlamý olan kendi algýlama noktalarýný sorma, -Katýlýmcýlarýn düþündüklerinden daha fazla þeyler sunabileceklerinin farkýna vardýrarak onlarýn güvenlerini artýrmak için eþli öðrenme/ akran denetimi yaklaþýmý katma, -Bölgesel anlamda sahiplenme ve ait olma hissini artýrmak için grubun baðýmsýz çalýþmasýný destekleme yollarýyla teþvik eder. -Daha geniþ bir aðýn üyesi olarak rozetle ödüllendirme, -Vatandaþ muhabirleri gruplarýnýn bölgesel olan aylýk toplantýlarýna destek verme, -Yalnýzca rozetli vatandaþ muhabirlerinin yararlanabileceði devam eden eðitim, -Yalnýzca rozetli vatandaþ muhabirlerinin yararlanabileceði bir dizi fýrsat, -Vatandaþ muhabirleri için aylýk e-bülten, -Rozetli vatandaþ muhabirlerinin ödünç alabileceði ekipmanlara kolaylaþtýrýcý eriþim, -Vatandaþlarda iletiþimi güçlendirmek için gerekli birimlerle baðlantýlarý saðlama, -Bölgesel bilgi ve tecrübelerin paylaþýmý için vatandaþlar arasý baðlantýlarý saðlama, yollarýyla dahil olmayý destekler. -Mükemmel içeriði Altýn Muhabir ödülüyle ödüllendirerek, -Tüm içerik hakkýnda bilgi veren paylaþýlmýþ standartlar, ahlak kurallarý ve deðerlerle, -Ýnsanlara daha geniþ bir aðýn parçasý olduklarýný hissettirerek, -Kendi vatandaþlarý için sözcü olmalarýyla, -Ve kendi dinleyicisine hitap eden içeriði teþvik ederek saðlar. Vatandaþ muhabirliði yönteminin kullanýldýðý ISABEL projesinden... Isabel Projesi pilot bölge uygulamalarý bittikten sonra, Manchester'de yapýlan kapanýþ toplantýsýnda projenin sürekililðini de saðlamak adýna Avrupa Vatandaþ Muhabirliði Aðý'nýn (AVMA) kurulmasýna karar verilmiþtir. Bu að, sürdürülebilirliði en iyi þekilde gerçekleþtirmek adýna esnek bir yapýda yapýlandýrýlmýþtýr. Proje partnerleri Vatandaþ Muhabirliðini aðýn kendi çizdði yolu takip ederek devam ettireceklerdir. - AMAÇ: Yerel seslerin duyulmasý ve yerel haberlerin yayýlmasý için Avrupa çevresinde bir Vatandaþ Muhabir aðý kurulmasý. - HEDEFLER: - Avrupa toplumlarý arasýnda diyalog baþlatarak her kesimin sesinin duyulmasýnda katký saðlamak - Çevrim içi ve dýþý kanallardan yerelde haberleri yayýmlamak. - Avrupa'daki toplumlarýn birbirlerinden öðrenmeleri, birbirlerini anlamalarý ve desteklemeleri için haberler yaymak - Vatandaþ muhabirliði hakkýnda bilgi ve deneyimleri paylaþmak - GÖREVLER: - Avrupa Editoryal Klavuzu üzerinde uzlaþma saðlanmasý ve uygulanmasý - Örnek olay ve fikirlerin paylaþýlmasý - Yeti ve içeriðin paylaþýlmasý - Gelir kaynaklarýnýn bulunmasý Kaynak: ISABEL PROJESÝ,

3 Bir hikayeyi nasýl sunulacaðýný ve farklý formatlardan nasýl içerik çýkarýlacaðýný anlamak. Bir dizi sosyal medya araçlarý kullanýmýnda beceri kazanmak Sosyal medyanýn görüþ, düþünce ve hikayeleri daha büyük bir izleyici kitlesiyle nasýl kullanýldýðýný anlamak. Herkesin kendi yaþadýðý bölgeyle ve yaþamlarýyla ilgili anlatacak bir þeyleri ve hikayeleri vardýr. Program, bloglarý ve internet yayýnlarýný içeren bir dizi sosyal medya araçlarýný kullanarak insanlara bir ses veren gayri resmi bir eðlenceli bir yöntemdir. Biz cep telefonlarý ve kameralar gibi eriþilebilir cepte teknoloji cihazlarýný, hemen ulaþýlabilen ücretsiz yazýlýmlarý kullanabiliriz. Öykünüzü ya da çevrenizde olan biteni baþkalarýnýn da bilmesini ister misiniz? Geliþtirilen internet sitesini içeriðin paylaþýmý için kullanma hakký, dosyalara ve muhabirlik fýrsatlarýnýn detaylarýna yardým etme. Çevrelerini ve toplumlarýný pozitif hikayeler, görüþler ve ilgilerle geliþtirmek, Vatandaþ baðlýlýðýný saðlamak için toplumlar ve birimler arasýndaki diyalogu geliþtirmek, Bireylerin isteklerini artýrmak, Kendi çözümlerini oluþturmak için tüm vatandaþla birlikte çalýþmak, Hakiki bir sorumluluk üstlenmek

4 Medya okuryazarlýðý terimi Ýngilizce media literacy sözcüðünden dilimize çevrilmiþtir. Bu kavram, yazýlý ve yazýlý olmayan, büyük çeþitlilik gösteren formatlardaki mesajlara ulaþma, bunlarý çözümleme, deðerlendirme ve iletme yeteneði olarak tanýmlanmaktadýr. Tanýmdan da anlaþýlabileceði gibi medya okuryazarlýðý birden çok fonksiyonu içermektedir. Medya okuryazarlýðýna bu açýdan bakýldýðýnda kavramýn; bir yandan medya oluþturarak iletme, diðer yandan da iletilen medya unsurlarýný alýrken çözümleyebilme becerisini içerdiði görülmektedir. Günümüzde medya okuryazarlýðý dendiðinde; bu iki içerikten daha çok medyayý çözümleyebilme becerisi üzerinde durulmaktadýr. Çünkü medya; gazete, kitap, dergi, televizyon, video, sinema, internet, cep telefonu gibi bir çok aracý içermektedir. Bu araçlarýn da günümüzde yaygýnlýðý herkes tarafýndan kabul edilmektedir. Diðer yandan bu araçlarýn kiþi ve toplumlar üzerinde etkinliðinin boyutu konusu da tartýþýlmaktadýr. Yani esas sorun, medyada verilen mesajlarýn kiþi ve toplumlarý hangi ölçüde etkilediði, mesajlarýn alýcýlar tarafýndan hangi düzeyde algýlandýðý ve çözümlemeye ya da eleþtirel bir bakýþa tâbi tutulup tutulmadýðý sorunudur. Medya okuryazarlýðýndaki amaç ise; medya mesajlarýnýn doðru algýlanmasý, eleþtirel bir bakýþ açýsýyla alýnabilmesi, gerçeklik kurgusallýk ayrýmýnýn yapýlabilmesi, medyanýn sunduðu dünyanýn gerçeðin kendisi olmayabileceðinin anlaþýlmasý, medyanýn yönlendirme ve yönetme fonksiyonlarýnýn olduðunun farkýna varýlabilmesi, mesajý gönderenlerin kendi düþüncelerini empoze etme gayreti içinde olabileceklerinin deðerlendirilmesi gibi hedefleri içermektedir. Yani medya okuryazarlýðý, kaynaðý her ne olursa olsun, bilgiyi deðerlendirip onu yerinde kullanabilen bireyler olmayý, böyle bireyler yetiþtirmeyi hedeflemektedir. Kýsaca : Medya Okuryazarlýðý; yazýlý ve yazýlý olmayan, büyük çeþitlilik gösteren formatlardaki (televizyon, video, sinema, reklâmlar, internet v.s.) mesajlara ulaþma, bunlarý çözümleme, deðerlendirme ve iletme yeteneði kazanabilmek olarak tanýmlanmaktadýr. Medya Okuryazarlýðý; Ýzleyicinin medyayý bilinçli okumasýna katký yapmakta, kendini rahat ifade edebilmesi, toplumsal hayata daha aktif ve yapýcý iþtiraki saðlanmaktadýr. Medya iletilerini doðru algýlayabilecek donanýma sahip olma ve zamanla iletiler üretebilme yeteneðini kazanmaktýr.

5 Bir konuyu, bir düþünceyi, bir duyguyu kýsaca yazmaya not alma, denir. Bir metni okurken, bir konuþmayý dinlerken ya da günlük hayatýmýzýn herhangi bir anýnda dikkatimizi çeken bilgi, durum ve izlenimleri not etmenin sayýsýz faydalarý vardýr. Aldýðýmýz notlar, konu ile ilgili bilgilerin hatýrlanmasýný, tekrarlanmasýný, düzenlenmesini kolaylaþtýracaktýr. Gazetecilikte, not alma çok önemlidir. Muhabir olayý izlerken ya da ikinci el kaynaktan verileri saðlarken önce not alýr, sonra bunlarý okuyarak deðerlendirir ve sýraya koyarak yazar. Dinlediklerimizin pek çoðunu belli bir zaman içinde unuturuz. Hatta hiç unutmayacaðýmýzý sandýðýmýz, iyi öðrendiðimize inandýðýmýz nice bilgileri sonradan unutmuþuzdur. Dinleme sýrasýnda kalýcý bir bilginin oluþmasý için not almak bir zorunluluktur. Dinlerken not alarak, konuyu ve konuþmacýyý daha rahat takip edebilir, söylenenleri daha iyi anlayabilir, ana fikri ve onu destekleyen yardýmcý fikirleri daha kolay bulabilir. Not alarak edindiðimiz bilgilerin daha kalýcý olmasýný saðlayabiliriz. Yazma konuþmaya göre daha fazla zaman almaktadýr. Yapýlan bir araþtýrmada dakikada 150 sözcük söylenebildiði halde, ayný zaman diliminde; ancak 27 sözcüðün yazýlabileceði ortaya çýkmýþtýr. Herkesin kendine özgü bir not alma yeteneði vardýr. Alýnan notlarýn daha sonra sýraya konularak düzenlenmesi gereklidir. Bu nedenle özenli çalýþmak gerekir. Not almaya baþlamadan önce dinlemek, anlamak, analiz etmek ve seçmek gibi yetenekler de bir araya getirilmelidir. Not alma soru sormayý da kolaylaþtýrýr. Örneðin, bir basýn toplantýsýnda eksik kalan bölümler nottan çýkarýlarak, muhabir tarafýndan konuþmacýya yöneltilmektedir. Özellikle araþtýrma amacýyla okuyan her kiþi, konuyla ilgili notlarý almak mecburiyetindedir. Çünkü insan, faydalandýðý her kaynaðý her yere kolayca taþýyamaz. Oysa alýnan notlarý taþýmak kolaydýr. Metni okurken iki türlü not alýnýr: Doðrudan Yani Aynen Aktararak Not Alma: Buna alýntý da denir. Alýntý, bir cümleyi veya metnin bir bölümünü hiçbir deðiþikliðe uðratmadan, olduðu gibi aktarmak demektir. Okuduðumuz metindeki bazý cümleler veya bölümler, araþtýrmamýzý destekleyecek, bize yardýmcý olacak nitelikteyse aynen alýnabilir. Bu tür notlar, týrnak içinde.. gösterilmelidir. Dolaylý Yani Özetleyerek Not Alma: Buna dolaylý aktarma da denir. Bu tür not almada okuduðumuz metnin ana fikrini, önemli noktalarýný kendi ifademizle yazarýz. Aldýðýmýz notlarýn týrnak içinde gösterilmesine gerek yoktur. Her gün gelip geçtiði cadde üzerindeki binalarýn durumu hakkýnda sorular yöneltilen bir kiþi, eðer o caddeden sadece etrafýna bakýnarak gelip geçmiþse, sorulara yanýt veremeyecektir. Bakmak baþka, görmek baþka þeydir. Bakmak, çevremizdeki varlýklarýn genel olarak var olduklarýný anlamaktýr. Ayrýntýlarýna kadar kavramak ancak o varlýklarý görmek irade ve arzusuyla gerçekleþebilir. Gözlem yapacaðýmýz varlýðýn, olayýn, kiþinin vb.nin hangi yönünü inceleyeceðimizi, Ne amaçla inceleyeceðimizi, Gözlem sonuçlarýndan ne yarar beklediðimizi önceden saptamalýyýz. Saptadýðýmýz ilkelerin uygulanmasýnda daha önce edindiðimiz bilgilerin ve düþünme mekanizmamýzýn büyük rolü olacaktýr. Gözlemlerimizi daima saðlam temellere dayandýrmalýyýz. Ýlgilendiðimiz olay ya da varlýklarýn kendine özgü niteliklerini ayýrabilmeli ve bunlarý deðerlendirebilmeliyiz. Gözlemlerimiz sýrasýnda notlar almamýz yazma aþamasýnda büyük kolaylýklar saðlayacaktýr.

6 Ýki saatlik bir konuþma, ya da bir basýn bülteni nihayet birkaç cümlelik habere dönüþtürülürken, önemli olan bölümler not alýnmaktadýr. Etkili not almak, mesleki deneyim ve birikime baðlýdýr. Not alan muhabir, konunun uzmanýysa çalýþmasý kuþkusuz daha da kolaylaþacaktýr. Muhabir haberi toplama aþamasýnda aldýðý notlarý sonradan deðerlendirerek, bunlarýn içinden haberde kullanacaðý bölümleri alacaktýr. -Muhabir notlarýný topladýktan sonra kendisine sorular sorarak, haberle ilgili eksikliklerinin olup olmadýðýný gözden geçirmelidir. Gazeteciliðin temeli sayýlan ve 5 N 1 K olarak özetlenen kim, ne, nerede, ne zaman, nasýl ve neden sorularýnýn yanýtlarýný alýp almadýðýný kontrol etmelidir. -Nesnellik (tarafsýzlýk) haberin önemli ölçütlerindendir. Bir gerçek tek yanlý sunulmamalýdýr. Her olayýn aydýnlatýlmasý gereken iki yönü vardýr. Haber konusu olayda yer alan farklý taraflarýn görüþleri objektif bir þekilde yansýtýlmalýdýr. Ön yargýlý davranýlmamalýdýr. Peþin yargýlar taraf olmaya ve yanýlgýlara sürükler. Yalanlardan çok, ön yargýlar gerçekleri engeller. Toplanan bilgiler, bu açýdan da deðerlendirilmelidir. -En önemli bilgiler giriþte, daha az önemli olanlarsa sonlarda yer alýr. Bir haber metni sondan kýsaltýlabilecek biçimde düzenlenmelidir. -Olaylar ve isimler birbirine uymalýdýr. Haber yapýlan olay, gerçekle baðdaþmalýdýr. -Alýntýlar doðru yapýlmalýdýr. Bir konuþmanýn, bildirinin ya da yazýlý bir ifadenin özünü içeren tümceler aynen aktarýlmalýdýr. Þayet metnin bir bölümü dolaylý aktarýlacaksa, sözcük seçimine özen gösterilmelidir. Ýfade hiçbir biçimde açýklayýcý ön adlar ya da baþka eklentilerle deðiþtirilmemelidir. - Yer ve zaman bilgileri açýk olarak iletilmelidir. - Haberler kaynak gösterilerek kanýtlanmalýdýr. - Kýsa ve açýk tümceler yazýlmalý ve ana tema üzerine yoðunlaþýlmalýdýr. Bir haberi yazýya döken kiþinin ayrýntýlar arasýnda kaybolmamasý önemlidir. Öncelikli olan bilgiler belirlenmeli, olgular açýk ve anlaþýlýr bir þekilde aktarýlmalýdýr. Nota gereksinim duyulan durumlarda ön hazýrlýk olarak yeter sayýda kalem, defter ve kaðýt ve ses kayýt cihazý (teyp) bulundurulmalýdýr. Haberin doðruluðunu kanýtlamada ses kaydý önemlidir. Bazý durumlarda, açýklamayý yapan kiþiler, daha sonra sözlerini inkar ederek muhabirleri güç durumda býrakabilmektedirler. Bu nedenle teybe kayýtlý sesler olaya açýklýk getirmektedir. Not alýrken özel iþaretler ve kýsaltmalar kullanarak not ederiz. Bir konuþmada sýk sýk ayný sözcük geçiyorsa yeniden yazmak yerine kýsaltmasýný kullanabilirsiniz. - Aynen yazmak yerine, önemli ayrýntýlarý kýsaca yazmak, -Konunun özünü kaçýrmamak, -Özel iþaretlerden ve kýsaltmalardan yararlanmak, -Zaman geçirmeden, eksikleri tamamlayarak, yanlýþlarý düzelterek, tekrarlarý çýkartarak yeniden yazmak, -Konulara göre sýnýflandýrmak, kaynaklarý belirtmek, ilgili arþivlerde saklamak, Eylem Haberleri: Bu tür haberlerde daha çok eylem, çok az söylem bulunur. Cinayet, yangýn, kaza, gösteri, protesto ve miting benzeri haberler, eylem haberleridir. Gazeteci; tanýk olamadýðý, gerçekleþtikten sonra öðrendiði olaylarla ilgili bilgileri ikinci el kaynaklardan öðrenir. Olayla ilgili bilgiler, haber kaynaklarý tarafýndan gazetecilere aktarýlýr. Bu süreçte gazetecinin ilk baþvuracaðý yollardan biri çeþitli insanlarla konuþmak, daha doðru bir deyiþle, söyleþi (mülakat) yapmaktýr. Söyleþi yapýlan kiþiler çoðu kez olaya katýlanlar veya görgü tanýklarý olur. Örneðin; kaza haberlerinde polis ve hastanedeki doktorlardan bilgi alma. Ayrýca, gazetecinin haberi oluþturan olay hakkýnda, olaya katýlmayan, ancak konunun

7 uzmaný olan kiþilerin görüþlerini almasý da çoðu kez gereklidir Söylem Haberlerini Ýzleme Yöntemleri Söylem Haberleri: Bu tür haberler verili haberlerdir. Yani nerede, ne zaman kimlerin bulunacaðýnýn bilindiði haberlerdir. Bu haberlerde daha çok söylem, çok az da eylem bulunur. Basýn toplantýsý, seminer, sempozyum, konferans, açýk oturum, bilimsel toplantýlar, panel vb. söylem haberleridir. Söylem haberleri çoðu kez yerinden toplanýr. Örneðin; gazeteci bir konuþmayý, toplantýyý, futbol maçýný, bir duruþmayý, bir seçimi izler. Ýzlemesi sýrasýnda, izlediði olaylarý yerinden gözlem yaparak, katýlarak tanýmlar. Gazetecinin olayý yerinden izlerken, olayýn neden oluþtuðunu da anlamasý ve deðerlendirmesi gerekir. Bu bakýmdan anlama yeteneðini bilinçli bir þekilde kullanmasý, çok iyi gözlem yapmasý zorunludur. Örneðin; bir politikacý vergi reformu üzerinde konuþmaktadýr, fakat neden konuþma için o günü ve yeri seçmiþtir? Bu sorularýn yanýtlarýný politikacýyý izlerken gazeteci bulmalý, konuþma yeri ve zamanýný iyi bir þekilde tanýmlamalýdýr. Gazeteci, gözlemini yaparken, gerekli yerlerde not almalý, konuþmalarý kaydetmelidir. Yerinden haber toplama bakýmýndan uzmanlaþma iyi sonuç vermektedir. Uzmanlaþmýþ muhabirler, haberleri yerinden daha kolay izleyebilirler. Ayný zamanda uzmanlýklarý gereði olarak, olayýn yakýn geçmiþi ile birleþtirmeyi daha kolaylýkla yapabilirler. Özellikle, parlamento, ekonomi ve adliye muhabirleri, yerinden haber verme yönünden uzmanlaþtýklarý ölçüde daha etkin olabilirler. UYGULAMA FAALÝYETÝ Ýþlem Basamaklarý Öneriler Ø Ýzleyeceðiniz olayla ilgili ön bilgileri alýnýz. Ø Ýzleyeceðiniz olayla ilgili ön bilgiler edininiz; çünkü insanýn dikkat süresi sýnýrlýdýr ve hiçbir bilginizin olmadýðý bir konuda çabuk sýkýlýr, ilginizi kaybeder, olaya hâkim olamazsýnýz. Olay hakkýnda ön bilgilerinizin olmasý size büyük kolaylýk saðlayacaktýr. Ø Malzemelerinizi her zaman hazýr bulundurunuz. Fotoðraf makinenizin, teybinizin pillerini kontrol ediniz. Yeterince kâðýt ve kalem alýnýz; çünkü olay yerine gittiðiniz zaman malzemeleriniz hazýr olmazsa büyük zorluk yaþarsýnýz. Zamaný iyi kullanmanýz gereklidir. Ø Olay yerine en kýsa zamanda ulaþýnýz. Ø Gazeteciler için zaman çok önemlidir. Yolda meydana gelebilecek aksilikleri de düþünerek zamanýndan önce yola çýkýp en kýsa sürede olay yerine gidiniz. Ø Olayý en iyi þekilde izleyebileceðiniz yeri seçiniz. Ø Olay yerine gittiðiniz zaman en iyi görüntü ve not alabileceðiniz yeri seçiniz. Haberimizi oluþturacak bilgi ve görsel malzemenin en iyisini almamýz gereklidir. Ø Olayla ilgili bilgileri not ediniz. Ø Olayla ilgili bilgilerin önemli olanlarýný not ediniz. Her þeyi yazmanýz mümkün deðildir. Bu nedenle önemli bilgileri not ediniz. Ø Not tutarken kýsaltmalar kullanmanýz size zaman kazandýracaktýr. Ø 5N 1K kuralýna uygun sorularýn yanýtlarýný alýp almadýðýnýzý kontrol ediniz. Kiþilerin isimlerini ve unvanlarýný kontrol ediniz. Performans Deðerlendirme Aþaðýda hazýrlanan deðerlendirme ölçeðine göre kendiniz ya da arkadaþýnýzýn yaptýðý çalýþmayý deðerlendiriniz. Gerçekleþme düzeyine göre Evet / Hayýr seçeneklerinden uygun olan kutucuðu iþaretleyiniz. Gözlenecek Davranýþlar Evet Hayýr Ø Ýzleyeceðiniz olayla ilgili ön bilgiler aldýnýz mý? Ø Olay yerine en kýsa zamanda ulaþtýnýz mý? Ø Olayý en iyi þekilde izleyebileceðiniz yeri seçtiniz mi? Ø Olayla ilgili bilgileri not ettiniz mi? Cevaplarýnýzda hayýr seçeneði iþaretliyse ilgili faaliyete dönerek tekrar ediniz. Cevaplarýnýzýn tümü evetse bir sonraki faaliyete geçebilirsiniz. ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME 1. Bir konuyu, bir düþünceyi kýsaca yazmaya denir. 2. Bir cümleyi ve ya metnin bir bölümünü haberimizde hiçbir deðiþikliðe uðratmadan, olduðu gibi aktarmaya.denir. 3. Eylemin çok olduðu kaza, yangýn, gösteri gibi haberlere..denir. 4. Söylemin çok olduðu basýn toplantýsý, seminer gibi haberleredenir. 5. Aþaðýdakilerden hangisi etkili not alma yöntemlerinden biri deðildir? A) Özel iþaretlerden ve kýsaltmalardan yararlanmak B) Not alýrken bütün konuþulanlarý, aynen yazmak C) Konunun özünü kaçýrmamak D) Zaman geçirmeden eksikleri tamamlamak 6. ( ) Söylem haberleri önceden bilindiði için, çoðu zaman gazeteci tarafýndan bizzat izlenir. 7. ( )Gazeteci haberleri izlerken not aldýðý için, hiçbir zaman ses kaydetmemelidir. 8. ( ) Haberler kaynak gösterilerek kanýtlanmalýdýr. 9. ( ) Gazeteci çok iyi bir gözlemci olmalýdýr. 10. ( ) Gazetecinin haberi toplarken, olaya taraf kiþilerin biriyle görüþmesi yeterlidir.

8 Baþlangýç Vatandaþ Muhabirliði nedir? Beceri Denetimi / Öncelikli Deðerlendirme Saðlýk ve güvenlik Teknik ve teknik olmayan becerilerin saptanmasý Vatandaþ Muhabiri Ýyi Uygulama Örnekleri Risk saptanmasý Editör kýlavuzu Onay Belgelendirme / Yaratýcý Ortaklar Tartýþmalarý canlandýrmak için grup aktiviteleri Eðitim boyunca kullanýlmasý için eþli öðrenmenin oluþturulmasý Hikaye Anlatýmý Gazeteciliðe giriþ Hikaye Piramidi Kaynaklar Bilgi edinmenin önceliðine karar vermek için mevcut hikayenin yeniden yazýlmasý Fotoðrafçýlýk Yapýlmasý ve yapýlmamasý gereken temel þeyler Picknik.com (Fotoðraf düzenleme sitesi) Flickr (Fotoðraf paylaþým sitesi) Dijital fotoðrafçýlýða giriþ Dijital kameralarý aktif bir þekilde kullanmak Bazý temel teknikler Kadraj nasýl ayarlanýr? Bir bilgisayara fotoðraflarýn aktarýmý Picknik.com sitesine basit fotoðraf ayarlamalarý için baþlangýç Flickr.com sitesine yükleme yapmak, etiketlemek, belgelendirmek Resim Düzenlemeleri Gimp Picasa Picasa ve Gimp programlarýnýn internetten indirilmesi Güç ve limitlerin karþýlaþtýrýlmasý Resimlerin yeniden boyutlandýrýlmasý, kesilmesi ve deðiþtirilmesi Ses Radyo Formatlarý Röportaj teknikleri Audacity Ne zaman ve niçin ses kaydý kullanýmý seçilmeli Farklý ses formatlarý Röportaj teknikleri, tartýþmaya açýk ve kapalý sorular, etkili dinleme Planlama, kayýt etme ve ses metnini yakalama Dosyayý düzenleme ve gönderme

9 Film Flip kameralarýna giriþ Farklý kareler Story-boarding Capturing Röportaj tekniklerinin gözden geçirilmesi Çekim ipuçlarý ve hileleri Röportaj hazýrlýklarý/vox-pops/ olay çekimleri Kesimler, karelerin çerçevelendirilmesi, sesin önemi Flip kameralara giriþ Story-boarding Ýlk parçanýn çekimi ve filme alýnmasý Windows Moive Maker Temel düzenleme Dosya aktarýmý/dosya yönetimi Geçiþler ve etkilerini öðrenme Seslendirme ve müziðin nasýl ekleneceði Audacityden ses dosyalarý, Picknik/Picasadan resim ve Flip filmleri aktarýmý Son parçanýn düzenlenmesi communityreporter.co.uk internet sitesinden dosya alýmý ve yüklenmesi Dosya Dönüþtürme ve Sýkýþtýrma Saðlamlaþtýrma Alýþtýrmasý (rozet için) Mevcut olan çeþitli ücretsiz kaynaklara Farklý kaynaklardan dosyalarla çalýþmanýn Temel prensiplerin ve önemli terimlerin bakýlmasý öðrenilmesi anlaþýlmasý Farklý programlar için format deðiþiminin öðrenilmesi programlarýnýn indirilmesi Super/ Any File Conventer/ Handbrake DVD sýkýþtýrma ve kopyalama DVDden dosya aktarýmý ve DVDye do- WMV dosyalarýnýn MP4e çevrilmesi sya yazýmý Seçimlerinin final parçasýnýn planlanmasý ve oluþturulmasý, bireysel ya da eþli çalýþma Eþli incelemenin yayýnlanmasý Becerilerin denetimi/becerilerin deðerlendirilmesi Öðrendikleri becerilerin gerçekleþtirebildikleri kadarýný gerçekleþtirerek içeriðin finalini oluþturmak Story-board içermek zorundadýr Katýlýmcýlarýn kelime bilgilerini ve becerilerini geliþtirmek için alýþtýrmalarla desteklenen eþli öðrenme seansý Sosyal Að Kurma Sunum Töreni Blogging Facebook Twitter StumbleUpon Linkedln Rozet ve Üyelik Bir blog oluþturma(internet sitesi), bloga resim ve metinlerin konulmasý, baðlantýlarýn eklenmesi, ses ve görüntü eklenmesi, sitenin görünümünün deðiþtirilmesi(tema), siteye iþlevsellik eklenmesi(parçacýklar), içeriðin birçok sosyal paylaþým sitelerine ulaþmasý için strateji geliþtirme Tüm katýlýmcýlara Vatandaþ Muhabirliði rozeti, sertifika, vatandaþ muhabirliði tiþörtü, çantasý ve öðrenim kaynaklarý flash belleði.

10 Film Windows Moive Maker Dosya Dönüþtür me ve Sýkýþtýrma Saðlamlaþtýrma Alýþtýrmasý Sosyal Að Kurma Sunum Töreni Flip kameralarýna giriþ Farklý kareler Story-boarding Capturing Temel düzenleme WMMye dosya aktarýmý/dosya yönetimi Röportaj tekniklerinin gözden geçirilmesi Çekim ipuçlarý ve hileleri Röportaj hazýrlýklarý/vox-pops/ olay çekimleri Kesimler, karelerin çerçevelendirilmesi, sesin önemi Flip kameralara giriþ Story-boarding Ýlk parçanýn çekimi ve filme alýnmasý Geçiþler ve etkilerini öðrenme Seslendirme ve müziðin nasýl ekleneceði Audacityden ses dosyalarý, Picknik/Picasadan resim ve Flip filmleri aktarýmý Son parçanýn düzenlenmesi communityreporter.co.uk internet sitesinden dosya alýmý ve yüklenmesi Farklý kaynaklardan dosyalarla çalýþmanýn Mevcut olan çeþitli ücretsiz kaynaklara bakýlmasý öðrenilmesi Temel prensiplerin ve önemli terimlerin anlaþýlmasý Farklý programlar Super/ Any File Conventer/ Handbrake için format programlarýnýn indirilmesi deðiþiminin WMV dosyalarýnýn MP4e çevrilmesi öðrenilmesi DVDden dosya aktarýmý ve DVDye dosya yazýmý DVD sýkýþtýrma ve kopyalama Seçimlerinin final parçasýnýn planlanmasý ve oluþturulmasý, bireysel ya da eþli çalýþma Eþli incelemenin yayýnlanmasý Becerilerin denetimi/becerilerin deðerlendirilmesi Blogging Facebook Twitter StumbleUpon Linkedln Rozet ve Üyelik Öðrendikleri becerilerin gerçekleþtirebildikleri kadarýný gerçekleþtirerek içeriðin finalini oluþturmak Story-board içermek zorundadýr Katýlýmcýlarýn kelime bilgilerini ve becerilerini geliþtirmek için alýþtýrmalarla desteklenen eþli öðrenme seansý Bir blog oluþturma(internet sitesi), bloga resim ve metinlerin konulmasý, baðlantýlarýn eklenmesi,ses ve görüntü eklenmesi, sitenin görünümünün deðiþtirilmesi(tema), siteye Tüm katýlýmcýlara Vatandaþ Muhabirliði rozeti, sertifika, vatandaþ muhabirliði tiþörtü, çantasý ve öðrenim kaynaklarý flash belleði. EVET EVET HAYIR EVET EVET EVET HAYIR(eðiciy le anlaþýldýðýnda katýlýmcýnýn EVET kendi zamanýnda yapýlabilir HAYIR EVET EVET EVET

11 Ad: Soyad: Doðum Tarihi: Bilgisayar kullanýmýnda kendinize ne kadar güvenirsiniz? (lütfen yuvarlak içine alýnýz) Hiç kullanmadým/çok korkuyorum/çok güvenmiyorum/yeterince güveniyorum/aþýrý derecede güveniyorum Mouse kullanýmý Klavye kullanýmý Sosyal medya internet siteleri Film çekimi e-posta kullanýmý Film düzenleme Ses kaydý Ses düzenleme Ýnternete yükleme yapmak blog 16ya kadar Baþka bir yetiþkin eðitimine katýldýnýz mý? Okulu bitirdiðinizden beri baþka bir eðitime katýldýnýz mý? Son 3 yýýlda baþka bir eðitimde yer aldýnýz mý? Okulu bitirdiðinizden beri baþka hiç bir eðitime katýlmadýnýz mý? Öðrenici Ýmzasý:... Eðitici Ýmzasý:... Tarih:...

12 Eðitim için hedef kitle kimdir? Örneðin: -gençler -yaþlýlar -iþ bulma öncesi/beceriler -öðrenme zorluklarý -önceden var olan ya da yeni bir grup Grup, herhangi bir ekip üyesi tarafýndan desteklenecek mi? (eðer uygulanabilirse) 6-12 kiþik gruplarla çalýþacaðýz. Kaç kiþi kayýt olmayý planlýyordu? Grup hangi zaman aralýklarýnda buluþabilir: -haftadaki tüm günlük seanslara -hafta sonlarý tüm günlük seanslara -akþam seanslarýna Katýlýmcýlarýn teknik beceri seviyeleri nelerdir? Ýnsanlara e-posta göndermeyi bilip bilmediklerini beceri seviyelerini saptamak için temel ölçüt olarak soruyoruz. Bize konulandýrýlmýþ bir TM projesi göndermek ister misiniz? Örneðin; tüm muhabirlerin tek bir konu üzerine içerik oluþturduðu ya da muhabirlerin içeriði belirlediði daha standart bir eðitim? Muhabirlerin eðitileceði ve internete yükleme yapabilecekleri herhangi baþka bir paylaþým kanalý var mý? (bu communityreporter.co.uk sitesine ek olacaktýr.) Grubun ulaþmasýný istediðiniz herhangi bir özel sonuç var mý? Örneðin; kýsa film, internet radyo kanalýnýn oluþturulmasý vb. Eðitim nerede yapýlacak? -Teknoloji odalarý (?) -Topluluk salonlarý -Diðer Toplantý yeri paylaþýlacak mý yoksa özel mi olacak? Küçük gruplarýn çalýþabileceði beyin fýrtýnasý odalarý olacak mý? Toplantý yerinin hemen yakýnýnda civarda neler var? Örneðin; maðazalar,diðer ofisler, okullar vb. Aþaðýdaki ekipmanlara ulaþma þansý var mý? -kulaklýk -daðýtýcý -kart okuyucu (bilgisayarlarda?) -yeniden þarj edilebilir pil üniteleri -uzatma kablolarý, dörtlü prizler -projektör -projektör ekraný -mikrofonlar

13 Toplantý yerinde internet baðlantýsý var mý? Bilgisayarlar yazýlýmlarý güvenlikle korunuyor mu ya da tüm webe eriþimi var mý? Eðer herhangi bir güvenlik duvarý varsa, aþaðýdaki sitelere eriþim imkanýmýz olacak mý? -youtube.com -wordpress.com -picnik.com -flossmanuls.net Eðer baþka sitelere eriþmek istersek, bu güvenlik duvarýný aþmak için talepte bulunmamýz ne kadar sürer? Bilgisayarlarda aþaðýdaki programlarýn hangi versiyonlarýný kullanýyor olacaðýz? -Windows -Windows Movie Maker Bilgisayarlarýmýza aþaðýdakileri içeren ücretsiz yazýlýmlar indirebilecek miyiz? -Audacity(and Lame) -Flipshare -Handbrake -Super -Firefox Herhangi bir deðiþik yapacaðýmýzda birlikte hareket edebileciðimiz bir teknisyen olacak mý ve onun iletiþim bilgileri nedir? Diðer Bilgiler: Bu aþamada gerçekleþecek eðitim hakkýnda bize söylemek istediðiniz baþka bir þey var mý? TEÞEKKÜRLER!

14 1-1. Kendime çok güveniyorum / 5. Hiç güvenmiyorum Bilgisayara yazýlým indirmek Ýþler kötüye gittiðinde sorunu çözme Codeclerle çalýþma Herhangi bir engeliniz ya da eriþim için ihtiyacýnýz olan bir þey var mý? Baþka sorunuz var mý? TEÞEKKÜRLER!

15 ÖÐRENME FAALÝYETÝ1 Gazeteleri farklýlýklarýna göre karþýlaþtýrabileceksiniz. Ýçeriklerine göre gazete türlerini araþtýrýnýz. Çeþitli fikir gazetelerine ait örnekleri, sýnýfa getirerek inceleyeniz. Fikir gazeteleriyle kitle gazetelerinin benzeyen ve ayrýlan noktalarýný araþtýrarak sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Aylýk ve on beþ günlük yayýmlanan gazete örneklerini sýnýfa getirerek günlük gazetelerle aralarýndaki farklarý arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Yerel bir gazeteyi yerinde ziyaret ederek çalýþma þartlarý hakkýnda bilgi edininiz. Bölgesel bir gazete çalýþanýný sýnýfa davet ederek çalýþmalar hakkýnda bilgi alýnýz. Ulusal gazetelere ait örnekleri sýnýfa getirerek yerel gazetelerle aralarýndaki farklarý araþtýrýnýz. Ýlgi alanlarýna göre gazete türlerini araþtýrarak arkadaþlarýnýzla düþüncelerinizi paylaþýnýz. Tabloid gazetenin tanýmýný ve en fazla kullanýldýðý ülkeleri araþtýrarak düþüncelerinizi arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Sýnýfýnýzda çeþitli türlerdeki gazeteleri inceleyebilecek þekilde gruplar oluþturunuz. Grup olarak size verilen türle ilgili gazete örneklerini sýnýfa getirerek ayrýntýlý bir þekilde inceleyiniz. Ýncelediklerinizi ve daha önce öðrendiklerinizi, önce kendi grubunuzla daha sonra sýnýfýnýzdaki diðer gruplarda bulunan arkadaþlarýnýzla deðerlendirerek eksik ya da hatalý gördüðünüz konularla ilgili öðrenme faaliyetine dönerek konuyu tekrar ediniz.

16 Ýþlem Basamaklarý Öneriler: Ýçeriklerine göre gazete türlerini inceleyiniz. Konuyla ilgili kýsma geri dönerek inceleyiniz. Gazetenin hangi konulara daha fazla yer verdiðine dikkat ediniz. Yayýn sürelerine göre gazete türlerini inceleyiniz. Konuyla ilgili kýsma geri dönerek inceleyiniz. Farklý sürelerle yayýnlanan gazeteleri seçiniz. Daðýtým alanlarýna göre gazete türlerini inceleyiniz. Konuyla ilgili kýsma geri dönerek inceleyiniz. Arama motorlarýný kullanarak uluslararasý, ulusal, yerel ve bölgesel düzeyde yayýnlanan gazetelerin en önemlileri hakkýnda bilgi toplayýnýz. Ýlgi alanlarýna göre gazete türlerini inceleyiniz. Konuyla ilgili kýsma geri dönerek inceleyiniz. Arama motorlarýný kullanarak farklý alanlardaki gazeteler hakkýnda bilgi toplayýnýz. Ebatlarýna göre gazete türlerini inceleyiniz. Konuyla ilgili kýsma geri dönerek inceleyiniz. Okul gazetenizin ebatlarýnýn hangi türe girdiði hakkýnda bilgi toplayýnýz. Performans Deðerlendirme Gözlenecek Davranýþlar Evet Hayýr Ýçeriklerine göre gazete türlerini incelediniz mi? Gazetelerin internet adresleriyle ilgili bilgi topladýnýz mý? Daðýtým alanlarýna göre gazete türlerini incelediniz mi? Arama motorlarýný kullanarak ekonomi gazeteleri hakkýnda detaylý araþtýrma yaptýnýz mý? Okul gazetenizin ebatlarýnýn hangi türe girdiði hakkýnda bilgi topladýnýz mý?

17 ÖÐRENME FAALÝYETÝ 2 AMAÇ: Gazeteciliðin temel niteliklerini eksiksiz olarak sýralayabileceksiniz. ARAÞTIRMA Bulunduðunuz yerde yayýmlanan bir gazeteyi ziyaret ederek, burada kadrolu çalýþan bir gazeteciden mesleði hakkýnda ayrýntýlý bilgi alýnýz ve öðrendiklerinizi sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Yaþadýðýnýz bölgede serbest çalýþan gazeteci varsa sýnýfýnýza davet ediniz ve çalýþma yöntemleri hakkýnda bilgi alýnýz. Baþarýlý, çalýþkan, hitap ettiði kitle tarafýndan sevilen ve sayýlan bir gazetecide bulunmasý gereken özellikler nelerdir? Araþtýrarak, bilgilerinizi sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Emekli bir gazeteciyi ziyaret ederek mesleki deneyimlerini paylaþýnýz Ýlinizdeki basýn meslek kuruluþlarýný ziyaret ederek, gazetecinin hak ve sorumluluklarý hakkýnda bilgi alýnýz ve görüþlerinizi arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Ýnternette arama motorlarýný kullanarak, Basýn Kanununun gazetecinin hak ve sorumluluklarýyla ilgili maddelerini inceleyiniz. Gazeteci, esas iþi habercilik olan kiþidir. Gazeteciliðin haber malzemesi sayýlan bilgilerin toplanmasý, yazýlmasý, düzenlenmesi ve daðýtýlmasýný içeren bir iþlem olduðu tanýmýndan yola çýkarak gazeteciyi, Ulaþmak istediði kitle için en önemli bilgileri toplayarak haber haline getiren ve kiþileri bilgilendirerek düþünmeye sevk eden meslek mensubu olarak tanýmlamak gerekir. Bir baþka tanýma göre gazeteci: Bir basýn kuruluþunda, düzenli olarak kadrolu, sözleþmeli veya telif ücreti karþýlýðý çalýþan, haber alýp verme ve olaylar hakkýnda görüþ belirtme iþini yapan, çalýþtýðý kuruma karþý yasalarýn kendisine karþý yüklediði sorumluluklarý yerine getiren ve kendisine verilen haklardan faydalanan kiþidir.

18 Gazetecinin Hak ve Sorumluluklarý Gazetecinin Haklarý Gazeteci, tüm bilgi kaynaklarýna serbestçe ulaþma ve kamu yaþamýný belirleyen, halký ilgilendiren tüm olaylarý izleme, araþtýrma hakkýna sahiptir. Gazetecinin karþýsýna çýkarýlacak gizlilik ve sýr gibi engeller, kamusal iþlerde yasaya, özel iþlerde açýk ve ikna edici gerçeklere dayandýrýlmalýdýr. 22 Gazeteci, çalýþtýðý basýn ve yayýn organýnýn kendisiyle yaptýðý sözleþmede de kaydedilmiþ olmasý gereken temel çizgisini dikkate alýr. O temel çizgi dýþýndaki ve onunla çeliþen veya orada açýkça belirtilmemiþ olan tüm telkin, öneri, istek ve talimatý reddetme hakkýna sahiptir. Gazeteci, inanmadýðý bir görüþü savunmaya veya meslek ilkelerine aykýrý bir iþ yapmaya zorlanamaz. Gazeteciler, özelliklede yazý iþleri çalýþanlarý, basýn- yayýn iþletmesinin iþleyiþini belirleyen, etkileyen önemli kararlardan haberdar edilmeli ve gereðinde, kararlarýn alýnmasýna katýlmalýdýr. Ýþlevi ve sorumluluklarý ýþýðýnda, gazeteciler örgütlenme hakkýnýn yaný sýra, görevinin maddi ve manevi güvencesini saðlayan kiþisel sözleþme yapma hakkýna sahiptir. Gazeteci, ekonomik baðýmsýzlýðýný garanti eden, toplumsal rolüne ve emeði ile yeteneðine uygun bir ücret almalýdýr. Gazeteci, kaynaklarýn gizliliði ilkesi uyarýnca, kaynaðýný açýklamaya ve tanýklýk yapmaya zorlanamaz. Kaynak izin verdiði takdirde gizlilik ortadan kalkabilir. Kaynaðý tarafýndan açýkça yanýltýldýðý durumlarda gazeteci kaynaðýný açýklayabilir. Gazetecinin Sorumluluklarý Gazeteci, basýn özgürlüðünü, halkýn doðru haber alma, bilgi edinme hakký adýna dürüst biçimde kullanýr. Bu amaçla her türlü sansür ve oto sansürle mücadele etmeli, halký da bu yönde bilgilendirmelidir. Gazetecinin halka karþý sorumluluðu, baþta iþverenine ve kamu otoritelerine karþý olmak üzere, öteki tüm sorumluluklardan önce gelir. Bilgi ve haberleþme özgür düþünce, herhangi bir ticari mal ve hizmetten farklý olarak toplumsal bir nitelik taþýr. Gazeteci, ilettiði haber ve bilginin sorumluluðunu üstlenir ve paylaþýr Gazetecinin özgürlüðünün içeriðini ve sýnýrlarýný, öncelikle, sorumluluklarýyla meslek ilkeleri belirler.

19 Elbette profesyonel bir gazeteci deðilsiniz ama bu sizin etik kurallara uymanýz gerekliliðini ortadan kaldýrmaz. Eðitim Kitimizin izleyen sayfalarýnda MEDYA DERNEÐÝ ninm derlemiþ oluðu I bulacaksýnýz. Bu kurallara uyuyor olmak hem sizi saygýn kýlacaktýr hem de hukuki yaptýrýmlarla karþýlaþmanýzý önleyecektir. Kendinizi geliþtirmek için her gün kendinize zaman ayýrýn ve unutmayýn ki hem güzel, anlamlý bir þey yapmýþ olacaksýnýz hem de kendi geleceðinizi inþa edeceksiniz.

20 Türkiyeli gazeteciler için etik ilkeler Gerçeklik ve Doðruluk Gazeteciler bilgiyi toplama, haberleþtirme ve yorumlama konusunda dürüst, adil ve cesur davranmalýdýr. Kamuoyuna hizmet en baþta gelen amaçlarý olmalýdýr. Gerçeði eksiksiz ve yalýn bir þekilde yansýtmak gazetecinin temel görevidir. Bilgileri net bir þekilde ortaya koymalý, soru iþaretlerine, kafa karýþýklýðýna ve manipülasyona yol açabilecek muðlaklýktan uzak durmalýyýz. Bunu baþarmak için gazeteciler þunlarý yapmalýdýr: Bütün kaynaklardan eline ulaþan bilginin doðruluðunu sýnamalýdýr. Haberlerde kullanmak üzere elde ettiði yazýlý, dijital, görsel ve iþitsel belgelerin orijinalliðinden emin olmalýdýr. Bilgiyi, belgeleri ve iddialarý, sanki haberin konusuyla ilk kez karþýlaþýyormuþ gibi titizlikle gözden geçirmelidir. Bilgiyi tam olarak doðrulayamýyorsa, sorumlu olduðu editöre danýþmalý ve þu sorulara cevap aramalýdýr: a) Bilgi, kamuoyunun bilmesi açýsýndan ne kadar önem taþýmaktadýr? b) Haberin, konu ettiði þahýslar açýsýndan olasý sonuçlarý nelerdir? c) Zarar nasýl asgariye indirilebilir? d) Elimizde ne gibi alternatifler var? Habere konu olan kiþiler aranmalý, onlara haberdeki iddialara cevap verme fýrsatý tanýnmalýdýr. Haberde sözü edilen bireyler, kurumlar ve yerler hakkýnda teyit edebildiðimiz bilgiyi doðru ve ayrýntýlý bir þekilde aktarmak konusunda dikkatli olmalýyýz. Gazeteci bu gerekleri uygularken þu hususlara dikkat etmelidir: -Gerçeðe ulaþabilmek için elindeki tüm imkânlarý kullanmalý, alternatifleri deðerlendirmelidir. -Bilhassa hassas meseleleri ele alýrken, haberin güvenilirliðine zarar verebilecek olasý davalara veya yalanlamalara karþý korunmak için röportajlarda ses kayýt cihazý kullanmayý düþünmelidir. Bu durumda gazetecilerin kaynaklarýna, sözlerinin kaydedildiðini söylemesi gerekir. Gizli ses kayýtlarý, röportaj yapýlanlarýn izni olmaksýzýn daimi þekilde kullanýlmamalýdýr. Haberin güvenilirliðini saðlamak için televizyon kameralarý da kullanýlabilir. - Haberin odak noktasýný yönlendirmekte çýkarý olabilecek kurumlardan veya bireylerden gelen bilgiye kuþkuyla yaklaþmalýdýr. Haberi kendi lehine saptýrabilecek veya karþýtlarýný kötü gösterebilecek bilgi veren kaynaklarýn amaçlarýný daima sorgulamalýdýr.

21 Tarafsýzlýk ve Adil Olmak Haber yaparken tarafsýz ve adil kalmalý; siyasi, toplumsal veya ekonomik ideolojilerin geçmiþte yaþanan, halihazýrda vuku bulan ya da gelecekte gerçekleþmesi ihtimal dahilinde olan çatýþmalarýnda taraf olmamalýdýr. Bir gazeteci belgeleri toplama, röportaj yapma ve haberi hazýrlama esnasýnda tüm kiþisel fikirlerini, ideolojisini ve yorumlarýný askýya almalý ve tarafsýzlýðýný korumalýdýr. Bunu baþarmak için gazeteciler þunlarý yapmalýdýr: - Haberde konu edilen bütün taraflarýn ifade özgürlüðüne saygý göstermeli ve adil olmak ve tarafsýzlýk adýna görüþlerine haberde yer vermelidir. - Kiþileri veya gruplarý hedef haline getirmemelidir. - Habere konu olan kiþi ya da kurumlara ekonomik baðlýlýk durumlarýnda bile (sözgelimi haberde sözü edilen kiþi veya kurumlardan elde edilen reklam geliri) haberin tarafsýzlýðýný saðlamak için tüm olasý alternatifleri deðerlendirmelidir.

22 Baðýmsýzlýk Gazeteciler kamuoyunun bilme hakkýndan baþka hiçbir özel çýkara baðlý olmamalýdýr. Gerçek veya öyle algýlanabilecek çýkar çatýþmalarýndan kaçýnmalý ve dürüstlükten taviz verebilecek veya güvenilirliklerine halel getirebilecek iliþkilerden ve faaliyetlerden uzak durmalýdýr. Yayýn kuruluþlarý devletten, özel çýkar çevrelerinden ve siyasi partilerden baðýmsýz olmalýdýr. Kamuoyu, siyasi, ticari ya da kiþisel çýkarlarýn kuruluþun yayýn politikasý üzerinde herhangi bir etkisinin olmadýðýna inanmalýdýr. Gazeteciler, toplumdaki diðer insanlar gibi, kuvvetli siyasi ve ideolojik görüþlere sahip olsalar da, bu görüþler habercilik süreçlerine dahil olmamalýdýr. Kiþisel fikirlerin veya siyasi inançlarýn haberlerde yeri yoktur. Gazeteciler yazdýklarýnýn fikir veya yorum olduðunu, olgulara dayalý haberlerle karýþtýrýlmamasý için, net bir þekilde belirtmelidir. Reklam verenlere veya özel çýkarlara iltimas geçilmemeli ve onlarýn haberleri etkilemesine izin verilmemelidir. Gazeteciler iltimas, hediye veya para için bilgi vermeyi öneren kaynaklardan uzak durmalýdýr. Kaynaklarýn Kullanýmý Kaynaklar konusunda gazeteciler þu hususlara dikkat göstermelidir: - Kaynakla iliþkisinde, habercinin veya çalýþtýðý haber kuruluþunun güvenilirliðini zayýflatacak hiçbir çýkar çatýþmasý olmadýðýndan emin olmalýdýr. - Kaynakla arasýnda hesabýný veremeyeceði herhangi bir maddi bað kurmamaya özen göstermelidir. - Kaynaktan edindiði iddialarýn doðruluðundan emin olmalýdýr. Kaynaðýn kamuoyunun gözünde güvenilir olup olmadýðýna bakmaksýzýn, bu iddialarý destekleyecek belgeler istemelidir.

23 Ýsimsiz Kaynaklarýn Kullanýmý Gazeteciler isim kullanmama sözü vermeden önce kaynaklarýn amaçlarýný daima sorgulamalýdýr. Bilgi karþýlýðýnda herhangi bir söz verirken, bunun hangi koþullara baðlý olduðunu açýkça belirttiðinden emin olmalýdýr. Bir kez ismi saklý tutma sözü verdiðinde, o sözü tutmalýdýr. Türkiyede isimsiz kaynaklara dayanan haberler yayýnlamak alýþkanlýk haline gelmiþtir; bu tür haberler sýk sýk bilginin manipülasyonuna ve kanýtlanmamýþ iddialara veya söylentilere yol açmaktadýr. Etik ilkeler uyarýnca, özel koþullar olmadýðý sürece, bütün kaynaklarýn ismi verilmelidir. Böyle bir durumda, haber kuruluþunun yöneticileri ile tartýþýlmalý ve kaynaðýn isminin niye saklandýðýna dair bilgi kamuoyu ile paylaþýlmalýdýr. Gazeteciler editörleriyle veya sorumlu olduklarý kiþilerle þu hususlarý gözden geçirmelidir: a) Kaynaðýn verdiði bilgiler onu ya da yakýnlarýný hayati tehlikelerle ya da toplumsal sorunlarla baþ baþa býrakýyor mu? b) Verilen haber kamuoyunu ne ölçüde ilgilendiriyor? Haber önemli mi ve ciddi bir etkisi var mý? c) Kaynaðýn, iddialarýný destekleyecek belgeleri var mý? d) Kaynaðýn bu bilgiyi vermekteki amacý ne? e) Kaynaðýn isimsiz kalmasý, haberin güvenilirliðini zedeler mi?

24 Kaynaðýn isminin saklanmasý konusunda karar alýnýrsa, istendiði takdirde gazeteciler kaynaðýn kimliðini editörüne açýklamalýdýr. Editör ve haberci, ismi saklama taahhüdünü yerine getirmelidir. Kaynaðý bilinmeyen bilgi ve belgelerin deðerlendirilmesinde þüpheci davranýlmalý ve orijinal olup olmadýklarý titizlikle soruþturulmalýdýr. Doðru olmayabileceði bilinen bir haberin yayýnlanmasý kararýnda, haber diðer medya kuruluþlarýna sýzdýrýlmýþ olsa bile, mesleki rekabet faktörü belirleyici bir faktör olmamalýdýr. Günümüzün rekabetçi medya piyasasýnda bile karar verirken gözetilmesi gereken faktörler doðruluk ve hakikat olmalýdýr. Yöntemlerden biri, haberi, bilginin orijinalliðini sorgulayan ve bilginin nereden geldiði ve niye yayýnlandýðýna dair bakýþ açýsý saðlayan bir bölümle birlikte yayýnlamak olabilir. Ýntihalle ilgili kural basittir: Yapmayýn. Haberlerimizde herhangi bir baþka mecradan (internet, gazete, televizyon, radyo, kitap ya da dergi) alýntý yapýlarak kullanýlan özgün ifade, üslup ve fikirlerin kaynaðý mutlaka belirtilmelidir. Kaynak gösterme ilkesi haber ajansý havuzlarýndan alýnan haberler için de geçerlidir. Haber hýrsýzlýðý internetle birlikte iyice yaygýnlaþtýðý için, ne olduðunu anlamak ve tanýmlamak her zamankinden daha önemlidir. Bilgi hýrsýzlýðý: Baþka bir muhabirin elde ettiði bilgiyi ya da yaptýðý haberi kaynak göstermeden kullanmaktýr. Bir muhabir, bir haberi yaratýcý ve alýþýlmadýk bir tarzda yazar ve bir baþka muhabir kendi haberinde bu haberden pasajlar kopyalarsa, üslup hýrsýzlýðý yapmýþ olur. Fikir hýrsýzlýðý: Bir gazeteci, köþe yazarý veya haber analisti, yazýsýnda veya haberinde bir meseleyle ilgili yeni bir fikir veya teori ortaya atar ve baþka bir gazeteci bu fikri, kaynaðýna atýfta bulunmadan kopyalarsa fikir hýrsýzlýðý yapmýþ olur.

25 kurbanlarýna merhametle yaklaþmalýdýr. Ýçerdiði kiþilere acý verebilecek bir fotoðrafý ya da görüntüyü kullanmanýn gerekli olup olmadýðýný ve bunlarý hangi motivasyonla kullanmak istediðini sorgulamalýdýr. Fotoðraflarý ve görsel malzemeleri kullanmanýn olasý sonuçlarýný gözden geçirmelidir. - Fotoðraf altý yazýlarý fotoðrafta sunulan gerçekliði ifade etmelidir. Görsel Malzeme Kullanýmý Fotoðraflarý ve görsel malzemeleri üreten gazeteciler çalýþmalarýnda yüksek etik standartlara riayet etmekle yükümlüdür. Görsel malzemenin sunumunda doðru ve kapsayýcý olmalý, görselleri, yeni dijital teknolojilerle manipüle etmenin ayartýcýlýðýna karþý koymalýdýr. Sorulacak kilit soru þudur: Bu görsel, fotoðrafladýðýmýz sahneyi veya olayý doðru yansýtýyor mu? Kullanýlan görüntü ve fotoðraflar kiþi mahremiyetine saygýlý olmalý ve gazeteciler haberlerine dahil ettikleri fotoðraflarý ve görsel malzemeleri seçerken adil olmaya azami dikkat göstermelidir. Þu hususlara dikkat gösterilmelidir: - Fotoðraf çekimleri rahatsýzlýk vermeyen ve þiddet kurbanlarýnýn veya hayatta kalanlarýn acýlarýný deþmeyen bir mesafeden yapýlmalýdýr. Trajediden etkilenenlerin özel yas ve acý anlarýnda duyarlý davranýlmalýdýr. - Kullanýlan görsel malzemeler gerçeði olduðu gibi yansýtmalýdýr. Kamuoyu, dijital olarak deðiþtirilmiþ görsel malzemelerle ve bilhassa bu malzemelere ekleme veya çýkarma yapýlmak suretiyle manipüle edilmemelidir. Görüntü kalitesini artýrmak için yapýlacak teknik müdahaleler bu kuraldan müstesnadýr. - Çocuklarýn, cinsel taciz ve suç kurbanlarýnýn, travmatik olay kurbanlarýnýn fotoðraflarýnýn veya görüntülerinin alýnmasý ve kullanýlmasý konusunda daha fazla hassasiyet gösterilmelidir. - Gazeteci görsel malzemelere konu olan herkese saygý ve dürüstlükle davranýlmalýdýr. Fotoðrafçýlar savunmasýz kiþileri ele alýrken özel dikkat göstermeli ve suç veya trajedi - Arþiv görüntüsü kullanýmýnda dikkat ve hassasiyet gösterilmeli, trajedinin veya travmanýn anýlarýný canlandýrmanýn hayatta kalanlara ve genel olarak kamuoyuna acý verebileceði unutulmamalýdýr. Eðer fotoðrafý kullanmak için iyi bir gazetecilik sebebi varsa (sözgelimi trajik bir olayýn yýldönümü) tarihi verilmeli ve baþlýklarý açýk konulmalýdýr. Özel Hayat - Bilgi toplama ve haber yapma sürecinde meslek ilkeleri akýldan çýkarýlmamalý ve gazetecilik konumunun bize özel hayatý ihlal etme hakký vermediði hiçbir zaman unutulmamalýdýr. Bu nedenle haber peþinde koþarken, bir kiþinin mahremiyetini ihlal etme tehlikesi ortaya çýktýðýnda, Bu haberi yapmamýzýn amacý nedir? Ayný þey benim baþýma gelse ne hissederdim? Bu haber kamu yararýna gerçekten hizmet ediyor mu? gibi sorularý kendimize sormalýyýz. Cinsel suç maðdurlarý ve çocuk zanlýlarýn kimliklerinin açýklanmasý konusunda büyük dikkat gösterilmelidir. Haberler hiçbir þekilde kýþkýrtýcý veya ayrýmcý bir dil kullanmamalýdýr. Doðrudan haberle ilgili olmadýkça gazeteciler bir kiþiyi veya bir grubu dili, inancý, ýrký, toplumsal cinsiyeti, cinsel kimliði veya toplumsal sýnýfý ile tanýmlamamalýdýr.

26 Önemli bir bilgi elde etmek için aldatma yöntemi kullanýldýðý takdirde, haber kuruluþu kamuoyu da dahil, ilgili bütün taraflara aldatmanýn niteliðini ve sebebini açýkça söylemelidir. Bu noktada önemli bir kural: Aldatma yoluyla ifþa edilen bilgi sayesinde önlenen zarar, bizzat aldatma eyleminin neden olduðu zarara baskýn çýkmalýdýr. Gazeteciler aldatmanýn aldatýlanlar açýsýndan (uzun ve kýsa vadeli) sonuçlarýný, gazeteciliðin güvenilirliði ve misyonu açýsýndan etkisini veya aldatma yoluna baþvurmanýn sebebini tartmalýdýr. Medya kuruluþlarý herhangi türde nefret söylemini veya ayrýmcý görüntüleri yayýnlarken azami dikkat göstermelidir. Ama bu son derece hassas bir meseledir: Olaylarý aktarmak gazetecilerin görevidir. Nefret eylemlerini görmezden geldiðimizde, kimsenin tepki gösterme, kýnama veya farklý bir bakýþ açýsý ortaya koyma fýrsatý olmayacaktýr. Gazeteciler, saldýrgan görüþleri aktarma görevlerine baðlý kalmayý sürdürürken zararý en aza indirebilecek seçenekler bulmalýdýr. Takipçilerine, büyük resmi anlamalarýný saðlayacak bilgiyi vermelidirler. Medyanýn, bunun niye nefret söylemi olduðu ve niye bir haberde kullanýldýðýný anlamasý için kamuoyuna yardýmcý olmasý önemlidir. Diðer bir deyiþle, kamuoyuna baðlamý da sunma sorumluluðumuz vardýr. Bu yüzden nefret suçu içeren ifadelerin veya diðer malzemelerin kullanýlmasýna, ancak haber deðeri olduðuna hükmedildiðinde, bir meseleye veya olaya ýþýk tuttuðunda ve kamusal yarar söz konusu olduðunda izin verilebilir. Bütün geleneksel habercilik yöntemleri tükenmediði ve kamuoyu açýsýndan hayati önem taþýyan bir bilgi elde edilemediði sürece, gizli ses veya görüntü kaydý gibi yöntemleri kullanmaktan kaçýnmak gerekir. Elde edilmeye çalýþýlan bilgi, aldatma yönteminin kullanýlmasýný (sözgelimi bir habercinin takma isim kullanarak kendisini gizlemesi) haklý gösterecek kadar büyük önem taþýmalýdýr. Gazeteciler, topluma karþý taþýdýklarý büyük sorumluluktan dolayý, gerçek veya algý düzeyinde çýkar çatýþmasý yaratan durumlara karþý bilhassa dikkatli olmalýdýr. Gazeteciler aþaðýda sayýlan durumlarýn etkisine karþý sorumluluklarýný göz önünde bulundurmalýdýr: -Belli faaliyetlerde yer almak, sözgelimi siyasi bir gösteride konuþmak -Kampanyalar veya örgütlerle yakýn iliþkiler kurmak -Kaynaklar, reklamverenler veya diðer taraflardan iltimas veya özel muamele kabul etmek -Gazetecinin güvenirliðini riske sokacak yan iþlerde çalýþmak -Haberlerin unsuru olarak takip edilen kaynaklarla dostluk kurmak Gazeteciler mesleði ile kesiþen veya çatýþan bir baþka iþte çalýþmamalýdýrlar. Devlet kurumlarý veya siyasi partiler gibi kurumlar için yarý zamanlý veya gönüllü iþ yapmamalýdýrlar. Gazeteciler haber kaynaklarýyla iliþkilerinde dikkatli davranmalýdýrlar. Hediye, özel muamele veya para almak gibi çýkar iliþkilerine girmemelidirler. Gazeteciler kendilerine daima þu sorularý sormalýdýrlar: Baðýmsýz mý davranýyorum? Yaptýðým þey, güvenilirliðime veya haber kuruluþumun güvenilirliðine halel getirebilir mi? Davranýþým bir çýkar çatýþmasý olmasa da çýkar çatýþmasýnýn izlenimini vermek bile, kamuoyunun gözünde dürüstlüðümü ortadan

27 Yerel Televizyonculukta Soru Sorma Teknikleri Zafer ATAY Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu Üyesi Ben burada, ne konferans ne de ders vermek niyetindeyim Sadece 39 yýlý bulan meslek hayatýmýn bazý deneyimlerinden size parçalar halinde sunmak istiyorum. Hayatýmýzýn her anýnda çok çeþitli sorular sorar ve bize yöneltilen sorulara yanýt veririz. Günlük hayatýmýzda olduðu gibi mesleðimizde de haber ve soru iç içedir, haber soru ile baþlamaktadýr. Bugün bazýlarýnýn iddiasýna göre artýk kullanýlmadýðý söylenen 5N 1K ilkeleri bana göre hâlâ var. Niçin? sorusuna cevap vermeyen bir haber, haber deðildir. Kim? sorusuna cevap vermeyen bir haber de haber deðildir. Onun için haberin içinde görünmeyen sorularý ve cevaplarý vardýr. Haberi nasýl toplarýz? Soru ile buluruz, baþbakan gelmiþtir, belediye baþkaný gelmiþtir; sorumuzu sorarýz, cevabýný alýrýz Peki soru bitti mi? Hayýr. Haber oluþtu, ekranda da okundu, görüntüsü de çýktý, yazdýnýz veya gazetede basýldý, fikrî takip denilen, ki bana kalýrsa haberciliðin temelini oluþturan olayý takip etmek vardýr. Yani, haberi geniþletmeniz lâzýmdýr, haberin kalanýný ertesi güne devam ettirmeniz þart. O vakit sorularý soracaksýnýz. Meselâ büyük bir tesis yandý diyelim, birinci gün gittiniz kameraman arkadaþýnýz yanýnýzda yangýný çektiniz, son süratle yetiþtirdiniz ve yayýnlandý. Bitti mi? Hayýr. Acaba bu tesis sigortalý mýydý? Sigortadan kaç milyar aldý? Bu tesiste kaç kiþi çalýþýyordu? Artýk iþe yaramaz hale geldiyse kaç kiþi iþsiz kaldý? Ýþsiz kalan bu insanlar kaç kiþiye bakmakla yükümlü? Bu tesiste üretilen madde Niðde, Kütahya ve Adanaya da gönderiliyor. Bu tesisin üretimi durdurmasýyla kaö fabrika zarara uðradý veya üretimi aksadý? Bakýn sorular haberin içinde devam ediyor. Bu sorularý sorarak, cevaplarý bularak haberi devam ettirmeniz þart. Nasýl soru soracaðýz? Sorularýmýz nasýl olmalýdýr? * Sorunuzu yöneltirken öncelikle Türkçeyi doðru ve güzel kullanmaya dikkat etmelisiniz. Herþeyden önce kýsa özet gibi ifadelerle soruya girmemeniz gerekir; özetin kýsasý zaten olmaz, özet kendi içinde zaten kýsa demektir. Yine zaman zaman rastladýðým ve inanamadýðým bir hata da beþ çocuðunu kaybetmiþ bir insanýn duygularýný aktarmaya çalýþýrken, oldukça üzüntülüydü ifadesinin kullanýlmasýdýr. O anne periþandýr, acýsýný tarife imkân yoktur, o an sadece ölümü dünebiliyordur, ama siz oldukça kelimesini kullanarak eh iþte pek de üzüntülü deðildi demiþ oluyorsunuz. Merhum kelimesi de yanlýþ kullanýlan kelimelerdendir. Sadece Müslümanlarýn arkasýndan merhum denilir. Bir gayrî Müslimin arkasýndan merhum denmez, topraðý bol olsun veya dinince dinlensin, denir. Küçük ayrýntýlar gibi görünüyor, ama aslýnda konuþtuðumuz dilin temelidir, bu. Hastahaneden çýkan bir kiþiye, Ne zaman tahliye oldunuz? denmez. Ýnsan hastaneden tahliye olmaz, taburcu edilir. Hapishaneden tahliye olursunuz veya yangýn geçiren evinizden sizi tahliye ederler. Ama, hastaneden tahliye olmaz, taburcu edilirler. Çok küçük gibi görünen, ancak habercilerin çok sýk yaptýklarý yanlýþlardýr bunlar. Ulusal basýn yapsa da siz onlarýn bu hatalarýný örnek almayýn. * Sorularýnýz bilgiye dayalý olmalýdýr. Paldýr küldür, Bu konuda ne düþünüyorsunuz? demek soru sormak demek deðildir. Bir sanatçýyla, bir edebiyatçýyla görüþüyorsanýz, en azýndan son kitabýnýn baþýný ve sonunu okuyun, hayat hikayesini bilin. Eðer bir politikacýyla görüþüyorsanýz, iki gün içinde yaptýðý konuþmalara bir göz atýn. Türkiye nereye