Yüksek Protein İçerikli Diyetin Sıçan Böbrek ve Karaciğer Dokularında Yaşa Bağlı Olası Etkilerinin Değerlendirilmesi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Yüksek Protein İçerikli Diyetin Sıçan Böbrek ve Karaciğer Dokularında Yaşa Bağlı Olası Etkilerinin Değerlendirilmesi"

Transkript

1 Yüksek Protein İçerikli Diyetin Sıçan Böbrek ve Karaciğer Dokularında Yaşa Bağlı Olası Etkilerinin Değerlendirilmesi Sera Kılıç, Pınar Ülgen, Fırat Yıldırım, Deniz Can Başaran, Berk Yasin Ekenci, Caner Çetinoğlu Danışman: Dr. Fatma Helvacıoğlu ÖZET Beslenme alışkanlıklarının değişmesi nedeniyle aşırı kilo ya da obezite sınıfına katılan insan sayısı hem dünya da hem de ülkemizde hızla artmaktadır. Bu noktada karşılaşılan bir diğer önemli konu kilo vermek isteyen insanların yüksek protein diyetleri gibi hızlı ve etkili olduğu düşünülen diyet yöntemlerine başvurmalarıdır. Çalışmamızda yüksek protein diyetinin yaşa bağlı, karaciğer ve böbreklerde neden olabileceği olası etkileri ince yapı düzeyinde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızda genç (6 aylık) ve yaşlı (18 aylık) 32 adet Wistar albino erkek sıçanlar kullanıldı. Sıçanlar; Grup 1: Genç Normal Diyet grubu(n=8), Grup 2: Genç Yüksek Protein Grubu(n=8), Grup 3: Yaşlı Normal Diyet grubu(n=8), Grup 4: Yaşlı Yüksek Protein Grubu(n=8) olmak üzere 4 grup oluşturuldu. Normal diyet grubundaki sıçanlara %20 oranında protein içeren diyet verilirken, yüksek protein gruplarına %47,5 protein içeren özel yem verildi. Bir aylık sürenin sonunda genel anestezi altında denekler sakrifiye edildikten sonra böbrek ve karaciğer dokuları %2 lik gluteraldehit solüsyonunda tespit edildi. Daha sonra alışılagelen elektron mikroskobik takip yöntemleri uygulanarak alınan kesitler ışık mikroskopta ve elektron mikroskopta değerlendirildi. Çalışmamızın sonucunda yapılan değerlendirmede genç ve yaşlı kontrol gruplarında karaciğer ve böbrek dokuları doğal yapıları ile ayırt edildi. Yüksek protein diyeti uygulanan sıçanların karaciğerlerinde sinozoidlerde genişleme, hepatositlerde vakuolizasyon ve yer yer hücrelerde lipid damlacıkları görüldü. Yaşlı gruplarda karaciğerde görülen yapısal hasarların daha belirgin olarak izlendiği ayırt edildi. Böbrek dokularında yüksek protein uygulanan gruplarda glomerüllerde ve tübüllerde ışık mikroskobik düzeyde hücrelerde yapısal dejenerasyonla birlikte peritübüler alanda artış, böbreklerde membranöz depozit oluşumu ayrıca pedisellerde kaynaşma saptandı. Sonuç olarak kısa süreli yüksek protein diyeti uygulamasında karaciğer ve böbrek dokularında izlenen yapısal hasarların yaşla birlikte artarak devam ettiği görüldü. Bu bulgular ışığında karaciğer ve böbrekte yapısal düzeyde belirgin hasara neden olduğu görülen bu tarz diyetlerin uygulanmasının sağlık açısından oldukça sakıncalı olduğu kanısına varıldı. Anahtar kelimeler: Yüksek Protein Diyeti, Karaciğer, Böbrek, Depozit, Elektron Mikroskop. 1

2 GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü obezite ve aşırı kilo problemini 21.yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından biri olarak ilan etmiştir. Beslenme alışkanlıklarının değişmesi nedeniyle aşırı kilo ya da obezite sınıfına katılan insan sayısı hem dünya da hem de ülkemizde hızla artmaktadır. Bu konuyla ilgili yapılan istatistiksel analizlerde her 3 kişiden birinin aşırı kilo ya da obezite problemleri ile karşı karşıya olduğu göze çarpmaktadır. Bu noktada karşılaşılan bir diğer önemli konu kilo vermek isteyen insanların hızlı ve etkili diyet yöntemlerine başvurmalarıdır. Son yıllarda özellikle yüksek protein içerikli diyetler bu nedenle gündemde büyük yer tutmaktadır. Yüksek protein içerikli diyetler özellikle aşırı kilo ve obezite problemlerinde kilo kontrolünü sağlayan etkili diyetlerdir. Bu diyetlerin özellikle yeme isteğini, enerji alımını, vücut ağırlığını, vücuttaki yağ deposunu ve de plazmadaki lipid oranını düşürdüğü bilinmektedir(8). Ancak hızlı kilo verdirmekte olan bu tarz diyetlerin uzun süreli etkisi hala tartışma konusudur. Bu doğrultuda insan sağlığı açısından uzun veya kısa süreli etkileri, iç organlara verebileceği zararlar gibi konular henüz aydınlığa kavuşturulamamıştır. Çalışmamızda yüksek protein diyetinin, karaciğer ve böbreklerde neden olabileceği olası etkileri ince yapı düzeyinde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Diğer bir amaçladığımız konu ise, yüksek protein diyetinin farklı yaşlarda diyetin uygulanmasına bağlı olarak bir farklılık olup olmadığını tespit etmektir. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamızda genç (6 aylık) ve yaşlı (18 aylık) 32 adet Wistar albino erkek sıçanlar kullanıldı.12 saat gündüz ve 12 saat gece döngüsünde ve 23±2 C lik denetimli sıcaklıkta tutularak tüm deneklerin su ve besine serbest erişimi sağlandı. Çalışmada bir ay süresince yüksek protein diyeti uygulanan gruplara özel hazırlanmış %47,5 oranında protein içeren yüksek protein içerikli diyet verilirken, kontrol grubu olarak belirlenen sıçanlar %20 oranında protein içeren standart yem ile beslendi. Sıçanlar rastgele seçilerek 4 grup oluşturuldu ve Grup 1: Genç Normal Diyet grubu(n=8),grup 2: Genç Yüksek protein grubu(n=8), Grup 3: Yaşlı Normal Diyet grubu(n=8), Grup 4: Yaşlı Yüksek protein grubu(n=8) olacak şekilde sınıflandırıldı. Çalışmada düzenli aralıklarla deneklerin vücut ağırlıkları, besin tüketimleri izlendi. Bir aylık sürenin sonunda 150 mg /kg ketamin ile denekler sakrifiye edildikten sonra böbrek ve karaciğer dokuları alınarak ağırlıkları değerlendirildi. Histolojik değerlendirme için böbrek ve karaciğer dokuları %2 lik gluteraldehit solüsyonunda tespit edildi. Daha sonra alışılagelen elektron mikroskobik takip yöntemleri uygulanarak hazırlanan bloklardan alınan yarı ince kesitler toluidin mavisiyle boyanarak ışık mikroskopta ve belirlenen alanlardan alınan ince kesitler geçirimli elektron mikroskopta değerlendirildi. Yüksek protein diyet İçeriği: Çalışmada kullanılacak olan standart yem ve % 47,5 oranında protein içerikli yem MBD yem ticaret firmasına (Gebze/ Kocaeli) özel olarak hazırlatılmıştır. Bu çalışma Başkent Üniversitesi 2

3 Hayvan Deneyleri Etik Kurulu tarafından onaylanmış(proje no: DA14/05) ve Başkent Üniversitesi Araştırma fonunca desteklenmiştir. Besin Standart yem(%) Yüksek Protein içerikli yem ( %) Ham Protein 20 47,5 Ham Selüloz 6 3 Ham Yağ 2,7 0,08 Ham Kül 5,2 6 Fosfor 0,6 0,6 Na 0,18 0,18 Vitamin karışımı 0,115 0,115 Enerji Mkcal/kg İstatistiki Yöntem Çalışmada sürekli değişkenler için tanımlayıcı istatistikler (Ortalama, Standart Sapma, Ortanca Değer, Minimum, Maksimum) verilmiştir. Parametrik testlerin ön şartlarından varyansların homojenliği Levene testiyle, normallik varsayımı ise Shapiro-Wilk testi ile kontrol edilmiştir. Bağımsız üç ve daha fazla grup karşılaştırması için parametrik test ön şartları sağlandığında Tek Yönlü Varyans Analizi ve çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey HSD testi, sağlanmadığında ise Kruskal Wallis ve çoklu karşılaştırma testlerinden Bonferroni-Dunn testi kullanılmıştır. Herhangi bir ön şartı sağlamayan parametre için Box-Cox veri transformasyonu uygulanarak tekrar kontrol edildiğinde değerlerin ön şartları sağladığı belirlenmiştir. Faktöriyel düzende faktörlerden biri tekrarlanan Tekrarlanan Ölçümler Varyans Analizi uygulanmıştır. Küresellik varsayımı sağlanmadığı durumlarda Greenhouse-Geisser serbestlik derecesi düzeltmeli istatistik yöntemi kullanılarak değerlendirme yapılmıştır. Çoklu karşılaştırmaları tespit etmek amacıyla Syntax fonksiyonu aracılığıyla Bonferroni Testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi α=0.05 olarak kabul edilmiştir. Elde edilen veriler, SPSS (Version 17, Chicago IL, USA) kullanılarak analiz edilmiştir. BULGULAR: Histolojik Bulgular: Çalışmamızda yüksek protein diyette artan protein miktarının karaciğer ve böbrek dokularına olası etkilerini ışık mikroskopta ve elektron mikroskopta karşılaştırmalı olarak incelendi. Normal protein diyeti ile beslenen genç sıçanlarda karaciğer dokusu normal olarak değerlendirildi. Büyük ve küçük büyütmeli resimlerde karaciğer hücreleri, sinozoidler normal görünümünde izlendi (Resim1-b). Işık mikroskobunda yüksek protein uyguladığımız genç grupta karaciğerde sinozoidlerin kontrol grubuna göre genişlediği bazı hepatositlerin irileştiği saptandı(resim 1c). Büyük büyütmeli resimde bazı alanlarda hepatositlerin sitoplazmasının vakuollerle dolu olduğu ve sinozoidal kapillerlerin genişlediği saptandı(resim 1d). Elektron mikroskobuyla yaptığımız değerlendirmede genç kontrol grubunda 3

4 sinozoidler normal aralıkta görülürken, hepatositler normal hücre çekirdekleri ve sitoplazmik organelleri ile izlendi(resim 2a-2b). İnce yapı düzeyinde yüksek protein uygulanan genç grupta karaciğerde kontrol grubundan farklı olarak hücre sitoplazmasında vakuoller ayırt edildi. Sinozoidlerde ito hücreleri ve dejeneratif kuppfer hücreleri saptandı(resim 2c-2d). Yaşlı gruplarda normal protein ile beslediğimiz deneklerde genç kontrol grubuna göre hepatositler içinde vakuoler oluşumlar ve sinozoidlerin biraz daha genişlemiş olduğu görüldü. Bazı hücrelerde lipid damlaları izlenirken, hepatositlerin çekirdek ve sitoplazmik organelleri normal yapılarıyla izlendi. Karaciğer dokusunda izlenen bu yapısal değişikliklerin yaşa bağlı ortaya çıkan yapısal hasarlar olduğu düşünüldü (Resim 3a-3b). Yüksek proteinle beslediğimiz yaşlı grupta sinozoidlerin belirgin olarak genişlediği ve hepatositler içerisinde büyük vakuollerin şekillendiği görüldü(resim 3c-3d). İnce yapı düzeyinde yapılan değerlendirmede yaşlı kontrol grubu karaciğer kesitlerinde bazı hücrelerde lipid damlaları izlenirken hepatositler çekirdek ve sitoplazmik organelleriyle normal yapılarıyla izlendi(resim 4a-4b). Yüksek protein diyeti uyguladığımız yaşlı grupta karaciğer hücrelerindeki vakuollerin kontrol grubuna göre arttığı ayrıca büyük lipid damlalarının varlığı saptandı. Işık mikroskobunda gördüğümüz gibi sinozoidal kapillerlerin oldukça genişlemiş oldukları görüldü(resim 4c-4d). Böbrekte glomerülller, bazal membran, podosit ve pedisel düzenlenimi ayrıca böbrek tübülleri karşılaştırıldı. Genç kontrol grubunda böbrek glomerüllerin, pedisel düzenleniminin, proximal ve distal tübüllerin ve tübüller arası bağ dokusunun normal yapı sergilediği belirlendi(resim 5a-5b). Ancak yüksek protein uygulanan gruplarda glomerüllerin görüntüsünün kontrol grubuna göre oldukça değiştiği saptandı. Glomerüllerdeki bazal membranda kalınlaşma, pariyetal hücre sitoplazmasındaki vakuolizasyon ve hipertrofiye bağlı olarak Bowman boşluğunun kapandığı ve bazı glomerüllerde sabun köpüğü görüntüsü izlendi. Proximal ve distal tübül arasındaki kapillerlerin, kontrol grubuna göre göreceli olarak daha geniş olduğu belirlendi. Bazı alanlarda tübüllerdeki hücrelerin prenekrotik değişimler gösterdiği izlendi(resim 5c-5d). Elektron mikroskobuyla yaptığımız değerlendirmede kontrol grubundan Bowman boşluğu, glomerüler bazal membran, podositler, pediseller ve intramezengial alan normal yapı sergilediği gözlendi(resim 6a-6b). Kontrol grubunda proximal ve distal tübülü oluşturan kübik hücreler normal yapılarında izlendi(resim konulmadı). Genç yüksek protein uyguladığımız grupta özellikle bazal membran yapısının kontrol grubuna göre değişiklik gösterdiği saptandı. Glomerüler bazal membranda membranöz depozit varlığı saptandı. Ayrıca bu grupta pedisellerin çoğu alanda kaynaştığı ve normal düzenlenimini koruyamadığı izlendi. Proksimal tübülde çoğu alanda hücresel bütünlüğün bozulduğu, hücre çekirdeklerinin lümene atıldığı ve bazı alanlarda mikrovillus yapısının silindiği belirlendi(resim 6c-6d). Normal protein diyeti uygulanan yaşlı grupta ışık mikroskopta çoğu alanda glomerül yapısının korunduğu izlenirken, bazı tübüllerde yapısal hasarlar görüldü(resim7a). Yüksek protein uygulanan yaşlı sıçanlarda glomerüllerde sabun köpüğü görüntüsü, bazılarında ise glomerüler 4

5 kapillerlerin genişlediği ve sklerotik glomerül yapısı sergilediği belirlendi. Kontrol ve deney grubunda tübül yapısını karşılaştırdığımızda, kontrol grubunda yaşa bağlı olarak tübüllerde yapısal hasarlar belirlense de yüksek protein uygulanan gruplarda prenekrotik değişimler gösteren ve hücresel bütünlüğün korunmadığı çok sayıda tübül varlığı yaşlı grupta da belirgin olarak izlendi(resim7b-7c-7d). İnce yapı düzeyinde yapılan değerlendirmede yaşlı kontrol grubunda bazal membran yapısının genç kontrol grubuna göre göreceli olarak düzenli yapısını bazı alanlarda yitirdiği ve pedisel düzenleniminin çoğu alanda korunduğu gözlendi(resim 8). Yüksek protein diyeti uygulanan yaşlı sıçanlarda böbrek kesitlerinde membranöz depozit, intraglomerüler mezeangial alanda artış, bazı alanlarda bazal membranın çift katlı görünümü dikkati çekti. Ayrıca glomerüler kapiller lümeninin çoğu alanda endotel hücre sitoplazmalarının artıklarıyla dolu olduğu ve pedisellerin yer yer kaynaştığı görüldü(resim 9a-9b). Böbrek tübüllerinin lümeninin tübül hücre artıklarıyla dolu olduğu izlendi (Resim konulmadı). İstatistiki Bulgular; Çalışmamızda, uygulanan yüksek protein diyetinde karaciğer ve böbrek ağırlıkları genç ve yaşlılar arasında karşılaştırıldı. Uygulanan diyete bağlı olarak genç kontrol ve genç yüksek protein diyetinde karaciğer ve böbrek ağırlıklarında istatistiki olarak anlamlı bir değişim gözlenmedi Yaşlı kontrol ve yüksek protein grupları arasında da diyete bağlı olarak karaciğer ve böbrek organ ağırlığında istatistiki anlamlı değişim saptanmadı (Tablo 1). Bir ay süresince belirlenen günlerde ağırlıklarını ölçtüğümüz deneklerde yüksek protein uygulanan genç ve yaşlı gruplarda görülen ağırlık değişiminin istatistiki olarak anlamlı olmadığı saptandı (Tablo 2). (yüksek protein uygulanan gruplarda ağırlık artışı görüldü). Literatürdeki verilerde yüksek protein tüketiminin yeme isteğini azalttığı belirten veriler bulunmaktadır. Bu nedenle her gün besinlerini ve tükettikleri su miktarını kontrol edildi. Ancak yüksek protein uyguladığımız gruplarda besin tüketiminin azalmadığı saptandı (Tablo 3). Hem genç kontrol- genç yüksek protein gruplarında hem de yaşlı kontrol ve yaşlı protein gruplarında besin tüketiminde izlenen değişimlerin istatistiki olarak anlam taşımadığı belirlendi. Literatürde belirtilenin aksine yüksek protein uygulanan genç ve yaşlı gruplarda belirlenen günlerde besin tüketiminin arttığı saptandı (p<0,001).yüksek protein uyguladığımız gruplarda hem yaşlılarda hem gençlerde su tüketiminin 15. Günden sonra arttığı görüldü(p<0,001) Tablo 4). 5

6 Tablo 1: gruplara göre Organ ağırlıkları. NP Genç YP Genç NP Yaşlı YP Yaşlı Total KC Sapma Medyan 10,05±0,77 # 10,35 (8,8-10,8) 10,9±1,91 # 10,5 (8,30-13,5) 12,89±1,04 13,0 (11,60-14,30) 11,8±1,42 11,75 (10,20-14,70) 11,21±1,78 10,95 (8,30-14,70) BOBREK Sapma Medyan 1,1±0,11 # 1,1 (0,90-1,2) 1,08±0,18 # 1,1(0,9-1,4) 1,45±0,12 1,45 (1,30-1,60) 1,44±0,09 1,50 (1,30-1,50) 1,27±0,22 1,30(0,90-1,60) p 0,001** 0,001** #: NP Yaşlıdan farklı : YP yaşlıdan farklı Tablo 2: Gruplar arasında ağırlık değişimi. NP Gen ç YP Gen ç NP Yaşl ı YP Yaşl ı Tota l Ağırlık 1 Sap ma Medyan 325,78±19,51 # 331,05 (285,40-345,40) 301,6375±23,54 # 303,45 (255,3-331) 434,34±38,76 441,35 (372,4-488,90) 301,6375±23,54 406,20 (331,80-436,20) 364,80±62,36 347,45 (247,9-488,9) Ağırlık 2 Sapm a Medyan 325,24±21,02331,5 0 # (265,00-354,10) 304,23±29,48 # 308,60 (247,70-344,20) 398,96±34,29 331,05 (285,40-345,40) 325,78±19,51 406,20 (331,80-436,20) 364,80±62,36 347,45 (247,90-488,90) Ağırlık 3 Sap ma Medyan (Min- Mak) 330,26±17,18 # 335,75 (304,90-352,90) 304,23±29,48 # 308,60 (247,70-344,20) 438,94±40,71 442,95 (376,60-489,90) 394,65±34,08 400,75 (332,70-439,30) 367,02±61,62 348,55 (247,70-489,90) Ağırlık 4 Sap ma Medyan (Min- Mak) 330,26±17,18 # 335,75(304,9-352,9) 304,26±29,48 # 308,6(247,7-344,20) 438,94±40,71 442,95(376,6-489,90) 394,65±34,08 400,75(332,70-439,30) 367,02±61,62 348,55(247,7-489,90) Ağırlık 5 Sap ma Medyan (Min- Mak) 339,70±16,43 # 339,55 (317,80-366,40) 307,66±31,26 # 313,15(246,60-348,80) 440,24±39,01 447,25(375,70-492,50) 395,34±31,67 401,60(339,50-439,90) 370,73±59,41 358,60(246,60-492,50) P 0,001*** 0,001*** 0,001*** 0,001*** 0,001*** Tablo 3: Belirlenen günlerde besin tüketimi NP Gen ç YP Gen ç NP Yaş lı YP Yaş lı Tot al 1.Gün Yem Ortalama±St d. Sapma Medyan (Min- Mak) 22,78±0,00 22,78 (22,78-22,78) 15,76±4,04 14,35(10,80-20,70) 22,13±0,00 22,13(22,13-22,13) 16,06±3,85 15,45(9,90-22,30) 19,18±4,26 22,13(9,90-22,78) 8. Gün Yem 6,70,6±0,00 6,70(6,70-6,70) 16,51±2,31 15,60(14,40-21,30) 7,90±0,00 7,90(7,90-7,90) 13,46±3,15 13,55(8,40-18,30) 11,14±4,48 8,15(6,70-21,30) 15. Gün Yem 16,70,6±0,00 16,70(16,70-16,70) 14,91±1,95 14,45(12,80-18,30) 20,50±0,00 20,50(20,50-20,50) 13,13±3,01 13,00(9,20-17,70) 16,31±3,26 16,70(9,20-20,50) 22. Gün Yem 17,81±0,00 17,81(17,81-17,81) 20,26±2,82 21,30(16,00-23,90) 18,66±0,00 18,66(18,66-18,66) 17,69±3,29 18,25(13,20-21,90) 18,61±2,31 18,66(13,20-23,90) 28. gün Yem P 0,001 *** Fark (Düzeltilmiş Bonferroni) 19,20±0,00 19,20(19,20-19,20) 19,59±1,96 18,90(17,60-23,30) 21,50±0,00 21,50(21,50-21,50) 19,75±3,21 19,60(15,30-25,80) 20,01±2,00 19,20(15,30-25,80) 1-8,1-15,1-22,1-28,8-15,8-22, ,1-28,8-22,8-25,15-22, ,8-15,8-22,8-28, ,1-28,8-22,8-28,

7 Tablo4: Belirlenen günlerde su tüketimi. NP Gen ç YP Gen ç NP Yaşlı YP Yaşlı Tota l 1. Gün Su 22,00±0,00 22,00(22,00-22,00) 18,13±14,87 17,50(0,00-35,00) 22,00±0,00 22,00(22,00-22,00) 33,75±9,16 32,50(25,00-50,00) 23,97±10,22 22,00(0,00-50,00) 8. Gün Su 30,00±0,00 30,00(30,00-30,00) 27,50±5,35 25,00(25,00-40,00) 34,40±0,00 34,40(34,40-34,40) 17,50±11,34 15,45(20,00-30,00) 27,35±8,67 30,00(0,00-40,00) 15. Gün Su Ortalama±Std. Sapma Medyan (Min- Mak) 31,00±0,00 31,00(31,00-31,00) 21,88±5,94 25,00(10,00-25,00) 31,00±0,00 31,00(31,00-31,00) 33,60±2,23 34,65(30,20-36,40) 29,37±5,44 31,00(10,00-36,40) 22. Gün Su Sapma Medyan (Min- Mak) 35,00±0,00 35,00(35,0-35,00) 47,50±7,07 50,00(30,00-50,70) 35,00±0,00 35,00(35,0-35,00) 31,25±14,58 30,00(15,00-55,00) 37,19±9,91 35,00(15,00-55,00) 28. gün Su 36,00±0,00 36,00(36,00-36,00) 37,63±10,11 34,00(25,00-50,00) 32,50±0,00 32,50(32,50-32,50) 35,75±8,76 35,00(27,00-50,00) 35,47±6,63 35,00(25,00-50,00) P 0,001 *** Fark (Düzeltilm iş Bonferroni ) 1-22, ,1-28,8-22,8-25,15-22, , ,8-15,8-22,8-28 TARTIŞMA Çalışmamızdaki temel amaç yüksek protein tüketiminin karaciğer ve böbrek gibi yaşamsal organlara yapısal düzeyde etkisinin olup olmadığını belirlemekti. Yaptığımız incelemeler özellikle böbrekte bu tarz beslenmenin sonucunda belirgin yapısal hasara neden olduğunu görüldü. Ancak yüksek protein içerikli diyetle beslenmenin karaciğer ve böbrek işlevlerine ve yapısal düzenlenimlerine olumsuz bir etkiye neden olmadığını savunan araştırmalarda bulunmaktadır(3,4) yılında yayınlanan bir makalede değişen oranlarda (%7,%15, %46) uygulan protein diyetinin böbrek boyutlarında ve işlevlerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Dişi ve erkek farelere farklı konsantrasyonlarda uygulan protein diyet sırasında besin tüketimleri, glomerüler filtrasyon hızları vücut ağırlıkları, böbrek, karaciğer, gastrointestinal sistem organlarının ağırlıkları, kandaki üre seviyesi, ölçülmüştür. Diyetteki protein miktarındaki artışın sindirim kanalındaki organlarda, böbrek ve karaciğer ağırlıklarında artışa neden olduğu belirlenmiştir. Ayrıca glomerüler nitrojen filtrasyonunda hem erkeklerde hem de dişilerde arttığı saptanmıştır (1).Biz çalışmamızda bu tarz beslenmenin organ ağırlığında artışa ve kilo kaybına neden olmadığını gördük. Lacroix ve arkadaşlarının 2003 yılında yaptığı bir çalışmada 6 ay süresince normal protein içerikli (%14) ve yüksek protein içerikli (%50) diyetle besledikleri sıçanlarda karaciğerdeki oksidatif stres ve detoksifikasyonu değerlendirmişlerdir. Ayrıca karaciğer, böbrek morfolojisine ve vücuttaki kalsiyum dengesine etkilerini incelemişlerdir. Değerlendirmelerinin sonucunda ışık mikroskop düzeyinde karaciğer ve böbrek yapısında anlamlı bir değişiklik gözlemediklerini belirten araştırmacılar vücuttaki kalsiyum dengesinin de bu tarz beslenmeden olumsuz etkilenmediğini vurgulamışlardır. Ayrıca yüksek protein içerikli diyetle besledikleri grupta kanda trigliserid, glukoz, leptin ve insülin seviyelerinin bazal 7

8 konsantrasyonda olması nedeniyle bu diyetin metabolik hastalıklarda koruyucu etkiye sahip olabileceği vurgulanmıştır(3). Çalışmamızda ışık ve elektron mikroskobunda yaptığımız değerlendirmeler sonucunda karaciğer ve özellikle böbrek yapısının bu tarz beslenmeden olumsuz etkilendiği görüldü. Karaciğerde sinozoidlerde genişleme, hepatosit sitoplazmalarındaki vakuolizasyon belirgindi. Böbreklerde yüksek protein diyetinin hem glomerül yapısını hem de tübül yapısını etkilediği saptandı. Genç yüksek protein uygulanan grupta glomerüllerde membranöz depozit oluşumu, pedisellerde kaynaşma, düzensiz seyirli bazal membran görünümü belirgindi. Yüksek protein diyeti uyguladığımız yaşlı sıçanlarda bu bulgulara ek olarak bazal membranda laminasyon, intraglomeruler mezengial alanda genişleme, kapiller lümenlerinin endotelyal sitoplazmik artıklarla dolu olduğu görüldü. Yüksek protein içerikli diyetin tartışmalı etkilerinden biri de kemik yapım ve yıkım hızı üzerinedir. Bir grup araştırmacı yüksek protein içerikli beslenmenin kemik yıkım hızını artırdığını ve kemik metabolizmasını olumsuz yönde etkilediğini vurgulamaktadır. Kerstetter ve arkadaşları 16 sağlıklı kadın üzerinde yürüttükleri araştırmalarında iki hafta süresince düşük, orta ve yüksek protein diyetleri uygulamışlardır. Deneyin 4. Gününde idrarda ve serumda kalsiyum, serumda Paratiroid hormon, D vitamini, osteokalsin, alkalen fosfataz, üriner N-telopeptide değerleri izlenmiştir. Çalışmalarının sonucunda idrarda atılan fazla kalsiyum miktarının kemik yıkım hızındaki artışla ilişkilendirmişlerdir(2) yılında Peter Clifton tarafından yayınlanan makalede yüksek protein içerikli diyetin obezite ve beraberindeki diğer hastalıklar üzerindeki etkileri epidemiyolojik olarak derlenmiştir. Bitkisel ve hayvansal protein tüketimi özellikle kardiyovasküler hastalığı olanlarda ve tip 2 diyabeti olan hastalardaki etkileri mercek altına alınmıştır. Bu konu üzerinde oldukça sınırlı sayıda araştırma olduğunu belirten yazar, bu çalışmaların da az sayıdaki katılımcılardan oluştuğunu vurgulamıştır. Avrupa da beş farklı ülkede yapılan araştırmada bitkisel protein olmadan yalnızca işlenmiş et ürünleri ve kırmızı et tüketiminin 6,5 yılda özellikle kadınlarda vücut ağırlığının artmasına neden olduğunu belirten veriye yer verilmiştir. Vücut ağırlığının kaslardan mı yoksa yağ kitlesinin artışından mı kaynaklandığının belirsiz olduğunu vurgulayan yazar, bu tip beslenmenin kardiyovasküler hastalık riskinin artmasına neden olduğunu belirtmiştir. İşlenmiş et ürünleri yerine beyaz et ve bitkisel protein tüketiminin ise kardiyovasküler hastalık riskini belirgin şekilde azalttığını göstermiştir. Makalede öne çıkan bir diğer önemli nokta ise kırmızı et, yumurta, peynir ve süzme peynirin de tip 2 diyabet riskini arttırmasıdır. Ancak düşük karbonhidrat ve yüksek bitkisel protein diyetinin koruyucu etki gösterdiğini belirtmiştir. Derlemede yüksek protein içerikli diyetin diğer diyetlere karşın kısa sürede (yüksek karbonhidrat, yüksek yağ ve kalori kontrollü diyetler) kilo verdirmekte etkin olduğunu ancak uzun dönemde farklı tarzdaki diyetlerde önemli bir farkın olmadığı vurgulamıştır. Ayrıca araştırmacı henüz yayınlamamış olduğu bir çalışmasında 2 yıl süresince postmenapozal dönemdeki 40 katılımcıda yaptığı gözlemde böbrek fonksiyonları ve kemik 8

9 yoğunluğunda herhangi bir olumsuz etki görmediğini öne sürmüştür(5,6,7). Yüksek protein içerikli diyeti, karaciğerde yağlanmayı, böbreklerde glomerüler filtrasyon hızını arttırdığı, uzun süreli bu tarz beslenmede insülin direncine neden olduğu, kortizol salgılanmasını negatif etkilemesinin yanı sıra çok sayıda araştırmada kemik rezorbzisyonun tetiklediği, böbreklerde taş oluşumuna neden olduğu ayrıca oksidatif stresi de arttırdığı yapılan çalışmaların bulguları arasındadır(1,4,5,7,9). Sonuç olarak; kısa süreli yüksek protein diyeti uygulamasının karaciğer ve özellikle de böbrekte yapısal düzeyde belirgin yapısal hasara neden olduğu ortaya konmuştur. Elde ettiğimiz veriler ışığında karaciğer ve böbrekte yapısal düzeyde belirgin hasara neden olduğu görülen bu tarz diyetlerin uygulanmasının sağlık açısından oldukça sakıncalı olduğu kanısına varılmıştır. KAYNAKLAR: 1. Hammond KA and Janes DN. The effects of increased protein intake on kidney size and function. J Exp Biol 201: , Kerstetter J.E., Mıtnıck M.E, Gundberg M. C., Caserıa D. M., Ellıson A.F., Carpenter T.O., Insogna K.L.Changes in Bone Turnover in Young Women Consuming Different Levels of Dietary.The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 1999; Vol. 84, No. 3, Lacroix M, Gaudichon C, Martin A, Morens C, Mathe V., Tome D.and Huneau JF. A long-term high-protein diet markedly reduces adipose tissue without major side effects in Wistar male rats. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol 287: R934 R942, Linn T, Santosa B, Gronemeyer D, Aygen S, Scholz N, Busch M, and Bretzel RG. Effect of long-term dietary protein intake on glucose metabolism in humans. Diabetologia 43: , Morens C, Gaudichon C, Metges CC, Fromentin G, Baglieri A, Even PC, Huneau JF, and Tome D. A high-protein meal exceeds anabolic and catabolic capacities in rats adapted to a normal protein diet. J Nutr 130: , Peter Clifton. Effects of a high protein diet on body weight and comorbidities associated with obesity. British Journal of Nutrition (2012), 108, S122 S Skov AR, Toubro S, Bulow J, Krabbe K, Parving HH, and Astrup A. Changes in renal function during weight loss induced by high vs lowprotein low-fat diets in overweight subjects. Int J Obes Relat Metab Disord 23: , V. A. Aparicio1, E. Nebot1, R. García-del Moral, M. Machado-Vílchez, J. M. Porres1, C. Sánchez1 and P. Aranda High-protein diets and renal status in rats.. Nutr Hosp.28(1): )

10 9. Woods LL. Mechanisms of renal hemodynamic regulation in response to protein feeding. Kidney Int 44: , Resim 1a,1b:Genç kontrol grubu karaciğer yarı ince kesiti. H:hepatosit, SV:Sentral Ven, :Sinozoidal kapiller(toluidin mavisi ax400, bx1000). Resim 1c,1d:Genç yüksek protein grubu karaciğer yarı ince kesiti. H:hepatosit, SV:Sentral Ven, V:Vakuol, :Sinozoidal kapiller (Toluidin mavisi ax400, bx1000). Resim 2a,2b: Genç kontrol grubu karaciğer ince kesiti. H:hepatosit,Ç; çekirdek,ger: Granüllü endoplazma retikulumu, :Sinozoid.( Uranil Asetat &Kurşun Sitrat ax5009- bx11900). Resim 2c,2d: Genç yüksek protein grubu karaciğer ince kesiti. H:hepatosit,Ç; çekirdek, :Sinozoidal kapiiler, İto: İto hücresi, KH; Kupffer hücresi(uranil Asetat &Kurşun Sitrat ax4200- bx3760). Resim 3a,3b: Yaşlı kontrol grubu karaciğer yarı ince kesiti. H:hepatosit, SV:Sentral Ven, :Sinozoidal kapiller.(toluidin mavisi ax400, bx1000). Resim 3c,3d: Yaşlı yüksek protein grubu karaciğer yarı ince kesiti. H:hepatosit, SV:Sentral Ven, :Sinozoidal kapiller.(toluidin mavisi ax400, bx1000). Resim 4a,4b: Yaşlı kontrol grubu karaciğer karaciğer ince kesiti. H:hepatosit,Ç; çekirdek,ger: Granüllü endoplazma retikulumu,l; lipid, :Sinozoidal kapiller, İto: İto hücresi (Uranil Asetat &Kurşun Sitrat ax4250- bx4370). 10

11 Resim 4c,4d: Yaşlı yüksek protein grubu karaciğer ince kesiti. H:hepatosit, L; lipid, Ç; çekirdek, : genişlemiş sinozoidal kapiller, İto: İto hücresi, KH; Kupffer hücresi(uranil Asetat &Kurşun Sitrat ax3800- bx3100). Resim 5a,5b:Genç kontrol grubu böbrek yarı ince kesiti. G: glomerül,bm: bazal membran, Bb; Bowman boşluğu, PT: proksimal tübül, DT; Distal tübül(toluidin mavisi ax1000, bx1000). Resim 5c,5d:Genç yüksek protein grubu böbrek yarı ince kesiti.. G: glomerül,bm: bazal membran, ; Kapanan bowman boşluğu, : prenekrotik değişim gösteren böbrek tübülleri.ptk; Peritübüler kapiller, DT; Distal tübül(toluidin mavisi ax1000, bx400). Resim 6a,6b:Genç kontrol grubu böbrek ince kesiti. G: glomerül,bm: bazal membran, Bb; Bowman boşluğu, Bm: bazal membran, ; pedisel. (Uranil Asetat &Kurşun Sitrat ax3700- bx8500) Resim 6c,6d:Genç yüksek protein böbrek ince kesiti. Podosit,Bm: bazal membran, : Membranöz depozit, ; pedisel. (Uranil Asetat &Kurşun Sitrat ax8580- bx5900) Resim 7a:Yaşlı kontrol grubu böbrek yarı ince kesiti. G: glomerül,bm: bazal membran, proksimal tübül, DT; Distal tübül(toluidin mavisix1000). Resim 7b,7c,7d:Yaşlı yüksek protein grubu böbrek yarı ince kesiti.. G: glomerül, G : sklerotik glomerül Bm: bazal membran, ; Kapanan bowman boşluğu, : 11

12 prenekrotik değişim gösteren böbrek tübülleri.ptk; Peritübüler kapiller, DT; Distal tübül(toluidin mavisix1000). Resim 8:Yaşlı kontrol grubu böbrek ince kesiti. G: glomerül,bm: bazal membran, : pedisel(uranil Asetat &Kurşun Sitrat x7930). Resim 9a: Yaşlı yüksek protein grubu böbrek ince kesiti. G: glomerül,bm: bazal membran, p; podosit, Bm : membranöz depozit,m; intrglomerüler mezengial alan, End: Edotel hücresi, : kapiller lümendeki sitoplazmik artıklar, : pedisel(uranil Asetat &Kurşun Sitrat x5850). Resim 9b: Yaşlı yüksek protein grubu böbrek ince kesiti.bm: bazal membran, p; podosit, : pedisellerde kaynaşma, Bm : membranöz depozit,m; intrglomerüler mezengial alan, : kapiller lümendeki sitoplazmik artıklar, : pedisel, : bazal laminada ayrılma (Uranil Asetat &Kurşun Sitrat x5850). 12

SEVELAMER HEMODİYALİZ HASTALARINDA SERUM ELEKTROLİT DÜZEYİ, METABOLİK VE KARDİOVASKÜLER RİSKLERİ VE SAĞKALIMI ETKİLER

SEVELAMER HEMODİYALİZ HASTALARINDA SERUM ELEKTROLİT DÜZEYİ, METABOLİK VE KARDİOVASKÜLER RİSKLERİ VE SAĞKALIMI ETKİLER SEVELAMER HEMODİYALİZ HASTALARINDA SERUM ELEKTROLİT DÜZEYİ, METABOLİK VE KARDİOVASKÜLER RİSKLERİ VE SAĞKALIMI ETKİLER Siren SEZER, Şebnem KARAKAN, Nurhan ÖZDEMİR ACAR. Başkent Üniversitesi Nefroloji Bilim

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ HASTALARINDA KONİSİTE İNDEKS ÖLÇÜMLERİNİN LİPİD PROFİLİ İLE İLİŞKİSİ

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ HASTALARINDA KONİSİTE İNDEKS ÖLÇÜMLERİNİN LİPİD PROFİLİ İLE İLİŞKİSİ KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ HASTALARINDA KONİSİTE İNDEKS ÖLÇÜMLERİNİN LİPİD PROFİLİ İLE İLİŞKİSİ Siren SEZER, Şebnem KARAKAN, Nurhan ÖZDEMİR ACAR. Başkent Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı GİRİŞ Dislipidemi

Detaylı

Chapter 10. Summary (Turkish)-Özet

Chapter 10. Summary (Turkish)-Özet Chapter 10 Summary (Turkish)-Özet Özet Vücuda alınan enerjinin harcanandan fazla olması durumunda ortaya çıkan obezite, günümüzde tüm dünyada araştırılan sağlık sorunlarından birisidir. Obezitenin görülme

Detaylı

KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA!

KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA! KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA! Portal : www.takvim.com.tr İçeriği : Gündem Tarih : 09.03.2017 Adres : http://www.takvim.com.tr/yasam/2017/03/09/karacigerini-koru-sigortayi-attirma Karaciğerini koru

Detaylı

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 asli.memisoglu@deu.edu.tr KONULAR HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI HÜCRE ORGANELLERİ

Detaylı

Amikasin toksisitesine bağlı deneysel akut böbrek hasarı modelinde parikalsitol oksidatif DNA hasarını engelleyebilir

Amikasin toksisitesine bağlı deneysel akut böbrek hasarı modelinde parikalsitol oksidatif DNA hasarını engelleyebilir Amikasin toksisitesine bağlı deneysel akut böbrek hasarı modelinde parikalsitol oksidatif DNA hasarını engelleyebilir Gülay Bulut 1, Yıldıray Başbuğan 2, Elif Arı 3 Hamit Hakan Alp 4, İrfan Bayram 1 Yüzüncü

Detaylı

Doç. Dr. Kültigin TÜRKMEN Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi

Doç. Dr. Kültigin TÜRKMEN Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Melatonin Tedavisinin Diyabetik Ratlarda Kontrast Nefropati Gelişimine Etkileri: IL-33 ve Oksidatif Stresin Rolü Doç. Dr. Kültigin TÜRKMEN Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi 22.10.2015

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ Kalsiyum, insan vücudunda en bol miktarda bulunan mineral olup, yalnızca kemikleri ve dişleri güçlendirmekle kalmaz, kasların kasılmasını, sinirlerin

Detaylı

Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir? -Hamilelik. -Emziklik. -Zeka geriliği. -Ağır psikolojik bozukluklar

Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir? -Hamilelik. -Emziklik. -Zeka geriliği. -Ağır psikolojik bozukluklar Diyet denilince aklımıza aç kalmak gelir. Bu nedenle biz buna ''sağlıklı beslenme programı'' diyoruz. Aç kalmadan ve bütün besin öğelerinden dengeli biçimde alarak zayıflamayı ve bu kiloda kalmayı amaçlıyoruz.

Detaylı

İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları

İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları Bir onkoloji kliniğinde göğüs kanseri tanısı almış kadınlar arasından histolojik evrelerine göre 17 şer kadın seçilerek sağkalım süreleri (ay) alınmıştır. HİSTLOJİK EVRE

Detaylı

Oytun Erbaş, Hüseyin Sedar Akseki, Dilek Taşkıran

Oytun Erbaş, Hüseyin Sedar Akseki, Dilek Taşkıran Yağlı Karaciğer (Metabolik Sendrom) Modeli Geliştirilen Sıçanlarda Psikoz Yatkınlığındaki Artışın Gösterilmesi ve Bu Bulgunun İnflamatuar Sitokinlerle Bağlantısının Açıklanması Oytun Erbaş, Hüseyin Sedar

Detaylı

İnsülin Tedavisi ve Böbrek Hastalıkları. Dr Rahmi Yilmaz Hacettepe Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı

İnsülin Tedavisi ve Böbrek Hastalıkları. Dr Rahmi Yilmaz Hacettepe Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı İnsülin Tedavisi ve Böbrek Hastalıkları Dr Rahmi Yilmaz Hacettepe Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı Glukoz Dengesi ve SDBH GFH 20 ml/dk nın altına indiğinde glukoz kontrolünde düzensizlikler baş göstermektedir.

Detaylı

K BAĞIMSIZ ÖRNEKLEM HİPOTEZ TESTLERİ

K BAĞIMSIZ ÖRNEKLEM HİPOTEZ TESTLERİ K BAĞIMSIZ ÖRNEKLEM HİPOTEZ TESTLERİ Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Turcosa Analitik Çözümlemeler selcukorkmaz@gmail.com TÜRKİYE EKMUD BİYOİSTATİSTİK

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

Vitaminlerin yararları nedendir?

Vitaminlerin yararları nedendir? Vitaminlerin yararları nedendir? Vitamin ve mineraller vücudun normal fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişiminde çok önemlidir. Az miktarlarda yeterlidirler. Gebelikte anne yanında bebeğin

Detaylı

RENAL TRANSPLANT ALICILARINDA SODYUM ATILIMI, BÖBREK HASARI VE EKOKARDİYOGRAFİK PARAMETRELERİN İLİŞKİSİ

RENAL TRANSPLANT ALICILARINDA SODYUM ATILIMI, BÖBREK HASARI VE EKOKARDİYOGRAFİK PARAMETRELERİN İLİŞKİSİ RENAL TRANSPLANT ALICILARINDA SODYUM ATILIMI, BÖBREK HASARI VE EKOKARDİYOGRAFİK PARAMETRELERİN İLİŞKİSİ Emre Tutal 1, Bahar Gürlek Demirci 1, Siren Sezer 1, Saliha Uyanık 2, Özlem Özdemir 3, Turan Çolak

Detaylı

Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma. Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu

Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma. Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu Travma ve cerrahiye ilk yanıt Total vücut enerji harcaması artar Üriner nitrojen atılımı azalır Hastanın ilk resüsitasyonundan sonra Artmış

Detaylı

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü

Detaylı

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)!

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)! HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücre Hücre: Tüm canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel ünitesi İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur Fare, insan veya filin hücreleri yaklaşık aynı büyüklükte Vücudun büyüklüğü

Detaylı

VÜCUT KOMPOSİZYONU VE EGZERSİZ PROGRAMLAMA

VÜCUT KOMPOSİZYONU VE EGZERSİZ PROGRAMLAMA 1 VÜCUT KOMPOSİZYONU VE EGZERSİZ PROGRAMLAMA 2 VÜCUT KOMPOSİZYONU Vücuttaki tüm doku, hücre, molekül ve atom bileşenlerinin miktarını ifade eder Tıp, beslenme, egzersiz bilimleri, büyüme ve gelişme, yaşlanma,

Detaylı

RATLARDA FRUKTOZ İLE OLUŞTURULMUŞ METABOLİK SENDROM MODELİNDE ALLOPURİNOLUN BÖBREK FONKSİYONLARI ÜZERİNE KORUYUCU ETKİSİ

RATLARDA FRUKTOZ İLE OLUŞTURULMUŞ METABOLİK SENDROM MODELİNDE ALLOPURİNOLUN BÖBREK FONKSİYONLARI ÜZERİNE KORUYUCU ETKİSİ RATLARDA FRUKTOZ İLE OLUŞTURULMUŞ METABOLİK SENDROM MODELİNDE ALLOPURİNOLUN BÖBREK FONKSİYONLARI ÜZERİNE KORUYUCU ETKİSİ Kadriye YILDIRIM 1, Mustafa DEMİR 2, Özlem ÜÇER 3, Mehmet TUZCU 4, Necip İLHAN 5,

Detaylı

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez II.Hayvansal Dokular Hayvanların embriyonik gelişimi sırasında Ektoderm, Mezoderm ve Endoderm denilen 3 farklı gelişme tabakası (=germ tabakası) bulunur. Bütün hayvansal dokular bu yapılardan ve bu yapıların

Detaylı

PROBLEM:1. 11 yeni doğan rata günlük 1000 unts/kg epo uygulanmış, kontrol grubuna ise salin uygulanmıştır.

PROBLEM:1. 11 yeni doğan rata günlük 1000 unts/kg epo uygulanmış, kontrol grubuna ise salin uygulanmıştır. PROBLEM:1 Beyinde hipoksik iskemik hasar geliştirilmiş ratlarda recombinant insan eritropoteininin infarkt alanı üzerine ve nöron hücre apopitozisi üzerine etkisi araştırılmaktadır. 11 yeni doğan rata

Detaylı

FOSFOR DENGESİ ve HİPERFOSFATEMİNİN KLİNİK SONUÇLARI

FOSFOR DENGESİ ve HİPERFOSFATEMİNİN KLİNİK SONUÇLARI FOSFOR DENGESİ ve HİPERFOSFATEMİNİN KLİNİK SONUÇLARI Dr. Dilek TORUN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı 13-17 Kasım 2013 30. Ulusal Nefroloji Hipertansiyon Diyaliz ve Transplantasyon

Detaylı

ÇND BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ

ÇND BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ ÇND BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ Yrd.Doç.Dr.Gökmen ZARARSIZ Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik Anabilim Dalı, Kayseri Turcosa Analitik Çözümlemeler Ltd Şti, Kayseri gokmenzararsiz@hotmail.com

Detaylı

LİPOPROTEİNLER. Lipoproteinler; Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı. stabilize edilmeleri gerekir. kanda lipidleri taşıyan özel

LİPOPROTEİNLER. Lipoproteinler; Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı. stabilize edilmeleri gerekir. kanda lipidleri taşıyan özel LİPOPROTEİNLER LİPOPROTEİNLER Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı olarak çözündüklerinden, taşınmaları için stabilize edilmeleri gerekir. Lipoproteinler; komplekslerdir. kanda lipidleri taşıyan

Detaylı

KRUSKAL WALLIS VARYANS ANALİZİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

KRUSKAL WALLIS VARYANS ANALİZİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı KRUSKAL WALLIS VARYANS ANALİZİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı ükruskal Wallis varyans analizi, tek yönlü varyans analizinin parametrik olmayan karşılığıdır. üveriler ölçümle

Detaylı

ÖRNEK BULGULAR. Tablo 1: Tanımlayıcı özelliklerin dağılımı

ÖRNEK BULGULAR. Tablo 1: Tanımlayıcı özelliklerin dağılımı BULGULAR Çalışma tarihleri arasında Hastanesi Kliniği nde toplam 512 olgu ile gerçekleştirilmiştir. Olguların yaşları 18 ile 28 arasında değişmekte olup ortalama 21,10±1,61 yıldır. Olguların %66,4 ü (n=340)

Detaylı

NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER

NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER A) Normal Dağılım ile İlgili Sorular Sayfa /4 Hamileler ile ilgili bir araştırmada, bu grubun hemoglobin değerlerinin normal dağılım gösterdiği

Detaylı

¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı

¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı Dr. Derda GÖKÇE¹, Prof. Dr. İlhan YETKİN², Prof. Dr. Mustafa CANKURTARAN³, Doç. Dr. Özlem GÜLBAHAR⁴, Uzm. Dr. Rana Tuna DOĞRUL³, Uzm. Dr. Cemal KIZILARSLANOĞLU³, Uzm. Dr. Muhittin YALÇIN² ¹GÜTF İç Hastalıkları

Detaylı

Karaciğer koruyucu DAHA İYİ DAHA SAĞLIKLI, DAHA İYİ VERİMLİ SÜRÜLER İÇİN HEPALYX

Karaciğer koruyucu DAHA İYİ DAHA SAĞLIKLI, DAHA İYİ VERİMLİ SÜRÜLER İÇİN HEPALYX Karaciğer koruyucu DAHA İYİ Karaciğer fonksiyonu Antioksidan aktivite Protein sentezi Anti-fibrotik aktivite Süt Verimi Süt Proteini Metabolik Sağlık Performans Bağışıklık Karlılık DAHA SAĞLIKLI, DAHA

Detaylı

K 2 vitamini takviyesi postmenopozal kadınlarda kalça kemik geometrisi ve kemik gücü endekslerini geliştiriyor

K 2 vitamini takviyesi postmenopozal kadınlarda kalça kemik geometrisi ve kemik gücü endekslerini geliştiriyor K 2 vitamini takviyesi postmenopozal kadınlarda kalça kemik geometrisi ve kemik gücü endekslerini geliştiriyor M. H. J. Knapen & L. J. Schurgers & C. Vermeer Özet K vitamini kemik metabolizmasını düzenleyen

Detaylı

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.

Detaylı

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)

Detaylı

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,

Detaylı

UYGUN HİPOTEZ TESTİNİN SEÇİMİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

UYGUN HİPOTEZ TESTİNİN SEÇİMİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı UYGUN HİPOTEZ TESTİNİN SEÇİMİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı ÖNEMLİLİK (Hipotez) TESTLERİ ü Önemlilik testleri, araştırma sonucunda elde edilen değerlerin ya da varılan

Detaylı

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği En İyi Genç Araştırıcı Ödülü-2011

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği En İyi Genç Araştırıcı Ödülü-2011 Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği En İyi Genç Araştırıcı Ödülü-2011 Dr. Serhat IŞIK 13.10.2011 TİROİD PARATİROİD TİROİD PARATİROİD TİROİD PARATİROİD TİROİD PARATİROİD TİROİD PARATİROİD TİROİD

Detaylı

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ Protein Değerlendirilmesi Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi Karlılık BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI

Detaylı

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar.

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Vücutta küçük miktarda bakır varlığı olmaz ise demirin intestinal yolaktan emilimi ve kc de depolanması mümkün değildir. Bakır hemoglobin yapımı için de

Detaylı

VÜCUT KOMPOSİZYONU 1

VÜCUT KOMPOSİZYONU 1 1 VÜCUT KOMPOSİZYONU VÜCUT KOMPOSİZYONU Vücuttaki tüm doku, hücre, molekül ve atom bileşenlerinin miktarını ifade eder Tıp, beslenme, egzersiz bilimleri, büyüme ve gelişme, yaşlanma, fiziksel iş kapasitesi,

Detaylı

Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ * Bu çalışma Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Başkanlığı

Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ * Bu çalışma Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Başkanlığı Kıvanç IRAK 1, Nihat MERT 2, Handan MERT 2, Nesrullah AYŞİN 3 1 Siirt Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı, SİİRT 2 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim

Detaylı

ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ

ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ *Aysun Çakır, *Hanife Köse,*Songül Ovalı Güral, *Acıbadem Kadıköy Hastanesi GİRİŞ

Detaylı

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir.

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir. ÇIKARSAMALI İSTATİSTİKLER Çıkarsamalı istatistikler, örneklemden elde edilen değerler üzerinde kitleyi tanımlamak için uygulanan istatistiksel yöntemlerdir. Çıkarsamalı istatistikler; Tahmin Hipotez Testleri

Detaylı

Nesrullah AYŞİN 1, Handan MERT 2, Nihat MERT 2, Kıvanç İRAK 3. Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ

Nesrullah AYŞİN 1, Handan MERT 2, Nihat MERT 2, Kıvanç İRAK 3. Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ Nesrullah AYŞİN 1, Handan MERT 2, Nihat MERT 2, Kıvanç İRAK 3 1 Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ 2 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim

Detaylı

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması 20 24 Mayıs 2009 tarihleri arasında Antalya da düzenlenen 45. Ulusal Diyabet Kongresinde

Detaylı

2. Renal tübülüslerde ise reabsorbsiyon ve sekresyon (Tübüler reabsorbsiyon ve Tübüler sekresyon) olur.

2. Renal tübülüslerde ise reabsorbsiyon ve sekresyon (Tübüler reabsorbsiyon ve Tübüler sekresyon) olur. BÖBREK Böbreklerimiz, omurganın her iki yanında, karın boşluğu içerisinde ve bel bölgesinin biraz yukarısında yer alırlar. Her insanda iki tane böbrek bulunur. Fakat sağlıklı tek bir böbrek de normal yaşam

Detaylı

Dr. Nilgün Çöl Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD. Sosyal Pediatri BD.

Dr. Nilgün Çöl Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD. Sosyal Pediatri BD. A N N E L E R İ N Ç A L I Ş M A D U R U M U N U N S Ü T Ç O C U K L U Ğ U D Ö N E M İ N D E B E S L E N M E M O D E L İ, H E M O G L O B İ N / H E M A T O K R İ T D E Ğ E R L E R İ V E V İ TA M İ N K U

Detaylı

Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması

Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması Halil Yazıcı 1, Abdullah Özkök 1, Yaşar Çalışkan 1, Ayşegül Telci 2, Alaattin Yıldız 1 ¹İstanbul

Detaylı

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ 2017 2018 EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II V. DERS KURULU (6 HAFTA) 1901205 ENDOKRİN ve ÜROGENİTAL SİSTEM DERS KURULU DEKAN DEKAN YRD. BAŞKORDİNATÖR

Detaylı

Conjugated Linoleic Acid

Conjugated Linoleic Acid Conjugated Linoleic Acid Conjugated Linoleic Acid (CLA) GENEL BAKIŞ Konjuge linoleik l ik asit bir omega-6 esansiyel yağğ asidi olan linoleik asit (LA) in 28 geometrik ve pozisyonel izomerlerini kapsar.

Detaylı

RATLARDA ANNE YOKSUNLUĞU SENDROMUNA ZENGĠNLEġTĠRĠLMĠġ ÇEVRENĠN ETKĠSĠ. Serap ATA, Hülya İNCE, Ömer Faruk AYDIN, Haydar Ali TAŞDEMİR, Hamit ÖZYÜREK

RATLARDA ANNE YOKSUNLUĞU SENDROMUNA ZENGĠNLEġTĠRĠLMĠġ ÇEVRENĠN ETKĠSĠ. Serap ATA, Hülya İNCE, Ömer Faruk AYDIN, Haydar Ali TAŞDEMİR, Hamit ÖZYÜREK RATLARDA ANNE YOKSUNLUĞU SENDROMUNA ZENGĠNLEġTĠRĠLMĠġ ÇEVRENĠN ETKĠSĠ Serap ATA, Hülya İNCE, Ömer Faruk AYDIN, Haydar Ali TAŞDEMİR, Hamit ÖZYÜREK Hayatın erken döneminde ebeveyn kaybı veya ihmali gibi

Detaylı

Dr. Ezgi Öztaş. İstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı

Dr. Ezgi Öztaş. İstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı STREPTOZOTOSİN İLE DİYABET OLUŞTURULAN SIÇANLARDA GLİKLAZİD VE ATORVASTATİN KOMBİNASYON TEDAVİSİNİN ERKEK ÜREME SİSTEMİ ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI Dr. Ezgi Öztaş İstanbul Üniversitesi, Eczacılık

Detaylı

«DM Patogenezinde unutulan riskler» Endokrin Bozucular & Çevresel Etkenler

«DM Patogenezinde unutulan riskler» Endokrin Bozucular & Çevresel Etkenler «DM Patogenezinde unutulan riskler» Endokrin Bozucular & Çevresel Etkenler Dr. Özlem ÜSTAY TARÇIN Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Başkent Üniversitesi İstanbul Hastanesi Endokrin Bozucular Endokrin

Detaylı

Sağlıklı Yaşamak için Doğru Egzersiz

Sağlıklı Yaşamak için Doğru Egzersiz Sağlıklı Yaşamak için Doğru Egzersiz Merhaba İnsan Genom Projesi tüm çağların en özel günü ifadesi ile 26 Haziran 2000 tarihinde ABD Başkanı Bill Clinton tarafından dünyaya ilan edildi. Aradan geçen 18

Detaylı

Hemodiyaliz Hastalarında Serum Visfatin Düzeyi İle Kardiyovasküler Hastalık Ve Serum Biyokimyasal Parametreleri Arasındaki İlişki

Hemodiyaliz Hastalarında Serum Visfatin Düzeyi İle Kardiyovasküler Hastalık Ve Serum Biyokimyasal Parametreleri Arasındaki İlişki Hemodiyaliz Hastalarında Serum Visfatin Düzeyi İle Kardiyovasküler Hastalık Ve Serum Biyokimyasal Parametreleri Arasındaki İlişki Nimet Aktaş*, Mustafa Güllülü, Abdülmecit Yıldız, Ayşegül Oruç, Cuma Bülent

Detaylı

Tekrarlı Ölçümler ANOVA

Tekrarlı Ölçümler ANOVA Tekrarlı Ölçümler ANOVA Repeated Measures ANOVA Aynı veya ilişkili örneklemlerin tekrarlı ölçümlerinin ortalamalarının aynı olup olmadığını test eder. Farklı zamanlardaki ölçümlerde aynı (ilişkili) kişiler

Detaylı

DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR. Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı

DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR. Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Cinsiyet İlişkili Farklılıklar ERKEK BEYNİ KADIN BEYNİ Cinsiyet İlişkili

Detaylı

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı Hayvan hücreleri mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin genelde yuvarlak

Detaylı

Student t Testi. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

Student t Testi. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Student t Testi Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Konu Başlıkları Tek örnek t testi SPSS de tek örnek t testi uygulaması Bağımsız iki örnek

Detaylı

HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücrenin fiziksel yapısı. Hücre membranı proteinleri. Hücre membranı

HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücrenin fiziksel yapısı. Hücre membranı proteinleri. Hücre membranı Hücrenin fiziksel yapısı HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücreyi oluşturan yapılar Hücre membranı yapısı ve özellikleri Hücre içi ve dışı bileşenler Hücre membranından madde iletimi Vücut sıvılar Ozmoz-ozmmotik basınç

Detaylı

Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar

Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar Süt sığırı işletmelerindeki en önemli sorunlarda birtanesi periparturient

Detaylı

Bir Üniversite Kliniğinde Yatan Hastalarda MetabolikSendrom Sıklığı GŞ CAN, B BAĞCI, A TOPUZOĞLU, S ÖZTEKİN, BB AKDEDE

Bir Üniversite Kliniğinde Yatan Hastalarda MetabolikSendrom Sıklığı GŞ CAN, B BAĞCI, A TOPUZOĞLU, S ÖZTEKİN, BB AKDEDE Bir Üniversite Kliniğinde Yatan Hastalarda MetabolikSendrom Sıklığı GŞ CAN, B BAĞCI, A TOPUZOĞLU, S ÖZTEKİN, BB AKDEDE Psikiyatrik hastalığı olan bireylerde MetabolikSendrom (MetS) sıklığı genel popülasyona

Detaylı

LAPAROSKOPİK SLEEVE GASTREKTOMİ SONRASI METBOLİK VE HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER

LAPAROSKOPİK SLEEVE GASTREKTOMİ SONRASI METBOLİK VE HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER LAPAROSKOPİK SLEEVE GASTREKTOMİ SONRASI METBOLİK VE HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER Varlık Erol, Cengiz Aydın, Levent Uğurlu, Emre Turgut, Hülya Yalçın*, Fatma Demet İnce* T.C.S.B. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,

Detaylı

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara H. K., 5 yaşında, Kız çocuğu Şikayet: Karında şişlik Özgeçmiş: 8 aylıkken karında

Detaylı

AEROBiK VE ANAEROBiK EGZERSiZ

AEROBiK VE ANAEROBiK EGZERSiZ Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe,. ofsport Sciences 2000, 11 (1-2-3-4), 47-55 AEROBiK VE ANAEROBiK EGZERSiZ SONRASı insülin VE KAN GliKOZ DEGERlERiNiN incelenmesi Cüneyt AYDIN". Kadir GÖKDEMIR"", ıbrahim

Detaylı

NUTRI -PASS. Amonyak ve çözünebilir protein bağlayıcı DAHA İYİ

NUTRI -PASS. Amonyak ve çözünebilir protein bağlayıcı DAHA İYİ Amonyak ve çözünebilir protein bağlayıcı NUTRI -PASS DAHA İYİ Protein Kullanımı Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK,

Detaylı

Tip 2 Diyabetlilerde Kardiyovasküler Hastalık Riskini Azaltma: Eğitimin Etkinliği

Tip 2 Diyabetlilerde Kardiyovasküler Hastalık Riskini Azaltma: Eğitimin Etkinliği Tip 2 Diyabetlilerde Kardiyovasküler Hastalık Riskini Azaltma: Eğitimin Etkinliği Ayfer Bayındır Şeyda Özcan İlhan Satman Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Koç Üniversitesi Hemşirelik

Detaylı

Sağlıklı ve Uzun Yaşamak için

Sağlıklı ve Uzun Yaşamak için Sağlıklı ve Uzun Yaşamak için Merhaba İnsan Genom Projesi Tüm çağların en özel günü ifadesi ile 26 Haziran 2000 tarihinde ABD Başkanı Bill Clinton tarafından dünyaya ilan edildi. Aradan geçen 18 yıl içinde

Detaylı

Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi

Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik AD Bşk. 1 Hakkımda 2 Hedef: Katılımcılar modülün sonunda temel istatistiksel yöntemler

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK Tek Örneklem ve İki Örneklem Hipotez Testleri Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK Tek Örneklem ve İki Örneklem Hipotez Testleri Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK Tek Örneklem ve İki Örneklem Hipotez Testleri Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr

Detaylı

Hemodiyaliz hastalarında resistin ile oksidatif stres arasındaki ilişkinin araştırılması

Hemodiyaliz hastalarında resistin ile oksidatif stres arasındaki ilişkinin araştırılması Hemodiyaliz hastalarında resistin ile oksidatif stres arasındaki ilişkinin araştırılması Osman Yüksekyayla, Hasan Bilinç, Nurten Aksoy, Mehmet Nuri Turan Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nefroloji Bilim

Detaylı

BÖBREK FONKSİYON TESTLERİ I. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006

BÖBREK FONKSİYON TESTLERİ I. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 BÖBREK FONKSİYON TESTLERİ I Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 1 Böbreklerin işlevleri (fonksiyonları) Düzenleyici işlevler Endokrin işlevler Metabolik işlevler Ekskretuvar işlevler 2 Böbreklerin

Detaylı

MATE 211 BİYOİSTATİSTİK İKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TESTİ VE İKİ EŞ ARASINDAKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TEST SORULARI

MATE 211 BİYOİSTATİSTİK İKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TESTİ VE İKİ EŞ ARASINDAKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TEST SORULARI MATE 211 BİYOİSTATİSTİK İKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TESTİ VE İKİ EŞ ARASINDAKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TEST SORULARI 1. Doğum sırasının çocuğun zeka düzeyini etkileyip etkilemediğini araştıran bir araştırmacı çocuklar

Detaylı

Günde bir elma doktoru evden uzak tutar.

Günde bir elma doktoru evden uzak tutar. ELMANIN FAYDALARI Günde bir elma doktoru evden uzak tutar. Elmanın Sağlığa Faydaları Elma A, E, B6, C, K vitamin kaynağıdır, bunun yanında yüksek miktarda potasyum ve çeşitli mineralleri içeren su içerir.

Detaylı

20-23 Mayıs 2009 da 45. Ulusal Diyabet Kongresi nde Poster olarak sunuldu.

20-23 Mayıs 2009 da 45. Ulusal Diyabet Kongresi nde Poster olarak sunuldu. Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması 20-23 Mayıs 2009 da 45. Ulusal Diyabet Kongresi nde Poster olarak sunuldu. Özlem Serenli,

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr

Detaylı

Magnezyum (Mg ++ ) Hipermagnezemi MAGNEZYUM, KLOR VE FOSFOR METABOLİZMA BOZUKLUKLARI

Magnezyum (Mg ++ ) Hipermagnezemi MAGNEZYUM, KLOR VE FOSFOR METABOLİZMA BOZUKLUKLARI Magnezyum (Mg ++ ) MAGNEZYUM, KLOR VE METABOLİZMA BOZUKLUKLARI Dr Ali Erhan NOKAY AÜTF Acil Tıp AD 2009 Büyük kısmı intraselüler yerleşimlidir Normal serum düzeyi: 1.5-2,5 meq/l Hücre içinde meydana gelen

Detaylı

DENGELİ BESLENME NEDİR?

DENGELİ BESLENME NEDİR? DENGELİ BESLENME NEDİR? Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gereken dört temel besin grubu olan; süt ve ürünleri, et ve benzeri, sebze ve meyveler, ekmek ve tahıllar dan hergün sizin için gerekli

Detaylı

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ 05-06 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 0: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ Ders Kurulu Başkanı: / Başkan Yardımcıları: / Histoloji Embriyoloji Yrd. Doç. Dr. Bahadır Murat Demirel / Üyeler: / Tıbbi / Dersin AKTS

Detaylı

Gebelikte beden kitle indeksi ve kilo değişimi ile albuminüri arasındaki ilişki

Gebelikte beden kitle indeksi ve kilo değişimi ile albuminüri arasındaki ilişki Gebelikte beden kitle indeksi ve kilo değişimi ile albuminüri arasındaki ilişki Özlem Banu Tulmaç, Zeynep Özcan Dağ, Yüksel Işık, Cemile Dayangan Sayan, Funda Erdoğan, Nevin Sağsöz Kırıkkale Üniversitesi

Detaylı

Bu karşılaştırmaya göre normal yağ yakımı teknikleri ve HYPOXI süresince vücudun farklı bölgelerinde alternatif ölçümler yapıldı.

Bu karşılaştırmaya göre normal yağ yakımı teknikleri ve HYPOXI süresince vücudun farklı bölgelerinde alternatif ölçümler yapıldı. BİLİMSEL ÇALIŞMALAR İlk Çalışmalar: 1997 1997 yılında sektörde yer alan diğer yağ yakma metodlarıyla HYPOXI' nin etkinliğini karşılaştırmak amacıyla vücudun çeşitli bölgeleri baz alınarak bilimsel çalışmalar

Detaylı

OBEZİTE CERRAHİSİNDEN SONRA KALSİYUM, B1 ve B2 VİTAMİNİ ALIMININ ÖNEMİ

OBEZİTE CERRAHİSİNDEN SONRA KALSİYUM, B1 ve B2 VİTAMİNİ ALIMININ ÖNEMİ OBEZİTE CERRAHİSİNDEN SONRA KALSİYUM, B1 ve B2 VİTAMİNİ ALIMININ ÖNEMİ Kalsiyum Kalsiyum, insan vücudunda en bol miktarda bulunan mineral olup, yalnızca kemikleri ve dişleri güçlendirmekle kalmaz, kasların

Detaylı

RUMİNANTLARDA KALSİYUM,FOSFOR VE MAGNEZYUM YETMEZLİKLERİ-1

RUMİNANTLARDA KALSİYUM,FOSFOR VE MAGNEZYUM YETMEZLİKLERİ-1 RUMİNANTLARDA KALSİYUM,FOSFOR VE MAGNEZYUM YETMEZLİKLERİ-1 Kalsiyum, fosfor ve magnezyum, kas yapısı, fizyolojik olaylar ve birçok dokunun normal fonksiyonları için gereklidir. Kemik formasyonu, kas kontraksiyonu,

Detaylı

Birincil IgA Nefropatisinde C4d Varlığının ve Yoğunluğunun Böbrek Hasarlanma Derecesi ve Sağkalımı ile Birlikteliği

Birincil IgA Nefropatisinde C4d Varlığının ve Yoğunluğunun Böbrek Hasarlanma Derecesi ve Sağkalımı ile Birlikteliği Birincil IgA Nefropatisinde C4d Varlığının ve Yoğunluğunun Böbrek Hasarlanma Derecesi ve Sağkalımı ile Birlikteliği 32. Ulusal Nefroloji, Hipertansiyon, Diyaliz ve Transplantasyon Kongresi Dr. Cihan Heybeli

Detaylı

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ Prof. Dr. Metin ATAMER Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Aralık 2006 ANKARA Sütün Tanımı ve Genel Nitelikleri Süt; dişi memeli hayvanların, doğumundan

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ İBN-İ SİNA HASTANESİ ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA HASTALIKLARI BİLİM DALI DİYET UZMANI NÜKET YUMUK

ANKARA ÜNİVERSİTESİ İBN-İ SİNA HASTANESİ ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA HASTALIKLARI BİLİM DALI DİYET UZMANI NÜKET YUMUK ANKARA ÜNİVERSİTESİ İBN-İ SİNA HASTANESİ ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA HASTALIKLARI BİLİM DALI DİYET UZMANI NÜKET YUMUK İlk kez 1981 yılında Jenkins ve arkadaşları tarafından kullanılmıştır. Gİ karbonhidrat

Detaylı

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ 2018 2019 EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II V. DERS KURULU (6 HAFTA) 1901205 ENDOKRİN ve ÜROGENİTAL SİSTEM DERS KURULU DEKAN DEKAN YRD. BAŞKORDİNATÖR

Detaylı

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Pediatri, Ankara, Türkiye 2. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatrik Endokrinoloji, Ankara, Türkiye 3

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Pediatri, Ankara, Türkiye 2. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatrik Endokrinoloji, Ankara, Türkiye 3 OBEZ ÇOCUK VE ADOLESANLARDA KREATİNİN KLERENSİNDE ARTIŞ METABOLİK SENDROMU OLANLARDA İSE SİSTATİN-C DÜZEYİ ARTIŞI OLASI BÖBREK HASARININ İLK GÖSTERGELERİDİR Dilşah Önerli Salman 1, Zeynep Kaba Şıklar 2,

Detaylı

ZZT424-Kanatlı Hayvan Besleme Ders Notları Prof.Dr.Necmettin Ceylan Ankara Üniversitesi-Ziraat Fakültesi-Zootekni Bölümü

ZZT424-Kanatlı Hayvan Besleme Ders Notları Prof.Dr.Necmettin Ceylan Ankara Üniversitesi-Ziraat Fakültesi-Zootekni Bölümü 2017-2018 ZZT424-Kanatlı Hayvan Besleme Ders Notları Prof.Dr.Necmettin Ceylan Ankara Üniversitesi-Ziraat Fakültesi-Zootekni Bölümü ENERJİ Kanatlılarda Besin Maddesi İhtiyaçları ve Rasyon İçeriğinin Hesaplanması

Detaylı

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi büyüme ve gelişme geriliği diş çürükleri zayıflık ve şişmanlık okul çağı çocuk ve gençlerde demir yetersizliği anemisi 0-5 Yaş Grubu Çocuklarda iyot yetersizliği hastalıkları vitamin yetersizlikleri raşitizm

Detaylı

YGS ANAHTAR SORULAR #3

YGS ANAHTAR SORULAR #3 YGS ANAHTAR SORULAR #3 1) Bir insanın kan plazmasında en fazla bulunan organik molekül aşağıdakilerden hangisidir? A) Mineraller B) Su C) Glikoz D) Protein E) Üre 3) Aşağıdakilerden hangisi sinir dokunun

Detaylı

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ Ders Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Şahin A. Sırmalı / Histoloji ve Embriyoloji Başkan Yardımcıları: Doç. Dr. Ayşegül Çört / Tıbbi Biyokimya / Üyeler: Prof. Dr. İlker Saygılı / Tıbbi Biyokimya / / Dersin AKTS

Detaylı

SPORCULAR İÇİN TEMEL BESLENME İLKELERİ

SPORCULAR İÇİN TEMEL BESLENME İLKELERİ SPORCU BESLENMESİ SPORCULAR İÇİN TEMEL BESLENME İLKELERİ Yeterli ve dengeli beslenmenin bir sporcunun başarısını garanti etmediği, ancak yetersiz ve dengesiz beslenmenin bazı sağlık problemlerine ve performans

Detaylı

Yukarıda verilen canlılardan hangisi ya da hangileri yaşamsal faaliyetini sürdürebilmek için beslenmek zorundadır?

Yukarıda verilen canlılardan hangisi ya da hangileri yaşamsal faaliyetini sürdürebilmek için beslenmek zorundadır? 1- l- ll- lll- ıv- Yukarıda verilen canlılardan hangisi ya da hangileri yaşamsal faaliyetini sürdürebilmek için beslenmek zorundadır? A) Yalnız ı B) ıı ve ııı C) ı, II, ıv D) Hepsi 2- A Kandaki zararlı

Detaylı

EGZERSİZ VE OSTEOPOROZİS. Dr. Gülfem Ersöz ANKARA ÜNİVERSİTESİ

EGZERSİZ VE OSTEOPOROZİS. Dr. Gülfem Ersöz ANKARA ÜNİVERSİTESİ EGZERSİZ VE OSTEOPOROZİS Dr. Gülfem Ersöz ANKARA ÜNİVERSİTESİ KORUNMA REHABİLİTASYON İskelete Direnç Kazandırmak; Yaşamın ilk 30 yılında kemik oluşumunu en üst düzeye çıkarmak 40 yaş sonrası ortaya çıkan

Detaylı

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4

Detaylı

MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065

MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014 2017) TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ

Detaylı